Салыстырмалы артықшылық теориясының мәні
Жоспар
Кіріспе 2
І. Негізгі бөлім 2
1.1 Д.Рикардоның өмірінен мағлұмат 2
1.2. Балама баға 3
ІІ. Д.Рикардоның салыстырмалы артықшылық теориясы 4
2.1. Д.Рикардоның салыстырмалы артықшылық теориясы 4
2.2 Салыстырмалы артықшылық теориясының мәні 9
Қорытынды 15
Қолданылған әдебиеттер 16
Кіріспе
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең кең дамыған
Американ ғалымы Дж.Сакстың пікірінше «қандай бір ел болмасын
Халықаралық сауда – еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалымен экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер,
Сыртқы сауда айналым механизмі мен халықаралық сауданы реттеуді
Мемлекеттер не үшін саудамен айналысады? Елдер арасындағы сауданың
Сол ғалымдардың бірі – Давид Рикардо «Саяси экономияның
Міне осы жайлы біз сөз қозғаймыз.
І. Негізгі бөлім
1.1 Д.Рикардоның өмірінен мағлұмат
Давид Рикардо (1772-1823) Голландиядан Англияға эмиграцияланған ауқатты биржалық
Бірде 1799 жылы Рикардо А.Смиттің «Табиғатты зерттеу және
кейін, Давид Рикардо 1817 жылы жарыққа шыққан «Саяси
Замандастарының айтуындай Рикардоның дауысы «өткір және сықырлауық»
1.2. Балама баға
Рикардо сыртқы экономикалық қызметтің ерекшеліктерін анықтауға көп үлес
айырбасталатын тауардың салыстырмалы бағасын реттей алмайды». Бұл жерде
Салыстырмалы артықшылық теориясы балама баға ұғымын қолданады
Балама баға – бірінші тауардың бір бірлігін өндіруге
Жоғарыда айтылған ойды былай да өрнектеп көрсетуге болады:
А1
А2
Бірдей тауарлар өндірісіндегі балама баға І-ші мемлекетте
А1 <
А2
Немесе,
А1 <
А1’
Жоғарыдағы формула кез-келген екі мемлекет пен екі тауар
ІІ. Д.Рикардоның салыстырмалы артықшылық теориясы
2.1. Д.Рикардоның салыстырмалы артықшылық теориясы
Алдыңғы қатарлы елдердің машина өндірісіне өту кезеңінде Адам
Д.Рикардоның салыстырмалы артықшылық теориясы өз бастауын осы
А.Смит идеясын жай модель арқылы сипаттауға болар еді.
1-шарт. Әлемде тек екі мемлекет бар.
2-шарт. Бұл елдерде тек екі тауар
3-шарт. Елдер арасындағы сауда ешбір шектеусіз
4-шарт. Халықаралық сауда үйлестірілген (импорт экспортпен төленеді).
5-шарт. Өндіріс факторлары елдер арасында
6-шарт. Тауардың бағасы мен өнімділігіне еңбек
7-шарт. Өнім шығарылуы мен еңбек арасындағы арақатынас
8-шарт. Өндіріс факторлары салалар арасында еш шектеусіз
9-шарт. Екі ел мен екі салада
Ал егер де, бір ел барлық тауар бойынша
«Саяси экономия бастамасы мен салық салу» атты кітабында
Әрбір ел ең әуелі өзіне неғұрлым мол табыс
Рикардо атап көрсеткендей, елдің ешбір өндірісте абсолютті артықшылығы
тауар өндіріліп, тап осы тауар басқасына айырбасталып, экспортқа
Сонымен, Рикардо салыстырмалы артықшылық заңын ашты: ол бойынша,
Салыстырмалы артықшылықтар теориясы әмбебап болып табылады. Ол тек
Модельдеу Батыстың экономикалық ғылымында халықаралық еңбек бөлінісі мәселелерін
Салыстырмалы артықшылықтар теориясы қарапайым болғанымен, оны абстракты түрде
Өз заманының көптеген экономистері секілді, Рикардо да өз
1-кесте:
Өнім
Шарап,1бөшке
Мата, 1 дана Еңбек мөлшері бірлігі
Португалияда
80
90
1-кестеде көрсетілгендей, шарап пен мата өндірісі Англия мен
Егер екі тауарды да Португалия шығаратын болса, онда
Мысалда көрсетілгендей, Португалия тауарлардың барлық түрінен абсолютті артықшылыққа
Алайда, Рикардо қағидасын қолданып, абсолютті емес, бұған керісінше,
себебі оның мата өндірісінен салыстырмалы артықшылығы бар (еңбек
Рикардоның көрсеткеніндей, Португалия үшін шарап саудасы әлдеқайда тиімдірек,
Португалия фирмасы 80 еңбек бірлігі жұмсалған 1 бөшке
120 - 8 =
100 9
Сыртқы саудадан Англия да ұтады. Ол мата өндірісіне
8
мүмкіндігіне ие болады. Бірақ матаны сату үшін өндірмеген
9 - 5 =
8 6
Егер елдер арасында сауда басталып кетсе, онда Англиядан
бағасы да, отандық өнімнің бағасымен салыстырғанда, төмен болады.
Принцип негізінен әртүрлі екі тауардың бірлік өлшемдері ғана
Рикардоның мысалында ұлттық еңбек өнімділігінде де, экспорттық салалардың
Құрылымдық қайта құрудың пайдасын жақсырақ ұғыну үшін, айталық,
анағұрлым өнімді сала – шарап өндіруге капитал мен
Мұның тағы бір жағымсыз салдары – сауда еркіндігіне
Халықаралық саудадан түскен пайданың қатарына халықтың нақты жалақысының
Д.Рикардо дүниеден кеткеннен кейін де, бірнеше ондаған жылдар
2.2 Салыстырмалы артықшылық теориясының мәні
Салыстырмалы артықшылықтар доктринасы сыртқы сауданың нәтижелерін талдаудан ғана
Салыстырмалы артықшылық теориясының маңызы өте зор. Ұзақ уақыт
Дегенмен, салыстырмалы артықшылық теориясы да абстрактты, өте қарапайым
1. Еңбек сауда жасаушы елдер емес, тек ел
2. Есептеулерде транспорт, кеден салықтарын төлеу және т.б.
3. Жаңа технология, жаңа сапалы машиналардың, құрал-жабдықтардың үлгісін
Рикардоның жолын қуған ғалымдардың зерттеулері бұл айырбас орын
әрбір баррель шарап үшін 9/8 дана
Осы ойды дамыта келе Португалияда 1 баррель шарапқа
Сонымен, халықаралық сауда, халықаралық мамандануды ынталандыру арқылы әрбір
Алайда мұнда айырбас шын мәнінде ақшаның қатысуымен жүретіні
Осы доктринаға сәйкес сауда-саттық қатынастары өндіріс жағдайларына байланысты
Берілген мысалда сыртқы сауда бағаларының кеңейтілген диапозонын қабылдауға
матасының Португалиядағы бағасы 90-нан 100 адам-күн аралығындағы
Д.Рикардоның үлгісі сыртқы сауданың ұлттық байлыққа әсерінің және
1. Ол өмірде жоқ халықаралық маманданудың ең ақырғы
2. Ел ішіндегі табыс бөлінісіне сауданың әсер-ықпалын ескермейді,
3. Елдің ресурстық күш – қуатының әртүрлі болуы
4. Өндіріс масштабындағы үнемдеу сияқты сауда себептерін қарастырмайды,
5. Транспорттық шығындардың ескерілмеуі.
6. Техникалық өзгерістердің болмауы.
7. Балама қолдану барысында ресурстардың толық өзара айырбасы.
8. Өндіріс факторларының ішінде тек еңбек факторын ғана
9. Еңбекті толық қарқындылық (мобильділік) тұрғысынан қарастырады. Яғни,
Осындай кемшіліктеріне қарамастан, Д.Рикардо үлгісінің негізгі шарттары, атап
Рикардо теориясы бойынша, егер белгілі бір салаға байланысты
Рикардо үлгісі тиісті тауарды экспорттау мүмкіндігіне ие болу
ішінен 12 салада көп көлемде экспорт өнімдерін шығарған.
Егер 2 тауарлы үлгіден басқа өнімдердің көптеген түрін
Мысалы, отандық және шет елдік экономикада тек өндірістің
Кез келген отандық және шет елдік тауардың бір
А(1) > А(2) > А(3) > ...
Осылайша тауарларды отандық салыстырмалы артықшылықтардың келуіне қарай орналастырады.
тауар отандық, ал қандайы шет елдік экономикада өндірілетін
Wa(Z) тауар өндірісінің шығындары Z; мұндағы
Wa(Z) < W*a*(Z) болса, онда ол:
W/W* < a*(Z) / a(Z) –
яғни отандық тауарды өндіру арзанға түседі деген сөз.
Бұдан:
A(Z) > W/W*.
Еңбек ақылардың ара қатысын W/W* ендіре отырып,
Сайып келгенде, ұлттар арасындағы сауда оларға қандай пайда
Халықаралық сауда қатынастарына түскен кезде, экспортталатын және импортталатын
Сауда шартта-
рының индексі =
Импорт бағасының
индексі
Мысалы, индекс мөлшерінің 100-ден 105-ке өсуі сауда шарттарының
Іс жүзінде сауда шарттары, біріншіден, баға өзгерісі салдарынан
Екіншіден, сауда шарттары экспорттың немесе импорттың икемділігіне қатысты
Үшіншіден, сауда шарттары өндіріс шарттарының немесе тауар тұтынуының
Сауда жағдайларының индексі елдің дүниежүзілік саудадағы жағдайын сипаттайтын
Рикардоның үлгісі бойынша, саудадан түскен ұтысты бөлу қатысушы
Халықаралық еңбек бөлінісін негізге ала отырып, салыстырмалы артықшылық
Салыстырмалы артықшылық теориясының ең маңызды жетістігі ретінде байырдан
Қорытынды
Сөйтіп біз Д.Рикардоның жай үлгісін қарастырдық, яғни елдер
Рикардоның «Саяси экономияның және салық салудың принциптері» деген
Рикардоның үлгісінде халықтар жергілікті еңбек салыстырмалы түрде тиімді
Бірақ халықаралық сауда – Рикардо «Принциптерінің» ішіндегі тақырыптарының
Д.Рикардоның зерттеулері мен еңбегі санада үлкен әсер
Қазірдің өзінде де «неорикардиандықтар» мен «жаңа классиктер» Рикардо
Қолданылған әдебиеттер
1. Г.Н.Доғалова. «Халықаралық экономика». Алматы, «Экономика», 2000
.
2. Р.Е.Елемесов. «Халықаралық экономикалық қатынастар». Алматы, «Қазақ университеті»,
3. Н.Қ.Мамыров, Д.М.Мадиярова, А.Е.Қалдыбаева. «Халықаралық экономикалық қатынастар».
4. Майдан-Әли Байгісиев. «Халықаралық экономикалық қатынастар». Алматы, «САНАТ»,
5. А.Киреев. «Международная экономика». Москва, «Международные отношения», 1998.
6. Н.А.Миклашевская, А.В.Холопов. «Международная экономика». Москва, «Дело и
7. Интернет. {[ http://www.google.ru/ ; http://www.yandex.ru/
8. П.Х.Линдерт. «Экономика мирохозяйственных связей». Москва, 1992.
1
Д. Рикардоның өмірінен мағлұмат
Халықаралық өндіріс
Халықаралық сауда классикалық теориясы
Сұранысқа әсер ететін факторлар
Салыстырмалы артықшылықтар теориясы
Халықаралық сауда фактілері
Халықаралық сауданың мәні, ерекшеліктері және формалары
Халықаралық экономика пәнінен оқу-әдістемелік кешені
Халықаралық сауда теориясы туралы
Төлем балансының – халықаралық саудадағы орны