Еркін экономикалық аймақтар мәні
Мазмұны
Кіріспе........................................................................................................................5
І Еркін экономикалық аймақтар мәні................................................................7
ІІ Қазақстандағы еркін экономикалық аймақтардың ерекшелігі.............15
ІІІ Еркін экономикалық аймақтардың мүмкіндіктері..................................28
Қорытынды............................................................................................................33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................................35
Кіріспе
Еркін экономикалық аймақтар дүние жүзінің көптеген елдерінде өрістеп
Еркін экономикалық аймақтар дегеніміз — ерекше жеңілдіктер мен
Еркін экономикалық аймақтардың ұйымдық-функционалдық құрылымы әр алуан. Оларды
Аумақтық әдіс бойынша ұйымдастырылған еркін экономикалық аймақтар Қытайда
Функционалдық әдісті қолданудың нәтижесінде жеңілдіктерді пайдаланатын оңаша кәсіпорындар
Еркін экономикалық аймақтардың ең қарапайым түрлерінің бірі еркін
Еркін экономикалық аймақтардың баж, салық және инвестицияға байланысты
І Еркін экономикалық аймақтар мәні
Бірқатар дамушы елдер үшін еркін экономикалық аймақтар территориясының
Еркін экономикалық аймақтарды ұйымдастыру ашық экономика принциптерін қолдауды
Еркін экономикалық аймақтардың баж, салық және инвестицияға байланысты
Еркін экономикалық аймақтарды құруды, әдетте төмендегі үш мәселені
1) өндіріс өнімдерін экспорттауды ынталандыру, сол
арқылы валюталық қаражат табу;
халықты жұмыспен қамту деңгейін жоғарылату;
шаруашылық жүргізудің жаңа әдістерін сынақтан өткізіп, қолдану.
Қандай бір мемлекет болмасын өз экономикасын шетел капиталына
Еркін экономикалық аймақтар халықаралық экономикалық байланыстарды нығайтады.
Қажетті өндіріс салалары мен шарушылық объ-ектілерін қолдау үшін
Өнеркәсібі дамыған АҚШ, Ұлыбритания сияқты елдерде еркін экономикалық
Кейбір дамушы елдерде осы мақсатта құрылған еркін экономикалық
Еркін экономикалық аймақтардың ұйымдық-функционалдық құрылымы әр алуан. Оларды
Аумақтық әдіс бойынша ұйымдастырылған еркін экономикалық аймақтар Қытайда
Функционалдық әдісті қолданудың нәтижесінде жеңілдіктерді пайдаланатын оңаша кәсіпорындар
Еркін экономикалық аймақтардың ең қарапайым түрлерінің бірі еркін
Еркін сауда аймақтары да дүние жүзінде кеңінен тараған.
АҚШ-тағы еркін сауда аймақтары жалпы міндетті және арнайы
90-жылдардың ортасына қарай АҚШ-та 500-дей еркін сауда аймақтары
Өнеркәсіптік өндірістік аймақтар. Бұлар еркін экономикалық аймақтардың екінші
Өнеркәсіптік-өндірістік аймақтарда баж тәртібі бар, экспортқа шығаратын өнімдерді
Экспорттық-өндірістік аймақтар. Еркін экономикалық аймақтардың бұл түрі дамушы
Экспорттық-өндірістік аймақтардың пайда болуы дамушы елдердің объективті экономикалық
Жаңа техника енгізу аймақтары. Бұлар еркін экономикалық аймақтардың
Жаңа техниканы енгізу аймақтары кеңінен тараған елдердің қатарына
АҚШ-тағы ең ірі технопарк „Силикон Вэлли" (Кремний алқабы)
Қазіргі кезде олардың саны 50-ден асты. Азиядағы „Жаңа
Қызмет көрсету (сервис) аймақтары. Бұлардың қатарына оффшорлық аймақтар
Оффшорлық аймаққа тіркелген және сол арқылы салық төлеу
Салық айлақтарының оффшорлық аймақтардан айырмашылығы, олар салық жеңілдіктерін
Оффшорлық аймақтардағы өндірістік, сауда, банк, қамсыздандыру және т.
Оффшорлық аймақтарды ұйымдастырушы елдердің пайдасына шетелдік капиталдың көптеп
Оффшорлық бизнес, әдетте банк ісінде, қамсыздандыру және қозғалмайтын
Оффшорлық аймақтар туралы мамандардың көзқарасы бірдей емес. Кейбір
Кешенді (комплексті) аймақтар. Бүлардың қатарына жекелеген әкімшілік құрылымдарының
Мысалы, мұндай аймақтардың сипатына Қытайдың бес арнайы экономикалық
Халықаралық еркін экономикалық аймақтар. Арнайы экономикалық аймақтардың бұл
Еркін экономикалық аймақтардың бәріне ортақ белгі - баж,
Жеңілдіктердің төрт тобын атап көрсетуге болады:
1) сыртқы сауда жеңілдіктері. Бұлар ерекше баж -
2) салық жеңілдіктері. Бұлар нақты шаруашылық қызметін ынталандыруға
қарастырады.
3) қаржы жеңілдіктері. Бұларды жәрдем ақының (суб-
сидияның) әр түрлі нысандары құрайды. Мысалы, тұрмыс-
тық қызмет көрсету бағасын төмендету, жер учаскесі мен
өндірістік жайларға арендалық ақыны кеміту, жеңілде-
тілген несие беру т. б.
4) әкімшілік тарапынан жеңілдіктер. Шетел азаматтарының келіп-кетуіне, кәсіпорындардың
Дегенмен, еркін экономикалық аймақтарға берілетін жеңілдіктер елге шетел
ІІ Қазақстандағы еркін экономикалық аймақтардың
ерекшелігі
Еркін экономикалық аимақтардың құрылуы мен шаруашылық жүргізуінің дүниежүзілік
Ол кезде төмендегі жобалар қарастырылған болатын:
1. Атырау - Каспий жағалауы экономикалық аймағы. Бұл
2. Ақмола ғылыми өндірістік аймағы (орталығы Қорғалжын қаласы).
Түркістан экономикалық аймағы. Бұл аймақтың орталығы Түркістан қаласында,
Орталық Қазақстан экономикалық аймағы (Орталығы — Сарань қаласы).
Аягөз экономикалық аймағы. Кір жуғыш машиналар мен шаңсорғыштар
Алматы экономикалық аймағы. Бұл аймақ Алматы, Қапшағай, Есік
Шығыс Қазақстан экономикалық аймағы.
1991 жылы Қазақстан Республикасының парламенті жергілікті халық депутаттары
Біздің пікірімізше аталған жобалардың ішіндегі өміршең болашағы бар
Маңғыстау еркін экономикалық аймағының жобасына зер салсақ, онда
Алакөл еркін экономикалық аймағы туралы айтар бол сақ,
Жаркент экономикалық аймағы Қытайға өтетін Қорғас автокөлік трассасына
Жәйрем — Атасу еркін экономикалық аймағы ең алдымен
Еркін экономикалық аймақтық саясатты жүргізудің тікелей және кесімді
Бұл әдістерді тереңірек аратсырайық. Еркін экономикалық аймақтық дамуды
Нарықтық экономиканың дамуы әртүрлі аймақтық мәселерді: күрделі әлеуметтік
Экономикалық механизм көмегімен аймақтық дамуды мемлекеттік реттеу басқарудың
Басқарудың аймақтық органдары жергілікті ресурстарды пайдалуға шаруашылық құрылымын
Амақтың спецификасы экономикалық тетіктер мен ынталандыру жиынтығын нақты
Экономикалық рефомалапрды табысты жүргізу, жалпы мемлекеттік саясаттың негізгі
Қаржылық және салықтық саясат облысында Қазақстан субъектінің экономикалық
Мұнымен бірге Қазақстанның барлық территорияда облыстың, жергілікті жэне
Сонымен бірге аймақтағы экологиялық жағдай, жұмыссыздық, экономикалық және
Әлеуметтік саясаттың аймақтық аспектісінің негізгі мақсаты аймақта өткір
Сондай ақ халық тұратын аудардың әлеуметтік дамуына ерекше
Инвестициялық саясат облысында, мемлекеттік орталықтанған күрделі салымды қысқарту
Маңызды халық шаруашылық міндеттердің шешуге және аймақтың шаруашылық
Аймақтарда инвестициялық белсенділікті арттыру мақсатында объектілердің құрылысы
Экономикалық дағдарыс шартында өндірісінің қарқынына ықпал ететін, сондай
Аймақ экономиканың кұрылымдық қайта құрылуын ынталандыру мақсатында салықтық
Аймақтық аспектінің сыртқы экономикалық қызметі ынталандыру үшін анықтаушы
Аймақтық факторлардың ықпалының күшейетіндігін ескере отырып сыртқы экономикалық
Аймақтың әлеуметтік экономикалық ерекшеліктері экономикалық реформаларды жүзеге асырудың
Экономикалық дамыдың қазіргі кезеңінде аймақтағы нарықтың құрылымдар, көбінесе
Экономикалық реформаны тереңдету шартында маңызды мәселелер еңбек нарығын
Бюджет жүйесіндегі табыстарды бөлу ең алдымен, тұрақты немесе
Бекітілген табыстар бюджеттердің табыс бөлігінің негізін қамтамасыз етеді.
Аймақтардың өзіндік бюджеттерінің табыстарын қүру қағидаларына келесілерді жатқызуға
тиімділік және орындылық;
аймақтық саясаттың жалпы мемлекеттік макроэкономикалық саясатқа сай болуы;
салықтық баламалылық.
Салықтардың белгілі бір билік деңгейіне бекітілуі бюджеттік қамтамасыздандырылу
Бюджеттік реттеудің мұндай
Салықтық түсімдер үлесін алудың келесі әдісі бойынша аумақтарға
Үстемелер бюджет жүйесінің әр түрлі буындары арасындағы салықтық
Қазіргі жағдайда, әсіресе жергілікті басқару жүйесін реформалауға орай,
Біздің ойымызша, Қазақстанда бюджеттер арасындағы табыстарды бөлудің аталған
Бұл механизм келесі элементтерден құрылуы қажет:
облыс, аудан аумағында құрылатын қаржы ресурстарының жалпы көлемін
табыстарды бюджет түрлері бойынша бөлу механизмін ескере отырып,
аймақтарда құрылатын өзіндік бюджеттік ресурстардың үлес салмағының төменгі
Енді аймақ деңгейінде қалыптасқан бюджеттік ресурстарды басқару мәселесіне
Атап айтқанда, қазіргі кездегі меншік қатынастары аймақтық жүйелердің
Еркін экономикалық аймақтық меншік құрылымы екі бөлімнен тұрады:
әлеуметтік сала меншігі, оны қаржыландыру бюджеттік ресурстар есебінен
өндірістік сала меншігі, аймақтың экономикалық әлеуетінің өсуін қамтамасыз
Еркін экономикалық аймақтың қаржылық ресурстарын басқаруда басқару үрдісін
Жергілікті басқаруды орталықсыздандырудың тұтас ел үшін онды тұстары
«күшті аймақтар - күшті мемлекет» қағидасына жету;
орталық билік органдарын элеуметтік-экономикалық дамудың стратегиялық мақсаттары
аймақаралық айырмашылықтарды теңестіру;
мемлекет пен аймақтардың бюджеттік қатынастарының тұрақтылығын арттыру.
Ал еркін экономикалық аймақтар үшін орталықсыздандырудың онды әсері
Унитарлық мемлекет болып табылатын еліміз үшін жергілікті органдарға
ІІІ Еркін экономикалық аймақтардың мүмкіндіктері
Еркін экономикалық аймақтардың дүниежүзілік іс-тәжірибесін талдап, олардың жетістіктері
Еркін экономикалық аймақтардың дамыған елдердегі іс-тәжірибесін алып қарастырсақ,
Дүниежүзілік шаруашылықтың динамикалық дамуы (ҒТР, бәсеке, валюта курстарының
Еркін экономикалық аймақтарды құрудың әлеуметтік-экономикалық пайдасы айтарлықтай мол.
Дамыған елдердегі еркін экономикалық аймақтардың маңызды ерекшелігіне олардың
Дамушы елдердегі еркін экономикалық аймақтар қызметінің бірқатар ортақ
Дамушы елдердің мүдделері
Еркін экономикалық аймақтарда шаруашылық жүргізудің ерекше тәртібі шетел
Еркін экономикалық аймақтардың қызметі барысында сауда-өндірістік диверсификациясы басталып,
Диверсификация — шаруашылық әрекеттерінің жаңа сфераларға (өріске) тарауы.
Қазіргі ғылыми-техникалық революция алғашқы орынға жаңа және жоғары
Дамушы елдер ішінде Қытайда құрылған арнайы экономикалық аймақтар
Шанхайдағы „Пудун" еркін экономикалық даму ауданына ерекше мән
Арнайы экономикалық аймақтарды құру жұмыстары 70-жылдары Қытай басшылығы
Әсіресе, Сингапур, Тайвань, АҚШ мемлекеттерінің тәжірибелері жан-жақты талданды.
Арнайы экономикалық аймақтар құрудың көп варианттарының ішінен қолда
90-жылдардың басында Қытайдың арнайы экономикалық аудандары орналасқан портты
Қытай Халық Республикасындағы арнайы экономикалық аймақтардың тәжірибесі
Еркін экономикалық аймақтардың елдің белгілі бір
аудандарының әлеуметтік-экономикалық өсуіне, өндірістің жекелеген салаларының дамуына, шетелдік
Еркін экономикалық аймақтарды ұйымдастыру белгілі аудандағы іскерлікті немесе
Еркін экономикалық аймақтарды ұйымдастырудың дүниежүзілік тәжірибесінде сәтсіздікке ұшыраған
Саяси себептерге елдегі саяси-әлеуметтік тұрақсыздық, азаматтық толқулар, әскери
Өкінішке орай, еркін немесе арнайы экономикалық аймақтар құру
Қорытынды
Өнеркәсібі дамыған АҚШ, Ұлыбритания сияқты елдерде еркін экономикалық
Кейбір дамушы елдерде осы мақсатта құрылған еркін экономикалық
Еркін экономикалық аймақтардың ұйымдық-функционалдық құрылымы әр алуан. Оларды
Еркін экономикалық аимақтардың құрылуы мен шаруашылық жүргізуінің дүниежүзілік
1991 жылы Қазақстан Республикасының парламенті жергілікті халық депутаттары
Біздің пікірімізше аталған жобалардың ішіндегі өміршең болашағы бар
Маңғыстау еркін экономикалық аймағының жобасына зер салсақ, онда
Жәйрем — Атасу еркін экономикалық аймағы ең алдымен
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
«Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы» Декларация.
«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Қазақстан Республикасының
«Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы» Заң жобасы
Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстанның егеменді мемлекет ре-тінде қалыптасуы және
Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан-2030» Елбасының Қазақстан халқына жолдауы. 1
Н.Ә. Назарбаев. Еркін де еңселі әрі қауіпсіз қоғамға
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998-2000 жылдар-ға арналган іс-қимыл бағдарламасы.
!8. Өзіндік басқару мен өзіндік қаржыландыру тұжы-рымдамасы. Алматы,
2000-2005 жж. кезенге арналган «Селоның әлеуметтік-экономикалық дамуы» мемлекеттік
К. Б. Бердалиев, С. Ы. Өмірзақов, Б. К.
К. Б. Бердалиев - Основы управления экономикой Казахстана.
К. Б. Бердалиев - Қазақстандағы аймақтық басқару мәселелері
К Бердалиев. Қазақстанның экономикасын басқару негіздері
Майдан - Әли Байгісиев – Халықаралық экономикалық қатынастар
Оңтүстік қазақстан газеті 26-желтоқсан 2007
Заң газеті, 2007ж. 19 сэуір, 3 бет
Мүса.С, Егеменді Қазақстан, 2007ж. 18 шілде, Ібет
ҚР Парламентінің Жаршысы, 2005ж. №19. 3 бет
Заң жэне Заман, 2007ж. №4. 32 бет
«Экономикалық теория негіздері» Оқулық, Алматы, 1998ж.