Сыртқы экономикалық реттеу

Жоспар:
Кіріспе
1. Нарықтың әлеуметтік – экономикалық мазмұны..............................................4
1. 1. Нарықтың мәні мен негізгі қызметтері.................................................................4
1. 2. Нарық тауарлы – ақша қатынасы түрі
1. 3. Нарықтың инфрақұрылымының рөлі..................................................................15
2. Қазақстандағы нарықтың даму тарихы.............................................................16
2. 1. Нарықтық механизмдегі сұраным мен ұсыным.................................................16
2. 2. Бәсеке – нарықтық механизмнің басты элементі...............................................19
2. 3. Нарықтық экономикадағы мемлекеттің экономикалық қызметі......................21
3. Қазақстан Республикасындағы экономиканың негізгі проблемалары мен оларды
Қорытынды..................................................................................................................28
Пайдаланған әдебиеттер тізімі..................................................................................29
Кіріспе
Нарық — тауар өндірісі мен айналым
Әкімшілдік - әміршілдік жүйенің ұзақ жылдарға созылған үстемдігінен
Курстық жұмыстың мақсаты: Нарықтық экономиканың қызмет ету механизмі
Курстық жұмыстың құрылымы: Жоспар, кіріспе, үш тараудан, қорытындыдан
1. Нарықтың әлеуметтік – экономикалық мазмұны.
1. 1. Нарықтың мәні мен негізгі қызметтері.
Нарық қоғамдық тұтынушылар мен өндірушілерді байланыстырудың тиімді механизмі
Сонымен қатар нарықтық механизм идеалды емес, оның елеулі
Реттелмейтін таза нарықтық экономика адамның еңбек ету, білім
Нарықтық механизм ғылым мен техника жетістіктерін, еңбек ресурстарын,
Енді нарық дегеніміз не? Ең алдымен осыны анықтап
Нарық мәселелерінің, қоғамды қайта құру теориясы мен практикасында
Нарық – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы
Нарық – бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Нарық – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы
Нарық – тауарды алып-сатуына байланысты орын алатын экономикалық
Нарық – тауарды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып
Келтірілген көзқарастардың әрқайсысы да жеткілікті түрде дәлелді, бірақ
Нарық қызметін тек айрбаспен ғана шектеу – оны
Берілген анықтама әңгіме, біріншіден, тек өндірушілер мен тұтынушылардың
Жалпылама тұрғыдан алғанда нарықтың мәні оның атқаратын қызметтері
Нарықтың маңызды қасиеттерінің бірі – оның ұдайы өндіріс
Нарықтың басқа бір атқаратын қызметі – ақпараттық. Нарық
Сонымен қатар нарық механизмі мынандай қызметтер атқарады –
- шаруашылық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі;
- меншік қатынастарының алуан түрлі нысандары;
- өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос
- тауар өндірушілердің сан алуан түрлерінің болуы;
- нарық инфрақұрылымының жасауы;
- контрагенттер өздерінің өнімдеріне баға белгілеу құқығы.
Біріншіден, экономикалық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі, олардың келісім-шартқа
Нарық жағдайында бәсеке күресінің бірнеше түрлері бар: таза
Қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес нарықты көлеңкелі және ресми
Тауар ерекшеліктеріне қарай нарықсалалық және сала ішіндегі нарық
Нарықты көлемді тауар топтары (азық-түлік және өндіріс тауарлары),
1. 2. Нарық тауарлы – ақша қатынасы түрі
Өндіріс құрал-жабдықтар нарығы.
Өндіріс құрал-жабдықтар нарығы – бұл өнеркәсіп өнімдерін тиімді
Осы уақытқа дейін өндіріс құрал-жабдықтарының қозғалысы мемлекеттік материалдық-техникалық
Өндіріс құрал-жабдықтары нарығы көтерме сауда түрінде болуы мүмкін.
Өндіріс құрал-жабдықтар нарығының маңызды компоненттерінің бірі тауар биржасы.
Акционерлік қоғамдардың екі түрі болады: «жабық» - олардың
Валюта нарығы.
Валюта нарықтық экономиканың ажыратылмайтын бөлігі болып табылады. Валюта
а) бір мемлекеттің ақша бірлігі және оның алтын,
б) шет мемлекеттердің ақша белгісі, сонымен бірге шетелдердің
Әрбір ұлттық валютаның басқа елдің ақша бірлігіндегі бағасы
1. Номиналды айырбас курсы, әдетте, белгіленген, сонымен бірге
2. Нақты айырбас курсы – бұл екі елдің
3. Өзгермелі айырбас курсы – ішкі нарықты теңгеру
4. Тіркелген айырбас курсы – бұл ұлттық валютаның
Валюталардың курсы оларға сұраным мен ұсынымның ара қатысымен
Шетел валюталарына сұраным мөлшері мына факторларға тәуелді болады:
а) елдің импортта тауарлар мен қызметтерге қажеттіліктерінен;
б) туристердің шығынынан;
в) елдің міндетті түрде орындайтын әр түрлі төлемдерінен
Валютаның ұсыным мөлшері елдің экспорт көлемімен, мемлекет алатын
Валюта курсының динамикасына әсер ететін факторлардың ішінен мыналарды
- ұлттық табыс және өндіріс шығындарының деңгейі;
- ақшаның нақты сатып алу қабілеті және елдегі
- валютаның сұраным мен ұсынымына әсер ететін төлем
- елдегі процент нарығының деңгейі;
- дүниежүзілік нарықта валютаға сенім және т. б.
Қолданылу саласы мен тәртібіне қарай валюталар а) еркін
Сонымен қатар, валютаның қаржылық және тауарлық конверсиялануы болады.
Конверсиялануына қарай валюталарды сыртқы және ішкі валюта деп
Валютаны тұрақтандырудың нулификация, девальвация және ревальвация сияқты әдістеріне
Девальвация – ұлттық валюта курсын шетел валюталарына немесе
Ревальвация – бұл егер инфляция деңгейі басқа елдерге
Кейбір елдерде деноминация жүргізіледі. Бұл ақша белгісінің өз
Қарыз нарығы.
Бағалы қағаздар нарығы, маңыздылығы жағынан кем түспейтін қаржы
Банктер беретін несие қысқа мерзімді, орта мерзімді және
Несиенің әр түрлі формалары бар: а) банктік; б)
Несие өзінің қызметін банктер арқылы атқарады. Саяси –
Біздің елімізде банк жүйесіне мыналар кіреді: а) ұлттық
Біздің елімізде коммерциялық банктер дамудың тек бастапқы кезеңінде
Банк мекемелерінің басты табыстарының көзі – оларды қарыздар
Банк ресурстарын құрайтын және оған табыс әкелетін несиелік
Несие-банк мекемелері
Түрлері Активті операциялар Пассивті операциялар
Эмиссиялық (орталық) банктер Коммерциялық банктерге және мемлекетке қарыз
Коммерциялық банктер Қысқа және орта мерзімді қарыздар, мемлекеттік
Инвестициялық банктер Акциялар мен облигацияларды орналастыру, қаржы операцияларындағы
Жинақ банктері Ұзақ мерзімді қарыздар Халықтың ақша салымдары
Сақтандыру қоғамдары Ұзақ мерзімді қарыздар, жеке облигацияларды сатып
Инвестициялық компаниялар Басқа облигациялар мен акцияларды сатып алу
Зейнетақы қоры Қарыздар, облигация мен акцияларды сатып алу
Банк ресурстарына банктердің өз капиталдары және олардың клиенттеріне
Активті операциялар вексельдік, тауар астындағы, қор және бланкілік
Банктердің тауар астындағы операциялары деп тауарлардың немесе тауарға
Банктердің қор операциялары акция, облигация сияқты бағалы қағаздармен
Вексельдермен, тауарлармен, бағалы қағаздармен қамтамасыз етілмеген операцияларды бланкілік
Соңғы 10-15 жылда банктердің қызметінде лизинг, факторинг және
Лизинг (ағылшын көзі) мүлікті (машина, жабдықтар және т.б.)
Соңғы уақытта әр түрлі банктер лизингте белсенді роль
Факторинг – банктердің және басқа да қаржы ұйымдарының,
Банктердің транстік операциялары – бұл сенім берілген адам
Қазақстан Республикасының экономиканы тұрақтандыру және нарыққа көшу кезеңіне
1. 3. Нарықтың инфрақұрылымының рөлі
Адамдардың әрекет ету ортасына (өндірістік, әлеуметтік, қаржы, рухани)
Нарықтық экономикаға қажетті элементтердің бірі оның инфрақұрылымы. Ол
Ұлттық нарықты құру, оның дүниежүзілік нарық жүйесіне енуі
Дамыған нарықтық инфрақұрылымда кәсіпкерліктің барынша пайдалы бағыттары мен
Нарықтың инфрақұрылым проблемасының өндіріс пен тұтынудың арасындағы пропорция
Қазақстанның «Дағдарысқа қарсы шұғыл және әлеуметтік-экономикалық реформаларды тереңдету»
2. Қазақстандағы нарықтың даму тарихы.
2. 1. Нарықтық механизмдегі сұраным мен ұсыным.
Сұраным мен ұсыным бүкіл экономикалық жүйенің ырғақты жұмыс
Сұранымның мәні және оған әсер ететін факторлар.
Енді мынандай сұрақтарға жауап берейік: сұраным мен ұсыным
Сұраным – бұл нарықта болатын, ақшамен қамтамасыз етілетін
Сұраным заңы бойынша, егер баға төмендесе, әдетте, тұтынушылар
Нарықтық сұраным толып жатқан факторлардың әсері арқылы қалыптасады:
мұндағы - берілген тауарға
Б - берілген және кездескен тауарлардың бағасы;
- тұрғындардың ақшалай табысы;
- тұтынушылардың ұнатуы немесе артық бағалауы;
М - жиналған мүлік;
F - сұранымның оны қалыптастыратын факторларға тәуелділік нысаны.
Тауарға сұранымның мөлшері тұрғындардың ақшалай табысының деңгейіне тура
Сұраным жағдайына көптеген, оның ішінде экономикалық (барынша жаңа,
Сұраным икемді және икемсіз болуы мүмкін. Сұранымның икемділігі
мұндағы - сұраным икемділігінің коэффиценті;
- сұраным көлемінің өсу проценті;
Р(%) - бағаның төмендеу проценті.
Әр түрлі тауарлар тобына сұранымның икемділігі бірдей емес.
Ұсынымның мәні және оның факторлары.
Енді ұсынымды қарауға көшелік. Ұсыным – бұл нарықта
Ұсыным қисығының сызығы, әдетте, оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай көтеріледі.
Ұсыным икемділігі 1-ден көп, яғни .
мұндағы - ұсыным икемділігінің коэффиценті;
(%) - ұсыным көлемінің өсу проценті;
Р(%) - бағаның өсу проценті.
Ұсынымның икемділік коэффиценті нарықтық баға белгілі бір процентке
Сұраным мен ұсынымның өзара байланысы.
Көріп отырғанымыздай, сұраным мен ұсыным бір-бірімен өзара байланыста
Тепе-теңдік нүктесіне сәйкес нарықтық баға – тепе-теңдік баға
Нарықтық баға Р1 болсын делік. Бұндай жағдайда жиынтық
Бұл процесс сұраным мен ұсынымның арасында тепе-теңдік орныққанға
2. 2. Бәсеке – нарықтық механизмнің басты элементі
Нарықтық қатынастардың мән-мағынасын байқайтын ұғымдардың бірі – бәсеке
Бәсекенің болмауы монополизмге алып барады. Сондықтан жеке кәсіпорын,
Нарық субъектілері көп болса, бәсеке тиімді жүреді. Себебі,
Батыс сарапшыларының бағалауынша, бір тауар түрін сатушылар 4-5-тен
Бәсекенің классикалық түрін еркін, жетілген, бағалық деп атау
Бәсекенің классикалық түрі нарықтық экономикасы бар елдерде XVIII
Классикалық бәсекенің орнына еркін емес, жетілмеген, бағалық емес
Ол монополиялық бәсекенің негізгі ережесін жасады және бәсеке
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін батыстың экономикалық ойлары қазіргі
Бәсекені оның тәсіліне қарай былай бөлеміз: бағалық және
Біртекті өнімдер түрінің нарықтың өзінде әр түрлі бағаларды
Бағалық емес бәсеке ең алдымен өнім сапасын жақсартуды
Қазіргі нарық өнім түрлерімен ғана бөлініп қоймайды және
1. Жетілген бәсеке нарығы – кез-келген ұқсас (бір-бірін
2. Монополиялық бәсеке нарығы (грек сөзі monos –
3. Олигополия (грек сөзі oligos – аздау, polio
4. Таза монополия нарықтың бір түрі, онда бір
Нарық жағдайын бақылай отырып, бәсеке жағдайын жасау және
2. 3. Нарықтық экономикадағы мемлекеттің экономикалық қызметі
Мемлекет пен нарықтың өзара қатынасы нарықтық қоғамда маңызды
Кез-келген елдің экономикалық жүйесіндегі мемлекеттің ролі оның қызметтері
Біріншіден, нарық жағдайында мемлекет мына қызметтерді өз мойнына
Екіншіден, мемлекет иығына мемлекеттік кәсіпкерлік қызметі жатады. Ол
Үшіншіден, нарықтық жүйенің қалыпты қызметін қамтамасыз ету. Сатып
Төртіншіден, мелекет дағдарысқа қарсы саясатты жасау жасау мен
Бесіншіден, мемлекет тұрғындарды әлеуметтік қорғау жұмыстарын өзіне алады.
Нарықты реттеу тәсілдері – бұл мемлекет пен мекемелердің
Салғырттықтың методологиясы негізінен шаруашылық жүйесінен бұрынғы Одақтың бас
Реттеудің тікелей тәсілі экономикалық процестің өзіне және оның
Нарықты тікелей реттеу тәсіліне жиынтық сұраным төлем қабілеттілігінің
Реттеудің жанама тәсілі негізінен адрессіз болғанмен, барлық шаруашылық
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мемлекеттік реттеудің шаралар жүйесі мен
1. Фискалдық саясат. Ол мемлекеттік бюджетпен байланысты қаржыны
а) кейбір экономикалық процестерді ынталандыру мен шектеу мақсатында
ә) ставканы өзгертпеуді сақтай отырып, салық төлемі ережеін
б) салық жеңілдіктерін алып тастау немесе өндіру. Сала
Салықты реттеудің тиімділігі қайшылықты тенденциямен шектеледі. Егер конъюктура
2. Несие-ақша саясаты. Бұл тәсілде халық шаруашылығы мәселелерін
а) экономикалық банктің есептеу ставкасының өзгеруі. Есептеу (дисконттық)
ә) эмиссиялық банктегі міндетті минимальді салымының көтерілуі. Коммерциялық
б) «ашық нарықтағы операция». Мемлекет бар пәрменімен облигацияны
Сондай-ақ банк-несие мекемелері қызметтерін реттеудің әр түрлі басқа
3. Баға мен табыстарды реттеу саясаты. Фискальдық және
4. Әлеуметтік саясат. Ол өзіне табысты индексациялау, төменгі
5. Сыртқы экономикалық реттеу. Оларға мыналар енді: мемлекеттің
6. Әкімшілік реттеу. Ол әр түрлі бақылау шараларын
7. Қысқа мерзімді реттеу. Бұл реттеу ұдайы өндіріске
8. Ұзақ мерзімді реттеу. Бұл реттеу ұдайы өндіріске
3. Қазақстан Республикасындағы экономиканың негізгі проблемалары мен оларды
Нарықтық қатынастар Қазақстан жерінде қашан пайда болды, оның
Мысалы, Қазақстанда құл иеленушілік құрылыс болмастан-ақ патриархалдық-феодалдық қатынастар
Нарық қатынастарының пайда болуының ең басты шарты -
Көшпелі мал шаруашылығы жағдайында жер, өндірістің шарты ғана
Жерге феодалдық меншіктің күшеюі қауымдық (рулық) жерлерді тартып
Тереңдей түскен меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы-ақша қатынастардың белгілі
Өздеріңіз білетіндей, қазақтардың күн көрісінің арқауы тек қана
Сонымен қатар нарықтық қатынастардың қалыптасуына белгілі бір дәрежеде
Қорыта айтқанда, шаруашылық салаларының әр алуандылығы, сауданың дамуы
Осындай жағдайлардың салдарынан Қазақстан революцияға дейінгі дәуірдің өн
Қазір тәуелсіз Қазақстан Республикасының алдында жоғарыда көрсетілген тарихи
Екінші кезеңде (1996-2005 жылдар) экономиканың шикізаттық бағытын біртіндеп
Үшінші кезең 5-7 жыл мерзімге созылып, ашық үлгідегі
Қорытынды
Сонымен жазылғандарды қорытындылап, тағы да қысқаша тоқталып өтелік.
Жалпы тұрғыдан алғанда, нарықтың мәні оның атқаратын қызметтері
Рынок — тауар шаруашылығының санаты. Ол тауар-ақша айырбасының
Нарықтық инфрақұрылым — тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің рыноктағы
Нарықтық экономика — еркін кәсіпкерлік, өндіріс құрал-жабдығына меншік
Қазіргі заманғы нарықтық экономикаға тән сипат: көп жүйелілік,
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Нарықтық экономика негіздері» Жүнісов Б. А., Мәмбетов Ұ.,
«Экономикалық теория», Мәуленов С., Бекмолдин С., Құдайбергенов Е.,
«Экономикалық теория негіздері», Осипова Г. М., Алматы, 2002
«Экономикалық теория», Я. Әубакіров, Б. Байжұманов, Алматы, 1999
«Жалпы экономикалық теория» Шеденов Ө. Қ., Жүнісов Б.
«Экономикалық теория негіздері» Байжомартов У. С., Ақтөбе, 1995
«Студенттерге арналған экономикалық теория» Борисов Е. Ф., 1997
«Қазақстандағы экономиканың тарихи дамуы» Қабдиев, Алматы, 1997 жыл;
«Экономика» Мамыров Н. К., Алматы, 1997 жыл;
«Экономикалық теория негіздері» Крымова В. П., Алматы, 1996
«Экономика негіздері» Құрманбаев С. К., Алматы, 2000 жыл;
«Экономикалық теория» курс кітабы Булатова А. С., 1997
29

Ұқсас жұмыстар

Кедендік-тарифтік реттеу

Кедендік төлемдер: түрлері, есептеу, төлеу тәртібі

Сыртқы экономикалық қызметті реттеудің ерекшеліктерін зерттеу

Қазақстан экономикасын реттеуге шетел инвестицияларын тарту

Экономикалық мемлекеттік реттеу мақсаттары, қызметтері, құралдары

Экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі

Сыртқы экономикалық қатынастардың валюталы – қаржылық механизмі

Мемлекеттік реттеудің тұжырымдамасы

Экономикалық мемлекеттік реттеу, даму үрдістері