Анд тауының биіктік белдеуі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..............................2
1АНД ТАУ ЖҮЙЕСІНЕ ФИЗИКАЛЫҚ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА..........................4
1.1Анд тау жүйесінің табиғат ерекшеліктері .........4
1.2Анд тау жүйесінің геотектоникалық құрылысы ...................5
1.3 Анд тау жүйесінің орографиялық ерекшеліктері..................8
2АНД ТАУ ЖҮЙЕСІНІҢ КЛИМАТЫ ЖӘНЕ ОРГАНИКАЛЫҚ
1.4 Анд тау жүйесінің климаттық аудандастырылуы................13
1.5 Анд тау жүйесінің органикалық дүниесі...........20
ҚОРЫТЫНДЫ................24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР................26
ҚОСЫМШАЛАР...............................28
КІРІСПЕ
Бор дәуірінің аяғында және палеоген бойы Анд тауында қатпарлану,
Оңтүстікте Антарктика аймағында климаттың салқындауына және Антарктиданы жабынды мұз
Анд тауды шығыс жағынан Атлант мұхиты алабының ірі өзендері
Өзектілігі:Анд тауы Оңтүстік Америка құрлығындағы басты климаттық барьер болып
Солтүстік, Орталық және Оңтүстік Анд. Анд тауы Оңтүстік Американың
Итальян тарихшысы Джовонни Анелло Оливаның (1631ж). Деректері бойынша, жаулап
Солтүстік Анд -Анд таулы жүйесінің ең солтүстік бөлігі. Кариб
Орталық Анд (28 о.е дейін жетеді). Перу
Оңтүстігіне қарай Анд тауының ең енді жері-Орталық анд таулы
Оңтүстік Анд тауы, 28 о,е оңтүстікке қарай
Анд таулы жүйесі Оңтүстік Американың 8 мемлекетінің аумағы арқылы
Сондай-ақ, туризмнің әйгілі түрлері: тарихи экскурсия (Кито, Гуаякиль), тауларға
Курстық жұмыстың мақсаты:Анд тауының физикалық-географиялық ерекшеліктерін анықтап, оның туристік-рекреациялық
Курстық жұмыстың міндеттері:
Анд тау жүйесінің геотектоникалық құрылысына, орографиялық ерекшеліктеріне, климаты мен
Анд тау жүйесінің туристік рекреациялық мүмкіндіктерін нақты түде анықтау;
Анд тау жүйесін мектеп географиясында оқытудың әдістерін ұсыну.
Курстық жұмыс үш тараудан, кіріспе мен қорытындыдан тұрады. Жұмыс
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Курстық жұмысы кіріспеден, қорытындыдан, пайдаланған
1 Анд тау жүйесіне физикалық-географиялық сипаттама
Анд тау жүйесінің табиғат ерекшеліктері
Анд тау жүйесі. Анд Кордилері.(исп. Andes`s Cordillera de Los
1-сурет. Анд тау жүйесініңфизикалық картасы
Анд тауын ірі мұхит аралық су айырығы десекте болады.Таудың
Анд тауы Оңтүстік Америка құрлығындағы басты климаттық барьер болып
Жер бедерінің сипатына және басқада табиғи ерекшеліктеріне қарай үш
1.2Анд тау жүйесінің геотектоникалық құрылысы
Анд тауы - Анд (Кордильера) қатпарлы геосинклиналь белдеуіндегі жаңадан
Оған себепші Солтүстік Американың тынық мұхит жағалауы бойымен ұзындық
Анд тау кенді пайдалы қазбаларыменде ерекшеленеді. Ең негізгісі түсті
Анд тауы көбінесе меридиан бағытта, параллель жатқан жоталардан тұрады.
Көтерілу платформаның едәуір бөлігінің теңіз деңгейінен төмен батуымен және
Көтерілулерге байланысты өзендер арнасын тіліп тереңдеген және сарқырамалар пайда
Тау түзілу процестерімен бірге күшейе түскен жанартау әрекеті орын
Анд тау жүйесінің көтерілуімен бір кезде күшті өзгеріс жүріп,
Оңтүстікте Антарктика аймағында климаттың салқындауына және Антарктиданы жабынды мұз
Анд тауының күшті көтерілуінің тағы бір салдары таулық мұз
Антропогеннің екінші жартысында Оңтүстік Америкада адам қоныстанды. Адамдардың мұнда
Адамның Оңтүстік Америкаға өтуінің ең қолайлы жолы – Солтүстік
Анд қатпарлы белдеуі бүкіл өн бойына дерлік антиклинорийлерге сәйкес
Андының қазіргі қатпарлы құрамына кейініректегі орогендік процестермен қайта құрылған
Дамуындағы және құрылымындағы өзгешеліктеріне сәйкес Анд тауын мынадай ұзына
Келесі зона – палеозойдың қатпарлы құрылымдары негізін кайназойдың аяғындағы
26º және 37º о.е. аралығында ПреКордильерамен мен Пампа сьерраларының
1.3 Анд тау жүйесінің орографиялық ерекшеліктері
Венесуэладағы Боливер шыңы-Анд таулы жүйесі меридиан бағыттағы параллель жоталардан
2-сурет. Боливар шыңы
Жоталар өзара таулы үстірттер немесе ойыстар арқылы бөлінген. Тек
Солтүстік-Батыс Андысы 12 с.есолтүстікке қарай желпуіш тәрізді тарамдалған
Шығыс Кордильердің ең биік жері Солтүстік Шығыс бөлігіндегі Ритакува
Шығыс Кордильердіңорталығында ежелгі көл орнындағы Үстірт кездеседі. (биіктігі 2500-2700
Шығыс және ОрталықКордильерді жіңішке және биік Магдалена өзенінің аңғары
Орталық Кордильера солтүстікке қарай біртіндеп төмендеп, өзен аңғарларымен тілімделген
Солтүстік-Батыс Анд тауының солтүстігімен, батысында-Кариб маңы және Тынық мұхиттың
Солтүстігі 4 о.е дейін жететін Экваторлық Анд(Эквадор)-биіктігі
Солтүстік Анд -Анд таулы жүйесінің ең солтүстік бөлігі. Кариб
Солтүстік Анд тауында Венесуэла, Колумбия және Эквадор елдерінің батыс
Сондықтанда Солтүстік Анды тауларын кейде Экваторлық Анд депте атайды.
Тынық мұхит жағалауындағы жіңішке, аласа, күшті тілімделген Жағалық Кордильера
Батыс және Орталық Кордильердің аралығындағы опырылған аңғар арқылы Каука
Кариб Андысы–Анд тау жүйесінің ең солтүстіктегі бөлігі және ендік
Анд тауының басқа аймақтарына қарағанда Кариб Андысы Кариб-Антиль қатпарлы
Андының табиғат жағдайы басқа аймақтарынан елеулі айырмашылық жасайды. Аймақ
Қатпарлы құрылымы беткейлік және көлденең жарықтар арқылы ажыраған. Соған
Батыс Анд-Бұл субконтинент материктің бүкіл батыс бөлігін алып жатыр.
Шығыс бөлігі Анд тауынан елдер арқылы өтеді. Субконтинеттің физгеографиялық
Орталық Анд (28 о.е дейін жетеді). Перу
Параллель жатқан Шығыс, Орталық және Батыс Кордильера деп бөлінген.
Бланка Кордильерінде қазіргі мұздықтар кездеседі. Вильканота-Кордильері, Вилькабамба-де –Кордильера және
Оңтүстігіне қарай Анд тауының ең енді жері-Орталық анд таулы
Пуна таулы Үстіртінде ағынсыз қазан шұңқырларда («больсон») Титикака, Поопо
Реал-Кордильерден Шығысқа қарай 23 о.е. дейінгі аралықта Субандылыққатпарлы
Батыс Кордильердің батыс беткейі 19 о.е оңтүстігінде
Оңтүстік Анд тауы, 28 о.е оңтүстікке қарай
Негізгі Кордильера Фронталь-Кордильера жотасында Анд тауының ең биік шыңы
Оңтүстігінде 33-52 о.е аралығында үшінші жанартаулық облыс кездеседі.
Жағалық Кордильера біртіндеп мұхит суларына батып кеткен. Су астындағы
Патагония Андысында қар сызығы 1500м шамасында болса, оңтүстігінде 300-700м
Отты жердің Солтүстігінде Анд тауының жоталарына қарағанда Отты жер
Шығысында Патагониямен шектесетін Анд тау жүйесінің оңтүстік бөлігі. 42
Чили-Аргентина Андысы - Андының бұл бөлігі 27 -
Аймақтың қиыр батыс Аргентина жерінде, қалғаны түгелімен Чили жерінде.
2АНД ТАУ ЖҮЙЕСІНІҢ КЛИМАТЫ ЖӘНЕ ОРГАНИКАЛЫҚ
1.4Анд тау жүйесінің климаттық аудандастыру
Солтүстік Анд.Анд тауының солтүстігі солтүстік жарты шардың субэкваторлық белдеуінде
3-сурет. Анд тауының биіктік белдеуі
Шығыс беткейлерінде жауын шашынның мөлшері 1000мм дейін жетіп, батыс
Экваторлық белдеуде маусымдық ауытқу байқалмайды.Эквадордың астанасы Кито қаласында орташа
Ылғал мөлшері биіктеген сайын азаяды, бірақ қардың қалыңдығы арта
Шығыс беткей муссондық циркуляцияның ықпалында болғанымен, орографиялық ылғал қысты
Төменгі белдеу-тьерра-Кахьенте (ыстық жер) температура (27-29 с)
Солтүстік Анд тауының басым халқы осында қоныстанған. Оның ішінде
Аймақ тұрақты ылғалды және ыстық климатымен ерекшеленеді. Тынық мұхитқа
Шығыс беткей муссондық циркуляцияның ықпалында болғанымен, орографиялық ылғал қысты
Орталық Анд5 және 28 о.е. аралығында
Альтиплано үстіртімен Пунаның климаты қатаң жылдық орташа температурасы 10
Негізгі Кордильерден шығысқа қарай ылғал (3000-6000мм) көп түседі (көбінесешығыс
Атлант мұхитынан келетін ауа массасы тау аңғарлары арқылы өтіп
Орталық Андының көп жерінің климаты құрғақтау болып келеді. Жағалауға
Оңтүстік Анд -Чили-Аргентина Андысының климаты субтропикалық, субэкваторлық белдеуге қарағанда
Климаттың континенттілігі артып, температурадағы маусымдық ауытқу жоғарылай береді. Беткейлік
Негізгі Кордильердің батыс беткейінде беткейлік аңғарға қарағанда ылғал көп
Оңтүстікке қарай ығысқан сайын, батыс беткейдің субтропикалық климаты, баяу
Батыс желдержағалауға мол ылғал алып келеді (орташа 2000-3000м, кейбір
Шығыс беткей (28-38 о.е аралығы) біршама құрғақ, батыс
Анд тауының қиыр оңтүстігінде орналасқан Отты жер аралында батыс
Тек қана архипелагтың Шығыс бөлігінде ылғал біршама азаяды. Жыл
Тынық мұхит жағалауында субтропикалық климат орнаса, оған жақын орналасқан
Негізгі Кордильердің батыс беткейінде ылғал мол түскенімен Шығыс беткейі
Солтүстік аудандарындағы өзен ағыны маусымдық сипат алады. Орталық аудандарында
Батыс Анд -Анд тауында биік таулы рельеф үстемдік етіп,
Бірнеше климаттық белдеуде орналасқандықтанбиіктеу белдеу құрылымдарыда бір-бірінен ерекшеленеді, тектоникалық
Кариб, Солтүстік (Экваторлық), Орталық (Тропиктік), Чили Аргентина (Субтропиктік )
Кариб Андысының теңіз жағалауы мен тау аралық ойыстардан мұнай
Аймақтың бұл бөлігі Венесуэла мемлекетінің әсері. Халық өте тығыз
Табиғи ланшафтысын сақтау үшін және туристерге арнап бірнеше Ұлттық
Жауын-шашын орографиялық болғандықтан, жағалау мен желдің ығындағы беткейлдерінде жылына
Кариб Андысы ағысы қатты өзендері бар терең жатқандармен көптеп
Патагония Андысы - Аймақ қоңыржай белдеуде орналасқан. Батыс жағының
Патагония Андысында мұздықтардың ауданы өте үлкен. 20000км2 астам. (Бүкіл
Шығыс беткейдің мұздықтарының тау етегіндегі көлдерге барып тіреледі. Көлдер
Мұздықтар мен шамадан артық жауын-шашын көптеген өзендерінің қоректенуіне мүмкіншілік
4-суретПатагония Андысы
Солтүстігінде климатының жылы болуына байланысты 500-600м биіктікке дейінгі беткейлерінде
1.5Анд тау жүйесінің органикалық дүниесі
Анд тауының топырақ-өсімдік жамылғысы алуан түрлі оған себеп, биік
Биіктігі 2500-3000м дейінгі аралықта өсімдіктер дүниесі өзгере бастайды. Бамбук,
Одан жоғарыда-ксерофитті өсімдіктер мен көптеген күрделі гүлділерден тұратын парамос
Оңтүстікке қарай субтропикалық Чили-Андысында қызылжай қоңыр топырақтағы мәңгіжасыл бұталар
Көптеген жер бетінде тұздың басым болуына байланысты өсімдіктерге тапшы.Көбінесе
Чилидің орталық бөлігінде ормандар біршама азайған. Уақытында Негізгі Кордильерадің
Патагония Андысының 38 о,е оңтүстігіндегі тау беткейлерінде бірнеше
Анд тауының қиыр оңтүстігі Отты жер аралында орман (жапырағын
Анд тауы-хина ағашы, кока, темекі, картоп, қызанақ және көптеген
Анд тауының фаунасы жалпы алғанда Эндемиктерден тұрады. Анд тауында
5-сурет. Лама жануары
Оңтүстігінде көгілдір түлкі, магеллан жабайы иті, эндемик кеміргіш тука-тука
6-сурет. Колибри құсы
Солтүстік Анд тропикалық мәдени өсімдіктер өсіруге агроклиматтық жағдайы қолайлы.
Аймақ жерінде ксерофитті өсімдіктер бірлестігі басым. Тау алдында және
ҚОРЫТЫНДЫ
Анд жер бетіндегі палеозой және кейбір жерлері байкал қатпарлығы
Андының қалыптасуы юра дәуірінен басталады. Анд тау жүйесіне триаста
Анд тауы көбінесе меридиан бағытта, параллель жатқан жоталардан турады.
Аймақ тұрақты ылғалды және ыстық климатымен ерекшелінеді. Тынық мүхитқа
Атлант мұхитынан келетін ауа массасы тау аңғарлы арқылы өтіп
Анд тауында биіктік белдеулілік анық байқалады.Үш биіктік белдеуді бөліп
Солтүстік Анд тропиктік мәдени өсімдіктер өсіруге агроклиматтық жағдайы қолайлыаймақ
Өткен ғасырда әйгілі Тур Хейердал осындай қайықпен Тынық мұхитында
Орталық Андының жануарлар дүниесі эндемик түрлерге бай. Тұяқтылардан гуаноко
Құстардан ең кішкентай құс колибриден, алып кондорға дейінгі құстар
Аймақты ерте кезеңнен бері үндіс тайпалары мекендеген. Ежелгі Инктер
Амазонка және Парана өзендері алабының көптеген өзендері Орталық Андыдан
Жергілікті аймақтың көз тоймайтын табиғатымен конус пішіндес кратерлері демалушылармен
Экотуризмге құмарлар үшін балық аулау, тау шаңғысы, ыстық бұлақтар,
Соңғы жылдары Чилиге келетін туристер саны жылына 2 млн
Анд тау жүйесінде туризмнің көп таралған түрлері: тау шаңғысы
Сонымен, курыстық жұмыстың мақсатына байланысты қойылған міндеттердің негізінде Анд
Анд тау жүйесін мектеп географиясында оқыту мүмкіндіктерін қарастыруда педагогикалық
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
.ВласоваТ.В. Материктердің физикалық географиясы. 2 том. - Алматы, "Мектеп",
Власова Т.В. Физическая география материков. М. «Академия», 2005.-С. -469-484.
Притула Т.Ю., Еремина В.А., Спрялин А.Н. Физическая география материков
Под.редакцией Рябчикова А.М. Физическая география материков и океанов. М.,
Игнатьев Г. М. Южная Америка.,М, Просвещение. 1965.С.-15-20.
Богданов Н.А.. «Природа Южной Америки». Санк-Петербург, 1994.-56-59.
Витвицкий Г. Н. «Климат Южной Америки». М, 1953.-45-47.
Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы, 5 том. А, 2006 .
Мұхамеджанов М.Газет «Өмір КZ». 2004 ж. Қазан, 31
СоколоваВ.С.«Жизнь животных».VII том. М, "Просвещение"
Журнал «Вокруг света». 2003. Октябрь
Журнал «Природа» 12. 04. 2000.-13-15.
Энциклопедия: «Я познаю мир». «Страны и континенты». Москва. «Арстель»,
Энциклопедия: «Все о странах мира». Санк-Петербург, 1997.-456-467 .
Исаченко А.Г., Шляпников А.А. «Природа мира». М., 1989.-345-356 .
Алексеев В.П. география человеческих рас. М.,1947.-456-457
Борисов В.А., Белоусова Л:С.,Винокуров А.А. Охраняемые природные территорий
Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География
Квартальнов В.А. Туризм: теория и практика изд.трудов. В 5-том
Шишков Ю. Эволюция мирового сообщества: поляризация или возрастания гомогенности
Квартальный В. А. Туризм: теория и практика: Избранные труды:
Географическая Картина Мира Книга 1 В.П.Максаковский. М.
Географическая Картина Мира Книга 2 В.П.Максаковский. М.2003
Стреха Н.А. География для поступающих в вузы: страны мира/
Журнал «Природа» 12. 04. 2009
Литаврина Э.Э., Колумбия, М., 1967; Большой энциклопедический словарь, М.,
Дорст Ж. Южная и Центральнная Америка.-М.:Прогресс.1977.-13-15.
Львович М.И. мировые водные ресурсы и их будущее.-М.:1974
Общая геология: учебник / Н.В.Короновский. – М.:КДУ,2006.-528с
Очерки истории Чили, М.,1967; Большой Энциклопедический словарь, М.,2001.
Романова Э.П., Куркова Л.И., Ермаков Ю.Г Природные ресурсы
Марков К.К. Введение в физическую географию.-М.Высшая школа,1978.
ӘбілмәжіноваС.Ә., ЖангелдинаД.. «География: Дүние жүзіне аймақтық шолу». Әдістемелік нұсқау.
Бейсенова Ә.С., Әбілмәжінова С.Ә., Каймулдинова К.Д., Асубаев Б.Қ., Кубенкулова
. БейсенбаевА., БейсенбаеваӘ.. «Оқушы анықтамасы». 6-11 сыныптар. А. «Арман»
Раст Х. Вулканы и вулканизм.-М.:1982
Интернет сайты: www.book-brocgaus.ru/text/020.htm
Интернет сайты: www.bankreferatov.ru
Интернет сайты: www.rerferatru.ru/dir3/121618htm.
Интернетсайты:explorebyyourself.com/peru/o_strane/machu_picchu/.
Интернет сайты:www.carib.ru/countries/ecuador/.
Интернет сайты:www.carib.ru/countries/chili/.
ҚОСЫМШАЛАР
Қосымша А
Анд тауының ғарыштан көрінісі
Қосымша Ә
Аконкагуа шыңы
Қосымша Б
Альпамайо, Перу
Қосымша Г
Мачу-Пик
1
Анд тау жүйесі
АНД ТАУ ЖҮЙЕСІНЕ ФИЗИКАЛЫҚ - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА
Оңтүстік Американың физикалық географиялық сипаттамасы
Аустралияның табиғат зоналары
Алтай таулы аймағы
Құрлықтар мен мұхиттардың физикалық географиясы
Урал тауының физикалық географиялық сипаттамасы
Тау өсімдіктері
Тянь - Шань тауының климаты, биіктік белдеулері
Амазонка өзенін танып білу