Несиелік портфелді басқару
М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ.............................................................................................................................................3
1 БАНКТІК НЕСИЕНІҢ РЕЙТИНГІН БОЛЖАМДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктік несиенің мәні, қажеттілігі және түрлері................................................6
1.2 Рейтингілік бағалаудың экономикалық мәні....................................................14
1.3 Банктік несиенің рейтингін болжамдау мен бағалаудың әдістері..................19
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ НЕСИЕЛІК РЕЙТИНГІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ
2.1 ҚР-дағы коммерциялық банктердің несиелік рейтингінің жағдайлары........30
2.2 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның несиелік рейтингіне талдау жүргізу.......34
2.3 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның несиелік рейтингін болжамдау және
ІІІ. БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК РЕЙТИНГІНІҢ АХУАЛЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердің банктік несиенің рейтингін жақсарту бойынша шаралар.......................................................................................................................60
3.2Коммерциялық банктердің банктік несиелік рейтингін мемлекеттік тұрғыдан реттеу..........................................................................................................................69
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................................................................75
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................................................78
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә Назарбаевтың «Қазақстан 2030»
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың «Қазақстан 2030» атты стратегиялық
Экономиканың атаулы саласы қысқа мерзім ішінде активтер мен
Мемлекеттің қаржы жүйесін тиімді реформалау мақсатында қаржы
Батыс банктері өздерінің контрагенттерінің капитал жеткіліктігінің көрсеткіштерін Базель
Зерттеудің өзектілігі. Нарықтық экономикада несие – банк жүйесінде маңызды
Несие жүйесінің негізгі буыны-банктер болғандықтан, масштабы мен маңызы жөнінен
Қаржы саласында қаржы тәуекелдерін басқару ешкімнің
Дүниежүзілік тәжірибеде банктің несиелік рейтингін болжамдау мен
Зерттеу мақсаты:
-қазақтандық ерекшеліктерді есепке ала отырып,
-банктік несиенің мәнін, қажеттілігі мен түрлерін қарастыру;
-рейтингілік бағалаудың экономикалық мәнін ашып көрсету;
Зерттеу міндеті: қойылған мақсатқа орай берілген жұмыста
-банктің несиелік рейтингін анықтауда қаржы тәуекелдерінің маңызы мен
-несие тәуекелдерін басқару жүйесі мен негізгі әдістерін
-Қазақстанның қаржы институттарында банктің несиелік рейтингін болжауда дәстүрлі
-қаржы қызметінің тұрақтылығына банктің несиелік рейтингінің әсерін қарастыру
-ҚР-дағы коммерциялық банктердің несиелік рейтингінің жағдайларына тоқталу.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік рейтингін
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері: Жалпы зерттеудің теориялық және
Сондай-ақ диплом жұмысына А.Манап, Ә.Байысова, С. Мақыш, О.Сәбден,
Зерттеу нысаны: қаржы ұйымының кәсіби қызмет
Зерттеу пәні: ҚР институттарында банктік несенің рейтингін көтеруді
Берілген жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі
Берілген жұмыстың мәліметтік-талдау бөлімі ҚР заңшығару актілеріне,
Дипломдық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
1 БАНКТІК НЕСИЕНІҢ РЕЙТИНГІН БОЛЖАМДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Банктік несиенің мәні мен қажеттілігі және несиенің түрлері
Өндіріс, ұдайы өндіріс процесінің бастапқы пункті, шешуші жағдайы бола
Ұдайы өндіріс фазаларының бірлігі мен өзара әсері тауар-ақша қатынастарының,
Ұдайы өндіріс процесі фазаларының өзара әсері тауарлық шаруашылық-тағы несиенің
Несие құнының белгіленіп үлгерген қызметіне байланысты болатын қатынастарды білдіреді.
Несие тек өндірісте ғана пайда бола алмайды, өйткені мұндай
Осылайша, өндіріс сферасының айқындаушы мағынасы ойы несиелік қатынастардың түпкі
Өндірілген өнім мен оның бөліктері индивидуумдардың қолдарына тиместен бұрын
Сондықтан айырбас өндіріске кіретін акт, өндірісте тікелей бар болады
Өз кезегінде, үлестіру және айырбас біртұтас алғанда өндіріспен және
1-үлестіру пропорцияны белгілейді, онда әрбір индивидуум өндірілген өнімге қатысады;
2-ол қоғамнан келіп шығатын көз ретінде анықталады.
Айырбастың үлестіруден айырмашылығы, біріншіден, ол индивидуумға үлестіру кезінде алған
Үлестіру фазалары және айырбас арасындағы айтылған айырмашылықтар ұдайы өндіріс
Несиенің ұдайы өндіріс процесінде бұлай әсер етуі өнім өндіріліп
Несие айырбас сатысында пайда бола отырып қарыз мәмілесінің формасы
Олардың арасындағы негізгі айырмашылық мынада: сатып алу-сату кезінде тауарларды
Несие эконмикалық категория ретінде қарыз мәмілесі негізінде көрінетін және
Әр түрлі шаруашылық жүйелерінде кездесетін мәміле типтерінің формалды ұқсастығы
Несие шарушылық жүйелерінің ауысуына жағдай жасай отырып өзі де
Несие түсінігі келесі түрде белгіленеді. Бақыланатын халық шаруашы-лығы құбылыстарының
Қарыз мәмілесі ретінде несиені екі көзқараста қарастыруға болады: біріншіден,
Бұл жағдайды былайша түсінідіруге болады. Мысалы, машина өндірісінің макроэкономикалық
Несиеге қатысты осыны айтуға болады. Несиені оның техникалық заңдылық
Несиенің мәнін ашу – бұл несиені экономикалық қатынастардың біртұтас
Несиенің құрылымы белгілі бір мәнге айналған және несиелік қатынастар
Несиелік мәміледе қатынас субъектілері қарыз беруші және қарыз алушы
Сатып алу-сату процесінде тауарларды өткізу сатушының олардың ақшалай эквивалентін
Кредитор – несиелік мәмленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз беру
Банктердің құрылуымен кредиторлардың шоғырлануы жүреді. Банкирлер басқа барлық кредиторлар
Кредитор ретінде шаруашылық иесіне белгілі бір мерзімге ресурс беруші
Қарыз алушы – несиелік қатынастың, несиені алушы және алған
Үшіншіден қарыз алушы өзінің шаруашылығында шеңбер айналымын аяқтаған қарызға
Кредитор қарыз алушы несиелік қатынас жасай отырып, өз мақстатары
Несиелік қатынас ішіндегі құн ерекше қосымша тұтыну құнына ие.
Несиелік механизм 70-ші жылдардың ортасында Ю.П.Авдиянцтың, Д.А.Аллахвердиянның, Н.Д.Барковскийдің, В.С.Панековскийдің
Қазіргі несиелік механизмнің қазіргі тұжырымын теориялық тұрғыдан қарастырудан бұрын,
Келтірілген пікірлерді негізге ала отырып, қазіргі несиелеу талаптарына сай
Біздің ойымызша: "Қазіргі несиелік механизм - нарықтық қатынастарға сай
Кез-келген экономикалық механизм өзара байланысқан, яғни оның бір элементінің
Несиелік механизмнің бірінші элементіне несиенің нақты түрлері жатады.
Несиелік механизмнің екінші элементіне несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ
Несиелік механизмнің үшінші элементіне - несиелеу шарты жатады. Несиелеу
Несиелік механизмнің төртінші элементіне несиелеуді экономикалық - ұйымдастыру тәсілдері
Несиелік механизмнің бесінші элементіне - несиелік тәуекелді басқаруды жатқызуға
Несиелік механизмнің алтыншы элементіне банктің несиелік саясатын жатқызуға болады.
Несиелік механизмнің соңғы элементіне несиелік қатынастың бір жағы және
Қайта құру кезеңіне дейінгі сияқты несиелік механизмнің кейбір элементтерінің
Қазіргі несиелік механизмнің қызмет етуінің мынадай `өзіндік ерекшеліктері бар:
Жұмыс жасап отырған несиелік механизм коммерциялық сипатқа ие.
Қазіргі несиелік механизмнің маңызды бір белгісі оның келісім шартқа
Қазіргі несиелік механизмдегі басты ерекшелігі несиенің жаңа түрлерінің дамуымен
Қалыптасып отырған, қазіргі несиелік механизмнің ең маңызды ерекшелігі бұл
Қазіргі несиелік механизм дәстүрлі және ерекше бір қағидаларға негізделеді,
Қазіргі несиелік механизмнің соңғы бір ерекшелігіне, банк несиелерін жоғары
Несиелеу механизмін кеңес экономистері жалпы несиелік механизмнің "техникалық қабаты"
Енді несиенің түрлеріне келетін болсақ экономикалық әдебиетте, әдетте, несиенің
Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары
Банктік несие – бұл банктердің, арнайы несие-қаржылық мекемелерінің қарыз
Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып алу
Жаңа тұрғын үй саясатының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес азаматтарға қызмет
Ипотекалық несие – жылжымайтын мүліктерді: жерді, тұрғын үй және
Мемлкеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
Халықаралық несие – валюталық және тауарлық ресурстарды қайырымдылық және
Қазақстанда несиелердің келесі түрлері дамыған.
1. Ұлттық банктің несиелері:
-аукциондық – Ұлттық банктің ақша несие саясатының уақытша құралы
-ломбардтық – Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарды кепілге ала
-бюджеттік – Ұлттық банк Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне қайтарымдылық
2.Екінші деңгейдегі банктердің несиелері:
-өз айналым қаражаттарының жеткіліксіздігін уақытша толық
тыруға;
-күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
-импорттық бойынша контрактілерді төлеу үшін берілетін импорт;
-ипотекалық;
-несиелік желі негізінде – қарыз алушының бірінші талап етуі
-консорциялдық – несиелік, кепілдік немесе басқа да қандай да
-тұтыну мақсаттарын;
-банкаралық.
Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық сату
1.2 Рейтингілік бағалаудың экономикалық мәні
Нарық экономикасында таңдау еркіндігі серіктестің
Сондықтан шешім қабылдау үшін ішкі
Экономикалық қызметке халықаралық индустрияға айналған
Тарихи, деректемелік және әдістемелік жоспарда
Қазіргі экономикалық жүйеде банктік несиенің
Іскерлік қоғамдастықта серіктестіктің қаржы сенімділігінің
Нарық экономикасы шаруашылықпен айналысатын субъектерге
Экономиканың дамуы, нақты секторға ресурстарды
Рейтингтердің құрылуының, өндірісінің, жаңартылуының және
-өндіріс ( өндіруші, өнеркәсіпті, көлік өнеркәсіптері, байланыс
-қаржы саласы (банктер, сақтандыру ұйымдары, қор
-тауарлар мен қызметтер легі тұтынушыға
Банктің несиелік рейтинг жүйесін құру үшін
Түрлі қаржы қызметтер рейтингтері ерекше
Көрсетілетін қаржы қызметтің маңызды ерекшелігінің
Қисыны бар пайданы немесе клиенттің
Әлемнің барлық жерінде рейтингтерді арнайы
Дамыған елдерде рейтингтік агенттіктер экономикалық
Рейтинг әрдайым, ішінде мына мәселелер жататын бірқатар факторларға негізделеді:
Әртүрлі санаттағы банкілерде әдетте пайыздық маржаның деңгейі
Соңғы жылдары Батыста жеке банкілердің, соның ішінде үлкен көпұлттық
Мооdy(s Investors Sегvісе, Stаndard & Роог's, Ғіісһ ІВСА және
Stаndard & Роог's агенттігі - 1860 жылы құрылды және
Мооdy(s Investors Sегvісе, агенттігі 1900 жылы құрылды, өзінің қызметінің
Ғіtсһ ІВСА агенттігі екі рейтингілік компания — Ғіісһ Investors
Екінші деңгейдегі банкілердің халықаралық рейтингіні алуы үшін елдің ұлттық
Қаржы саласында рейтинг беруге мамаңданған ірі агенттіктердің бірі Тhomson
Бұл агенттіктер рейтингілердің келесі түрлерін береді: несиелік рейтинг —
Рейтингілік агенттікгер әлемде болып жатқан барлық өзгерістерге сергек қарайды.
2008 ж. 04 сәуірдегі қалып бойынша Қазақстан банкілеріне жетекші
Кесте 1- Жетекші батыс агенттіктерінің ҚР жетекші банкілеріне берген
Банкінің агенттіктің атауы S&P
Шетел валютасында/ болжам Fitc MBCA Lond Term Deposit Raiting
Қазақстан Республикасы
Альянс банк Жоқ Жоқ Ва3
Альфа банк Жоқ Жоқ Ва3
АТФ банк Жоқ +В / Тұрақты Ва2
Евразия банкі Жоқ Жоқ В1
Каспий банкі Жоқ -В/Позитивті Ва3
Лариба банкі -В/Тұрақты Жоқ Жоқ
Қазақстанның Даму банкі +ВВ/Тұрақты +ВВ/Позитивті Ваа3
ТұранӘлем банкі -ВВ/Тұрақты Жоқ Ва1
Центр Кредит банкі Жоқ +В/Тұрақты Ва2
Казкоммерцбанк -ВВ/Тұрақты ВВ/Тұрақты Ва1
Халық Жинақтық банкі +В/Тұрақты -ВВ/Позитивті Ва1
Нұрбанк -В/Тұрақты Жоқ Ва3
Техсака банк Жоқ Жоқ В1
Темірбанк Жоқ В/Тұрақты Жоқ
Дерек көзі: * ЭКСПЕРТ online Казахстан.
Халықаралық рейтингілерге ие болу қандай да болмасын банкінің
1.3 Банктік несиенің рейтингін болжамдау мен бағалаудың әдістері
«Рейтинг» түсінігі «сараптау жүйесі», «эксперт» ұғымымен тығыз байланысты. Шешім
«Рейтинг» термині (англ. rating) «баға, құн белгісі» немесе «класс,
Осыларға қатысты құбылыстан бүгінде рейтинг әзірленеді (әдетте сарапшылар берген
Рейтингтер жүйесін қалыптастыру арқылы рейтингтік тәсілдердің техникалық ерекшеліктері мен
Экономика секторын дамыту перспективалары мен тенденцияларының жай-күйінің бағамы мен
Субьект рейтингін жариялау кезіндегі анализ қорытындылары символдар комбинациясын білдіреді.
Халықаралық агенттіктер бір-бірінен бағасы айқын ажыратылатын меншікті құн шкаласын
Спекулятивтік рейтинг инвестордың қауіпке қарамастан қысқа мерзімде төлеу қабелеттілігін
Ресейлік рейтингтік агенттіктер жеке бағам шкалаларын қолдануға мүдделі, солай
Жалпы қаржылық жағдайды анықтауда банктің негізгі көрсеткіштерін және капиталдың
Банктің қаржылық жағдайын жан-жақты тексерулер барысында мынадай сұрақтар қамтылады;
а) Банктің қаржылық жағдайымен жүргізілетін операциялардың сапасын анықтау.
Бұл активтер мен кассаны түгендеу, ішкі бақылаушараларын орындауын тексеруі,
ә ) басқару сапасын бағалау, олар мыналарды қамтиды;
-операторлар жағынан басшылықтың бақылауын бағалау;
-банк басшылығына берілген құзыреттер мен олардың жүзеге асу тәртібін
- қызметкерлердің қызметке сәйкестігін және қайта дайындау тәртібі;
- иерархиялық құрылым мен екі жақты бақылау.
б) заңдар мен инструкцияларды сақтауына бақылау жасау.
Құжаттар мен заңдардың және белгіленген әдістердің сақталуын тексеру;
в) бухалтелік есеп беруді жүргізудің дәлдігі.
Аудиторлық тексеру нәтижесінде алынған санкциялар мен рекоменда-цияларды сақтау, келісімдер
г) Активтердің сапасын тексеру.
Операторлар кеңесімен жасалған несие саясатының толықтығы мынадай бағыттарды қамтиды:
жеке тұлғалар мен компанияларға берілетін несиелердің қатынасы;
банктер үшін қолайлы бағалы қағаздардың түрлері;
бағалау тәртібі;
несилердін шекті көлемі;
несиені бағалау әдістемесі;
несиенің қайтарылуы мен несиелік қабілеттілігін бақылау;
несиенің «секіруі», пайыздардың тоқтатылуы мен несие бойынша шығындарды
д) банктің төлем қабілеттілігін бағалау. Бұдан кейін банктің төлем
Тексерушілер сондай-ақ банктің несиелік қызметін АҚШ – тың Федералды
Банктің табыстылығын тексеруде СПРЭД-тің банктің қызметкерлерінің еңбек өнімділігіне және
Басқа жағынан банктің қаржылық жағдайын тексеру банк басшылығымен немесе
Инспекциялау банктің қызметтерінің толық немесе жеке бір сұрақтар бойынша
Банкті тексеру бойынша комисияның, басшысы қажет болған жағдайда, оның
САМЕL рейтинг жүйесі – қаржылық есеп беру мәліметтері мен
Рейтинг жүйесінің САМЕL атауы талданатын компоненттерлің алғашқы әріптерінен құрылған:
С– капиталдың жеткіліктілігі, мұнда банктің міндеттемелерін қамтамасыз ету үшін
А– активтердің сапасы, мұнда активтердің сапасы анықталады, сонымен бірге
М – менеджмент – банк қызметінің тиімділігіне, қалыптасқан жұмыс
Е – табыстылығы – бьанктік қызметтерді кеңейту перспективалары үшін,
L - өтімділік, банктің ағымдағы және болашақтағы міндеттемелерін орындау
САМЕL жүйесінің компоненттерін бағалау Ұлттық банкке берілетін қаржылық
САМЕL жүйесінің бес компонентінің әрқайсысын : капиталдың жеткілік-тігі,
1- рейтинг ( тұрақты )
- өте жақсы нәтижелер мен қаржылық тұрақтылық;
- бағалануды өте жоғары немесе басқа банктерге қарағанда жоғары
2- рейтинг ( қанағаттанарлық )
- қызметтің нәтижелері қанағаттанарлық,күрделі мәселелер табылған жоқ;
- қызметтің нәтижелері орташадан жоғары немесе орташа деңгейде;
- қаржы операцияларының қауіпсіздігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін
3- рейтинг (орташа )
- қызметтің нәтижелері қанағаттанарлықсыз;
- бағлануы орташа немесе қанағаттанарлықтан төмен ;
- сапасы орташадан төмен.
4- рейтинг ( шекті )
- орындалуы орташа деңгейден төмен;
- банктің қызметіндегі кемшіліктері болашақта банк қызметіне қауіп төндіретіні
5 – рейтинг ( қанағаттанарлықсыз )
- қызметтің нәтижелері сөзсіз нашар;
- мәселелері асқынған және тез арада шаралар қолдануды талап
-егер кемшіліктерді жою бойынша шаралар қолданбаса, банктің бан-кротқа ұшырау
Капиталдың жеткіліктігі.Капитал салымшыларының құралдарын қорғайтын ең басты құрал болып
Сонымен қатар, банктердің халықаралық стандартқа өтуі бойынша оларды бірінші
Меншікті капиталдың (МК ) жеткіліктігіне қатысты сапалы көрсеткіш-терді талдау
Берілген жылғы
есепті кезеңдегі
активтер
Активтердің өсу қарқыны = ----------------------------------------------------
Өткен жылға есепті кезеңдегі активтер
Берілген жылғы
есепті кезеңдегі
МК
Меншікті капиталдың (МК ) = -------------------------------------------------------
өсу қарқыны
Дивиденттердің Дивиденттер
пайдаға
қатынасы
Пайданың
меншікті капиталға = -----------------
қатынасы
САМЕL жүйесі бойынша капиталдың рейтингісін жүргізудің жалпы қағидалары мынадай:
1- рейтинг ( тұрақты )
-банктің меншікті капиталының жеткіліктілік коэфиценттері белгіленген минималды белгілерден екі
-банктің меншікті капиталының көрсеткіштері басқа банктермен салыстырғанда жоғары болса.
Осы рейтингтегі банктер сәйкесінше капитализацияланған және болашақта жақсы капитализацияланған
2- рейтинг ( қанағаттанарлық )
-банктің меншікті капиталының жеткіліктілік коэфиценттері 8%- пен 14 %–ға
-банк капитал көрсеткіштері бойынша бьанктерді салыстыру тобына ең бір
-инспекциялаудың нәтижесі бойынша банктің активтерінің сапасы қанағаттандырылған немесе орташа.
Бұл деңгейдегі банктер қазіргі кездегі капиталдарды жеткілікті және оны
3- рейтинг ( орташа )
-банктің меншікті капиталының жеткіліктілік коэфиценттері көрсеткіштері белгіленген нормативтерге сәйкес,
-капитал көрсеткіштері бойынша банктерді салыстыру тобында ең аз дегенде
-инспекциялық тексерулер нәтижесінде анықталған активтердің сапасы орташа банктер.
4- рейтинг ( шекті )
-белгіленген нормативтердің ең бьолмаса біреуін орындап жүрген немесе капитал
-банктерді капитал көрсеткіштері бойынша салыстыру тобьында соңғы орындардың бірінде
-инспекциялық тексерудің нәтижелері бойынша әлсіз немесе активтердің сапасы жағынан
Бұл рейтингтегі банктердің капиталы жеткіліксіз және оның жағдайы банктің
5- рейтинг ( қанағаттанарлықсыз )
-капитал жеткіліктілігінің көрсеткіштері бойынша белгіленген норматив-терден төмен немесе теріс
- банктерді капитал көрсеткіштері бойынша салыстыру тобында нашар
- инспекциялық тексерудің қорытындылары бойынша активтердің сапасы шекті немесе
Бұл рейтингтегі банктерге акционерлер немесе басқа да қолдау көздері
Активтердің сапасы. Банктің активтерінің сапасын талдаудың мақсаты боып банктің
Активтердің сапасын талдау барлық активтердің түрлерін, сондай-ақ баланстан тыс
- несиені өтеу келісімшартқа сәйкес жүргізіліп жатыр ма, әлде
- қарыз алушы кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты ма ,
- қарыз алушы несиені қайтара алмаған жағдайда банктің несиенің
Егер банк несие бойынша шығындарды жабуға провизиялар құрған болса,
Активтердің сапасын талдау жіктелінген активтердің орташа құны мен банк
САМЕL жүйесі бойынша активтердің сапасын бағалаудың негізгі қағидасын
Кесте 1 - Активтер сапасын бағалау қағидалары
Жіктелген активтер құнының капиталға қатынасы САМЕL рейтингі
5% –дан кем емес 1. Тұрақты
5%- дан 15%- ға дейін 2. Қанағаттанарлық
15%- дан 30%-ға дейін 3. Орташа
30%-дан 50%-ға дейін 4. Шекті
50%-дан жоғары 5. Қанағаттанарлықсыз
Дерек көзі: Standard & Poor's несиелік рейтингтер қызметі
Табыстылық. Табыстылық пен рентабельдік банк жұмысының маңызды көрсеткіштері болып
Табыстылықты талдауда ең алдымен мынандай факторларды ескеру қажет:
-банкте уақыт өткен сайын өзінің құнын жоғалтатын активтердің амортизациялау
-салық бойынша қарыздың есептелуі дұрыс жүргізіледі ме ?
-салықты төлегеннен кейін акционерлерге дивидент түрінде төленген сомалардың есеп
Өйткені, дивидент түрінде төленген таза пайданың жоғары болуы банк
Берілген есеп беру мәліметтерінің растығын тексерген соң, САМЕL жүйесі
Кесте 2 - Пайдалылықты талдау қағидалары
Активтердің орташа құнына қатысты қайтарымдылық көрсеткіштері САМЕL жүйесі бойынша
1%-дан жоғары 1. Тұрақты
0,75%-дан 1% –ға дейін 2. Қанағаттанарлық
0,50% –дан 0,75% –ға дейін 3. Орташа
0,25%-дан 0,50%-ға дейін 4. Шекті
0,25%-дан төмен немесе шығын-дар 5. Қанағаттанарлықсыз
Дерек көзі: Standard & Poor's несиелік рейтингтер қызметі
Банктің пайдалылық көрсеткіші активтердің орташа құнына қатысты қайтарымдылық коэфиценті
Дивидендтерді төлегенге дейінгі және салықтарды
төлегеннен кейінгі таза пайда
------------------------------------------------------------
Активтердің орташа құны
Өтімділігі. Өтімділікті талдау үшін кез келген көрсеткішті қолдану мүмкін
- салымдардың көлемін, яғни банктің депозиттерінің қанша бөлігі негізгі
- Активтердің өтімді түрде болуы немесе өтімді түрдегі активтьерге
- Банктің қарыз қаражаттарына деген қажеттілік деңгейі, яғни банкаралық
- Банк басшылығының өтімділік деңгейін басқару қабілетін және банктің
Бұдан басқа әр түрлі төмендегідей қатынастарды қолдануға болады:
Берілген несиелер
1) -------------------------
депозиттік салымдар
Менеджмент. САМЕL аббревиатурасының жазылуында менеджмент үщінші компоненті болғанымен, менеджменттің
Менеджментті талдау кезінде мынадай факторлар ескрілуге тиіс:
-банктерге тексеру жүргізгенде, банк басшылығы өзінің техникалық біліктілігін ,
-Банк басшылығының экономикалық жағдайдың өзгеруіне, сондай-ақ банктік жүйенің өзгеруіне
-Банк басшылығы банк жұмысының ішкі тәртіптерін жасауға және оның
-Банк басшылығы білікті басқаруды қамтамасыз ету үшін қызметкерлерді оқытып
-Банк басшылығының кез келген заңсыз іс -әрекеттері айқындалған жағдайда,
САМЕL рейтинг жүйесі бойынша барлығы 5 компоненттің бағалануы жүргізіліп
Жиынтық рейтингісін есептеу үшін 5 компоненттің әрқайсысы бойынша баллдарды
Мысалы:
Капитал жеткіліктігі = 2
Активтердің сапасы = 2
Менеджмент
Табыстылық
Өтімділік
Барлық компоненттердің сомасы 11-ге тең болса, оны 5- ке
Кесте 3 - Жиынтық рейтингтің мәндері
Активтердің орташа құнына қатысты қайтарымдылық көрсеткіштері САМЕL жүйесі бойынша
1 ден 1,4 –ке дейін 1. Тұрақты
1,5-тен 2,4 –ке дейін 2. Қанағаттанарлық
2,5-тен 3,4 –ке дейін 3. Орташа
3,5 –тен 4,4 –ке дейін 4. Шекті
4,5 –тен 5,0 дейін 5. Қанағаттанарлықсыз
Дерек көзі: Standard & Poor's несиелік рейтингтер қызметі
Банкаралық операциялар жүргізу үшін коммерциялық банктер бір-бірімен келісімшарт (депозит,
Коммерциялық банктер Ұлттық банкпен жасаған келісімшарттарына сәйкес клиенттеріне берген
Коммерцилық банктер ақша сақтау операцияларына (депозит), қысқа, орта және
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік несие саясатын және оның
Банкаралық несие рыногындағы контрагенттерге лимиттер белгілеуге арналған коэффициенттері кесте
Кесте 4 - Банктердің сенімдік рейтингі
Жоғары сенімділік категориясы А
А 3 – жоғары
А 2 - өте жоғары
А 1 – биік
Орташа сенімділік категориясы В
В 3 – қалыпты жоғарылық
В 2 – орташа
В 1 – қанағаттанарлы тұрақты
Қанағаттандырылмайтын сенімділік категориясы С
С 3 – қалыпты деңгейде анықталмаған
С 2 – анықталмаған
С 1 – тіпті анықталмаған
Кесте 5 - Ұйымдастырушы банк әдістемесі бойынша несие төлеу
Жоғары несие төлем категориясы LA
LA – ең жоғары
LA – тым жоғары
LA - жоғары
Несие төлеу қабілеттілігінің төменігі LВ
LВ 3 – анықталмаған
LВ 2 – ортадан жоғарылау
LВ 1 - орташа
Несие қабілеттігінің төменгі категориясы LC (жария етілмейді)
LC 3 – жақсы
LC 2 – төмен
LC 1 - өте төмен
Несие төлеуге қабілесіздік категориясы LD (жария етілмейді)
LD 3 – несие төлеуге қабілетсіздік
LD 2 – төлем қабілетсіздігі
LD 1 – арнайы лицензиясы бар банк
Осы жоғарыдағы 4,5- кестелерге қарап банктердің сенімдік рейтингісі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ НЕСИЕЛІК РЕЙТИНГІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ
2.1 ҚР-дағы коммерциялық банктердің несиелік рейтингінің жағдайлары
Лондон халықаралық сарапшылары (Standard & Poor's), 8 мамыр, 2009
Болжамның қайта қаралуы Қазақстан Үкіметінің банк секторындағы проблемаларға байланысты
2007 жылғы шілденің соңынан 2008 жылғы қаңтарға дейінгі кезеңде
Бұл ретте көрсетілген мерзімде қазақстандық банктердің бағамдары өзінің тарихи
Осы жағдайға байланысты Үкіметтің 2009 жылдың ақпанынан бастап өз
Тәуелсіз рейтингтер бойынша болжамды өзгерте отырып, 2009 жылы да
Үстіміздегі жылы Қазақстанның ағымдағы операциялар балансының есебі теріс болып
“Тұрақты” болжамы өзінің бюджеттік көрсеткіштерінің немесе төлем баланстарының айтарлықтай
Төменде Қазақстандағы 24 екінші деңгейлі белсенділігі банктердің алдыңғы онының
Кесте 6 - Қазақстандағы белсенді банктердің тізімі
2008 жылдың желтоқсанындағы позиция 2008 жылдың қарашасындағы позиция Банктің
1 1 “Қазақстан Халықтық жинақ банкі” АҚ 11,3
2 5 “Казкоммерцбанк” АҚ 10,0
3 3 “Тұран Әлем банкі” АҚ 9,1
4 4 “ДАБ”АВN AMRO Bank Kazakhstan” 7,8
5 8 “АСҚ банкі” АҚ 6,2
6 2 “Альянс банк” АҚ 5,6
7 7 “Сити банк Казахстан” АҚ 4,7
8 6 “Нұр банк” АҚ 4,1
9 9 “Каспий банкі” АҚ 2,7
10 13 “Центр Кредит банкі” АҚ 1,9
Дерек көзі:» Standard & Poor's» несиелік рейтингтер агенттігі
Несие нарығындағы жағдайға мониторинг жасау мақсатында Ұлттық Банк 2009
4-ші тоқсанның нәтижелері бойынша банктердің 62 пайызы өзінің несиелік
Несиелік саясаттың қатаңдануына едәуір ықпал еткен негізгі факторлардың арасында
Жеке тұлғаларға қатысты кредиттік саясат 2008 жылғы соңғы тоқсанда
Банк секторын және экономиканы мемлекет тарапынан қолдау жөніндегі шараларға
Қазақстанның банк жүйесінің ағымдағы жағдайы мен әрі қарай дамуы,
Мемлекеттің банк акцияларын толық немесе бөлшектеп сатып алуы антикризистік
«Қазақстан Халықтық банкі » АҚ-ң несиелік рейтингіне
талдау жүргізу.
«Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-ы Қазақстан республикасының қаржы нарығындағы алғашқы
2008 жылғы 01 сәуірдегі жағдай бойынша «Қазақстан Халық банкі»
2008 жылғы 01 сәуірде таза пайда 103 млн. долларды
1-тоқсанда депозиттер көлемі 23,1%-ға өсті. Депозиттер қорландыруды 26,4 пайыз
Халықаралық нарықтардан капитал тарту әлі де болса банк қорының
«Қазақстан Халық банкі» АҚ стратегиялық принциптерінің бірі капиталдың теңбе-тең
2008 жылдың ақпанында банктің акционерлері қазіргі акционерлер арасынан акцияның
«Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-ң мәліметтері негізінен 2007-2008
Кесте 7 - «Қазақстан Халықтық банкі» АҚ активтері мен
құрылымын талдау
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж Ауытқуы,
мын.тг Өсу қар- қыны,%
Сомасы,
мың.тг Үлесі,
% Сомасы,
Мың.тг
Үлесі,
%
7-кестенің жалғасы
Активтер. Ақша және оның эквиваленттері 94558465 9,8 123196436 6,7
Міндетті резервтер 18696833 1,9 118931519 6,5 100234686 536,1
Аффини-ген бағалы метал-р 0 0 805336 0,04 805336 100,0
Саудалық құнды қағаздар 108321956 11,2 204478239 11,2 96156283 88,8
Кері РЕПО келісімі бойынша құнды қағаздар 14398174 1,5 53717084
Туынды қаржылық құрылдары 116 0,0 318368 0,01 318252 274355,1
Басқа банктердегі салымдар 5958626 0,6 20866971 1,1 14908345 250,2
басқа банктерге ұсынылған қарыздар 14130105 1,5 57876729 3,2 43746624
Клиенттерге ұсынылған қарыздар 653082815 67,7 1132938708 62,1 479855893 73,5
Құнды қағаздарға салымдар 39828947 4,1 37434300 2,1 -2394647 -6,01
Капиталға инвестиция 6825614 0,7 52726649 2,9 45901035 672,5
Негізгі құралдар 1241116 0,1 4214767 0,2 2973651 239,6
Материалдық емес активтер 129510
Дебиторлық қарыздар 3051898 0,3 5045782 0,3 1993884 65,3
Басқа да активтер 3429015 0,4 12324837 0,7 8895822 259,4
Активтердің барлығы 963653190 100 1824994242 100 861341052 89,4
ҚРҰБ және ҚҰ Үкіметінің қарыздары 843529 0,08 616798 0,03
РЕПО келісімі бойынша сатылған құнды қағаздар 48823637 5,02 86842111
Туынды қаржы құралдары 128412 0,01 278 0,0 -128134 -99,7
Клиент салымдары және банктік шоттар 642057620 66,6 1070646962 58,6
қарыздық құнды қағаздар 0 0 39059272 4,1 39059272 100
Банктер алдындағы қарыздар 120409930 12,5 282284639 15,5 161874709 134,4
Міндеттемелердің барлығы 871753039 90,5 1657523750 90,8 785770711 90,1
Капитал
Жарғылық капитал 62075742 6,4 117498432 6,4 55422690 89,3
Қосымша төленген капитал 165 0,0 165 0,0 - -
Резервті капитал 2634384 0,3 2634384 0,1 0 -
Құнды қағаздарды бағалаудан резервтер 689692 0,07 542777 0,02
Бөлінбеген кіріс 26498470 2,7 46794734 2,5 20296264 76,5
Капиталдың барлығы 91900151 9,5 167470492 9,2 75570341 82,2
Пассивтің барлығы 963653190 100 1824994242 100 861341052 89,4
Дерек көзі: * «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның 2007-2008
Кестеде көрсетілгендей талданатын кезең соңында «Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-ң
Сонымен, «Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-ң активінің құрылымы келесі түрде
Банктердің пассивтер құрылымына келетін болсақ, онда оның ең көп
Сонымен қатар, меншікті капиталы 75570341 мың тенгеге өсті және
Енді, банктің несие портфеліне талдау жүргізейік.
2008 жылы банктің заңды және жеке тұлғаларға ұсынған несиелері
Кесте 8 -Несие портфелінің классификациясы
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес салмағы % Қарыз қалдығы Үлес салмағы,
Стандартты 396 960 610 59,83 531 485 118
Күмәнді:
1-санатты
208 364 271
31,4
482 876 640
41,8
274 512 369
10,4
2-санатты 2 834 175 0,58 46 301 376 4,02
3-санатты 21 766 975 3,28 57 300 758 4,96
4-санатты 11 246 279 1,69 14 139 442 1,22
5-санатты 8 155 708 1,23 3 851 404 0,33
Үмітсіз 13 206 675 1,99 19 144 081
Барлығы 663 534 693 100 1 155 098
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
2007 жылы банктің несиелік қызметінен келген шығындардың орнын толтыру
2008 жылдың 1-қаңтарына несие портфелінің классификациясына сәйкес қажет болған
Кесте 9 -Несие портфелі бойынша құрылған провизиялар
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес сал-мағы, % Қарыз
қалдығы Үлес сал--мағы, % абсолютті Құрылымдық пунктегі өзгеріс
Стандартты 0 0 0 0 0 0
Күмәнді:
1-санатты
10 418 216
29,55
24 143 832
37,24
13 725 616
7,69
2-санатты 383 418 1,09 4 630 135 7,14 4
3-санатты 4 353 394 12,35 11 460 151 17,67
4-санатты 2 811 570 7,98 3 534 861 5,45
5-санатты 4 077 853 11,57 1 925 702 2,97
Үмітсіз 13 206 675 37,46 19 144 081
Барлығы 35 251 126 100 64 838 762
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
2008 жылға құрылған провизиялардың есебінен банк балансынан жалпы сомасы
Шартты міндеттемелер бойынша провизиялар
01.01.2009 жылға шартты міндеттемелер көлемі 866 750 071 мың
Кесте 10 - Шартты міндеттемелер классификациясы
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес сал-мағы, % Қарыз
қалдығы Үлес сал-мағы, % абсолютті Құрылымдық пунктегі өзгеріс
Стандартты 439 349 695 86,23 767 109 876
Күмәнді:
1-санатты
65 702 370
12,9
94 091 903
10,86
28 389 533
-2,04
2-санатты 1 413 489 0,28 2 023 337 0,23
3-санатты 299 957 0,05 1 665 200 0,19 1
4-санатты 1 279 591 0,25 701 630 0,08 -577
5-санатты 1 444 059 0,28 1 155 991 0,13
Үмітсіз 26 420 0,01 2 134 0,01 -24
Барлығы 509 515 581 100 866 750 071
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Шартты міндеттемелер бойынша провизия көлемі 2008 ж толық құрылды.
Шартты міндеттемелер классификациясына сәйкес құрылатын провизия көлемі 5 995
Кесте 11 - Шартты міндеттемелер бойынша құрылған провизиялар
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес сал-мағы, % Қарыз
қалдығы Үлес сал-мағы, % абсолютті Құрылымдық пунктегі өзгеріс
Стандартты 0 0 0 0 0 0
Күмәнді:
1-санатты
3 285 118
72,12
4 704 596
78,47
1 419 478
6,35
2-санатты 141 349 3,1 202 333 3,37 60 984
3-санатты 59 991 1,32 333 039 5,55 273 048
4-санатты 319 898 7,02 175 408 2,93 -144 490
5-санатты 722 030 15,85 577 995 9,64 -144 035
Үмітсіз 26 420 0,58 2 134 0,04 -24
Барлығы 4 554 806 100 5 995 505
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Жеке тұлғалардың тұтыну несиесі
2008 жылы жеке тұлғаларды несиелендіру көлемі 88 842 362
Жеке тұлғаларды тұтыну несиесімен қамтамасыз ету көлемі 63 724
Портфельдің өсуі негізінен тұтыну несиесі бойынша ипотекалық несие есебінен
Клиенттердің мерзімді және мерзімі өткен қарыздары бойынша шот саны
2007 және 2008 жылдарға «Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-ның тұтыну
Кесте 12 - Ссудалық портфель құрылымы
Несиелендіру көлемі, теңгелей Ауытқуы (+;-) Несиелендіру көлемі,
АҚШ долларымен Ауытқуы (+;-)
2007 ж,
мың теңге 2008ж,
мың теңге
2007ж,
доллар 2008 ж, доллар
63 724 588 168 470 875 104 746 287
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
2008 жылдың 1-қаңтарындағы жағдай бойынша стандартты несиелер көлемі 154
Тұтыну несиесінің активті дәрежесіне жету үшін «Қазақстан Халықтық банкі»
1.Өнім сызығы кеңейтілді
автонесиелендіру бойынша;
ипотекалық несиелендіру бойынша;
2.Несие сызығы бағдарламасы енгізілді.
3.Кепілсіз Экспресс- несие Бағдарламасы ендірілді
4.Жылжымайтын мүлікті кепілге қою арқылы экспресс несиелендіру бағдарламасы және
Ипотекалық несиелендіру
2008 жылы ипотекалық несие көлемі 569 304 мың АҚШ
2008 жылы «Қазақстан Халықтық банкі» АҚ-да несие портфелінің өсуі
69 272 331 мың теңге – Компанияның балансына;
8 196 739 мың теңге – ҚИК сенімді басқаруына.
Бәсекелестік деңгейін ұстап тұру және банктің несиелік рейтингін көтеру
Басқа да активтер бойынша құрылған провизиялар көлемі
Банкаралық қарыздар бойынша провизиялар.
01.01.2009 жылға Банкпен банкаралық қарыздар бойынша провизия 2 027
Депозиттер бойынша провизиялар
01.01.2009 жылға басқа банктерге орналастырылған депозиттер бойынша қарыз қалдығы
Құнды қағаздар бойынша провизиялар
Өтеуге дейін ұсталынатын санатындағы алынған құнды қағаздар халықаралық ұйымдардың
Дебиторлық қарыздар бойынша провизиялар
2009 жылдың 1-қаңтарындағы жағдай бойынша Банктің дебиторлық қарыздары 18
Кесте 13- Дебиторлық қарыздар классификациясы
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес сал-мағы, % Қарыз
қалдығы Үлес сал-мағы, % абсолютті Құрылымдық пунктегі өзгеріс
Стандартты 4 056 450 75,41 17 078 862
Күмәнді:
1-санатты
1 297 355
24,12
1 226 101
6,59
-71 254
-17,53
2-санатты 0 0 0 0 0 0
3-санатты 230 0 42 418 0,23 42 188 0,23
4-санатты 0 0 0 0 0 0
5-санатты 16 740 0,31 3 927 0,02 -12 813
Үмітсіз 8 158 0,15 265 823 1,43 257
Барлығы 5 378 933 100 18 617 131
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Кестедегі мәліметтер бойынша дебиторлық қарыздар көлемі 2007 жылмен салыстырғанда
2009 ж 1-қаңтарына дебиторлық қарыздар бойынша қажетті провизия көлемі
Оның ішінде құжаттық есеп айырысулар мен кепілдіктер бойынша 225
Кесте 14- Дебиторлық қарыздарға құрылған провизиялар
мың теңге
Классификацияға сәйкес санаттар 2007 жылға 2008 жылға Ауытқуы (+;-)
Қарыз қалдығы Үлес сал-мағы, % Қарыз
қалдығы Үлес сал-мағы, % абсолютті Құрылымдық пунктегі өзгеріс
Стандартты 0 0 0 0 0 0
Күмәнді:
1-санатты
64 867
79,65
61 305
18,16
-3 562
-61,49
2-санатты 0 0 0 0 0 0
3-санатты 46 0,06 8 484 2,51 8 438 2,45
4-санатты 0 0 0 0 0 0
5-санатты 8 370 10,28 1 964 0,58 -6 406
Үмітсіз 8 158 10,02 265 823 78,74 257
Барлығы 81 441 100 337 576 100 256
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Құрылған провизиялар есебінен жыл ішінде баланстан бар жоғы 83
Дебиторлық қарыздың негізгі қарызын өтеу есебінен барлығы Банк балансына
Корреспонденттік шот бойынша 2008 жылға провизия құрылған жоқ.
Сыйақының орташа мөлшерлемесі бойынша , сондай-ақ пайыздық активтер мен
Активтер
Клиенттерге ұсынылған орташа жылдық несие портфелі 2007 жылы 500521912
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Сурет 1- Орташа жылдық портфель (мың тг)
Құнды қағаздар орташа жылдық портфелі 2007 жылмен салыстырғанда 17%-ға,
Дерек көзі: *Статистикалық мәліметтер ҚР Ұлттық банктің 2007-2008ж-ғы. статистикалық
Сурет 2 - Құнды қағаздардың орташа жылдық портфелі (мың
“Кері РЕПО” операциясы бойынша орташа жылдық қалдық есеп беру
Пассивтер
Банктің меншікті капиталы жыл басынан 75 570 341 мың
Банктік займдардың орташа жылдық портфелі мен басқа банктердің депозиттері
Клиенттер алдындағы міндеттемелердің орташа жылдық көлемі өсті және 2007
“РЕПО” операциясы бойынша орташа жылдық қалдық өткен жылға қарағанда
Субординациялық қарыздың орташа жылдық қалдығы 174%-ға, яғни 29 466
Дамуының жоспарланған стратегиясы, қызметінің әмбебаптары, қызметкер-лерінің кәсібилігі, басқарудағы оперативтілігі
Тәуекелді төмендету әдістерін жетілдіру арқылы несиелік реитингін көтеру.
Тәуекел біздің өміріміздің бір бөлігі болып табылады. Тәуекелдің бар
Тәуекелдің әр түрі несие қызметкерлерімен нақты бақыланады. Мәселелерді олардың
Несие тәуекелі несие рейтингін көтеру көмегімен төмендей алады. Несие
Банк қаражаты көздерін әртараптандыру тәуекелді төмендету әдісінің бірі болып
Несие тәуекелін сақтандыру, фирманың банк алдындағы несиені өтеу қабілетін
Сонымен қатар, қамтамасыз ету ретінде тәуекелді төмендету әдісі цессия
Несие менеджері әр ай сайын, оның қоржынына енгізілген клиент
Несие тәуекелін оңайлатылған нысан түрінде былай анықтауға болады, яғни
Әлемдік тәжірибеде несие тәуекелін екі топқа бөледі: [25.210б].
әлуетті залал ықтималдығын анықтайтын қарыз алушымен байланысты тәуекел;
клиенттің келісім талаптарын орындамау жағдайында, ақшалай жоғалтулардың көлемін анықтайтын
Дамушы елдер банктерінің алдында несие тәуекелін басқару ісінде қиындықтар
Одан гөрі, қаржылық ақпарат сенімсіз болып табылады, құқықтық құрылым
Несие саясаты несие қоржынының құрамын және оған бақылау жүргізуді
Несие тәуекелін бағалау мыналарға байланысты:
компанияны басқарудың сапалылығы;
саланың жағдайы;
компанияның бәсекеге жарамдылығы;
несие жөніндегі өтінімнің сипаты;
компанияның қаржылық жағдайы;
даму келешегі.
Банк өндіріс саласындағы кәріспорындарға берілетін қарызды, несиені дұрыс бағалау
Тәуекелді бағалаудың бес критерийлері бар:
Репутация. Қарыз алушының өзінің міндеттемелерін өтуге тілегі және шешімі.
Мүмкіншілік: а) қарыз алушының өзінің барлық операциялары (қарыз алушының
Капитал. Қарыз алушының капитал базасы және жеке капиталын несиені
Талап. Жергілікті, аймақтық және жалпыұлттық экономиканың, сонымен қатар қарыз
Кепілдік. Кепілдік нысанындағы несиені сенімді қамтамасыз ету, басқа критерийлердегі
Несиелік тәуекел дегеніміз - займ мен қарыз алушы параметрлерінің
Кепіл немесе кепілдеме түріндегі несиені сенімді қамтамасыз ету басқа
Өндірісі дамыған елдерде несие алушы сауда жасаушылардың төлеу қабілеті
Кепілге қарыз беру - бұл қарыз алушы жағынан кепіл
Физикалық кепілдіктермен қамтамасыз етілген қарыздар әдетте, қарыз беруші жақтан
Банкілер кепілдіктің әр түріне әдетте несие беруші банкіде орналастыр-ылатын
Кепілдік дегеніміз - қарыз алушы төлеуден бас тартқан жағдайда
Есепке алу жағдайынан алып қарағанда, кепілдік—шартты міндеттеме, яғни, ол
Сала бойынша несиелік рейтинг жүйесі — несие беруші банкінің
Банкілер әдетте, несиенің сапа бойынша өз рейтингілерін жасайды және
Несиелік тәуекелді анықтағанда біз оны әдейі төлем төлеуден бас
Тәуекел-менеджменттің негізгі мақсаттары:
1)пайда әкелуші активтердің пайыздық кірісі мен міндеттемелер бойынша пайыздық
2) Бұған сонымен қатар активтер бойынша алынған өлшенген орташа
3) Үшіншіден, бұл айырма (гэп) көрсеткіші, бұл банкінің активтері
Пайыздық маржаның немесе пайыздық спрэдтің негізінде тәуекел (кредитгік және
Активтер мен пассивтердің қоржынын мерзімі бойынша баланстау тұрақты мақсат
Қазақстан бойынша екінші орындағы ірі филиалдық жүйесімен (22 аймақтық
2008 жылдың сәуірінде халықаралық Euromoney басылымы «Қазақстан Халық банкі»
Банктің негізгі экономикалық және несие көрсеткіштерінің жоғары деңгейде сақталып
2008 жылдың 4 мамырында Moody's шетелдік валютадағы банк міндеттері
«Қазақстан Халық банкі» АҚ-ның жоғары деңгейдегі қаржы көрсеткіштері мен
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның несиелік рейтингін болжамдау және бағалау
Жаһандық қаржы рыногында болып жатқан тиімсіз ахуалдар салдарынан, олардан
Осындай нарықтық коньюктураның күрделілігіне қарамастан, «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ы тәуекелдерді басқару бойынша қызмет
Бүгінгі таңда «Қазақстан Халық Банкі» АҚ жеке тұлғаларға несие
Сұранысқа сәйкес жеке тұлғаларға несие беру келесі бағдарламалар бойынша
автомобиль сатып алуға;
тұтыну мақсаттарына;
кәсіпорынға кепілдік етуге;
жылдам қажет болғанда,
рентабелділік, өтімділік және қаржылық тетік (заемдық және жеке қаражаттар
Басқару аспектісі – менеджмент сапасы кәсіпорынды басқаратын менеджерлер командасының
Несиемен қамту сапасының аспектісі – кепілге қойылған зат пен
Несиені басқару белең алған оқиғаларды қадағалау мониторингімен қатар негативті
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-дағы негізгі қызметтер:
Несиені құрылымдау бойынша келіссөздер жүргізу – қарызды өтеу шарттарын
Айналым капиталын үздік (нәтижелі) басқару есебінен борыш деңгейін төмендету;
Консультанттар тарту (техникалық, маркетингтік немесе қаржылық мәселелер бойынша);
Активтерді сату;
Активтерді қаржыландыру;
Мемлекет тарапынан қолдау табу мүмкіндіктеріне қарай кеңестер;
Қосымша қамтуға ие болу.
Несиелік тәуекелді басқарудың негізгі әдісіне провизияларды қалыптастыруды да жатқызуға
Провизия – активтердің қайтарылмауынан болған шығындарды жабуға немесе олардың
Арнайы провизиялар – сыныптамалық активтердің нақтылығы бойынша шығындарды жабуға
Несиелік тәуекелді басқару – бұл процесс әрі күрделі жүйе.
Несиелендіру – «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ы бизнесінің басты өзегі.
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ы қызметіне несиелік рейтингін болжау жасалған
Кесте 15 - Пайыздық тәуекелдерді басқару деңгейінің негізгі әдістері
Төменгі пайыздық деңгейлердің өсуі байқалады заемдық қаражаттың мерзімін ұлғайту;
белгіленген пайыздық үстемелер несиесін қысқарту;
инвестициялар мерзімін қысқарту;
инвестициялар бөлшегін сату (бағалы қағаздар түрінде);
ұзақмерзімді займдар алу;
бірқатар несиелік желілерді жабу.
Пайыздық деңгейлер өседі, оларды максимумға дейін жеткізу көзделуде заемдық
инвестициялар мерзімін ұзартуды бастау;
белгіленген үстемелер арқылы несие үлесін арттыруға әзірлену;
құнды қағаздардағы инвестициялар үлесін арттыруға дайындалу;
белгіленген пайыздық ставкалар арқылы қарызды жылдам өтеу мүмкіндігін қарау.
Жоғары пайыздық деңгейлердің азайюы байқалады заемдық қаражат мерзімін қысқарту;
белгіленген ставка арқылы несие үлесін ұлғайту;
инвестициялар портфелінің мөлшері мен мерзімін ұзарту;
жаңа несие желілерін ашу.
Пайыздық деңгейі минимумға дейін төмендетіледі заемдық қаражат мерзімін ұзартуды
инвестициялар мерзімін қысқарту;
төмен ставкалар арқылы несиелер көлемін ұлғайту;
құнды қағаздардағы инвестицияларды қысқарту.
Жоғарыдағы мәліметтерді сараптай отырып, мынадай қорытынды шығаруға боалды: екі
Айырма тұжырымдамасы GAP мынадай формула түрінде ұсынылады:
GAP=RSA-RSL
Мұндағы RSA – пайыздық ставкалар деңгейінің өзгерісін сезгіш активтер,
Тұжырымдама мазмұны төменгі және белгіленген пайыздық ставкалар арқылы банк
Пайыздық мәмілелер және хеджирлеу Тұжырымдамасы пайыздық тәуекелді басқарумен тікелей
«Қазақстан Халық банк» акционерлік қоғамы - Қазақстанда халыққа қызмет
Қазақстан Халық Банкі EMC Documentum платформасында жедел-несиелер беру бойынша
Жүйе несие беруге өтінімдер толтырудан бастап несиелік құжаттар пакетін
Қазақстан Халық Банкі Еуропа қайта құру және даму банкінің
Қазақстан Халық Банк ұйымдастыру, әдістемелік, ақпараттық міндеттердің кешенді шешімін
Операциялық тәуекелдерді басқару жүйесі операциялық тәукелдерді ұйымдастыруға бейімділігінің шынайы
«Қазақстан Халық Банк» акционерлік қоғамындағы несиелік тәуекел борышкердің несиелік
Тәуекелді басқару жүйесі кез келген күрделі операциялар кезінде тәуекелді
Тәуекелді минимизациялауға бағытталған банк қызметіндегі тәуекелді басқарудың келесі тәсілдерін
Банк қызметі, оның клиенттері, контрагенттері, делдалдары және бәсекелестері туралы
Тәуекел деңгейінің көбеюі кезіндегі пайыздық ставка динамикасы артады немесе
Қолайсыз жағдайларда кепілгер ретіндегі кредитті сақтандыру.
Хеджирлеу (тәуекелді сақтандыру).
Тәуекелдік жоғарылаған жағдайда қарызгердің ұсынысын қабыл алмау.
Жеке кредиттеу мен займдар кезіндегі қабылданған кредит шарттарының есебі.
Тәуекелді диверсификациялау, оны бөліп төлеу.
Тәуекелді диверсификациялау – қаржылық құралдар мен оны құраушылар
Осылайша несиелеуден түскен түсім өсе түсті. Несие жөніндегі жоғалтуларды
Жоғарыда айтылғандай «Қазақстан Халық Банк» АҚ-дағы несиелік тәуекелді басқару
Негізгі несиелеуге жатпайтындар:
Банк клиенттің қатысуынсыз жаңа бизнестік жобаларға кредит бермейді, мұндай
Ережеге сай, банк овердрофты қоса алғанда қамтамасыз етілмейтін несие
Банк өздігінен қамтудың әр алуан түрлерін бағалайды әрі оның
Банк өтімділігі бойынша төмен категориядағыларға несие бермейді;
Банктегі рыноктық коньюктура өзгеріске ұшыраған жағдайда кредит бағасын қайта
Банк келісімшарттарын клиент орындамаған жағдайда өзгертуге құқылы.
«Қазақстан Халық Банк» акционерлік қоғамы қызметтерінің табыстылығы банктің берген
Несиелік тәуекел – қарыз алушының банктен алған несиесі бойынша
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне мыналар жатады:
Несиелік қызметтерді ұйымдастыру;
Лимиттер белгілеу;
Несиелік ұсыныс пен қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау;
Несиелік тәуекел деңгейіне байланысты несиеге рейтинг қою әрі оны
Несиелер бойынша мүмкін болар зияндарды есепке ала отырып, сыйақы
Несиелік шешімдерді қабылдау барысында құзыретті бөлу, несилеуді автоматтандыру;
Несиелік мониторинг;
Несиелік портфелді басқару;
Проблемалық несиелеуді қалпына келтіру.
Мұндағы банктік несие белгіленген мөлшер шегінде (лимит) беріледі.
Қарыз алушыға берілетін несиенің мөлшері әр түрлі жағдайларға байланысты
Несиенің мөлшері мынадай экономикалық жағдайларға да байланысты:
Қарыз алушының төлем айналымындағы шамасына;
Несиені қамтамасыз ететін нақты тауарлы материалдар қорына және өтімдік
Несиелік тәуекел дәрежесіне және банктің клиентке деген сенім дәрежесіне;
Банкте бар ресурс көлеміне.
Несиені автоматтандыру – несиелік тәуекелді төмендету мақсатында жүргізілетін анықтамалар
Несиелік мониторинг – несие бойынша мәселе туындай қалған жағдайда
Несиелік портфелді басқару – банк қабылдауға дайын болып отырған
Несиелік портфелді басқаруды іске асырудың ортақ шарттарына жататындар:
Нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиенің ішкі
Несиелік рейтингпен байланысты жекелеген қарыз алушының тәуекел деңгейін көрсететін
Несиеге баға белгілеу саясатын дайындау;
Проблемалық несиелерге келесі көрсеткіштер жатады:
Несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаған, яғни мерзімі кешіктірілген және
Сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемемен қамтамасыз етілген несиелер бойынша сақтандыру
Несиелерге есептелген пайыздардың несиелік келісімшартта көрсетілген күннен 30 күн
Проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
Қарыз алушының қызметін қайта құру;
Несиені қайтару кестесін өзгерту;
Пайыздар, сыйақы төлеу тәртібін өзгерту.
Банктің пайда болуының экономикалық мазмұны мен қызметін қарастырсақ, несиелеу
Қазіргі уақытта банктің қызметін обьективті талдаудан банк қызметінің тиімділігін
Несиелік тәуекел ықшамдалған нысанда қаржылық мәміле бойынша серіктестік келісімшартын
Несиелік тәуекелдің нақты мысалына клиент қарызын өтей алмайтын жағдайды
Әлемдік тәжірибе ережесіне сай несиелік тәуекел мынадай екі топқа
-Қарыз алушымен байланысты тәуекел, әлеуетті шығындарды бағалайтын мүмкіндік;
-Несиелік тауардың ішкі тәуекелі, ақшалай шығындардың көлемін клиент келісімшартты
Тәуекел бағасы, оның бес шарты бар:
Абырой (атақ). Қарыз алушының өз міндеттерін қанағаттандыруға тілегі мен
Мүмкіндіктері: Қарыз алушының ақшаны нақты жоспарлары бойынша алу қабілеттігі.
Капитал. Қарыз алушының капитал базасы және оның өзіндік капиталды
Шарттары. Аймақтық және жалпыұлттық экономиканы, сондай-ақ қарыз алушының шаруашылық
Кепіл. Несиені кепіл нысанында сенімді қамтамасыз ету өзге шарттардың
Қарызды өтемеу тәуекелі. Банк шығынын алып жүру тәуекелі бар,
Ауыстыру тәуекелі. Нарықтағы ставкаға сай қаржылық келісімнің орнына егер
Есеп айырысу тәуекелі. Құнның бағасы контрагентпен келісілгеніне көз жеткізбес
Максималды табысты алу есебі тәуекелдің деңгейіне сәйкестендіріледі. Менеджерлер мынаған
Несиелік тәуекел – қарыз алушының өз міндеттерін орындамаған жағдайдағы
баланстандырылмаған тәуекелдің өтімділігі – қажеттілік туындаған сәтте қолма-қол қаражатқа
Нарықтық тәуекел – банктегі активтер мен пассивтер құнының қолайсыз
Пайыздық тәуекел – пайыздық ставканың өзгеруінен болатын кіріс пен
Табысты толығымен алмау тәуекелі – таза табыстың өзгеру мүмкіндігі;
Төлем қабілетсіздігінің тәуекелі – банктің банкрот болу мүмкіндігі.
Астана қаласындағы «Қазақстан Халық Банкі» клиентерінің саны жылдан-жылға өсіп
Дерек көзі: «Қазақстан Халық Банкі» АҚ табыстар бойынша есеп
Сурет 3 - «Қазақстан Халық Банкі» клиентерінің өсу көрсеткіші.
Астана қаласындағы «Қазақстан Халық Банкі» 2008 ж Астана
Сурет 4– Несиелеу көрсеткіші
Дерек көзі: «Қазақстан Халық Банкі» АҚ табыстар бойынша есеп
Автокөлік несиелері бойынша Астана қаласының «Қазақстан Халық Банкі» 2008
Дерек көзі: «Қазақстан Халық Банкі» АҚ табыстар бойынша есеп
Сурет 5-2008 жылдың 1-тоқсанында автокөлік несиелері бойынша көрсеткіш.
Қазақстан халық банкінің жеке тұлғаларға пластикалық карточка бойынша несие
Тұтыну несиесін берген Астана қаласындағы «Қазақстан Халық Банкі» 2006-2008
Дерек көзі: «Қазақстан Халық Банкі» АҚ табыстар бойынша есеп
Сурет 6 – Тұтыну несиесі бойынша 2006-2008 жж көрсеткіш.
Банктің сәтті қызмет етуінің дәлелі оған жоғары несиелік рейтингтердің
Айталық 2006 жылдың 2 қарашасында Standard & Poor`s «Қазақстан
2006 жылғы 30 қазанда Moody's Банктің шетелдік валютадағы міндеттемелері
2006 жылғы 20 желтоқсанда Fitch Ratings Банктің шетелдік валютадағы
3 БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК РЕЙТИНГІНІҢ АХУАЛЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Коммерциялық банктердің несиенің рейтингін жақсарту
бойынша шаралар
Әлемдік рейтинг агенттіктері және халықаралық қаржы институттары, оның қатарында
Банктердің несиелік портфельдерін әртараптандыру, қарыз үлесін ұзақ мерзімдік етіп
Несиелеуді ұлғайтуға байланысты несиенің жорықсыз көп болып кетуі тұтастай
ХВҚ сарапшыларының ұсыныстары да өтімділікке тосқауыл қою үшін резервтік
Осылай реттеуші органдар жасаған қауіпсіздік шаралар арқылы қазақстандық банктердің
Қазіргі кезде банктің несиелік рейтингін көтеру бағытында отандық рынокқа
Сонымен бірге, Ресейдегі «Сбербанктің» капиталы біздегі барлық банктердің қаржылық
Ресейдің Сбербанкі барлық көрсеткіштер жағынан Қазақстанның барлық банк
Біздің банктеріміздің қаржы рыногында нық тұрғанын, экономиканың басқа барлық
Банктік бизнес айқын, жоғары сараланған болуы, жаңа технологияларды және
Шетелдік банктердің қызметі үшін алынып тасталған шектеулерден басқа олардың
ЕҚ талаптарына сәйкес шетелдік банктердің тарапынан бәсекелестікті дамыту үшін
Банк секторында айқындылықты қамтамасыз ету мақсатында шоғырлан-дырылған қадағалау, меншік
Коммерциялық банктердің дамуындағы тағы да бір маңызды мәселе, ол
Қазіргі кезде ең төменгі резервтік талап есебінің өзгертілуінің ақша
Банктердің осалдық элементтері:
активтер валюталарының жəне экономиканың корпоративтік секторы мен халықтың міндеттемелерінің
жинақтаудың салыстырмалы төмен деңгейі аясында халықтың қолындағы кірістерінен асып
банктердің негізгі қарыз алушыларының, атап айтқанда құрылыста, тұтыну сұранысын
тəуекел деңгейі барынша жоғары елдерге банк капиталын экспорт-таумен байланысты
Бүгінде ҚР ҰБ екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеуге
Халықаралық қаржы институттары қаржы секторын реттеу деңгейіне жақсы баға
Сонымен бірге, Агенттік Басқармасының 27.12.2004 жылғы № 397 қаулысымен
Схема бойынша қаржы жүйесінің тұрақты диагностикасы, қадағалау шеңберінде қаржы
Қаржы нарығының əр түрлі секторларында қаржы жүйесінің тұрақты-лығына теріс
Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету сондай-ақ шоғырландырылған қадағалауды
1) депозиторлардың құқықтарын қорғауға, банктердің қызметінің айқынды-ғын арттыруға, банктердің
2) филиалдар мен өкілдіктер ашу рəсімдері бөлігінде қаржы ұйымдарын
3) шетелдік қаржы институттарының Қазақстанның қаржы нарығына кіруіне қатысты
Шоғырландырылған қадағалау туралы заңды іске асыру мыналарды:
-Қазақстанның қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету мақса-тында қаржы ұйымдарын
-банктік конгломераттарға банктік конгломераттың құрамына кіретін ұйымдардың жəне олардың
-қаржы ұйымдарының аффилиирленген тұлғалары туралы барынша толық ақпарт алуды
-банктік конгломераттың құрамына кіретін ұйымдардың жəне олардың аффилиирленген тұлғаларының
Банктердің сыртқы нарықтардағы белсенділігі банк секторының елдік тəуекелге ұшырауын
Қазақстандық банктердің шетелдік, атап айтқанда ТМД елдері жəне Ресей
Сондай-ақ бағалы қағаздар нарығын дамытуды ынталандыру жəне екінші деңгейдегі
Банктердің сырттан қарыз алуының өсу үдерісін басқару жəне пруденциалдық
Бұдан басқа, банктердің кейіннен ұзақ мерзімді жобаларды қаржыландыру үшін
Екінші деңгейдегі банктердің жылжымайтын мүлікпен операцияларды кредиттеуге байланысты кредиттік
- қамтамасыз етудің бағалау құны 7000 айлық есептік көрсеткіштен
- қамтамасыз етудің бағалау құны 7000 айлық есептік көрсеткіштен
Бұдан басқа, жылжымайтын мүлік құрылысына қатысушылардың бір заемшысына, оның
Екінші деңгейдегі банктерді капиталдандыруды нарықтық жəне операциялық тəуекелдерге барабар
а) нарықтық тəуекелді Банктерді қадағалау жөніндегі Базель комитеті ұсынған
б) капиталдың жеткіліктілігін есептеуге Капитал жөніндегі жаңа Базель келісіміне
в) банктердің меншікті капиталының есебіне Капитал жөніндегі Базель келісіміне
Сонымен қатар, Қазақстанның банк секторына қаржы жағдай тұрақсыз жəне
Банктердің ақпараттық айқындылығының ерекше рөліне байланысты 16 банкпен Қызметтің
Банктік құпия институтын, депозиттерді сақтандыру жүйесін ендіру халықтың банк
Сонымен, банктер өзінің несиелік рейтингін көтеру үшін бүгiнде сырттан
I. Қарыз берушілерді ынталандырушы ең маңызды фактор, әрине,
Коммерциялық банктiң несиелік саясатын жетiлдiру мақсатында бiрқатар жағдайларды ескерген
Жоғарыда қозғалған мәселелер банктiң оңтайлы несиелік саясатын қалыптастыру
Несие бойынша белгiленетiн сыйақы (мүдде) деңгейi банкте салымдарды
Сыйақы (мүдде) деңгейi банк қызметiнiң рентабельдiлiгiн қамтамасыз ету және
II. Банктердiң несиелік саясатын жүзеге асырудағы шешушi
III. Банк пен оның клиенттерiнiң арасындағы өзара тиiмдi қарым-қатынас
IV. Банктің несиелік рейтингін одан әрi жоғарылатудың банк тәжiрибесiндегi
V. Осы айтылған мәселелерден басқа, несиелік рейтингін
несиелік ресурстар мерзiмi мен сомасы бойынша пассивтi операциялармен үйлесiп
несиелік операцияларды банк өзiне барынша жоғары табыс деңгейiн қамтамасыз
несиелер арасында мерзiмдi несиелерге қаржы беру мәселесiне көбiрек көңiл
қосымша қызмет түрлерін көрсету мен жеңiлдiктер беру арқылы несиенiң
банкте ақша қаржыларының түсуi мен жайғастырылуына бақылау жасап отыратын
3.2 Коммерциялық банктердің банктік несиелік рейтингін мемлекеттік тұрғыдан реттеу
1995 жылдың басында ҚР Президентінің қаулысымен 15.02.1995ж. ҚР ҰБ
Банк жүйесін реформалаудың қысқа мерзімді бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында
Қазіргі кезде шетел қатынасуымен құрылған банктер белсенді жұмыс істей
Осы кезде ҰБ ұсынысымен ірі қаржы мекемелеріне, соның ішінде
ҚР ҰБ бақылау, қадағалау, реттеу қызметін жүзеге асырушы орган
"ҚР ҰБ туралы" және "ҚР банктер мен банктік қызмет
1996ж. Қазақстан экономикасында оң өзгерістер болды, яғни макроэко-номикалық тұрақтану
Мемлекеттің несиелік тарихын жасау және төлем қауымдастығы жағынан сенімділікті
ҚР ҰБ банктік қызметті реттеу саясатының бастапқы мақсаты етіп,
1995-1996 жж банктер санының күрт азаю жылдары болды. Жүйелі
1996ж. аяғында ҚР ҰБ банк жүйесін әрі қарай реформалаудың
Бұл бағдарлама банктік жүйенің қаржылық жағдайын күшейтуге, банк клиенттерінің
ҚР ҰБ бұл бағдарлама шегінде банктердің өздеріне алған міндет-темелерін
Банк қызметін мемлекеттік реттеу аясында банктерді қадағалаудың орталықтандырылған жүйесінің
Банктердің қаржылық жағдайын бағалау мақсатымен CAMEL рейтингтік бағалау жүйесі
ҰБ тарапынан банктердің капитализациялану талаптарының күшеюі, банктерді жою және
Соңғы 14-15 айдың ішінде Қазақстан экономикасының қауқары едәуір әлсіреп
Әзірге өзге несиені аста-төк таратқан екінші деңгейлі банктердің жағдайын
Әлемдік қаржы дағдарысының шегіне жеткен уақыты 2009 жылдың наурыз-май
Жағдайды бүтіндей жақсарта қоймаса да, билік асқынған дағдарыстың бетін
Сол себепті Үкіметтің банктерге бағыттаған көмегі - дер кезінде
Отандық банктерге қолдау жасай отырып, мемлекет олардың ішкі эконо-мика
Мемлекет банктің борыштары бойынша ешқандай міндеттемелер алмайтыны сияқты банктердің
Қаржы секторын тұрақтандыру үшін шетелдерде жүргізіліп жатқан мынадай шаралар
Қазіргі таңда банктер берген қарыздардың 35.6%-ы құны айтарлықтай төмендеген
Банктерді қосымша капиталдандырудың жалпы сомасы кемінде 4 млрд. АҚШ
1млрд. АҚШ доллары (120млрд. теңге) төрт жүйе банктердің (Қазақстанның
3 млрд. АҚШ доллары (385 млрд. теңге) реттелген борыш
Берілген қаражатты банктер резервтердің барабар деңгейін қалыптастыруға және ел
Мемлекет банктер капиталындағы бақылау пакетін сатып алмайды. Құны 2008
Мемлекет капиталданған банктердің ұзақ мерзімді қатысушысы болып қалмайды. Әлемдік
Екіншіден, барлық шет мемлекеттер іске асырып жатқан «Стресті активтер
Банктерден мұндай қарыздарды сатып алу банктердің балансын өтімділігі аз
2008 жылы республикалық бюджеттен Стресті активтер қорын капиталдандыруға алғашқы
Үшіншіден, банктердің міндеттемелеріне уақтылы қызмет көрсетуді қамтамасыз ету мақсатында
ҚОРЫТЫНДЫ
Біз өте күрделі тақырыпқа біршама бойлап ендік. Соның арқасында
Дипломдық жұмыс бойынша қысқаша түсініктемеге тоқтала кетейін.
Алғашқы тарауда банктік несиенің мәні, қажеттілігі және түрлері, рейтингілік
Ал енді екінші тарауда ҚР-дағы коммерциялық банктердің несиелік
Ал үшінші тарауда коммерциялық банктердің банктік несиенің рейтингін жақсарту
Отандық цивилистиканың қазіргі даму сатысында әдебиеттердің аздығы мені біршама
Сонымен, қорыта айтар болсақ Қазақстандағы экономиканың тұрақтала бастаған жағдайындағы
Сапа бойынша өз несие рейтингілерін жасағанда, бір банкілер біршама
Сапаны анықтаудың «Standard Poor’s» рейтингтік агенттігі қазақстандық бес ірі
Екінші деңгейдегі банктердің несиелік рейтингін реттеуде мемлекет мынадай шаралар
-резидент еместер алдындағы міндеттемелердің (банк немесе банктің арнайы тағайындалған
-банктің кредиттік портфелінің теңбе-тең емес өсу қарқынын бақылауды күшейту,
-банктердің активтерді секьюритизациялау механизмдерін қолдануының құқықтық негізін жетілдіру бойынша
Негізінде бұл сала біздің елімізде енді ғана қаз басып
Осы дипломдық жұмысымды жазуда жинақтаған білімім маған келешекте қызмет
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан 2030» атты стратегиялық
(ҚР Ұлттық банк туралы( Заңы 1995 ж. 30 наурызынан
Жуков Е.Ф., Максимова Л.М., Печникова А.В. и др. Деньги.
Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары: Оқу құралы.
Лаврушин О.И., Мамонов И.Д., Валенцева Н.И. и др. Банковское
Орманбаев А.Х., Өмірбаев С.М., КЕсенгелдин С.М. Ақша. Қаржы және
Поляка Г.Б. Финансы. Денежное обращение. Кредит: учебник для вузов.
Бекболатұлы Ж. Қаржы-несие мекемелерінің тиімділігін арттыру факторлары // Қаржы-қаражат
Дауранов И., Шмикина А., Рудецких А. Малый бизнес: проблемы
Зиябеков Б. Кредитное бюро–инструмент выявления рисков // Банки Казахстана
Лисак Б. Анализ кредитоспособности и платежеспособности заемщика банка при
Коробейников М. Роль кредитования АПК в период становления рыночных
«Қазақстан Республикасындағы банктер мен банк мекемелерi»
Самсонова Н.Ф. Финансы, денежноре обращение и кредит: учебник. –М:
ҚР (Қазақстанның даму банкі туралы( Заңы 2001 ж. 25
Голом М., Гурко А., Смиренко Е. Развивать новые виды
Смагулова Ш.А., Буханцева О.В. Малый бизнес и практика его
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы» Қазақстан Республикасының
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане: учебное пособие.
ҚР-ның (Ашық акционерлік қоғам халықтық банктің борыштық қарыз есебінің
Смагулова Ш.А. Макроэкономика. –Алматы 1997.
Умбетов А. Кредитование малого бизнесам банки // Альпари 1999.
Статический бюллетень. Н.Б. 2000-2002 г.
Сейтқасымов Ғ.С. Ақша. Несие. Банк. –Алматы. Экономика. 2001ж.
Шишаева А.В. Зачем нужен кредит и банки в рыночной
Экономикалық шолу. Қазақстан Ұлттық Банкі. 2001 N1.,21-25.
Утеулин Е, Кенжеханов М. Система кредитования в банках //
Банки Казахстана №5, бет 23-29
Алимбаев А.А. Банктік және өнеркәсіптік капиталдың шоғырлануы: Қазақстанда қазіргі
Банки Казахстана №9, бет13-17
Қазақстанның Ұлттық банкінің хабаршысы №2003, №6
Мақыш С.Б. Қазіргі неиселік механизм және оларды жетілдіру жолдары:
Қазақстанның Ұлттық банкінің хабаршысы №2003, №8
Карминский, Александр Маркович и др.
http://www.halyk bank
Методика оценки стратегического потенциала образовательных учреждений / А. И.
Шмидхейни, Стефан, Зораквин, Федерико.Финансирование перемен =Financing change:финансовые рынки, экоэффективность
Жуманова, Б. Арсенал банковского оценщика
Заварзина, И. Рейтинг банковского обслуживания
Рейтинги на финансовых рынках: [Аналитический обзор]// Рынок ценных бумаг
Рейтинги пяти крупных казахстанских банков понижены в связи с
Сайденов, А. Рейтинг всегда можно улучить. Практикой : От
Семенов,С.Рейтинговая методика оценки эффективности банков/
С. Семенов // Банковские технологии.-2006.-N 2.-С.59-62.- ISSN 0201-7296
Четвериков, В. Банковская система Казахстана: первое полугодие 2006 года
Четвериков, В. Две системы : Банки Казахстана// Эксперт Казахстан.-
АТФ Банк лидер среди депозитов: Банковские депозиты// Панорама.- 2007.-
Глумсков, В., Глумсков, Д. Дефолт
Досов, Р. Роль рейтинговых агентств
Муратов, Р. "Казахстан имеет самую развитую банковскую систему в
Мусабаева, А. Фундамент для "элитарной" экономики: Экономика// Юридическая газета.-
Первые шаги в управлении активами : Ценные бумаги// Ценные
Деловая неделя, 20 ақпан, 2009
24