Клиенттің шоттары


ЖОСПАР
Кіріспе......................................................................................................................3
1.НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ
1.1 Несиелік қатынастардың экономикалық мәні...............................................6
1.2 Несиелік қатынастардың жіктелуі.................................................................9
1.3 Банктің қарыз алушымен несиелік қатынастарды ұйымдастыруы...........12
2.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРІНІҢ КЛИЕНТТЕРМЕН НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРЫН ТАЛДАУ
2.1Банктің клиенттерімен несиелік қатынастарының құқықтық негізі ........16
2.2Банктің клиенттерге көрсететін несиелік қызметтерін талдау...................23
2.3Несие қатынастары негізінде пайда болатын тәуекелдерді талдау............29
3.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАР МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасындағы банктердің клиенттермен несиелік қатынастарындағы туындайтын мәселелері.......................................................36
3.2 Қазақстан Республикасындағы банктердің клиенттермен несиелік қатынастарын жетілдіру жолдары.......................................................................40
3.3 Қазақстан Республикасында несиелік бюроның банк клиенттерінің несиелік қатынастарын
Қорытынды............................................................................................................56
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.............................................................................58
Қосымша
КІРІСПЕ
Клиенттерді таратудағы банктердің арасында күшейе түскен бәсекелестік банктердің клиентке,
Өз қызметінде олар өздерінің клиенттеріне қаражатты орналастырудың, несиені алудың
Банктердің клиентпен жүргізетін экономикалық жұмысы банкке клиенттерді таратудан бастап,
Банктер клиенттерді өз жағына тартуы үшін нақты жұмыстарды жүргізуіне
Клиенттермен жүргізілетін жұмыс әр түрлі келісімшарттарды бекітудің негізінде құрылады:
Клиентті несиелеу банк пен клиент арасында бектіліген несие келісімшарты
Кейбір банктерде несие келісімшарттарымен (ол бірнеше жылдарға бекітіледі) қатар
Банк клиентпен келісе отырып, байланысты несие бөліміне берудің мерзімі
Несиені және басқа төлемдерді уақтылы қайтармаған клиенттерге қатысты «Қазақстан
жаңа (екінші мәрте) несиені бермеу;
осы клиенттің шотындағы кез келген қаражатпен оның берешегін өндіріп
соттың шешімімен сатылған мүлікті сату.
Қазақстан Республикасының қолданыстағы сәйкес мұндай қарыз алушылар төлем қабылеті
Банктердің өз клиенттеріне оларға берілген несие мен оның пайызы
Банктер өз клиенттерінің және корреспонденттерінің салым ақшалары, шоттары, операциялары
Банктер мен олардың клиенттері арасындағы пайда болған барлық дау-дамай
Банк қарыз алушырмен несие қатынастарын орнату үшін клиенттің несиеге
Коммерциялық банктер қарыз алушыларға несиелер бере отырып, тәуекелге барады,
Нарықтық ортада несие беру бизнесі тұрғысынан отандық банктер үшін
Қарыз алушының қарызды несие шартында көрсетілген жағдайларға сәйкес қайтаруға
Осы жұмыстың теориялық және практикалық негізі ретінде, экономистердің еліміздегі
Дипломдық жұмыста банктің клиенттремен несиелік қатынасын жетілдіру аясында несиелік
Дипломдық зерттеудің мақсаты банктің клиенттермен несиелік қатынастарын жетілдіруде, оның
Зерттеу мақсатынан туындайтын негізгі міндеттер:
-несие қатынастарының құрылу тәртібінің құқықтық негізін қарастыру;
-несиелік қатынастар түрлерін анықтау және оларға сипаттама беру;
-банктің несиелік қызметтер көрсету сапасын бағалау.
Зерттеу объектісі. «Цеснабанк» АҚ-ның клиенттерімен несиелік қатынасы қызметі. Жұмыстың
1.НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ
Несиелік қатынастардың экономикалық мәні
Несиелік қатынастар пайыз дербес экономикалық категория ретінде тіркелетін тікелей
Олардың айырмашылықтары арқылы қарыз пайызының экономикалық мәні ашылады, айырмашылықтары
• қарызға берілген құнның және несиені пайдаланғаны
үшін төленетін пайыздық сома қозғалысының сипаты;
• несие мен қарыз пайызы арасындағы экономикалық-
құқықтық айырмашылық;
• қарызға берілген құн мен пайыз төлеу сомасы
қозғалысының әр түрлі бастамасы;
• несие және қарыз пайызының ұдайы өндіріс
процесінің әр түрлі сатыларында пайда болуы. [1. 112б]
Несиелік катынастардың мазмұны ақша капиталының жинақталуымен және оны заңды
Несие қатынасы банктер мен кәсіпорындардың, ұйымдардың арасында ғана болмайды.
Несие жүйесі өз қызметін атқарған кезде несиелік қатынастар туындайды.
Бірақ несиелік қатынастардың мазмұны ақша капиталының жинақталуымен және оны
Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді, заңды және жеке
Несиелік қатынас субъектілері қарыз беруші және қарыз алушы.
Кредитор – несиелік мәмленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз беру
Қазіргі уақыттағы шаруашылықта кредитор – банк қарызды тек өз
Банктердің құрылуымен кредиторлардың шоғырлануы жүреді. Банкирлер басқа барлық кредиторлардың
Тауардың жіберілу факты, алайда, жүк жіберушіні кредитор етпейді. Тауарды
Мына жағдайды ескерте кетейік: кредиторды сатып алу – сату,
Кредитор ретінде басқа шаруашылық иесіне белгілі бір мерзімге ресурс
Несиенің мерзімі өз кезінде ұдайы өндіріс процесінің барысына байланысты.
Қарыз алушы – несиелік қатынастың, несиені алушы және алған
Борыш – міндетті жалпы сипаттайтын анағұрлым кең түсінік. Несиелік
Қазіргі уақытта банктерден басқа шаруашылық ұйымдары және мемлекетттің өзі
Екіншіден, қарыз алушы қарызға алынған қаражаттарды айналыс сферасында да,
Үшіншіден, қарыз алушы өзінің шаруашылығында шеңбер айналымын аяқтаған қарызға
Төртіншіден, қарыз алушы уақытша пайдалануға алынған құнды ғана қайтарып
Кредитор және қарыз алушы несиелік қатынас жасай отырып, өз
Кредитор мен қарыз алушының өзара әрекеті қарама-қарсылықтардың бірлігі сипатында
Несие қатынастары қарыз капиталының қалыптасуымен оның жұмсалуынан туындап, несиенің
Несие жүйесі несие-қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде жеке және заңды
Несие жүйесінің қызметінен несие қатынастары туындайды. Несие қатынастарының мазмұнын
Несиелік жүйелерді жүзеге асыру 1987 жылдан басталды. Несие жүйесінің
Банктік реформаның екінші сатысында тек банк құрылымы қайта ұйымдастырылып
Несиелік қатынастардың жіктелуі
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері сипаттайды.
Несиелік қатынастардың екі түрлі сипаты бар және шаруашылық субъектілері
Екі жақты қатынастар мыналардың арасында болады: шаруашылық ұйымдары мен
Жоғарыда анықтағанымыздай, несиелік қатынастар несие экономикалық категориясының әрекет етуі
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауарлық несие
Несиелік қатынастардың, несие формаларының және несиелік мекемелердің жиынтығы кең
Тар мағынада несие жүйесі – бұл несие-қаржы қатынастарын ұйымдастырушы,
Басқаша айтқанда, несие жүйесі банктік және басқа несиелік мекемелердің,
Коммерциялық несие - ол тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге
Несиенің функцияларын қарастыру үшін келесідей ғылыми амалдар орынды. Біріншіден
Функция несиенің барлық формалары мен түрлерінің ерекше көріністерін сипаттауы
Несиелік қатынастарды несиенің формалары және түрлері сипаттайды және оның
Несиелік қатынастар екі жақты сипатқа ие және шаруашылық субъектілері
Екі жақты қатынас: шаруашылық ұйымдары мен несие жүйесі, несие
Жоғарыда түсіндіргеніміздей, несиелік қатынас негізінен ақшалай формада несие экономикалық
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауар несиесі
Банктің қарыз алушымен несиелік қатынастарды ұйымдастыру
Несиелеу қағидаттары (принциптері) несиенің мәнін және қызметтерін,
сондай-ақ несиелік қатынастарды ұйымдастыру облысындағы объективті экономикалық заңдардың талаптарын
Неселеу қағидаттары негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің берілуі,
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру қағидаттары екі топқа бөлінеді:
топқа- жалпы экономикалық тәртіптегі қағидаттар:
несиенің мақсаттылығы;
несиенің дифференциялдығы.
топқа- несиенің мәнін бейнелейтін қағидаттар:
несиенің мерзімділігі;
несиенің қайтарымдылығы;
несиенің төлемділігі;
несиенің қамтамасыз етілуі.
Ал, бүгінгі несиенің қамтамасыз етілуі ретінде кепіл, кепіл хат,
Осы несиенің қамтамасыз етілу тәсілдеріне тоқталайық.
Кепілге берілетін ссуда – бұл қарыз алушының активтерімен қамтамасыз
Экономикасы жақсы дамыған елдердердегі қарыз алушының жағдайы жақсы болып
Несие берушінің кейбір активтерді анықтаудағы нақты мәселелері кездеседі. Сондықтан
Біріншіден, кепілге несие берілуі туралы шешім қабылдағанға дейін жеңіл
Екіншіден, кепілге алынатын мүліктің нарықтағы қозғалыс мүмкіндігін үнемі тексеріп
Үшіншіден, кепілдің өтімділік дәрежесін есепке алу өте маңызды, басқаша
Төртіншіден, кепіл туралы келісім жасасқанда, кепілдің амортизациясын немесе моральдық
Кепіл хат – қарыз алушы төлеуден бас тартқан жағдайда,
Кепіл хат – күрделі экономикалық құрал ретінде мынадай
Біріншіден, ол қамтамасыз етілген немесе қамтамасыз етілмеген болып келеді.
Екіншіден, ол шектеулі немесе шектеусіз болады. Шектеусіз кепілхат
Үшіншіден, жеке немесе корпоративтік кепіл хаттар. Жеке кепіл хат
Несиелерді қамтамасыз етудің келесі бір жолы – несиелерді сақтандыру.
Қарыз алушыларға несие беру барысында банктер « Қазақстан Республикасындағы
Әр кезеңде пайдаланатын несиелеу механизмінің элементтері несиелік операциялардың сапалы
несиеге деген өтінішті қарау;
несиелік қабілетін талдау;
несиелік келісім-шарт жасау;
несие беру;
несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасау.
I-кезең. Банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті қарау.
Кез-келген несиелік операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарды қарыз алушы
Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиені қайтаруын қамтамасыз ететін
Тапсырылған құжаттарды оқып үйрену барысында банк қарыз алған ссудасының
II-кезең. Қарыз алушының несиелік қабылетін талдау кезеңі.
Қарыз алушының несиелік қабылеті – қарыз алушының алған ссудасы
III-кезең. Несиелік келісім-шарт жасау.
Қазыргі несиелеудің басты ерекшелігі бойынша банк қарыз алушының несиелік
Несиелік келісім-шарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін анықтайды.
Несиелік келісім-шартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға қатысты,
IV-кезең. Несие беру кезеңі.
Бұл кезең ссудалық шот формасын, ссуданы беруді құжаттау
Несие беруді құжаттау тәртібі ссудалық шот формаларына байланысты ажыратылады.
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРІНІҢ КЛИЕНТТЕРМЕН НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРЫН
2.1Банктің клиенттерімен несиелік қатынастарының құқықтық негізі
Несие заңдарын бiлу және соның негiзiнде тиiмдi несие механизмiн
Несие заңдарына ең алдымен Несие заңының пайда болуы жатады.
Несиенiң пайда болу заңының экономикадағы тауар-ақша қатынастарының жұмыс
Егер шаруашылық субъектiсiнiң өзi атқарып отырған жұмысының нәтижесi үшiн
«Қазақстан Республикасының банктер және банктік қызмет туралы» заңның ЗЗ-бабы
Олар өз қызметінде, өз клиенттеріне қаражаттарды орналастыру, несие аяу
Банктің клиентпен экономикалық жұмысы – банкке клиентті тартудан бастап,
Клиенттерді тарту банктен жарнама жаңа қызмет түрлерін ендіруді жетілдіру
Клиентпен жұмыс: есеп айырысу, кассалық және несиелік қызмет көрсету,
Клиенттердің ағымдағы және есеп айырысу шоттарын ашу, олар бойынша
Есеп айырысу қызметін көрсету туралы келісім-шарттарында, есеп айырысу немесе
Есеп айырысу тәртібі кұжаттардың белгіленген мерзімде өтуі кепілдемесін қамтамасыз
Банктік операциялардың орындалуына жатпайтын кезіндегі банктің материалдық жауапкершілігі осы
Банктік операцияларға жатпайтындарды орындаған жағдайында банк пен клиенттер Қазақстан
Банк пен клиенттін, бірлескен қызметін жүзеге асырғанда, екі жақтың
Клиентті несиелендіру банк пен клиент арасындағы жасалған несиелік келісім-шарт
Кейбір банктерде несиелік келісім-шартпен (ол бірнеше жылға жасалады) бірге,
Депозиттік шоттарды ашу және жүргізу туралы келісім-шартта депозиттің ашылу
Барлық айтылған келісім-шарттар банктің клиентпен қарым-қатынасының сипатын анықтап, олардың
Жоғарыда айтылған келісім-шарттардың барлығы банк шешімі сияқты, клиенттің шешімі
Депозиттермен жүргізілетін ағымды экономикалық жұмыс – бұл пассивтерді басқару
Депозиттермен жүргізілетін ағымды жұмыстың басқа бағыты болып – клиенттердің
Банк клиентпен келісуі бойынша несиелік бөлімге қарыз алушының балансы
Банк несиенің өз уақытында қайтарылуын қамтамасыз етуі ретінде кепіл,
«Қазақстан Республикасы банктер және банктік қызмет туралы» заңның 36-бабына
- қарызды мерзімінен бұрын қайтаруды талап ету;
- осы клиенттердің шоттарында бар кез келген қаражаттар есебінен
- кепілге алынған мүлікті сату;
Қазақстан Республикасының заңдарына сай, мұндай жағдайда олар төлем қабілеті
Банктің өз клиенттеріне берген несиелер мен пайыздар бойынша кінәлары
Банктер өз клиенттері мен корреспонденттердің операциялары, шоттары және салымдары
Банктің заңды тұлғаларының шоттары мен салымдары, операциялары бойышиа анықтамаларды
Жеке тұлғалардың шоты мен салымдары бойынша анықтамалар өз клиенттері
Салым салушылардың мүдделерін қорғау мақсатында банктер банктік депозиттерді ұжымдық
Салымдарды сақтандыру жүйесі банктің банқротқа ұшыраған немесе төлем қабілетсіз
Банктер мен олардың құрылтайшылары, басқадай клиенттері арасындағы барлық келіспеушіліктер
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы көптеген экономикалық- қаржылық жəне құқықтық құбылыстардың
Коммерциялық банктер қолма-қол ақшасыз айналымды жəне қолма-қол ақша айналысын
Банктік құқықтың құқықтық реттеу банк жүйесін құру жəне оның
2.2Банктің клиенттерге көрсететін несиелік қызметтерін талдау
Жалпы банктегі несиелік процесті талдау және ұйымдастыру банк қызметіне
Несиелік саясат арқылы банктің несиелік бөлімшесінің тиімді қызмет етуін
Қазіргі таңда АҚ «Цеснабанк» филиалы - бұл акционерлік комерциялық
АҚ «Цеснабанк» филиалында несиелік процесті ұйымдастыру жоғарғы деңгейге жету
1-кесте. “ Цеснабанк ” АҚ-мы персоналының міндеттері мен атқаратын
№ Персонал атауы Атқаратын қызметі
1 Юрист-кеңесші - несиелік келісім-шарттарды әзірлеуге қатысады;
2 Экономист - несиені ұсыну бойынша клиент тарапынан
- клиенттің несиелік қабілеттілігін тексере отырып, несиелік келісім-шартарды әзірлейді;
- жедел және ұзартылған ссудалық берешектің жағдайын бақылай отырып,
- несиелеу бойынша кезеңдік
есепті ұсынады.
3 Несиелік мамангер Несие беру туралы шешімді қабылдауға тапсырылған
Ескертпе: * “ Цеснабанк ” АҚ-ың мәліметтері негізінде автормен
Несие персоналының қызметтік міндеттемелерін халықаралық тәжірибе бойынша салыстыру
Банктің тұрақты көрсеткіші айтарлықтай орнықты, оның қабілеті жоғары пайдалы
3-кесте. «Цеснабанк» АҚ 2009-2011 жылдарындағы бухгалтерлік балансы мың. теңге
Активтер 2011ж./ мың. тг 2010ж./ мың. тг 2009ж./ мың.тг
Ақша 1,903,769 1,053,639 628596
Қазақстан Республикасының ҰБ-гі шоттар және депозиттер 4,677,124 1,439,497 680,320
Банктердегі және басқа да мекемелердегі шоттар және депозиттер 8,312,214
РЕПО кері шоты бойынша дебиторлық берешек 4,964,360 1,053,246 1,000,096
Клиенттерге берілетін қарыздар 60,701,195 21,642,888 12,022,15
Инвестициялық бағалы қағаздар
Қамтамасыз етілмеген 913,678 1,952,529 2,071,032
РЕПО мәмілесі бойынша қамтамасыз етілген
99,905 275,280
Қолдағы бар бағалы қағаздарды сату
Қамтамасыз етілмеген 845,621 1,494,720 640,290
РЕПО мәмілесі бойынша енгізуді қамтамасыз ету
263,183 794,048
Қауымдастырылған компания инвестициялары 25,996 15,000 -
Басқадай активтер 1,228,891 556,294 135,989
Негізгі қаражат 2,132,437 810,239 686,748
Материалдық емес активтер 110,863 127,464 129,894
Активтер жиыны 85,816,148 33,672,697 20,285,191
Кестеден көріп тұрғанымыздай «Цеснабанк» АҚ өзіндік активтері орасан зор.
Банктің міндеттемелері мен капиталын талдауға салу барысында келесі мәселелердің
4-кесте. Банктің міндеттемелері мен капиталы
Міндеттемелер және меншік капитал 2011 мың. тг 2010 мың.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаражаты 175,813 143,742 13,480
Банктегі және басқа да қаржы мекемелеріндегі шоттар және депозиттер
РЕПО мәмілесі бойынша несиелік қарыз 340,001 340,001 1,000,069
Клиенттердің ағымдағы шоттары және депозиттері 50,021,486 22,703,099 14,354,528
Шығарылған борыш бағалы қағаздар 9,517,466 4,377,530 1,467,258
Бағынышты борыш 2,740,318 396,660 523,022
Артықшылықты акция өтелетін шоғырланым
748,124 246,324
Баланстан тыс несие тәуекелділігін жабу резерві 5,332 5,332 57,776
Басқа да міндеттемелер 547,483 292,776 87,643
Мерзімі ұзартылған салықты міндеттемелер
47,032 7,944
Міндеттемелер жиыны 75,125,945 29,714,306 18,566,287
Меншік капитал
Акционерлік капитал 10,000,000 2,250,000 531,570
Сатып алынған меншік акциялары
(3,390) (500)
Қосымша төленетін капитал 1770 219 19
Резервтер 150,000 150,000 150,000
Жалпы банк тәуекелділіктерін жабу резерві 166,933 166,933 -
Сату үшін қолдағы бар инвестициялық бағалы қағаздарды қайта бағалау
Бөлінбеген табыс 415,385 1,368,133 1,048,465
Меншік капитал жиыны 10,690,203 3,958,391 1,718,904
Міндеттемелер мен меншік капитал жиыны 85,816,148 33,672,697 20,285,191
Кесте көрінісі бойынша міндеттемелердің жалпы соммасы 2011 жылы 75,125,945мың
Себебі қазіргі таңда банк көптеген қазақстандықтардың сенімін ақтап,
2-кесте. Несиелік процесті қамтамасыз етудегі бөлімшелер
№ Бөлім атауы Бөлімнің атқаратын қызметі
1 несиелік саясат және маркетинг бөлімі;
несиелік құжаттауға қойылатын талаптарды анықтаумен несиелік саясат қағидаларының орындалуымен
2 несиелік талдау бөлімі;
клиенттердіңқаржылық жағдайы, несиеқабілеттілігі, несиелік портфелді тадау туралы мәліметтерді жинастырумен
2-кесте жалғас ы
3 несиелік бөлім;
несиелеу сұрақтары бойынша клиенттермен жұмыс жүргізеді. Несиелік бөлім қызметкерлері
4 несиелік құжаттау бөлімі.
Клиентер тапсырған құжаттардың дұрыстылығын толықтылығын тексереді
Ескертпе: * “ Цеснабанк ” АҚ-ың мәліметтері негізінде автормен
Сонымен, АҚ «Цеснабанк» филиалының жалпы несие процесін талдау үшін
2011 жылдың 1 қазанында шетел валютасында берілген несие көлемі
Сонымен қатар несиелеу процесінде клиенттер және банктің өзі де
3-кесте. Несие бойынша пайыздық мөлшерлемелер және валюта түрлері бойынша
Несиелер 01.01.2008 01.01.2009 01.01.2010 01.01.2011
мың тенге % мың тенге % мың тенге %
Қысқа мерзімді
несиелер 1,551,
588 18,4
% 2,514,
039 19,8
% 4,241,
713 17,5
% 7,522,
355 19,0
%
3-кесте жалғасы
ұлттық валюта
1,189,
311
19,0
%
1,954,
877
20,9
%
830,302
18,9
%
3,329,
452
19,3
%
шетел валютасы 362,277 16,5
% 559,162 15,16
% 3,411,
411 17,1
% 4,192,
903 18,8
%
Ескертпе: * “Цеснабанк” АҚ-ың мәліметтері негізінде автормен құрылған
Валюта түрлері бойынша пайыз мөлшерлемелері 2010жылмен салыстырғанда 2011жылы ұлттық
Жалпы қарыз портфелінің өзгеруін келесі 1-ші суреттен көре аламыз.
1-сурет . Несие портфелінің өзгеру динамикасы
Жалпы Цесна банкте берілеген несиелер бойынша талдау жасайтын болсақ
4- кесте. Несие портфелінің құрылымы
Несиелер 01.01.2008 01.01 2009 01.01 2010 01.01 2011
мың
тенге % мың
тенге % мың
тенге % мың
тенге %
Қысқа мерзімді несиелер 1,551,588 18,4
% 2,514,
039 19,8
% 4,241,
713 17,5
% 7,522,
355 19,0
%
4-кесте жалғасы
жеке тұлғалар 67,
619 24,0
% 186,
290 19,6
% 295,
419 18,5
% 594,
187 21,8
%
заңды тұлғалар 1,483,969 18,2
% 2,327,
749 19,8
% 3,946,
294 17,4
% 6,928,
168 18,8
%
Орта мерзімді несиелер 58,
586 12,0
% 382,
528 10,3
% 1,378,
244 16,7
% 2,789,
300 16,6
%
жеке тұлғалар 5,816 11,5
% 35,
422 16,7
% 164,
104 17,2
% 393,
165 19,3
%
заңды тұлғалар 52,
770 12,0
% 347,
106 9,7
% 1,214,
140 16,6
% 2,396,
135 16,1
%
Ұзақ
мерзімді
несиелер 993,
032 9,8
% 1,216,
822 9,2
% 1,409,
569 13,0
% 1,343,
265 13,2
%
Жеке
тұлғалар 20,
903 0,5
% 57,
801 5,5
% 12,
434 10,9
% 1,222,
829 12,8
%
Заңды
тұлғалар 972,
129 10,0
% 1,159,
021 9,4
% 1,397,
135 13,0
% 120,
436 17,3
%
Барлығы 2,603
,206 15,0
% 4,113,
389 15,8
% 7,029,
526 16,4
% 11,654,
920 17,8
%
жеке тұлғалар 94,
338 18,0
% 279,
513 16,3
% 471,
957 17,8
% 2,210,
181 16,4
%
заңды тұлғалар 2,508
,868 14,9
% 3,833,
876 15,7
% 6,557,
569 16,3
% 9,444,
739 18,1
%
Ескертпе: *Дерек көзі: АҚ «Цеснабанк» мәліметтерінен құрылған.
Он бірінші кесте бойынша келесідей талдау жасауға болады. 2011
Несие портфелі көлемінің өсуі стандарты несиелердің мөлшері 14,7 %-ке
Қарыз портфелінің сапасы провизиялар бойынша қалдық динамикасына елеулі әсер
Негізінен «Цеснабанк» көбінесе экономиканың өндірістік саласын қаржыландыруды көздейді. Көп
Несиелер экономика саласының барлық субъектілеріне берілген, оның ішінде үлес
Салалар бойынша қарыз портфелінңі құрылымын келесі 5-ші кесте арқылы
5-кесте. Салалар бойынша қарыз портфелінің құрылымы
Сала
қызмет түрі 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05
мың
тең-
ге үлес
мөл-
шері мың
тең-
ге үлес
мөл-шері мың тең-
ге үлес мөл-
шері мың тең-
ге үлес мөл-
шері
Ауыл
шаруа-шылығы 114,958 4,4% 429,396 10,4% 217926 3,1% 551897 4,7%
Құрылыс 47,
110 1,8
% 9,
019 0,2% 4,981 0,1% 174,793 1,5%
Көтерме
Сауда 126,
043 4,8
% 1,805,
000 26,
4 % 3,991,
920 56,
8 % 6,
256,
506 53,
7 %
Бөлшек
Сауда 554,
779 21,
3 % 123,
440 3,0
% 192,
399 2,7
% 214,
314 1,8
%
Тамақ өнеркәсібі 328,
589 12,
6 % 850,
537 20,
7 % 552,
686 7,9
% 937,
574 8,0
%
Қонақ
үй,
ресторан,
кафе 11,
859 0,5
% 1,445 0,0
% 13,
336 0,2
% 158,
505 1,4
%
5-кесте жалғасы
Мұнай
және
газ 0 0,0
% 6,
791 0,2
%
0,0
% 302,
050 2,6
%
Басқалары 1,419,
868 54,5
% 1,607,
761 39,1
% 2,056,
278 29,3
% 3,056,281 26,2
%
Барлығы 2,603,
206 100
% 4,113,
389 100
% 7,029,
526 100
% 11,
654,
920 100
%
Ескертпе: «Цесна Инвест Менеджмент» есеп беру мәліметері негізінде құралған.
Несиені өтеудің ең жоғары үлес салмағы 2008 жылдың
2.3 Несие қатынастары негізінде пайда болатын тәуекелдерді талдау
Кез келген банктің қызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің сапасына,
Несиелік тәуекел – қарыз алушының банктен алған несиегі бойынша
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне жататындар:
• несиелік қызметті ұйымдастыру;
• лимиттер белгілеу;
• несиелік ұсынысты бағалау және қарыз алушының несиелік қабілетін
• несиелік тәуекел деңгейіне байланысты несиелерге рейтинг қою және
• несиелер бойынша мүмкін болар зияндарды есепке ала отырып,
• несиелік шешімдерді қабылдау барысында құзіретті бөлу – несиелерді
• несиелік мониторинг;
• несиелік портфельді басқару;
• проблемалық несиелерді қалпына келтіру
Кез келген банктік несие белгіленген мөлшер шегінде (лимит) беріледі.
Қарыз алушыға берілетін несиенің мөлшері әр түрлі жағдайларға байланысты
Екіншіден, несиенің мөлшері экономикалық жағдайларға байланысты, соның ішінде:
• қарыз алушының төлем айналымындағы алшақтық шамасына;
• несиені қамтамасыз ететін нақты тауарлы-материалды бағалылар қорына және
• маржа деңгейіне;
• несиелік тәуекел дәрежесіне және банктің клиентке деген сенім
• банкте бар ресурс көлеміне және т.б.
Несиелерді авторизациялау – несиелік тәуекелді төмендету мақсатында жүргізілетін анықтамалар
Несиелік мониторинг – несие бойынша мәселе туындай қалған жағдайда,
Несиелік портфельді басқару – бұл банк қабылдауға дайын болап
Несиелік портфельді басқаруды іске асырудың ортақ алғышарттарына жататындар:
• нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің
• несиелік рейтингпен байланысты болатын, жекелеген қарыз алушылардың тәуекел
• әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
• төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды анықтау;
• жоғарғы тәуекел деңгейі бар салаларға қатысты несиелік саясатты
• несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Несиелеу лимиттерін белгілеу – несиелік портфельді құруға бақылау жасауды
Проблемалық несиелерге:
• несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаған, уақыты кешіктірілген және
• сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемеген қамтамасыз етілген несиелер бойынша
• несиелерге есептелетін пайыздың несиелік келісімшартта көрсетілген күннен 30
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
• қарыз алушының қызметін қайта құру;
• несиені қайтару кестесін өзгерту;
• пайыз (сыйақы) төлеу тәртібін өзгерту.
Несие үшін төлейтін сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесі
• несиенің бағасын білдіреді. Оның мөлшері, жалпы жағдайда тартылған
Несие тәуелдігі дегеніміз – қарыз алушының өз қаржылық міндеттемесі
Ол қарыздар портфельінің санасымен тікелей байланысты. Несие тәуекелдігін 3
1. Қиянатшылық жасау. 1991-93ж біздің Республикамызда банктің үмітсіз қарыздарының
2. Шет ел несиелері бойынша – дамушы елдің қарыз
3. Ішкі зайымдар бойынша төлемсіздік – қарыз алушының төлем
Несиелік тәуекелдікті төмендетудің тәсілдері:
1. Банктік қарыздар портфельдік девирфикация яғни 1 қарыз алушыға
Бұл тәсіл банк клиентінің несиелік қабілетінің жеткілігіне сенімсіз болған
2. Несие қабілетін талдау – яғни қарыз алушының несиені
А) Абсолюттік өтімділік коэфицент – ақшалай қаражаттар + бағалы
Б) Аралық өтеу коэфицент – ақшалай қаражат + бағалы
В) Жабудың жалпы коэфицент – айнымалы капиталы қарыз алушының
З) Несиелерді сақтандыру тәсілі – несиенің қайтарылмай қалу тәуекелі
Несиелік тәуекел – қарыз алушының негізгі қарызын және несие
Несиелік тәуекелді басқарудың қиыншылықтары. Банктердің алдында несиелік тәуекелді басқару
Нәтижесінде, көптеген мамандар несиені тиімді басқарудың негізі портфельдерді басқару
Әр банктің тәуекел дәрежесі
«Цеснабанк» АҚ – ның несиелік тәуекелін басқару процесінде келесі
- Банктің
- Несиелік тәуекелді
-
-
-
-
-
6-кесте. 2010 – 2011 жылдардың несие көрсеткіштері
Несиелер 2010 2011
Млн. теңге
%
Млн. теңге
%
Қамтамасыз етілген 173 155
95,5
39 933
95
Қамтамасыз етілмеген 8 175
4,5
3 713
5
Барлығы 181 330 100 73 646
100
Ескертпе: *Дерек көзі: АҚ «Цеснабанк» мәліметтерінен құрылған.
Несие портфелінің сапасын жақсарту мақсатында банк мекемесі әрдайым жаңа
Сондықтан шығарылған және қайтарылған несиелердің көлемі 2010 жылдың соңында
Нарықтық экономикаға көшуімізге орай банктің активті операциялары саласында тәуекелдерді
7-кесте. 2009 – 2011 жылдардың несие портфелі
2009
2010
2011
1. Санақта жоқ және есептен шығарылған (НЕТТО) несиелер (млн.
3 327
6 962
7-кесте жалғасы
- санақта жоқ несиелер (млн. теңге) 577
1 213
2 312
- есептен шығарылған (НЕТТО) несиелер (млн. теңге) 2
2 114
4 680
2. санақта жоқ несиелер мен есептен шығарылған (НЕТТО) несиелердің
3,4
3. есептен шығарылған несие құрамындағы орны толықтырылған несиелердің үлесі
Ескертпе: *Дерек көзі: АҚ «Цеснабанк» мәліметтерінен құрылған.
Қазіргі кездегі банктік нарықта тәуекелсіз қызмет ету мүмкін емес.
Міне осыдан тәуекелдерді бағалау негіздерін жасау, олардың жеткілікті болатын
Мысалы, 2011 жыл нәтижелері бойынша «Цеснабанк» АҚ 6251 мың
8-кесте. «Цеснабанк»АҚ-ның ссудалық портфелінің жіктелуі
Жіктелуге сәйкес несиенің категориялары 1.01.2010 1.01.2011 Ауытқу (+) ұлғаю
(-) төмендеу
Қарыз қалдығы
Үлес салмағы Қарыз қалдығы
Үлес салмағы
Қарыз қалдығы
Үлес салмағы
Стандартты 3689526
29,5
5281023
78,8
+1591497
+49,3
Субстандартты 1054943
8,4
471478
7,0
-583463 -1,4
Қанағаттанарлықсыз 359124
2,9 158101 2,4
-210023
-0,5
Тәуекел деңгейі жоғары күмәнді
366204
2,9
169891 2,5 -196313 -0,4
Үмітсіз 7043262 56,3
624811 9,3
-6418451
-4,7
8-кесте жалғасы
Барлығы
1251305
100
6705304
100 -5807755 -
Ескертпе: * “ Цеснабанк ” АҚ-ың мәліметтері негізінде автормен
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2010 жылы капиталдың 1 теңгесіне 0,9
Банктік несиелік портфельдің сапасын жоғарылатуда 1997 жылғы коммерциялық
Банктің тұтасымен несиелік қызметінің сапа критериі болып табылатын несиелік
1) жеке алынған қарыз сапасын
2) негізгі топтастырылған несиелер мен оларды алмастыратын тәуекелдер
3) әр берілген несиенің топтастырылған несиелік топтардың
4) топтастырылған несие топтарының тілігінде несиелік портфель
5) несиелік портфель сапасын тұтасымен
6) динамикадағы несиелік портфельдің құрылымының
7) әр берілген несиелерге жасалынатын
8) несиелік портфель сапасының жоғарылауы бойынша шараларын жасау;
Банктің несиелік портфелінің сапасы оның рентабельді жұмысына және қаржылық-шаруашылық
3.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАР МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасындағы банктердің клиенттермен несиелік қатынастарындағы туындайтын мәселелері
Қазіргі банктік тәжірибедегі қарыз алушы мен банк арасындағы
Қазіргі несиелік қатынастардың дамуы және нығайюының басты ерекшелігі банктердің
Егер біз қазіргі уақытта экономикамыздың дамуына әсер ететін күшті
Ал банк үшін, оның ішінде коммерциялық банк үшін пайда
Банктің өзінің несие қатынастарын жүргізу барысында проблемалық несиелерді болдырмауға
Коммерциялық банкілердің мерзімі өткен несиелік қарыздарының үлес салмағына әсер
Несиені қайтармаудың макроэкономикалық себептеріне мыналар жатады:
1.инфляцияның деңгейінің ескермелі өзгергіштігі;
2.валюта бағамдарының өзгерісі;
3.нақты қызмет етуші заңнаманың болмауы және тағы басқа факторлар.
Макроэкономикалық деңгейдегі қарыздардың пайда болу себептеріне:
1.кәсіпорындармен өз құрал-жабдықтарын тиімді пайдаланбауы;
2.құрал-жабдықтарының моральды және физикалық жағынан қатты тозуы;
3.басқарушы персоналдың төмен білім деңгейі;
4.мамандардың жүйелі түрде жалақысы төленбеуінен жоғалтуы және тағы басқа.
Қазіргі нақты фискалды ауыртпашылық жіктеумен және оған
Несие ұйымының жоғарғы менеджментімен стратегиялық жоспарлауға қарағанда тактикалық және
Қорыта келгенде, проблемалық несиелермен жұмыс жасау тәжірибесін біздің банкілеріміздің
Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуы екінші деңгейлі банктердің осы
Қазақстан Республикасының қазіргі несие жүйесін сипаттай келе, банктерде
Несие банктер табысының ең көп бөлігін құрайтындықтан, заңды тұлғалардың
Коммерциялық банк ресурстарын экономиканың нақты секторына инвестициялау мәселесін шешудің
Қазақстандағы экономиканың нақты секторын несиелеуге бірқатар тежеуші факторлар әсер
Әлемнің көптеген елдерінде несиеберушілер несиелік бюролар арқылы тұрақты негізде
Жалпы алғанда, жоғарыда аталған мәселені тек несие берушілер арасында
Несиелеу мәселесінде кепіл механизімінің жетілмегендігін атап өту керек. Кепіл
Айтылғандардың бәрі кепіл құқығының негізгі қағидаларының біріне қайшы келеді:
Жалпы алғанда, банктердің несиелік қызметі көптеген потенциялды қарыз алушылардың
Қазақстандық банктер қолданатын несие қабілеттілігін талдау құралдары әрі қарай
3.2 Қазақстан Республикасындағы банктердің клиенттермен несиелік қатынастарын жетілдіру жолдары
Банк пен клиент арасындағы несиелеу операциялары кезінде банктің зиянға
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы факторлар
2-сурет. Несиелеу барысында банктің зиян шегуіне әкелетін ішкі факторлар
3-сурет. Несиелеу барысында банктің зиян шегуіне әкелетін сыртқы факторлар
Банкроттықтың басты себептеріне басқарудағы жетіспеушілік, тиімді басқаратын ақпараттар жүйесінің
Қарыз алушының сәтсіздікке ұшырауын куәландыратын белгілерге: шоттағы айналым қаражаттарының
Несиелерді қамтамасыз ету құнына, барлық несиелік құжаттардың дұрыстығына байланысты
1. Ең төменгі тәуекелі бар несиелер (жіктеуге жатпайтын несиелер);
2. Ең жоғарғы тәуекелі бар несиелер;
3. Шектеулі тәуекелі бар несиелер;
4. Ережеден шығу барысында берілген несиелер (стандартты емес несиелер).
Әр тәуекел кластарына өтелмеген тәуекелдер үшін, өтелмеген несиелердің өзіндік
Шетелдік банктердің тәжірбиесінде қарыз алушының несиелік қабілетін жете бағалау
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік банктерінде кеңінен
Американдық банктер тәжірбиесінде потенциалды қарыз алушыларды дұрыс таңдай
Қарыз алушының сипаты-бұл оның беделін, жауапкершілік дәрежесін, қарызды өтеуге
Қарыз алушының қаржылық жағдайы – оның несиені қайтару қабілетін
Ақшалай қаражаты-жалпы қарыз алушының алған несиені қайтаруының үш көзі
1. Нақты ақшалар тасқыны;
2. Активтерді сату;
3. Қаржыларды тарту.
Көрсетілген көздердің кез келген несиені қайтаруға арналған қаражаттың қалдық
Қамтамсыз етуі-сондай- ақ банк қарыздың қамтамсыз етілуі яғни, оның
Экономикалық жағдайы-несиеге деген өтінішті қарау барысында банк жалпы
Бақылау-қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы соңғы факторға бақылау жатады.
Американдық банктік тәжірбие несиелік процестегі проблемалық несиелерді анықтауда 25
Қарыз алушының тарихына байланысты белгілер:
1.Таяу арадағы қарыз алушының қаржылай тұрақсыздығы;
2. Қарыз алушы туралы ақпараттағы алшақтық және қарама –
қайшылық;
Қарыз алушының жетекшілері мен басқармасына қатысты белгілер:
1. Қарыз алушының серіктестерінің тұрақсыздығы;
2. Басшылардың моральдық сапасының төмендігі;
3. Серіктестер арасында, компанияны иеленушілер, жанұя мүшелері
арасындағы билік үшін күрестің болуы;
4. Басшылардың жиі ауысуы;
5. Басшылардың салмақсыздық мінезі;
6. Қарыз алушының басшысының несиелік процесті жеделдетуге банк
қызметкеріне қысым жасауға ынталы болуы.
Қарыз алушының өндірістік қызметін көрсететін «белгілер»:
1.Қарыз алушының жабдықтаушылары мен сатып алушылар ортасының өзгеріссіз болуы;
2.Қарыз алушының өз алашақтарына жасайтын бақылауының әлсіздігі;
3.Қарыз алушы саласының, сол уақыттарда проблемалық слаға жатуы;
4.Балансты жүргізудің қысқаруы, яғни актив және пассив баптарының толық
Несиелеуді ұйымдастыруға қатысты «белгілер»:
1. Қарыз алушының несиені сұраудағы нақты мақсаты болмауы;
2. Қарыз алушыда ссуданы қайтаруда анық бағдарламаның болмауы;
3. Несиені өтеудегі резервтік көздерінің болмауы.
4. Несие берілетін мақсатына қарыз алушы тарапынан материалдық
қамтамсыз етілмеуі;
5. Қарыз алушының несиелік өтінішінің негізсіздігі:
6. Қарыз алушы несиені акционерлік капиталын кепілге бере отырып
сұрауы;
7. Несиенің ең бастысы, өндіріске емес, айналыс аумағына бағытталуы;
8. Несиенің қайтару мерзімі жеткілікті негізделмеуі.
Белгіленген нормалардың ауытқу белгілері:
Қарыз алушының шаруашылық қызметі туралы есеп беру
мәліметінің мерзімінің бұзылуы;
Банк шоттарын жүргізу тәртібінің нормалардан ауытқуы;
Несиелеу шартының қайта қаралуы; несиенің қайтарылу схемасындағы өзгерістер;
ссуданың мерзімінің мерзімін созу туралы өтініштің болуы;
Қарыз алушының шаруашылық-қаржылай көрсеткіштерінің жоспардағыдан немесе күтілетін көрсеткіштерден ауытқуы.
Бұл аталған белгілер банкті сақтандыра отырып, мерзімі өткен несиелердің
Ал,еліміздің банктеріне оралсақ, Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қызмет етуі
Қазақстанда депозиттің несиелік ресурстарға айналуындағы жағдай ғылыми-теориялық және тәжірбиелік
Сондықтан, мұндай проблемелардың, зерттелмеген мәселелерінің бар болуы ғылыми-теориялық және
Қазақстан Республикасы экономикасының қарқынды өсіп дамуы қаржы мекемелерінің қызметтерімен
Осы зерттеу нәтижесінде келесідей ұсыныстар мен қорытындылар берем:
-Пайыз мөлшерін тұтынушыға және банкке тиімді болатындай етіп белгілеу.
-Несиелік ресурстарды толықтыру мақсатында депозиттер тартуды арттыру.
-Коммерциялық банктердің пайда табуының бірден-бір негізі ол жаңа несие
-Банктердің несиелік саясатты дұрыс жүргізу банктің қызметінің ұтымды болуына
Осы ұсынылған мәселелермен бірге банк пен клиент арасындағы несиені
-Жеке тұлғаларға банктік қызмет көрсету процесінде маркетингтік іс-әрекет,клиенттің қажеттілігінен
-Біздің елдің банктің халыққа қызмет көрсететін нарық жағдайын ескере
-Банк қызметтерінің кең гаммасы банк рейтінгіне,жоғары беделіне оң әсер
Шетелдік тәжірибені зерттеу,әсіресе кең территорияны алып жатқан біздің елімізде
Микроэкономикалық деңгейде де -«банк-клиент»деңгейінде бұл мәселе банктің халыққа қызмет
Осы мақсаттарға жету үшін ұйымдастырушылық және техникалық мәселелерді шешуді
Осы ұсынылып отырған мәселелерімді сапалы түрде жүзеге асыру Қазақстан
3.3 Қазақстан Республикасында несиелік бюроның банк клиенттерінің несиелік қабілетін
Дамушы және экономикасы өтпелі мемлекеттер үшін ақпараттық асимметрия мәселелері
Экономикасы өтпелі елдердегі ақпараттық асмиттерия мәселелерін шешу, ең алдымен
Қарыз алушылар туралы әр түрлі ақпараттарды шоғырландыратын және ерікті
Ақпараттық асимметрия мәселерімен бірге әр түрлі саладағы немесе тұтас
Ұлттық рейтингтік агенттіктер құру мәселелері өте қажеттіліктен туындап отыр.
Халықаралық тәжірибеде көрсетіп отырғандай, банктік сектордың мөлдірлігінің жоғарлау ролін
Дегенмен, коммерциялық банктердің өздеріде ақпараттық асимметрия мәселелерін шешуде шетте
Ақпараттық асимметрия мәселелерін шешу үшін институционалдық қоры – экономикасы
Қазақстан басқа көптеген нарығы дамып келе жатқан елдердегідей қаржы
Қазіргі уақыта несиелік бюроның ұйымдық-құқықтық формасының екі негізгі бағыты
- несиелік бюро не Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі жанында,
- несиелік бюро өзалдына коммерциялық немесе коммерциялық емес түрде
Бірінші түрінің пайдасы үшін негізгі дәлелдерін Ұлттық Банк қадағалап
-барлық несиелік ұйымдардың қызметін бақылауды қамтамасыз ететін орталық аппарат
-кең спекторлы сұрақтар бойынша несиелік ұйымдардың қызметі туралы есептемелерді
-республиканың барлық аймақтарын біріктіретін және электрондық түрдегі ақпараттарды үлкен
Бірінші кезеңде несиелік бюроның қызметін қамтамасыз ету үшін Ұлттық
Сонымен бірге, Ұлттық банктің жанында несиелік бюроны ашудың өзіндік
Осыған байланысты көп еңбекті және ұзақ мерзімді, бірақ өте
Қазіргі уақытта Қазақстанда несиелік ұйымды ұйымдастыру арман емес, ақиқат
ЮСАИД Қазақстанның несиелік бюро мекемесі бойынша жұмысын қаржыландырады. Бірнеше
«Несиелік бюро және несиелік тарихы қалыптастыру туралы» заң жобасын
Несиелік бюро туралы заң жобасы бойынша Қазақстан қаржыгарлер ассоциациясы,
Қазақстанда ашылған «Бірінші несиелік бюро» ЖШС-нің құрылтайшылары ретінде 7
Бүгінгі таңда несиелік бюроның жарғылық капиталы 28 350 000
Өзінің қарыз алушылары (клиенттері) туралы ақпаратты несиелік бюроға ұсынуға
Қарыз алушы несиелік тарихын қызықтырған тұлғаларды салыстырмалы түрде болса
Несиелік бюроның негізгі қызметі ақпарат жинау мен тарату болғандықтан,
Несиелік бюроның қызметі, ең алдымен, банктер және несие ұсынатын
Техникалық қамтамасыз етуді таңдау кезінде қолданылатын негізгі критериилер: қауіпсіздік,
Ақпараттық ашықтық пен қаржылық делдалдық тиімділігі арасындағы тікелей байланыс
Қазақстан Республикасындағы несиелік бюролар және несиелік тарихты қалыптастыру туралы
Осы заң Қазақстан Республикасындағы несиелік тарихты қалыптастырудың құққықтық, экономикалық
Осы заңда мынандай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) несиелік тарихтың деректер базасы – Қазақстан Республикасының заңдарында
2) ақпарат берушінің несиелік тарихтың деректер базасын жасауға және
3) ақпарат беру және несиелік есептерді алу туралы шарт
4) ақпарат – несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану
5) несиелік тарих – несиелік тарих субъектілері тураы ақапраттар
6) несиелік бюро – несиелік тарихты қалыптастыруды, несиелік есептер
7) несиелік есеп – несиелік тарихтағы ақпаратты толық немесе
8) несиелік есепті алушы – несиелік есепті алуғы құқығы
9) ақпарат беруші – несиелік ұйымға ақпарат беруші жеке
10) несиелік есепті беру – несиелік бюроның тарихындағы ақпаратты
11) жазбаша ұйғарым – анықталған кемшіліктерді анықталған мерзімде жоюға
12) несиелік тарих субъектілерінің келісімі – Қазақстан Республикасы заңында
13) несиелік тарих субъектілері - өздеріне қатысты несиелік тарих
14) уәкілетті орган – қаржылық нарығы және қаржылық ұйымдарын
15) шартты және ықтимал міндеттемелер – орны жабылмаған аккедитивтер,
16) несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне қатысушылар
17) несиелік тарихты қалыптастыру – несиелік бюро осы Заңға
Қазақстан Республикасындағы несиелік бюролар және несиелік тарихты қалыптастыру туралы
Осы Заң несиелік тарихты қалыптастыру және несиелік есеп беру,
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы Заңдардан өзге ережелер
Несиелік тарихты қалыптастыру және ақпаратты пайдалану мына қағидаларыды ескере
1)несиелік тарих субъектісі келісімінің болуы;
2)барлық несиелік тарих субъектілерінің теңдігі;
3)ақпараты, несиелік тарихтың деректер базасын және ақпараттық жүйені мақсатты
4)ақпараттың құпиялылығы;
5)несиелік тарихтың деректер базасын және тиісті ақпараттық жүйелерді қорғауды
6)азаматтардың жеке өміріне қол сұғылмауы, азаматтардың және ұйымдардың құқықтарын,
Несиелік бюролардың қызметін және несиелік тарихты қалыптастыруды мемлекеттік реттеу
Уәкілетті органның құзіретіне:
1) осы Заңға сәйкес несиелік бюролардың қызметі мәселелері бойынша
2) несиелік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына лицензиялар беру;
3) Қазақстан Республикасындағы несиелік бюролар және несиелік тарихты қалыптастыру
4) Қазақстан Республикасындағы несиелік бюролар және несиелік тарихты қалыптастыру
5) несиелік бюроларға (және олардың лауазымды адамдарына) санкциялар қолдану;
6)несиелік бюро қызметіне, соның ішінде несиелік тарихты қалыптастыруға байланысты
Ақпараттандыру саласында мемлекеттік саясатты іске асыру және мемлекеттік тіркеуді
Несиелік бюролар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес құрылатын және жұмыс
Қазақстан Республикасында жеке және заңды тұлғалар бойынша несиелік бюролар
Несиелік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына лицензияны уәкілетті орган
Несиелік бюро қызметінің негізгі түрлері несиелік тарихты қалыптастыру және
Несиелік бюро қызметінің қосымша түрлеріне:
1)несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне қатысушылардың қызметін
2)несиелік бюро қызметіне қатысты арнайы әдебиетті және өзге де
3)несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне қатысушыларды ақпараттық
4)несиелік тарих субъектілерінің несиелік қабілетін олар әзірлеген әдістеме негізінде
5)маркетингтік және статистикалық зерттеулер жатады.
Несиелік бюроның осы бабында көзделмеген кәсіпкерлік қызмет түрлерін жүзеге
Лицензиат несиелік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия алу
1)лицензия беру туралы өтініш;
2)заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат куәландырған көшірмесі;
3)берілген тәртіппен мемлекеттік тіркеуден өткен құрылтай құжаттарының нотариат куәландырылған
4)уәкілетті орган несиелік бюроның қызметін қамтамасыз етуге қоятын шарттарға
5)Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген лицензиялық алымның төленгенін растайтын құжат
Несиелік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия беру туралы
Несиелік бюроның қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия беруден:
1)қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес субъектілердің осы санаты үшін
2)осы Заңның 9-бабыында көзделген талаптар сақталмаған;
3)өтініш беруге қатысты оның қызметінің осы түрімен шұғылдануына соттың
Уәкілетті орган мынандай негіздемелердің бірі бойынша:
1)лицензиардың лицензияның қолдануын тоқтата тұруына негіз болған себеп жойылмаса;
2)лицензияның қолдануы соңғы он екі ай ішінде бірнеше рет
3)лицензиаттың жүзеге асыру лицензиясы бар қызмет түрімен айналысуына сот
4)лицензиаттың кәсіпкерлік қызметі тоқталса;
5)лицензиат лицензия алу кезінде жалған ақпарат берсе, несиелік бюроның
Несиелік тарихты қалыптастыру және пайдалану жүйесіне қатысушылардың құқықтары мен
Несиелік бюро құқықтары:
1)ақпарат берушілермен ақпарат беру және несиелік есептерді алу туралы
2)ақпарат берушілерден несиелік тарих субъектісінің өзі туралы мәліметтерді несиелік
3)Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған тәртіппен филиалдар мен өкілділіктер ашуға;
4) Қазақстан Республикасының заң актілерінде және осы Заңдарға сәйкес
Несиелік бюроның міндеттері:
1)несиелік тарихты қалыптастыруды жүзеге асыру;
2)несиелік тарих субъектілерісінің келісімін алғаны туралы растау болған кезде
3)осы Заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, несиелік тарихтағы ақпаратты ашуға
4)егер алушыға берілген несиелік есепте, несиелік бюро қызметкерлерінің әрекеті
5)несиелік тарих субъектісінің өтініші бойынша оған несиелік тарих субъектісі
6)несиелік есепті беру туралы сауал Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
7)Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз қызметі туралы есеп жүргізуге
8)тиісті негіздемелер болған кезде, қайта рәсімдеуге немесе нақтылануға тиіс,
9)ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелерді Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
10)ақпарат беру және несиелік есептерді алу туралы шартта көзделген
11)Қазақстан Республикасының заңдарында және ақпарат беру және несиелік есептерді
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі несиелік қатынастардың дамуы және нығаюының басты ерекшелігі банктердің
Егер біз қазіргі уақытта экономикамыздың дамуына әсер ететін күшті
Ал банк үшін, оның ішінде коммерциялық банк үшін пайда
-Қарыз бермес бұрын қарыз алушының әлеуметтік жағдайын зерттеу, яғни
-Қарыз алушы мен жабдықтаушы арасынның үнемі байланыста болуын қадағалау.
-Қарыз алушының әлеуметтік жағдайын күтілген көрсеткіштерден ауытқыған жағдайда басқа
-Несиелеуді ұйымдастыруға байланысты банкке де клиентке де тиімді жолдарын
-Банктің техникалық жағдайын жетілдіруге банктен қаражат бөлу.
Банктің өзінің несие қатынастарын жүргізу барысында проблемалық несиелерді болдырмауға
Коммерциялық банкілердің мерзімі өткен несиелік қарыздарының үлес салмағына әсер
Банк пен клиент арасындағы несиелік қатынастарды жетілдіру барысында несиенің
Жұмысты жазу барысында елдегі несиелік қатынастардың дамуы қарастырылып, сонымен
Дипломдық жұмыста жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша Қазақстанның несиелік қатынастарын
Бірінші тарауда несиелік қатынастар пайда болуының экономикалық мәні мен
Қолданылған әдебиеттер:
Сейітқасымов Ғ.С., Ақша, несие, банктер. Оқулық. Алматы экономика.
Мақыш.С.Б.,“Коммерциялық Банктер операциялары”. – Алматы, Қазақ Униерситеті 2002ж-120бет.
Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы:
Мақыш.С.Б., Банк ісі. Алматы Жеті Жарғы, 2009ж. 269-б.
stud24.ru/finance/nesien-mn/83523-258784-page.html. 2стр.
Найманбаев С.М. Банктік құқық: Оқу құралы. – Алматы: Жеті
Аралбаева.Д.А., Қазақстанның Ұлттық Банкі қызметі аясындағы банктік-құқықтық қатынастар// Заң
«Банктер және банк қызметі туралы» ҚР Заңы 31.08.1995ж.
Даулетова М.Т. «Кредитная деятельность банков в казахстане: учебное пособие.-Алматы:
Шелекбай, Әнуар Дүтпайұлы; Әлмереков, Нұрлан Алтынбекұлы Банк ісіндегі тәуекел-менеджмент:
http://kaz-refer.at.ua//load/p_nder/ehkonomika/nesielik_t_uekeldi_bas_aru/ 21-1-0-755
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 1999 ж. 16 тамызындағы «Екінші
Қазақстан Республикасындағы «Банктер мен банктік қызмет туралы» 1995 ж.
Тавасиев А.М. Банк ісі. Басқару және технологиялар /оқу құралы/
Крилевский Н.А. Банктің клиенттік базасының дамуының негізгі жолдары //
Сейткасимов Г.С: «Ақша, несие, банктер» алматы: Экономика 2001 жыл,-325б.
Саниев М.С. «Деньги, кредит, банки». Алматы; 2005год,-326с.
Темирбекова А. «Современные формы кредитования» Высшая школа .-2009 год.№6,-9с.
Төженова Р.А. «Банкаралық қатынастарды реттеу» Қаржы-қаражат №3 2010 жыл,
Калкабаева Г.М. «Новые подходы к определению возможности предоставления банковского
Уразалин, Р. А. Правовое регулирование международных расчетно-кредитных отношений: учебник/ЕНУ
Пузакова, Е. П. Международные экономические отношения: учеб. пособие/Ростов н/Д,
Структурное финансирование: междунар. практ. опыт/Шринат Кешаван, конс. по торговым
Финансовый профиль 2010/Азиатский банк развития.- [Филиппины], [б. и.], 2010.-
Карелин, Олег Владиславович. Регулирование международных кредитных отношений России/М., Финансы
Щенин, Ромил Константинович. Банковские системы стран мира: учебное пособие/М.,
ҚОСЫМША 1
«Цеснабанк» АҚ-ның балансы
Активтер 31желтоқсан 2011жыл(мың теңге) Міндеттемелері 31желтоқсан 2011жыл (мың теңге)
Касса және ҚР ҰБ қалдығы. 99593547 ҚР-ң ҰБ алдындағы
Бағалы металдар. 4679 ҚР-ң бюджет алдындағы берешегі. 33254
Банктің ұсынған ссудалары мен құрал жабдықтары. 15518612 Қаржы институттарына
Бағалы қағаздар сату. 131528766 РЕПО келісімімен сатылған бағалы қағаздар.Клиенттің
РЕПО келісімен бағалы қағаздарды сатып алу. 18099230 Клиенттің шоттары.
Клиенттер ұсынған ссудалар және құрал жабдықтар,сақтық қоры мен ысырап
Ұйым бөлімшелерінде инвестициялар. 1308396 Төлеуге дивиденттер. 400000
Бағалы қағаздарға салым:
Басқа да пассивтер. 7117177
Бағалы қағаздар,өтегенге дейін ұстау. 42775 Қосалқы қарыз. 28987223
Барлық міндеттемелер 838784231
Қолда бар бағалы қағаздарды сату. 5175824 Капитал
Жарғылық капитал 64870763
Негізгі құрал жабдықтар және материалдық емес активтер,жинақталған амортизацияны есептемегенде.
Қайта бағалау қоры 3102990
Басқа да активтер. 16979951 Бөлінбеген пайда 15010733
Активтердің барлығы. 921769186 Барлық міндеттемелер мен капитал 921769186
ҚОСЫМША 2
«Цеснабанк» АҚ несиелік қоржыны
5,078 млн.доллар
Шағын және орта бизнесті несиелендіру
Шағын және орта бизнес қоржынының құрылымы
Ірі бизнесті несиелендіру
Клиенттерге несие,жеке мемлекеттік және муниципалды компаниялар
(млн. доллар)
ҚОСЫМША 3
«Цеснабанк» АҚ-ның тұтынушылар несиесі
(млн. доллар)
Тұтынушылар несиесіне клиенттердің саны 1,2 есе өсті және де
Несие көлемі 103 пайыз өсті, 897 млн.доллар болды
Ипотекалық несиелендіру
Ссудалық қоржын
(млн.доллар)
ҚОСЫМША 4
Қарыз алушының несие төлеу қабілеттілігінің қосымша көрсеткішетірі
Көрсеткіштер атауы Экономикалық
мазмұны Есептеу
Алгоритмі
Толық
Қыс-қар-тылған
1 2 3 4
1. Инвестицияланатын капиталға пайда
И к.п. Қарыз алушының негізгі және айналым қаржыларын пайдаланудың
Баланстық пайда
Жалпы активтер
2. Жалпы пайда қалыпы
Ж п.қ Кірістегі пайданың үлесін көрсетеді. Бұл көрсеткіш
Баланстық пайда
Өнімдерді өткізуден түскен түсім-НДС
3. Таза пайда қалыпы
Т п.қ Кірістегі таза пайда үлесін көрсетеді. Бұл көрсеткіш
Пайыздар мен салықтарды шегергеннен кейінгі пайда
Өнімдерді өткізуден түскен түсім-НДС
4. Актив-тер айналы-мының коэффициенті
А а.қ. Активтерді пайдалану тиімділігін сипаттайды. Бұл көрсеткіш неғұрлым
Өнімдерді өткізуден түскен түсім-НДС
Инвестициялық капитал
5. Негізгі қаржы-лар айналымының коэффициенті
Н қ.а.қ. Қарыз алушылардың негізгі қаржыларды пайдалануының тиімділігін сипаттайды.
Өнімдерді өткізуден түскен түсім-НДС
Негізгі қаржылар
6. Несие берушілер айналымының кезеңі
Н а.қ Жабдықтаушылармен жеткізген тауарлары мен қызметіне есеп айырысу
Есепті кезеңдегі күндер санындағы есепті кезеңдегі несие қарыздарының орта
Өткізілген өнімдерді өндіруге жұмсалатыншығындар
7. Меншікті және қарызға алынған қаржы-лардың арақа-тынасы М. Қ.
Қарызға алынған қаржылар
Меншікті қаржылар
8. Деби-торлар-дың айна-лым кезеңі
Д а.к. Сол кезең аралығында қарыз алушы сатылған тауарлар
Есепті кезеңдегі (есепті кезеңдегі күндер саны) дебиторлық қарыздың орта
Өткізілген өнімдерден
түскен түсім
9. Тауар қорла-рының айна-лым-дылық кезеңі Т қ.а.к Тауар қорларының
Орташа қорлар (есепті кезеңдегі күндер саны)
Өткізілген өнімдерді өндіруге жұмсалатыншығындар
10. Несие қарыз-дары-ның айна-лымдылығы Н қ.а. Несие қарыздарындағы іс
Жыл ішіндегі өткізілген өнімдерден түскен түсім
Жыл ішіндегі несие қарызының орта арифметикалық сомасы
11 Айна-лым қаржы-лары-ның айна-лымдылығы А қ. а Айналым қаржыларын
Жыл ішіндегі өткізілген өнімдерден түскен түсім
Жыл ішіндегі орта арифметикалық сомасы
12. Деби-торлық қарыз-дардың айна-лымдылығы Д қ. а Талданып отырған
Есепті кезеңдегі өткізілген өнімдерден түскен түсім
Есепті кезеңдегі дебиторлық қарыздың орта арифмети- калық сомасы
2




Ұқсас жұмыстар

---

Клиенттерден қабылданған депозит суммаларының есебі

---

Швейцария банк жүйесінің ерекшеліктері

---

Қолма -қолсыз есеп ашылуының нысандары және олардың сипаттамасы

---

Банктік шот

---

Банктік шот шарты

---

Орталық банк және оның қызметтері талдау

---

Банкаралық корреспонденттік қатынастар

---

Банктердегі арнайы шоттар мен есеп айрысу шотындағы нақты ақша қозғалысы

---

Банк қызметіне байланысты шарттар

---

Банктер қарызы - қарыздарды төлеу

---