Тауар өндірушілер
Мазмұны:
Кіріспе 3
1. Нарықтың даму тарихы және теориясы. 4
2. Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары және түрлері.............................................................................................................................13
3. Қазақстандағы тауар нарығының сипаттамасы 23
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер: 29
Кіріспе
«Нарықтың мәні, құрылымы және қасиеттері» деген курстық жұмысымда,
Әлі күнге дейін нарық экономикасындағы еркіншілдік, халық санасында
Курстық жұмысымда нарықтың әлеуметтік-экономикалық табиғаты, оның пайда болу
Нарықтың Қазақстанда дамуын әңгімелеп, Қазақстанда нарықтың қандай артықшылықтары
Нарықтың бағаға еркіндік әкелгендігін, еркін бәсекелестік орнағанын, еңбек
«Нарық пен мемлекеттің екеуі де маңызды. Экономиканы осының
Нарық жағдайы өте қатал. Соған байланысты мемлекет шағын
Нарық жағдайында жұмыс жасауды біздің жаңа дамып келе
Нарықтың даму тарихы және теориясы.
Нарық қатынастарының даму кезеңдері.
Нарықты стихиялы түрде дамушы немесе еркін нарық, монополиялы
Монополиялық нарық 19-ғасырдың аяғында 20-ғасырдың алғашқы кезеңінде өмір
Қазіргі заманғы өркениетті елдерге реттелмелі нарық тән болып
Біздің жас тәуелсіз Қазақ мемлекетінде де толыққанды жүйелі,
Қазақстандағы нарықтың даму тарихы.
Нарықтық қатынастар Қазақстан жерінде қашан пайда болды, оның
Мысалы, Қазақстанда құлиеленушілік құрылыс болмастан-ақ патриархалдық-феодалдық қатынастар қалыптасты
Нарық қатынастарының пайда болуының ең басты шарты-өндіріс құрал-жабдықтарына
Жерге феодалдық меншіктің күшеюі қауымдық (рулық) жерлерді тартып
Тереңдей түскен меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы ақша қатынастардың
Қазақтардың күнкөрісінің арқауы тек қана мал шаруашылығы болды,
Сонымен бірге нарықтық қатынастардың қалыптасуына белгілі бір дәрежеде
Қорыта айтқанда, шаруашылық салаларының әр алуандылығы, сауданың дамуы
Осындай жағдайлардың салдарынан Қазақстан революцияға дейінгі дәуірдің өн
Қазірде тәуелсіз Қазақстан Республикасының алдында жоғарыда көрсетілген тарихи
Бірінші кезең 1992-1995 жылдарды қамтиды. Ол микроэкономикалық тұрақтандырудың
Екінші кезеңінде (1996-2005 жылдар) экономиканың шикізаттық бағытын біртіндеп
Үшінші кезең 5-7 жыл мерзімге созылып, ашық үлгідегі
Қазіргі заман нарық теориясы
Батыс елдерінің шаруашылық саласындағы саясатын анықтайтын қазіргі заманғы
XX ғасырдың 70-жылдарында болған экономикалық дағдарыс және кәсіпкерлік
Соңғы кезде негізгі екі бағыттың өз ішіндегі жіктелу
Жалпы неоклассикалық синтезді жаңа теория деп есептеуге болмайды,
Біздің алдымызда да нарықтық экономиканы реттеудің дүние жүзінде
Нарықты ұйымдастырудың әдістері және оның өзекті үш
мәселесі
Адамзаттың өмір сүру тарихында экономиканы ұйымдастырудың екі негізгі
Соңғы кездері экономиканы ұйымдастырудың үшінші әдісі деп әкімшілдік
Бұл әлі толығымен зерттелмеген, дегенмен әкімшілдік әдістен нарықтық
Суретте : Экономиканы ұйымдастырудың әдістері
Шаруашылықты әміршілдік - әкімшілдік әдіспен ұйымдастыру өндірушінің үстемдігіне
Нарықтық механизм бұған қарама-қарсы принципке негізделген, онда шаруашылық
Не өндіру керек? Бұл жағдайда, тұтынушы бір немесе
Қалай өндіру керек? Ол тауар өндірушілердің арасында болатын
Кім үшін керек? Бұл сұрақ, сұраным мен ұсынымның
Жоғарыда көрсетілген шаруашылықты ұйымдастырудың сұрақтары барлық экономикалық жүйелерге
Шетелдік мамандардың пікірінше экономиканы ұйымдастырудың әміршілдік немесе нарықтық
Нарық механизмінің мәні және ерекшеліктері.
Нарық, қоғамдық тұтынушылар мен өндірушілерді байланыстырудың тиімді механизмі
Сонымен бірге нарықтық механизм идеалды емес, оның елеулі
Реттелмейтін таза нарықтық экономика адамның еңбек ету, білім
Нарықтық механизмі ғылым мен техника жетістіктерін, еңбек ресурстарын,
Енді нарық дегеніміз не? Ең алдымен осыны анықтап
Нарық - бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Нарық - бұл сатушы мен сатып алушылар арасындағы
Нарық - бұл сатушылармен сатып алушылар арасында тауар
Нарық - тауарларды сатып алу - сатумен байланысты
Нарық тауарды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып алушылардың
Нарық қызметін тек қана айырбас саласымен шектеу -
Экономикалық қатынастар мен байланыстар
НАРЫҚ
Тауар өндірушілер
Тауарды түтынушылар
Суретте: нарық экономикалық байланыстар мен қатынастар
ретінде
Берілген анықтамада әңгіме, тек өндірушілер мен тұтынушылардың арасындағы
Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары және
түрлері
Жалпылама тұрғыдан алғанда нарықтың мәні – оның атқаратын
Экономикалық игіліктерді және
қызметтерді, өнді-рушілер мен тұты-нушыларды байла-ныстыратын буын
Ұдайы өндіріс про-цесінің үздіксіздігін
және тиімділігін қамтамасыз етудегі реттеуші ролі
Экономиканың
жағдайы туралы
объективті ақпараттың
қайнар көзі
Бәсеке арқылы экономиканы
тиімсіз шаруашылық бірліктерінен
тазарту
НАРЫҚТЫҢ АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
Тауардың қоғамдық мағына-лылығын мойындау
Өндірістік шығын-дарды азайтуды
экономикалық
ынталандыру
Еңбекке деген материалдық
стимулдарды экономикалық
жағынан қамтамасыз ету
Суретте : Нарықтың атқаратын қызметтері
Нарықтың маңызды қызметтерінің бірі – оның ұдайы өндіріс
Нарықтың басқа бір атқаратын қызметі – ақпараттық. Нарық
Сонымен бірге, нарық механизмі мынадай қызмет те атқарады
Біздің нарық терең монополияландырылған, сондықтан нарықты ортаны қалыпты
Осылармен қатар, маңыздылығы жағынан басқалардан кем түспейтін нарықтың
Нарықтық күрделі экономикалық категория ретінде өз бетінше емес,
Шаруашылық субъек-тілердің дербестігі мен тәуелсіздігі
Меншік қатынастары-ның алуан түрлі формалары
Өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос
жұмыскерлердің болуы
Нарықтық экономиканың шарттары
Тауар өндірушілердің
және сауда делдал-дарының бәсекесі Контрагенттер
өздерінің өнімдеріне
баға белгілеу құқы
Нарық инфрақұрылымын жасау
Суретте: Нарықтың қалыптасуының негізгі компоненттері
- шаруашылық субьектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі;
- меншік қатынастарының алуан түрлі нысандары;
- өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос
- нарық инфрақұрлымын жасау;
- тауар өндірушілердің сан алуан түрлерінің болуы;
- контрагенттер өздерінің өнімдеріне баға белгілеу құқы. Енді
Біріншіден, экономикалық субьектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі, олардың келісім
Екіншіден, меншіктік қатынастардың алуан түрлі нысандарының болуы, олардың
Нарықты экономикаға көшу кезінде ескеретін маңызды жәйт-ол өндіріс
Үшіншіден, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, нарықтың тиімді жұмыс
Сайып келгенде, ондай экономика тауардың жетіспеушілігіне, материалдық игіліктерді
Төртіншіден, нарық механизмінің үзіліссіз қызмет істеуі үшін оның
Нарықтық экономикаға жалпылама негіздегі ерекше инфрақұрылым - несие
Бесіншіден, нарық механизмінде мемлекеттік қаржы жүйесінің, оның негізін
Жетіншіден, шаруашылық субьектілерінің нарық туралы мәліметі /маркетинг қызметі/,
Қазіргі нарық құрылымы жағынан сан алуан элементтерден тұрады.
Территориялық белгілеріне қарай нарық мынандай түрлерге бөлінеді: дүниежүзілік
Дүниежүзілік нарық, сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар
Еларалық бірлестіктер нарығы деп, экономикалық айырбастың ерекше формалары
Ұлттық нарық бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағымен шектелген
Аймақтық нарық - бұл бөлек территориялық бөлімше нарығы
Жергілікті оқшауланған нарық- кейбір елді пункттердің жиынтығы болып
Нарықтық қатынастардың жетілу шамасына қарай нарықты: дамыған (кемелденген)
Олигополиялық нарық, баға белгілеу саясатына тым сезімтал және
Монополиялық бәсеке нарығы, сапасы, қасиеті, сыртқы безендірілуіне карай
Қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес нарықты көлеңкелі және ресми
Нарықтың дамуының сәйкестігіне байланысты теңдестірілген және теңдестерілмеген нарық
Тауар ерекшеліктеріне қарай нарық - салалық және сала
Басты экономикалық мәселелерді шешуде нарықтық экономикаға тең келетін
Біріншіден, нарық өнеркәсіп пен тұтынушы арасындағы мәселені шешіп
Үшіншіден, нарықтық экономика жағдайында баға еркін болады. Еркін
Бұл айтылғандарға қоса мына жағдайлардың да үлкен мәні
Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей елдің экономикалык, тұрақтануына қол
Нарықтық экономиканың кемшіліктері.
Тауарлық дефициттің болуына жол бермей, ғылыми-техникалық прогрестің дамуына
Ешқандай қоғам халықтың қорғану жүйесінсіз, халыққа білім бермей,
Міне, осындай "қоғамдық тауарлардың" қажеттіліктерін қамтамасыз ету нарықтық
2-ші кемшілігі, "сыртқы эффекті" деп аталатынына байланысты. Бұл
Ақырында нарықтық механизм тудыратын 3-ші кемшілікті қарастырайық. Ол
Нарық шеше алмайтын тағы басқа проблемалар үкіметтің араласуын
Сонымен, бір жағынан нарық шаруашылықты ұйымдастырудың неғұрлым тиімді
Қазақстан бұрынғы одақтас мемлекеттер секілді нарық жағдайында бизнес
Сондықтан нарықтың кемшіліктерін жоюдағы консалтингтің ролі өте үлкен
«Консалтинг» дегеніміз консультациялық компаниялардың әртүрлі қызмет көрсетуін айтамыз.
Ал басқару консалтингі дегеніміз – бұл өнеркәсіп дамуының
Консалтингтік қызметтерді тұтынуына байланысты экономиканың қалай дамып жатқанын
Қазіргі нарық тұрақты емес, конкуренттер қатал. Кәсіпорындар нарықтық
Нарықтық жүйенің бөлінбес қасиеті оның көп секторлылығы, яғни
Қазақстандағы тауар нарығының сипаттамасы
2003 жылдың қаңтар-желтоқсанында республиканың экономикалық айналымына енгізілген отынның
Республикада табиғи газ рыногының 45,3% өз өндірісінен және
2003 жылдың қаңтар-желтоқтанында өңдеуге 9382,6 мың тонна мұнай
2003 жылдың қаңтар-желтоқсанында өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімнің кейбір қадағаланатын
Тұтыну тауарларының ресурстары біркелкі қалыптаспады. Мәселен, 2003 жылдың
Азық-түлік емес тауарлардың ресурстары республикада шығарылғанмен, басқа елдерден
Қазақстан Республикасындағы табиғи жанармайдың ішкі нарықта 2002 жылдың
Қазақстан Республикасынан 2002-2003 жылдардағы шет елдерге табиғи жанармайдың
2004 жылдың қаңтар-наурызында республиканың экономикалық айналымына енгізілген отынның
Республикада табиғи газ рыногының 47,7% өз өндірісінен және
2004 жылдың қаңтар-наурызында өңдеуге 2038,8 мың тонна мұнай
2004 жылдың қаңтар-наурызында өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімнің кейбір қадағаланатын
2004 жылдың қаңтар-наурызында өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімнің кейбір бақыланатын
Тұтыну тауарларының ресурстары біркелкі қалыптаспады. Мәселен, 2004 жылдың
Азық-түлік емес тауарлардың ресурстары республикада шығарылғанмен, басқа елдерден
Қазақстан Республикасындағы табиғи жанармайдың ішкі нарықта 2003 жылдың
Қазақстан Республикасының 2003 жылдың қаңтар-қыркүйек айларындағы шет елдерге
Қорытынды
Сонымен, қорыта айтқанда, нарықтық қатынастар ерте заманнан пайда
Бұрынғы Совет Одағында нарық монополиялы болды. Еркін бәсеке
Міне, сондықтан Совет Одағы құрамындағы Қазақстан да осындай
Қазір Қазақстанның алдында тарихи әділетсіздіктерді жеңіп, Қазақстанды көркейту
Енді Қазақстандағы нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктеріне келетін болсақ,
Ол кемшіліктер: 1/. «Қоғамдық тұтынуды» нарық шеше алмайды.
Қазақстанда нарықтың кемшіліктерін жою үшін орта және шағын
Қазақстанда нарық механизмін көп адамдар түсінбейді. Сондықтан консалтинг
Қорыта айтқанда, Қазақстан нарығы болашақта өз кемшіліктерінен арылса,
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Жүнісов Б. «Нарықтық экономика негіздері» Алматы-1999
2. Әубәкіров Я.Ә. «Экономикалық теория негіздері» Алматы-1996
3. Қ.Бейсембетов «Аль-Пари» журналы 2002-1, 66 бет
4. Шиденов Ө.Қ. «Жалпы экономикалық теория» Алматы-Ақтөбе -
5. Түркебаев «Основы рыночной экономики» Қазақстан даму институты
6. Оразәлі Сәбден «XX ғасырға қандай экономикамен кіреміз»
7. Мамедов «Современная экономика» Ростов на Дону -2001
8. Уоттс Майкл «Нарықтық экономика әліппесі» Алматы «Қазақстан»-1998
9. «Қазақстан нарық жолында» Алматы, 2003, 157 бет
10. Байтұрсынов Ж.М., Әуелбаев С.М. «Нарықтық экономика» -
11. Жүнісов Б.А. «Нарықтық экономика негіздері», Алматы, 1998,
12. Сакс Дэн «Рыночная экономика», Алматы, 2000, 60-70
13. Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігі, 2004, 56,57
14. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы, Алматы, 2004 жыл
(«Россия», 10 том, С-Петербург, 1913, 321 бет)
ҒТП – Ғылыми Техникалық Прогресс
латын сөзі - конкурро-бәсекелесу
FEACO Information Documents 1994г
Қазақстанның статистикалық жинағы, 2002-2003, 56-57 беттер
Қазақстанның статистикалық жинағы, 2003-2004, 56-57 беттер
2
Әкімшілдік
Нарықтық
Аралас