Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті дамыту
Экономикалық циклдың дамуы және оның тізбектері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе_____________________________________________3
I ТАРАУ. Экономикалық даму (өсу): мәні, мазмұны
1.1. Экономикалық даму циклдары.______________________4-7
1.2. Экономикалық өсудің үлгілері (модельдері).__________8-17
II ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы тұрақты экономикалық ДАМУ мәселелері.
2.1. КСРО тарағаннан кейінгі Қазақстан Тәуелсіз мемлекет ретінде
2.2. Экономикалық дамудың оңтайлы жолдары.__________21-23
ІІI ТАРАУ. Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті дамыту
3.1. Сыртқы экономикалық қызмет түрін дамудың
3.2. Қазастан Республикасының валюта бағамы (шет
3.3. Валюта ресурстарын қалыптастыру және пайдалану.__32-39
Қорытынды_______________________________________40
Қолданылған әдебиеттер:______________________41
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы “Экономикалық циклдың дамуы және
Экономикалық даму не үшін қажет? Ел нақты экономикалық
Экономикалық даму дегеніміз не? Кез-келген берілген уақыт аралығында
Экономистердің түсіндіруі бойынша үлкен өлшемді “Экономикалық бәліш
I ТАРАУ. Экономикалық даму (өсу): мәні, мазмұны
1.1. Экономикалық даму циклдары.
Экономикалық даму – адамзат қоғамының үдемелі дамуын бейнелейтін
Осы (жаңа) заманғы теория мен практикада “экономикалық даму”
Дүниежүзілік банктің ресми анықтамасына сәйкес Жалпы Ішкі Өнім
Экономиканың өсуі көбінесе тұтынудың жаңа түрлерін қанағаттандыру қабілеті
Экономикалық өсу деп нені түсінуге болады? Экономикалық өсу
Ұлғаймалы ұдайы өндірістің экстесивті типінде өнім шығаруды екі
Ұлғаймалы ұдайы өндірістің интенсивті типінде осындай нәтижеге жұмыс
Практикада бұл ұлғаймалы ұдайы өндірістің типтерін белгілі арақатынаста
Экономикалық даму, әдетте, келесідей іс-әрекеттердің нәтижесінде орындалуы мүмкін.
Жұмыс күшінің санын көбейту. Егер жұмыс күшін құратын
адамдардың санын көбейтсе, онда экономиканың өндіріс қуаты міндетті
Еңбек өнімділігін арттыру. Егер әрбір жұмысшы көбірек өндіре
бастаса (кез-келген), онда мемлекеттің өндіріс қуаты өседі.
Техникалық деңгейін көтеру. Техникалық сипаттамалары
жақсартылған машиналарды қолдану еңбек өнімділігін арттырудың ең негізгі
Капитал жинақтау. Өндірісті дамыту үшін тек қана тұтыну
тауарларын өндіріп қоймай, онымен қатар қоғам өзінің ресурстарының
Кәсіпорынның ақша қаражатын жұмасуын өсіру. Кәсіпорын еңбек
өніміділігін арттыру үшін жаңа сапалы құрал-жабдықтар алу, ғылыми
Соңғы жүзжылдықта дүние жүзінің көп мемлекеттерінде адам басына
Экономиканың өсуін өлшеудің екі жолы бар:
Макроэкономикалық көрсеткіштердің мәнінің өсуі (ЖҰӨ, ЖІӨ,
ТҰӨ, ҰТ немесе адам басына шаққандағы тұтынудың өсуі).
Әлеуметтік институттар үрдісінің өзгерісі (Жеке меншік құқығы
құрлымының өзгеруі, өндірісті ұйымдастыру және бөлу формаларының өзгерісі
Неокейнстік
Ноеклассикалық
Тарихи-әлеуметтік
Неге экономикалық өсу қажетті экономикалық мақсат ретінде қарастырылады?
1.2. Экономикалық өсудің үлгілері (модельдері).
Экономикалық өсу факторларының 3 тобы бар:
Ұсыныс
Сұраныс
Бөлу
Ұсыныс факторлары болып табылатындар:
Елдегі табиғи ресурстардың саны мен сапасы
Елдегі еңбек ресурстарының саны мен сапасы
Негізгі капиталдың көлемі
Технолгия
Нақ осы факторлар өндірістің өсуін нақты түрде мүмкін
Экономиканың нақты өсуі, сондай-ақ сұраныс факторларына да байланысты
Жоғарыда көрсетілген факторлармен қатар экономиканың бөлу факторлары да
өндіріс ресурстарын салалар, кәсіпорындар, елді аймақтар
бойынша нақты бөлу;
шаруашылық қызмет субъектілірнің арсында табыстарды
бөлудің қоғамда қолданылатын тәртібі.
Экономикалық өсуге екі жол арқылы жетуге болады:
экономикалық қызметке жаңа жұмыс күшін тарту және экономикалық
Экономикалық өсудің экстенсивті үлгісі ұлғайтылған үдайы өндірістің
Экономикалық өсудің қарқынды үлгісінің басты айрықша белгісі-техникалық прогресс
Сонымен, экономикалық өсу қарқынды және экстенсивті сипат алу
Экономиклық өсуді сипаттайтын индикатор болып табылатындар: ЖІӨ нақты
Ұлғаймалы ұдайы өндірістің қайнар көзі қосымша құн болып
Сұранымның қалыпты жағдайындағы экономикалық өсудің экстенсивті түрін
Бұл жағдайда туындаған кедергілер шаруашылық айналымына жекелеген, қолайлы
Бір сөзбен айтатын болсақ, экстенсивті дамудың өзіндік экономикалық
Өндіріс көлемінің ауытқуы жиынтық сұраныстың өзгеруімен түсіндіріледі (Кейнс
Жекеленген уақыт мерзімінде экономикалық өсу жылдық өсу
Жалпы ұлттық өнімнің ЖҰӨ біраз жылғы қарқынды өсу
Экономикалық өсудің қазіргі типінің өзіндік ерекшелігі бар. Ол
ҒТР-ның қазіргі дәуірі технологиялық революция айдарымен жүзеге асып
-еңбекті сақтандыратын технологияны кеңінен қолдану, яғни робототехниканы кеңінен
Экономикада нақты пайданың өсуі “Экономикалық өсу” деп түсіндіріледі
(Ү=Үt –Yt-1 немесе Yt
t- уақыт индексі.
Егер экономикалық өсу сырттан әкелінген қосымша ресурстардан
Экономика өсуінің факторларын көбіне экономиканың өсуінің типімен топтайды.
Экономиканың өсуін шектеп тұрған себептер ретінде мыналарды айтуға
Экономика өсуінің негізгі үлгілерін қарастырайық. Басқа үлгілер сияқты
Өсу үлгісінің көбі өнімнің нақты көлемінің көбеюі, негізгі
Өсу үлгісінің көбі шығынның нақты көлемінің көбеюі, негізгі
Кейнстік өсу үлгісі негізінде логикалық құрал қолданылады, бізге
Сұраныс талдауын ұсыныс динамикасын анықтайтын факторларды қоса отырып
Кейнстік өсу үлгісінің қарапайым түрі Е. Домор
Инвестицияның өсуі экономикада ұсыныс пен сұраныс өсуінің факторы
(YAD =(I * m=(I(1/1-b) =(I1/s
m-шығын мультипликаторы
b-тұтынуға шекті бейімділік
s-қор жинағына шекті бейімділік
(YA =(* (К-жиынтық ұсынысының өсуі.
(-капиталдың шекті өнімділігі
Капиталдың (К өсімшесі инвестицияның І көлемімен қамтамассыз етіледі,
Экономиканың өсуінің тее-теңдігі сұраныс пен ұсыныстың теңестірілудің шартында
(I/s=(*І немесе (I/І=(* s, яғни инвестицияның өсімшесі капиталдың
Тепе-теңдік шарты бойынша инвестиция қор жинағына тең болғандықтан,
Сондықтан, Е. Домардың теориясына сай, экономикадағы нақты
Егер үлгіде берілген деңгейде жеке сектордың жоспарлы инвестициясының
Е.Домардың үлгісі өсу теориясына сай келе алмайды. Бұл
Инвестицияның эндогендік функциясын қоса отырып Р.Ф. Харрод
Акселератор принципіне сай, табыстың кез-келген өсуі капитал салымының
It =v(Үt –Yt-1 )
Мұндағы v-акселератор.
Экономикадағы алдыңғы кезеңде қалыптасқан жағдайларды ескере отырып, кәсіпкерлер
Егер де алдыңғы кезеңдегі сұраныс туралы болжамдары ақталып,
Ал егерде экономикадағы сүраныс көлемі ұсыныстан көп болса,
Осы атылғандарды формула арқылы былай өрнектеуге болады.
Үt –Yt-1 / Yt-1 =a(Үt -1–Yt-2 )/ Yt-2
Егер a=1 болса, онда алдыңғы кезеңдегі сұраныс
Үt –Yt-1 ((а(Үt -1–Yt-2 )/ Yt-2 )+1)
Жиынтық сұранысты табу үшін акселератор үлгісі қолданылады (және
Yt =It/s=v(Yt-Yt-1)/s
Экономиканың өсуі жиынтық сұраныс пен ұсыныстың теңдігінен шығады:
v(Yt-Yt-1)/s = Yt (а(Үt -1–Yt-2 )/ Yt-2
Өрнектеп келесі формуланы алуға болады:
V/s(Yt-Yt-1/ Yt-1)= а(Үt -1–Yt-2 )/ Yt-2 )+1
Алдыңғы кезеңдегі сұраныс пен ұсыныс өзара тең болады
Үt –Yt-1 / Yt-1 = Үt -1–Yt-2
Осыдан тепе-теңдік көлемінің өсуі қарқыны келесі болады:
(Yt /Yt-1 =s/v-s
Харрод s/v-s формуласын “кепілдік өсу қарқыны” деп атайды.
Кепілдік пен нақты өсу қарқынының арасындағы сараптама мынадай
Кепілдік өсу қарқынымен қатар Харрод “табиғи” өсу қарқынын
II ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы тұрақты экономикалық ДАМУ мәселелері.
2.1. КСРО тарағаннан кейінгі Қазақстан Тәуелсіз мемлекет ретінде
КСРО-ның экономикалық жағдайының күрделене түсуі Қазақстан оның құрамды
Сайып келгенде 80-ші жылдардағы қайта құру дегеніміз 1965ж.
өндірістын баспақты буынының тиімді жұмыс істеуіне ерік беру
кәсіпорындарды дербес басқару еркіндікті, ынталылықты және жауап кершілікке
Өзін-өзі басқарудың мәні халық шаруашылығы мен халықтын өскелең
Қайта құрудың маңызды механизмі шаруашылық есеп болып табылады.
Біріншісі –пайданы нормалап бөлу. Пайданы бөлу механизмінің бірінші
Екінші - шаруашылық есеп кірісінің нормативпен таратыуы балайша
Сөйтіп экономикалық саясатты өз бетінше дербес жүргізудің орнына
Республика экономикасында 1990 ж. аяғында нарықтық қатынастарға көше
КСРО экономикасының жағдайы қоюлана түсуіне байланысты 80-ж. Экономиканы
Халық шаруашылығын жөнге келтірудің демократиялық және экономикалық механизмінің
Мемлекеттің экономикалық саясатты басқарудан бұлтаруы, деректорлық корпус жұмысы
Осыған байланысты КСРО Үкіметі экономикалық реформаның үш бағытын
КСРО Жоғорғы Советі 1990ж. Аяғында «Халық шаруашылығын тұрақтандыру
Сөйтіп, Қазақстан экономикасының нарыққа көшуі экономикалық және әлеуметтік
2.2. Экономикалық дамудың оңтайлы жолдары.
Ұлттық экономика соңғы жылдары үздіксіз даму үстінде.
Бұл тиімді жол емес . Біздің шикізат басқа
Міне, сондықтан да Президенттің жолдауында экономиканы шикізаттық бағдарынан
Индустриядан кейінгі елдердің қалыптасу тәжірбиесінен көп нәрсе үйренуге
Мемлекет басшысы жаңа стратегиялық бағыттарды айқындап берді. Олардың
Біріншіден, экономиканы ырықтандырудың жоғары ережесі мемлекеттік реттеудің пәрменді
Екіншіден, елімізде әлдеқашан толыққанда қорлар рыногын құратын уақыт
Қаржылық айналымға жіберілгелі отырған ұлттық бюджеттік инвестициялық ресурстардың
Үшіншіден, озық индустриялық даму мемлекеттік қамқорлықпен сүйемелдену керек.
Жаңа ұйымдық формалар - технопарктер мен технополистерді пайдалануға
Реиндустрияландыру бағдарламаларын оңтайлы жүзеге асырсақ, Қазақстанның экспорттық мүмкіндіктері
Ең соңында, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі индустриялық
ІІI ТАРАУ. Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті дамыту
3.1. Сыртқы экономикалық қызмет түрін дамудың
Сыртқы экономикалық қызметті дамытудың негізі көптеген шаруашылық заңдарында
Сыртқы экономикалық қызметті жетілдірудің негізіне сыртқы рынокта республика
Компаниялардың, фирмалардың, үйымдардың, банктердің сыртқы экономикалық кепілдіктерін сақтандырудың
Дамудың бағдарламаларына сәйкес сыртқы экономикалық саясат сыртқы экономикалық
ТМД елдерімен сыртқы экономикалық қатынастар бөлігінде стратегиялық курс
Сыртқы экономикалық қызмет қалыпты жүзеге асырылуы үшін дамыған
Сыртқы экономикалық байланыстарды басқару органдары-ның аса маңызды функциясы
Қазақстан Республикасының Үкіметі, Ұлттық банкі, Қаржы министрлігі зандарға
Сыртқы экономикалық кызметті реттеудің нысандары мен әдістері
Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу әр түрлі нысандар
сыртқы экономикалық қызметті қаржыландыру;
салық салу;
инвестициялау;
сыртқы қарыз алу;
сыртқы берешеқ
экспорт қаражаттандыру
Реттеу әдістері көрсетілген нысандарга сай келеді және тура,
Тура әдістерге реттеудің окімшілік нысандары: лицензиялар мен квоталар
Реттеменің жанама немесе экономикалық әдістері негүрлым пәрмеңці жөне
3.2. Қазастан Республикасының валюта бағамы (шет
Валюта бағамы немесе басқа елдің валютасының ақша бірлігінде
Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі икемді (құбылмалы) немесе тіркелген
Икемді бағамдар жүйесі кезінде айырбас валюталардың сұранымы мен
Валюта бағамдары өзгерісінің экспорт пен импорттың көлеміне әсері
Импорт кезінде (шетелдік импортшы үшін) шетел валютасы бағамының
Отандық импортшылар үшін бағамдардың ауытқулары Шетел тауарларын сатып
Сөйтіп, валюта бағамы экспорт пен импорттың көлеміне эсер
Дағдарысты ахуалдар кезінде: өндірістің едәуір қүддырауы мен қанағаттанғысыз
Салықтар сыртқы экономикалық қатьінастардың маңызды реттегіші болып табылады;
Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік-тарифтік реттеу жүргізіледі.
Кеден кодексі кеден аумағыньщ, кеден баждарының және кеден
Кеден тарифі ішкі рыноктагы шетелдік бәсекені реттейді. Кеден
Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын,
1996 жылға дейін Қазақстанда эқспорттық баждар жұмыс істеді.
Экспорттық кеден баждарының экономикалық мәні — абсолюттік рента.
Сыртқы сауданы мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру, елдің импорттық
Тауардың кедендік құны — кеден шекарасын кесіп өткен
Импорттық кеден баждарының жүйесі үлттық өндірісті шетедцік өнім
Қазақстанның кеден шекарасы арқылы тауарлар алып өткен кезде
кеден ресімдеуі үшін кеден алымы;
тауарларды сақтау үшін кеден алымы;
кедендік ілесіп алып жүру үшін кеден алымы;
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лицензия беру алымы;
кеден ресімдеуі жөніндегі маманның біліктілік аттестатын беру алымы;
алдын ала шешім үшін төлемдер және т.б.
Қаржы министрлігі мен оның Кедендік бақылау комитеті кеден
ТМД мемлекетінде өнім жекізілімі үшін кеден баждарын төлеу
3.3. Валюта ресурстарын қалыптастыру және пайдалану.
Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық қатынастарын дамытуда орталықтандырылған валюта
Мемлекеттің, мемлекеттік емес сектордың валюта ресурстары валюталық операциялар
Валюталық операциялар ағымдагы және капитал қозғалысына байланысты операцияларға
Ағымдагы операцияларга мыналар жатады:
тауарлар мен қызметтерге төлем мерзімі үзартылмаған есеп айырысуларды
экспорт-импорт мөмілелері бойынша 180 күннен аспайтын мерзімге кредит
асыру;
180 күннен аспайтын мерзімге кредиттер беру және кредиттер
депозиттер, инвестициялар, қарыз жөне өзге де операциялар бойынша
сауда түріне жатпайтын ақша аударымдары, оган қоса гранттар,
Капитал қозғалысына байланысты операциялар мыналарды қамтиды:
инвестициялар;
жылжымайтын мүліктің мүліктік және басқа да құқықтарына төленетін
180 күннен астам мерзімге экспортгық-импорттық мәмілелер бойынша кредит
Валюталық операциялар: экспорт, импорт, қызметтер көрсету, капиталды инвестициялау,
Елдегі пайдаланылатын барлық валюталық ресурстардың түсу көздері болуы
Валюталық ресурстар қаржы ресурстарының қүрамды бөлігі болып табылады
Мемлекеттік валюта ресурстары мыналардың есебінен қалыптасады:
экономиканың мемлекеттік секторының, кәсіпорындардың, ұйымдардың, компаниялардың, фирмалардың, Қоғамдардың
тауарлар мен жүктердің қеден шекарасы арқьілы қозғалысы жөніндегі
келісімшарттардың, мәмілелердің, қонтракттардың шетелдік қатынасушылары төлейтін салықтардан, бонустардан,
валюталық заңды бұзғаны үшін шетелдік валютада төленген айыппұлдар
шетел банктеріне және басқа қаржы үйымдарына депозиттерді орналастырудан
шетел мемлекеттерінің, банкгерінің, халықаралық және мемлекетаралық қаржы үйымдарының
валютадағы гранттар мен тегін көмек түріндегі түсімдерден.
Валюталық ресурстар көбінесе мемлекеггің қарамағына шо-гырлаңдырылады. Басым мәселелерді
Мемлекеттің валюта ресурстары былайша пайдаланылады:
Ұлттық банк: "валюталық басқыншылықтарды" — елдегі тұрақты ақша
Қаржы министірлігі: қарыздар туралы келісімшартпен белгіленген уақытта сыртқы
Үкімет органдары: мемлекеттік қажеттерді — тауарлар мен көпшілік
Басқарудың жергілікті органдары - коммуналдық шаруашылықтың, өндірістік емес
Меншіктің барлық нысандары компанияларының, фирмала-рының жөне уйымдарыныц валюта
Экспорттық өнім өндірмейтін шаруашылық жургізуші субъектілер және валютаға
Шаруашылық жүргізуші субъекгілердің валюта ресурста-рын қалыптастырудың келвсі көзі
Үлестік негіздерде әрекет ететін шаруашылық жүргізуші субъектілер үшін
Қайта бөлу ретіндегі валюта қаражаттары басқарудың жоғарғы буыны
Валюта ресурстарының аталған көздерінің қаражаттары жиынтығында шаруашылық жүргізуші
1) дүниежүзілік рыноктарда жұмыс істейтін компанйялардың, фирмалардың экспорттық
валюталық кредиттерді жөне оларды пайдаланғаны үшінпайыздар өтеу;
мамандандырылған сыртқы экономикалық ұйымдарға сыртқы рыноктар да операциялар
капиталга қатысу ретінде шетелдік компаниялардың, фирмалардың қаржы және
сыртқы экономикалық міндеттемелер бойынша келісім-дердің шарттарын бұзғаны үшін
ішкі қажеттіліктерді қамтамсыз ету үшін үлттық валютаны сатып
үйым үжымдарының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тұтыну және мәдени-тұрмыстық
Иегерлердің немесе құрылтайшылардың қарап шешуі бойынша қаржы ресурстарының
Заңи түлғалар өздеріне қарасты валюта қорларын дамудың: өндірістік
Елдің төлем балансы.
Кез келген елдің дүниежүзінің басқа елдерімен экономикалық байланыстары
ағымдағы шот (сауда балансы);
капиталмен жөне қаржылармен болатын операциялардың шоты (күрделі шот);
Қазақстан республикасының жиынтық төлем балансы.
(шет ел мемлекеттерімен салыстыру).
Ағымдагы шот мыналарды қамтып көрсетеді: тауарлармен жасалынатын операцияларды
Капиталмен жоне қаржылармен жасалынатын операциялардың шоттары тура шетелдік
Ағымдағы операциялар шоты және капиталмен жасалатын шот өзара
Резервтік активтердің жайғасымы монетарлық алтынды, қарыз алудың арнаулы
Қателер мен руқсатнамалар "көлеңкелі бизнесті" қоса алғанда, бейрезиденттермен
Төлем балансының ерекшелігі сол, онда босалқы қорлар мен
Операциялар қосарлы жазба жүйесі бойынша - дебит және
Қорытынды
Қорыта келе, мен өзімнің курстық жұмысымда жалпы экономикалық
Жалпы экономикалық даму мәселесіне мен өз ойымды қосар
Елбасы Үкіметке “жекелеген салықтардың пәмін одан әрі кеміту
Президенттің “ішкі және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған
Қолданылған әдебиеттер:
Шеденов Ө.Қ, Байжомартов Ү.С, Жүнісов Б.А., Комягин Б.И.
“Жалпы экономикалық теория”
Мамыров .Н.Қ, Акчура Ф. “Қазақстандағы адам дамуы”
Мамыров Н.Қ., Тілеужанов М.Ә: “Макроэкономика”
Ермекова Т.Р. “Қолданбалы экономика”, Алматы 1997
“Экономикалық өсу және сапалық көрсеткіштер”, С.Сатыбалдин, “Егемен Қазақстан”,
6. Шеденов.Ө.Қ., Сағындықов.Е.Н..
Жүнісов.Б.А., Байжомартов.Ұ.С. Комягин.Б.И.
Жалпы экономикалық теория.
7. Сейтқасымов. «Ақша несие банк».
8. Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы.
37
41
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің нысандары және түсінігі
Сыртқы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржы
Инновациялық қызметті реттеу
Бизнес инкубаторларды басқару
Мемлекеттің даму институттары
Туризм саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту
Сыртқы экономикалық байланыстар жүйедегі қаржы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БИЗНЕС - ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
Қаржы жүйесінің экономикамен байланыстылығы
Кәсіпорынның инвестициялық саясатын басқару әдістерін талдау әдістемесі