Тәуекелділікті талдау және бағалау
Мазмұны
Кіріспе..........................................................................................................3
І. Тәуекелділік түсінігі және оның түрлері...............................................4
1.1.Тәуекелділіктің түсінігі........................................................................4
1.2.Кәсіпкерлік тәуекелділік және оның түрлері....................................6
ІІ. Аудиторлық тәуекелдік және оның
2.1. Аудитортың мәні мен маңызы ...........................................................9
2.2. Бөлінбейтін және бақылау тәуекелдігі.............................................11
2.3. Айқындамау тәуекелділігі.................................................................14
ІІІ. Маңыздылық деңгейі мен аудиторлық тәуекелділігі.......................17
3.1 Маңыздылық деңгейі мен аудиторлық тәуекелділіктің өзара байланысы..................................................................................................17
3.2.Тәуекелділікті талдау және бағалау..................................................21
Қортынды...................................................................................................25
Пайдаланған әдебиеттер...........................................................................26
Кіріспе
Қызмет жүзеге асыру барсында өзінің ресурстарының белгілі бір
Курстық жұмыс негізгі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлім, тәуекелділік түсінігі және түрлері деп аталады.
Екінші бөлім, аудитторлық тәуекелділік және оның компаненттері
Үшінші бөлім, маңыздылық деңгейі мен аудиторлық тәуекелділік
Ең соңында қортынды жасалады.
Курстық жұмысының мақсаты – ұйымның қаржылық тұрақтылығын ескере
Тақырыптың өзектілігі. Нарықтық қатынастар экономикасы жағдайында аудиторлық фирмалардағы
Курстық жұмысының міндетті. Бұл курстық жұмыс ХАС –
І. Тәуекелділік түсінігі және оның түрлері
1.1. Тәуекелділіктің түсінігі
Тәуекел деп белгілі бір тиімсіз жағдайдың орын алу
Қызметін жүзеге асыру барсында өзінің ресурстарының белгілі бір
Тәуекел ықтималдылық категориялық болғандықтан белгілі бір жоғалтулар деңгейінің
Қажы есептемелердің аудитімен бірқатар тәуекелділік аспектілері тікелей байланысты.
Аудиторлық тәуекелділік
Кәсіпкерлік (бизнес) тәуекелділігі.
Аудиторлық тәуекелділіктің мағынасын былай түсінуге болады: аудитор қаржылық
Кәсіпкерлік тәуекелділігінің мағынасы саяси: клиентке ұсынылған аудиторлық қортынды
Егер аудитор өзі үшін аудиторлық тәуекелділіктің кіші деңгейін
Аудитор клиент бизнесін зерттеп, қаржылық есеп беруді сыртқы
Аудиттің мақсаты кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және
Қаржы салымын жасау және несие беру туралы шешім
Ұйымның алдағы кезеңдегі ақшалай айналымын бақылауға қажетті мәлімет
Ұйымға берілген ресурстарымен байланысты міндеттерін бағалауға қажетті мәлімет
Басқару органдарының жұмысын бағалауға қажетті мәлімет.
Аудитор клиент бизнесін зерттеп, қаржылық есеп беруді сыртқы
1.2. Кәсіпкерлік тәуекел және оның түрлері
Нарық жағдайында тәуекел кәсіпкерліктің шешуші элементі. Тәуекелдің ерекшеліктері
Нарық жағдайында тәуекелділікті бәсеңдету үшін бірнеше әдістер бар:
Тәуекелдің жұмыс тапсырушы мен жұмысты орындаушы арасындағы бөлінуінің
Тәуекелділіктің бірнеше түрі бар: өндірістік, коммерциялық, қаржылық, инвестициялық,
Өндірістік тәуекел. Бұл өнімді өндірумен және оны өткізумен
Коммерциялық тәуекел – бұл кәсіпкердің сатып алған өнімді
Қаржылық тәуекел – қаржылық кәсіпкерлік ісінде кездеседі. Мысалы,
Инвестициялық тәуекел – бұл кәсіпорынның өзінің және сатып
Нарықтық тәуекел – бұл ұлттық ақша бірлігінің нарықтағы
Ойлаған жобаны іске асыру мақсатында потенциалды серіктестіктерді неғұрлым
Тәуекелді талдаудың схемасы:
Нақты тәуекел түрлерінің ішкі және сыртқы факторларының ықпалдарын
Айқындалған факторларды талдау.
Нақты тәуекел түрін қаржы жағынан екі тәсілмен бағалау:
а) қаржылық тұрақтылығын, дәулетін анықтау;
б) жұмсалатын қаражаттың экономикалық тиімділігін анықтау.
Тәуекелдің жорамал деңгейін анықтау.
Бөлек операцияларының тәуекелдерінің жорамал деңгейін талдау.
Тәуекелді бәсендету үшін шаралар жасақтау.
Екінші басты мәселе тәуекелден келетін зияндар түрлерін анықтау.
Материалдық зиян – бұл жобада қаралмаған өндірістік шығындар,
Еңбек зияны – жұмыс уақытын жою, кехдейсоқ немесе
Қаржылық зиян – бұл тікелей ақшалай зиянмен байланысты:
Уақытты жою – бұл егер кәсіпкерлік іс жобалы
Арнайы зиян түрлері – бұл зияндар адам денсаулығына
Саяси факторларға байланысты: іскерлік белсенділіктің бәсеңдеуі, еңбек және
ІІ. Аудиторлық тәуекел және оның компаненттері
2.1. Аудиттің мәні мен маңызы
Аудит туралы шыққан басылымдарда «аудит» - деген түсінікті
Аудит дегеніміз ол – кәсіпорынның табыстылық есебін тексеріп,
Аудит дегеніміз ол – табыстылық есебін немесе соған
Аудит дегеніміз ол – шаруашылық – табыстылық операцияларының
Аудит дегеніміз ол – кәсіпорындардағы, мекемелердегі бухгалтерлік есептің
Осы келтірілкен анықтамалардың мазмұнын талдап қарастыратын болсақ әр
Аудитор латынның «аудио» деген сөзінен шыққан, яғни ол
Аудиттің мақсаты кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және
Қаржы салымын жасау және несие беру туралы шешім
Ұйымның алдағы кезеңдегі ақшалай айналымын бақылауға қажетті мәлімет
Ұйымға берілген ресурстарымен байланысты міндеттерін бағалауға қажетті мәлімет
Басқару органдарының жұмысын бағалауға қажетті мәлімет.
Кәсіпорын шаруашылығының жеке бір бөлігін немесе түгелдей шаруашылығын
Аудит мазмұны туралы мынадай анықтама береді: «Аудит –
Аудит мазмұнын қарастыру барсында оның нақты құрамы туралы
Оы көрсетілген аудит элеметтерін жеке-жеке қарастыру қажет.
Шаруашылықтағы субъект. Аудит жұмысын орындау үшін міндетті түрде
Мәлімет. Аудит жұмысы барсында тапсырушылар берген мәлімет қарастырылады.
2.2. Бөлінбейтін және бақылау тәуекелділік
Кез келген қызметте тәуекелдік болады. Экономикалық субъект үшін
Егер аудитор өзі үшін аудиторлық тәуекелділіктің кіші деңгейін
Аудитор клиент бизнесін зерттеп, қаржылық есеп беруді сыртқы
Аудитті жүргізудің жалпы қабылданған әдістері, пайдаланушының күтуі
Аудиторлық тексеру кезінде айтылған пікір пайдаланушы үшін кәсіби
400 «Тәуекелдікті бағалау және ішкі бақылау» ХАС-ында тәуекелділікке
1-сызба. Аудиторлық тәуекелділік компаненттері
Бөлінбетін тәуекелділік - шоттар немесе шаруашылық
Бақылау тәуекелділігі. Клиент байқамаған қателіктердің бухгалтерлік есеп
Бақылау құрлымының тәуекелділіші кәсіпорынның бухгалтерлік есебі мен ішкі
Бақылау құралдарының сенімділігін мен бақылау құралдарының тәуекелділігі
сенімділіктің жоғары дәрежесінде төмен тәуекелділік сәйкес болады;
сенімділіктің орта дәрежесінде орта тәуекелділік сәйкес болады;
сенімділіктің төмен дәрежесінде жоғары тәуекелділік сәйкес болады.
Аудитор бақылаудың белгілі бір құралдары жөніндегі өз пікірін
2.3. Айқындамау тәуекелділігі
Айқындамау (қателерді) тәуекділігі - бұл жиынтығында дәл
Бөлінбейтін немесе бақылау тәуекелдіктері айқындамау тәуекелдігінен аудитордың оларды
Аудиторлық қызмет көрсету нарығында клиент конкурстық негізде аудиторлық
Бәсеке, құқықтық міндеттемелер, басқа шаралар мен кәсіпқойлық бірдей
Аудиторлық тәуекелділік компаненттерін детальдандыру айқындамау тәуекелділігінің құрамдас бөлігін
Мәні бойынша тексеру деңгейі – елеулі қателер тексеру
Талдау тәуекелділігі - талдау рәсімі елеулі бұрмалауларды
Таңдау арқылы зерттеу тәуекелділігі – тексеруді жүргізу операцияларының
Аудиторлық тәуекеділікті төмендету үшін келесідей пікір әрекет етеді:
Кез келген аудиторлық тексерудің басты міндеті – аудитті
ІІІ.Маңыздылық деңгейі мен аудиторлық тәуекелділік
3.1. Маңыздылық деңгейі мен аудиторлық тәуекелділіктің өзара байланысы
Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелділік деңгейі арасында кері
сезгіштік;
сандық.
Сезгіштік әдіс аудиторлық тәжірибе мен клиент бизнесін білу
Төмен тәуекелділік – ішкі бақылау жүйесін аудиторлық фирма
Орташа тәуекелділік – ішкі бақылау жүйесін аудиторлық фирма
Жоғары тәуекелділік - клиенттің ішкі бақылау жүйесі
Сандық әдіс аудиторлық тәуекелділік моделі негізінде есеп айырысуды
ҚАТ= ШТ*БТ*ТҚ
Мұндағы АТ – Қолайлы аудиторлық тәуекелдік;
ШТ –шаруашылық ішіндегі тәуекелділік ;
БТ – бақылау тәуекелділігі ;
АТ – Табылмау қатері.
Осы келтірілген үлгіге кіретін аудиторлық тәуекелділік түрлерінің ерекшеліктерін
Қолайлы аудиторлық тәуекелділік (ҚАТ) – аудит аяқталғаннан кейін
Шауашылық ішіндегі тәуекелділік (ШТ) – сегментте қателіктердің барын
Бақылау тәуекелділігі (БТ) – сегменттегі шамадан тыс қателік
Табылмау қатері (ТҚ) – қандай да бір сегмент
Аудиторлық тәуекелділіктің жоғарыда келтірілген үлгілерін қолданып, олардың деңгейін
Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдаланудың бірінші тәсілі. Айталық аудитор
Мұндай жоспар аудиторлық тәуекелділіктің қолайлы деңгейін аудитордың алуына
Осы мақсаттағы аудиторлық тәуекелділік үлгілерінің формуласы бойынша өрнектеледі:
ТҚ
Алдыңғы үлгілерге орала отырып, былайша айтып көрелік: аудитор
Тәуекелділік үлгілерінің осы формасында табылмау қатері шешуші факторға
Бірқатар аудиторлар іс – тәжірибеде қолданатын аудиторлық тәуекелділік
Әдетте ТМД елдерінде аудиторлық тәуекелділікті есептеу үшін мына
Ат=Тт*Бт*Пт
Мұнда Ат – аудиторлық тәуекелдік;
Тт – кәсіпорынның (ұйымның ) өзіндік ерекшелігіне байланысты
Бт – Бақылау тәуекелділігі, яғни рұқсат етілген шамадан
Пт – нақты шамалардың қателіктерін тестілеу процесінде анықталмауы
Аудиторлық дәлелдемелердің қажетті саны айқындамау тәуекелділігі деңгейіне кері
Аудиторлық тәуекелділік моделін зерттеудің ең жалпы тәсілі аудиторлық
3.2.Тәуекелділікті талдау және бағалау
Тәуекелді талдауды сандық және сапалық тұрғыда жүргізуге болады.
Сапалық талдау – тәуекелдіктің басқарудың 2-ші кезеңі болып
Тәуекелдіктің талдау келесідей реті бойынша жүзеге асырылады:
Нақты бір тәуекел түрін артуға немесе кемітуге әсер
Анықталған фактор бойынша талдау жүргізу;
Нақты тәуекел түрінің қаржылық әсерін анықтап бағалау;
Ұйымның қаржылық жағдайын бағалау (жобаның өтімділігін анықтау);
Экономикалық тиімділігін бағалау қаржылық ресурстарының салудың тиімділігін анықтау;
Мүмкін болатын тәуекел деңгейіне сәйкес келетін жекелеген операцияларға
Тәуекел дәрежесіне әсер ететін барлық факторларды объективті (экономикалық
Тәуекелділіктің сандық талдау – Қаржылық тәуекел бойынша жалпылама,
Жекелеген тәуекел түрлерінің мөлшерін анықтау үшін әр түрлі
1.Статистикалық әдістер – қолдана отырып, осы ұйымдағы немесе
Варияция көрсеткіштердің бір жағдайдан екінші жағдайда ауысқан кездегі
Варияция дисперсия арқылы бағалануларды, яғни нақты мәнін орташа
Статистикалық ауытқулар дисперсиясының орташа квадраттық мөлшері арқылы сипатталады
2.Шығындардың мақсаттылығын талдау – ұйымның қаржылық тұрақтылық көрсеткіштерін
- алғашқы құнды толық бағаламау;
- жобалау шекараларын өзгерту;
- өнімділіктің әр түрлі дәрежесі;
- бастапқы құнды артып жіберу.
3.Сараптамалық бағалау әдісі – сараптаушы мамандардан анықтамалық жауап
4.Ұқсас жағдайларды есепке алу әдісі – бұл әдіс
Осы әдістерді қолдану арқылы талдау барсында тәуекелді азайту
Тәуекелді азайтудың ең жақсы әдісі тиімді инвестициялық шешімді
Инвестициялық тәуекел – инвестициялық портфельмен құнсызданумен байланысты пайда
инвестиция бойынша зиян сомасының ең
ИТ кофиценті =
Меншікті ақша қаражатының жалпы көлемі
Инвестициялық тәуекел жүйелік тұрғыда қарағанда жүйелдірілген және жүйелдірілмеген
Жүйелдірілген тәуекел – барлық инвестицияларға тән және нарықтық
Инфляция
Экономикалық дағдарыс
Жоғарғы пайыздық қойылым
Саяси дағдарыс және т.б.
Жүйелдірілмеген тәуекелге бәсекелестік инвестицияға қатысты тәуекел түрлері жатады.
Жабдықтаушылармен сатыпалушылардың міндеттерін орындау дәрежесі
Бәсекелестің әсері
Ірі байланысты орнату немесе жоғалту және т.б.
Осындай факторларға сүйене отырып тәуекелдің қолдану әдістерін пайдалана
Тәуекелдікті бағалау. Аудиторлық тексеруді жоспарлау мен оларды жүргізу
Қателіктерді және дұрыс емес әрекеттерді анықтау мен олардың
Осы объектіге тән тәуекелдіктер мен болашақ қателіктерді анықтау;
Қателіктердің ықтималдылығын немесе қандай да бір тәуекелділікті төмендететін
Бақылаудың таңдалған жүйелерінің жұмыс істеуін жан – жақты
Аудит қызметі төмендегі бөлімдер бойынша ұйымның қаржы –
Қаржы – шаруашылық қызметі жайлы ақпараттың толықтығы мен
Шаруашылық қызметінің тиімділігі мен нәтижелігі;
Активтердің сақталуы;
Келісілген міндеттемелер мен нормативтік актілердің, заңдардың сақталуы.
Қортынды
Бұл курстың қортындылай айтқанда біз бұл курстың тақырыбы
Қаржы есептемелердің аудитімен бір қатар тәуекелділік аспектілері тікелей
Аудиторлық тәуекелділіктерінің компанентеріне (бөлінбейтін, бақылау және айқындамау тәуекелділктері)
Маңыздылық пен тәуекелділік деңгейі кері өзара байланысы барын,
Кәсіпорында кездесетін тәуекелділікті талдау жолдарын көрсетілген және
Статистикалық әдістер
Шығындардың мақсаттылығын талдау
Ұқсас жағдайларды есепке алу әдісі
Сараптамалық бағалау әдісі
Аудиторлық тексеруді жоспарлау мен оларды жүргізу үшін қажетті
Пайдаланған әдебиеттер
Қазақстан Республикасы. 22.05.2006 жылғы «Аудиторлық қызмет туралы».
Бухгалтерлiк есептiң Типтiк шоттар жоспары. Алматы.: 2007ж.
Ұлттық қаржылық есептілік стандарттары №2. Алматы.: 2007 ж.
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары.
Қазақстан Республикасы. 28.02.2007 жыл №234 III «Бухгалтерлiк
Қазақстан Республикасы. 22.05.2006 жылғы «Аудиторлық қызмет туралы».
«Аудит негіздері» Автор : Абленов Д.О. Алматы
«Аудит» Авторлар: З.Н. Әжібаева, Н.Ә. Байболтаева, Ж.Ғ. Жұмағалиева
«Аудит» авторлар: М. Байдәулетов, С.М. Байдаулетов
Алматы 2004ж.
«Практический аудит» автор: Быгова И.В. 2008ж.
«Аудит» автор: Даниелевский 1999ж.
«Аудит негіздері» автор: Абленов Д.О. Экономика, 2005
«Теория аудита» автор: Дюсембаев К.Ш. Алматы 1995
« Қаржылық есептің талдауы мен аудиті» автор:
«Аудит-1» автор: Ержанов М.С. Алматы 2005
«Аудиттің теориясы» Сатмурзаев А.А. Укашев Б.Е.Алматы.: Ұлағат.
Экономикалық тәуекелділікті басқарудың теориялық негіздері
Тәуекелділік туралы
Кәсіпкерлік тәуекел
Несие тәуекелділігі жайлы
Тәуекелді басқару туралы
Аудиторлық тәуекелділік туралы
Инвестициялық жобалардың микроэконо-микалық фундаменталды талдаудың мазмұны
Кәсіпкерлік тәуекелдің мәні және түрлері
Қарыз алушының несие
Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелдерді басқару бойынша жұмысын ұйымдарстыру