АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ БАСТАУЛАРЫ
Жоспар
Кіріспе.....................................................................................................3
1. Азаматтық құқық ұғымы және жүйесі .........................6
1.1. Азамттық құқық жүйесі ....................................................................8
1.2. Азаматтық – құқықтық жүйенің негізгі элементтері ....................11
1.3. Азамттық құқықтың әдістемесі........................................................15
2. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ БАСТАУЛАРЫ...........................................16
3. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ҚАҒИДАТТАРЫ...............................17
4. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ДЕРЕКНАМАЛАРЫ..........................22
Қорытынды..........................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................29
Кіріспе
Қазіргі кезде адамның ең жоғарғы құндылық екені, оның
Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясымен басқаға жалпы мойындалған
ҚР Конституциясында тек әлеуметтік мемлекеттің ғана емес, сонымен
1997 жылы қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарының
Конституцияда адамның құқықтары мен бостандықтарының үлкен тізімі бекітілген.
ҚР Конституциясында адам мен азаматтың азаматтық және саяси
Қазіргі заманда адамның бостандығы басқаша түсініледі. Адамның бостандығы
1. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ
"Азаматтық құқық " атауы ежелгі уақыттан бері белгілі,
Тарихтан белгілі римдіктердің құқығы осы атаумен белгіленді (квириттер
Римде құқықты жария және жеке деп екі салаға
Қазақстан Республикасының қазіргі құқық жүйесі жария және жеке
Сонымен қатар азаматтық құқықтың әртүрлі жүйелерінің арасында белгілі
Азаматтық құқық Қазақстан Республикасының құқық салаларының бірі болғандықтан
Азаматтық құқықты зерттемес бұрын азаматтық құқық пәнін анықтап,
Құқық жүйесі іштей құқық салаларына бөлінеді. Әдетте құқықтың
Азаматтық құқық — жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттік
Азаматтық құқық реттейтін қоғамдық қатынастардың негізгі түрлерінің біріне,
Азаматтық құқық тек қана мүліктік емес, сонымен бірге
Мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес қатынастарға авторлық, өнер
Мүліктен тыс, мүліктік емес қатынастар, мүліктік қатынастар сияқты
1.1. Азаматтық құқық жүйесі
Құқық жүйесі дегеніміз сол мемлекеттегі құқықтық нормалардың жиынтығын
Ішкі салалардың "жалпы бөлімі" мен "жалпы ережелерін" бір-бірінен
"Жалпы ереженің" нормалары азаматтық құкық бөлімдерінен тәуелсіз негізде
Азаматтық құқық жүйесі төмендегідей ішкі салаларға бөлінеді: "Міндеттемелік
Қазақстан Республикасы азаматтық-құқык жүйесі Жалпы және Ерекше бөлімдерден
1. Жалпы бөлім:
І-бөлім. "Жалпы ережелер" (тараулары: азаматтық-құқықтық қатынастарды реттеу;
ІІ-бөлім. "Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар"
ІІІ- бөлім. "Міндеттемелік құқық" (І-бөлімше: "Міндеттеме туралы жалпы
Қазақстан Ресгтубликасы Азаматтық құқығының Ерекше бөлімі мыналарды қамтиды:
ІV-бөлім. Міндеттемелердің жекелеген түрлері: сатып алу — сату;
V-бөлім. "Интеллектуалдық меншік құқығы".
VІ-бөлім. "Мұрагерлік қүқық" (тараулары: мұрагерлік туралы жалпы ережелер;
VII-бөлім. "Халықаралық жеке құқық" (тараулары: жалпы ережелер; коллизиялық
Азаматтык құқық нормалары теорияда да, заңда да белгілі
1.2. Азаматтық – құқықтық жүйенің негізгі элементтері
1. Арнайы әдебиетте азаматтық-құқықтық жүйені бір-бірінен ажыратуға көмектесетін
1) құқық дерекнамасының құрамы мен ара салмағы
2) азаматгық құқықтың құрылымы (мәселен, тұлғалар, заттық құқық,
4) құқыққа қатысты орныққан пікірлердің (доктрина) жиынтығы және
Осы элементтерден келіп азаматтық-кұқықтық жүйесінің :
- роман-герман (континенталдық),
- жалпы құқық (англо-саксондық),
- социалистік, мұсылмандық және патриархалдық деп аталатын түрлері
2. Континенталдық (роман-герман) жүйесі
Рим құқығы негізінде қалыптасып, Еуропада пайда болған, сондықтан
Мәселен, англо-саксон жүйесі құқықты жеке және жария деп
Қазақстан Республикасының құкықтық жүйесі де жеке және жария
Ұзақ уақыттар бойы ғылыми әдебиетте жария және жеке
Профессорлар Ю.Г.Басин мен М.К.Сүлейменов мұндай пікірлер казіргі экономикалық
Қазіргі зерттеулерде "дуализм жөнінде емес, кайта жеке құкықтың
Осы кезде құқыққа сүйенетін адамзат қауымының, көбінде статут
Орыс кұқығы да континентаддық жүйеге негізделген. Американдық ғалым
Сонымен қатар қазіргі біздің азаматтық заңдар басқа да
3. Англо-саксондық, құқық жүйесі.
Бұл жүйе роман-герман жүйесі сияқты жария және жеке
4. Құқықтың мұсылман жүйесі.
Мұсылман құқығы шариатқа негізделген. "Шариат" — арабтың "шариа"
- Құран — исламның қасиетті кітабы;
- сунна — Мұхаммед пайғамбардың сөздері мен уағыздары;
- кияс — аналогияі;
- иджма — ірі құқықтанушылар мен дін ілімінің
- фетв — жоғары діни білімпаздарының заң туралы
- адат — исламды насихаттайтын арабтар мен басқа
Құран — мұсылмандық құқықтың негізі. Құран — араб
Фикһ ілімі азаматтық құқықтану, яғни мұсылмандардың азаматтық жалпы
1.3. Азамттық құқықтың әдістемесі
Құқықтың әрбір негізгі саласынын өзіне тән құқықтық реттеу
Мүліктік және мүліктік емес қатынастардың азаматтық-құқықтық реттеу әдістемесі
а) азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылардың жалпы құқықтық жағдайы
Азаматтық-кұкықтық қатынастарға қатысушылардың заң жүзіңдегі теңдігіне келсек, олардың
ә) азаматтар мен заңды тұлғалар өздерінің азаматтық құқықтарына
б) тараптар азаматтық құқықтық қатынастарда тең дәрежеде қорғану
Азаматтық кодекстің 9-бабының 1-тармағына мемлекеттік басқару органының немесе
в) азаматтық-құқықтық жауапкершілік өзіндік сипатымен, атап айтқанда, мүліктік
Осы айтылғандарға сүйене отырып, мынадай тұжырым жасауға болады:
2. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ БАСТАУЛАРЫ
Азаматтық құқық бастаулары ретінде кодификацияланған және ағымдағы заңдар,
Азаматтық құқықтың маңызды бастауы — Қазақстан Рес-публикасының Азаматтық
Кодекстің жалпы бөлімі он үшінші сайланған Қазақстан Республикасы
Кодекс бірнеше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлім құрамындағы бірінші
3. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ҚАҒИДАТТАРЫ
Азаматтық құқықтың қағидаттары:
1. "Принцип" (қағидат) термині латынның сөзі — бастау,
Принциптер (қағидаттар) Азаматтық құқық жүйесінде әрқашанда бастапқы норма
Профессор Ю.Г.Басин азаматтық құқық принциптерінің ролі мен маңызы
Азаматтық құқықтын мынандай принциптері бар:
1) азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың теңдігі;
2) меншікке және басқа заттық құқыққа қол сұқпаушылық;
3) шарт еркіндігі;
4) жеке істерге кімнің болса да озбырлықпен араласуына
5) азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру;
6) нұқсан келтірілген құқықтардың қалпына келтірілуін қамтамасыз ету;
7) азаматтық құқықты сот арқылы қорғау.
Міне, осы принциптердің бәрі де Азаматтық кодекстің "
Азаматтық, құқықтық, қатынастарға қатысушылардың теңдігі. Азаматтық құкықтың басты
1) мемлекет немесе оның әкімшілік-аумақтық бөлінісі азаматтық-құқықтық қатынастарға
2) заңды тұлғалардың құқылық мәртебесі жеке тұлғалардың мәртебесіне
3) егер заң құжаттарында өзгеше кезделмесе, шетелдік жеке
Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабында меншік иелерінің құқын қорғау
Мемлекет пен құқық, оның ішінде азаматтық құқық азаматтық
Қашан да меншік кұқығы азаматтық құқықтың орталық институты
Меншікке қол сұқпаушылық Азаматтық кодекстін, басқа нормаларында да
Қазіргі кезде заңда меншік құқығымен қатар меншік иесі
Бірақ та заң арқылы белгілі бір дәрежеде шектеу
Шарт еркіндігі принципі. Заң шығарушы меншікті емін-еркін пайдалану
4. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ДЕРЕКНАМАЛАРЫ
Азаматтық құқықтың негізгі дерекнамалары: заң, әкімшілік құжаттар, сот
Ал англо-американдық құқықты қолданатын елдерде сот шешімдері (пре-цедентгер)
Роман-герман кұқық жүйесі таралған елдерде судья заңға қатаң
Азаматтық құқық жүйесінде заңдардан басқа әкімшілік құжаттар да
Барлық елдерде де азаматтық құкыктың негізінін бірі әдет-ғүрып
1) көнелілік;
2) үзілмеушілік;
3) жалпы бейбіт тұрғысынан пайдалану;
4) міндеттеу күші;
5) айқындылық; 6)
басқада жергілікті әдет-ғұрыппен үйлесімдік;
7) даналык,
Англо-саксондық құқық тараған елдерде сот шешімі (пре-цедент —
Құқықтың аталған нысаны үшін құқық пен прецедент доктринасының
Ағылшын құқықтық доктринасы прецедентгерді міндетті күші бар (міндетті
Мұсылман құқығының нормалары исламды қабылдаған ха-ықтардың әдет-ғұрып құқык
Шетел мемлекеттерінің азаматтық құқығында заңмен_байланыста қолданылатын әдет-ғұрып қүкығының:
1) заңға толықтыру ретінде;
2) дербес қолданылуы;
3) заңға қарсы қолданылуы тәрізді 3 тобы бар.
Алғашқы екі топ заңның осал тұстарын толықтырып, кемшілік
Әдет-ғұрыпты құқықтың дербес дерекнамасы ретінде қолданатын бірқатар елдер
Адаттың нормалары да дербес қолданылады. Адат деп ислам
Қорытынды
Қорыта келгенде ең маңыздысы адамның құқығы —
Азаматтық құқық Қазақстан Республикасындағы құқыктық-нормативтік құжаттары жағынан ең
Осылайша, азаматтық құқық — тараптардың арасындағы дербес және
Осылайша, қазіргі адам құқықтарының тұжырымдамасы мына қағидаларға негізделеді:
Егер кісі өзінің қандай да болмасын моральдық құқығының
Талап ету қабілеті-адам құқықтарының маңызды тұстарының бірі. Құқықсыз
Адамның абсолюттік құқықтарының доктринасы батыстың табиғи-құқықтық теориясы шеңберінде
Қазақстан жағдайында адамның ажырамас табиғи абсолюттік құқықтары мен
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995.2007
Рахимова Г. Азаматтық құқықтық қатынастар //Заң .- 1999.-№6
Ғ.Төлеуғалиев. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы. Алматы «Жарғы», 2001
Ашитов З.О., Ашитов Б.З. Егемен Қазақстанның құқы: (Оқу
Дулатбеков. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы, 2003ж.
Мемлекет және құқық негіздері: Оқулық./ Құрас. Е. Баянов.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі
Ашитов З.О. Қазақстан Республикасы құқық негіздері.- Алматы: Жеті
Оспанов Қ.Н. Құқық негіздері .-Алматы, 2006
Заңтану: Қазақ тілі терминдерінің түсіндірме сөздігі.- Алматы,
Сахариев С. Нарық экономикасы.- Астаны, 2005.-Б.
Заң: Республикалық құқықтық, ғылыми практикалық журнал.- 2005.- №5.-
Заң газеті : Республикалық құқықтық газеті .- 2004-2006
Заң және заман: Қоғамдық- саяси, ғылыми құқықтық журнал.-
29
Азаматтық құқық бастаулары
Азаматтық құқықтың қағидаттары мен бастаулары
Конституциялық құқықтың түсінігі
Құқық қорғау қызметінің қағидалары
Қазақстан Республикасы конституциялық құқығының пәні, әдісі, және бастаулары
Азаматтық іс жүргізу құқығы: пәні, әдісі, жүйесі
Азаматтық іс жүргізу құқығы
Конституциялық құқық ғылым саласы ретінде
Құқықтық мемлекеттің қалыптасуындағы құқық бастаулары
Мемлекет және құқық теория негіздері