Монополиялық бәсеке нарығының ерекшеліктері

ЖОСПАР
Кiрiспе 3
1. Бәсеке – нарықтың негізгі элементі 5
2. Нарықтық бәсекенің әртүрлi құрылымдарының салыстырмалы сипаттамасы
3 Монополиялық бәсеке 24
4 Монополиялық бәсеке нарығының ерекшеліктері 25
5. Монополиялық бәсекелес фирманың қысқа мерзім кезеңіндегі жұмысын
6. Монополиялық бәсекелес фирмалардың ұзақ мерзімдік кезеңі 28
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиеттер 32
Кiрiспе
Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға өту жолында көптеген
Нарық механизмiнде жеке-дара адам ұйымдар “ненi”, “қалай”, және
Бұл фактiнi бағалау үшiн нарықтық экономиканы қалыптасқан мысал
Тәуелсіздiкке қол жетуi Қазақстанның көптеген дамыған және дамушы
1. Бәсеке – нарықтың негізгі элементі
Бәсекелестiк бар нарықта, пайдасын көбейту үшiн өндiрушiлер өзiнiң
Бәсекенiң түрлерiне тоқталатын болсақ, бәсеке екiге бөлiнедi:
жетiлген бәсеке, яғни таза бәсеке;
жетiлмеген бәсеке.
Жетiлген бәсеке дегенiмiз – фирма рыноктық бағаға әсер
Қарастырылып отырған бәсеке көңiл бөлуiмiздiң екi себебi бар:
Бәсекедегi iркiлiс, бөгелiс заңдар мен психологиялық факторлардың әрекетiнен
Бәсекенiң ең елеулi кедергiлерiне, бөгелiстерiне заңға байланысты шектеулер
Әрбiр тауарлардың өзiнiң орнын босатып, бәсекелестi тауар –
2. Нарықтық бәсекенің әртүрлi құрылымдарының салыстырмалы сипаттамасы
Жетiлмеген бәсекелестiк жағдайында монополистың бағаға белгiлi бiр билiгi
Жетiлмеген бәсекенiң үш үлгiсiн ерекше атап көрсеткен.
Монополя - өзiнiң саласындағы бiрден-бiр өндiрушi және сол
Монополия сөзi екi грек сөзiнен шыққан —“монос”— бiр
Олигополия — екi түрге бөлiнедi: бiрiншi түрдегi
Сараланған (дифференциаланған) өнiмдер бар кезде сатып алушылар тауарлардың
Өнеркәсiптi ұйымдастырудың оңды жақтары – монополия мен жетiлген
Екi полюстың арасында жетiлмеген бәсекенiң аралық түрлерi жатыр:
Одан әрi талдаудың бел ортасында олигополия мiнездiк үш
Саладағы өткiзу көлемiнiң 60-70 процентiн iрi компаниялары
Монополистiк бәсеке ұқсас емес, бiрақ бiр-бiрiмен байланыстысы тауарларды
Монополиялық бәсеке жағдайында әжептәуiр көлiмдегi бәсекенiң монополиялық қысымының
Нарықта әрекет ететiн кәсiпорындардың саны көп, бiрақ та
жалпы нарық көлемiндегi әрқайсысының үлесi шамалы ғана
өндiрiс көлемдерiн шектеу мен бағаларды реттеу жөнiнде фирмалардың
Көбiнесе фирма өзiнiң қаржы-экономика саясатын, бәсекелестердiң жаубын ескерместен
Нарықта фирмалар шығаратын өнiмнiң дифференциациясы келесi нысандардан көрiнедi:
сапасы бойынша қызмет көрсету параметрлерi мен ерекшелiктерi, материалдар,
сату жағдайлары мен сол кезде көрсететiн қызметтер бойынша
өнiмнiң орналасуы мен олардың сатып алушыларға қол жетерлiк
соны орауышты қолдану белгiлi сауда белгiлерi мен маркаларын
Бағаны бақылау дәрежесi монополиялық бәсекеге қатысушы фирмалардың бiршама
Монополиялық бәсекелi салаға ену, көбiнесе өте жеңiл жүзеге
Бағалық және бағасыз бәсеке бiр-бiрiне iлесiп жүредi. Бағасыз
Монополистiк бәсекенiң белгiлерi ең таза түрде бөлшек саудада,
Егер қандайда бiр өнiмнiң барлық өндiрiсi бiрнеше кәсiпорындарда
фирмалар саны екi қиыр шет: таза монополия мен
олигополиялар шығыратын өнiмдер стандартты және дифференциалды болуы мүмкiн.
бағаны бағылау деңгейi жоғары. Бақылау әр алуан түрлерде
сұраныстың сынық қисығы. Олигополиялық фирмалар бiр-бiрiмен бәсекелес, олардың
Айталық, нарықта үш фирма әрекет ететiн болсын. Графиктерде
Бұл жағдайда, көбiнесе екi жауап болуы мүмкiн:
iлесу – олигополистер бiрiншi фирманың кез келген баға
Елемеу – егер олигополистер бiрiншi фирманың баға өзгерiсiне
Р
Р
Д2 Д2 бәсекелесулер
Р Д1 бәсеклестер iлесуде
Д1 ескермеуде
Д2
О
1-cурет. Олигополия сұраныстың қисық сызығы.
Iлесу жауабын таңдаған кезде (Д1Д1) бiрiншi фирманың бағаны
Осыған ұқсас пайымдауларды бiрiншi фирма бағаны арттырған жағдайда
Елемеу жауабы жағдайында (Д2Д2) егер бiрiншi фирма
Егер де бiрiншi фирма бағаны жоғарылатса, онда ол
Елемеу жауабы кезiнде сұраныс iлесу жауабына қарағанда бiршама
Қандай жауап басым болады?
Егер олигополистердiң арасында құпия келiсiм болмаса, онда бағаны
Құпия келiсiм, не болмаса олигополиялық фирмалар арасындағы бағаны
Келiскiсi келетiн фирмалардың шығындары мен сұранысындағы едәуiр ерекшелiктер;
Фирмалардың саны көп кезiнде келiсу қиын;
Алаяқтық, яғни құпия, келiсiмде ескертiлмеген бағаның төмендетiлуi, жасалуы
Iскерлiк белсендiлiктiң деңгейi (құлдырау, көбiнесе, жасалған келiсiмдердiң бұзылуына
Құпия келiсiм олигополиялық құрылымға жаңа фирманың енуi кезiнде
Құқықтық кедергiлер (АҚШ-тағы трестке қарсы заңдылықтар, Қазақстандағы монополияға
Бағадағы азаттық – бұл тура құпия келiсiмсiз “Фирмалар
Олигополиялық салаға ену кедергiлердiң тұтас кешенiмен шектелген.
Олар:
масштаб тиiмi, оған сәйкес өнiм бiрлiгiне төмен шығындар
патенттердi иелену өзге фирмалардың енуiн шектейдi;
стратегиялық шикiзатты бақылау;
жарнама шығыстары;
өзге фирмалардың қатысуына мүмкiндiк бермейтiн нарық билiгiнiң күшеюi
Баға саясатын қалыптастырған кезде бәсекелестердiң жауабы да ескерiледi,
Олигополия машина жасау, электр техникасы, электр өндiрiсi саласын,
Монополия бәсекенiң мұратын бұзғаны үшiн айыпталса, бәсеке ертеден-ақ
Таза бәсекенiң қасиеттерi көптеген экономистердiң монополияны айыптауы үшiн
2-сурет Р бағасы мен X өндiрiс көлемi кезiнде
Д
Р С
Р1
А
Р2
L
O
2-сурет. Нарықтың монополиялық құрылымы:
ДД- сұраныс қисығы, АС-орташа шығындар.
Монополиялық бәсеке жағдайындағы бағаның құрылуы да осыған ұқсас
P D
P3 B
C
G
P1 K
P2 L D
0
3-сурет. Нарық монополиялық құрылымындағы бағаны
Графикке назар назар аударатын болсақ, монополия өндiрiс көлемiн
X-X2 тапшылығы, сонымен бiрге “қара” нарық, кезектер, мүмкiн
Бағаны бақылау таза бәсекелiкке қарағанда нарықтық олигополиялық және
Жетiлмеген бәсекелi рыноктың үлгiсi қоғамның барлық ресурстарын барынша
Монополиялану да осындай, бағаға бақылаудың бiр дәрежесiнен өтiп
Келесi тағы бiр ұғым — монополияға қарсы саясат.
Ал, монополияға қарсы заңдардың күшейуiн жақтаушылар шетелдiк
Конгломерат қосылуды жақтайтындар әр түрлi үлкен фирмалардың бiр-бiрiмен
3 Монополиялық бәсеке
«Микроэкономиканың» бұл бөлімі нарықтың монополиялық бәсеке моделіне арналады.
Нарық құрылымының бұл моделін қарастырғанда фирмалардың ұзақ және
4 Монополиялық бәсеке нарығының ерекшеліктері
Монополиялық бәсеке нарығы төмендегідей негізгі ерекшеліктермен сипатталады:
1. Нарықта тауарды сатушылар мен сатып алушылар саны
а) монополиялық бәсеке саласына кіруге жаңа фирмаларға тосқауыл
б) нарықтағы өнім көлемі, баға және басқа да
в) өндірілетін тауарлар біртектес емес, олардың әрқайсысының өзіндік
5. Монополиялық бәсекелес фирманың қысқа мерзім кезеңіндегі жұмысын
Бірінші көңіл аударатын жағдай, монополиялық бәсекелес фирманың сұраныс
1 сурет Монополиялық бөсекелес фирманың қысқа мерзімдегі кезең
А. Фирманың пайдасын барынша көбейту жағдайы. Б. Фирманың
Екіншіден, фирманың ұтымды өнім өндіру механизмі белгілі. Басқа
МС = MR.
Басқаша айтқанда, өнімнің тағы бір қосымша бірлігін өндіруге
Егер дәл осы баға Р0 таза бәсекелес жағдайында
Қорыта айтқанда, қысқа мерзім кезеңіндегі монополистік бәсеке фирмасының
6. Монополиялық бәсекелес фирмалардың ұзақ мерзімдік кезеңі
Монополиялық бәсеке нарығының ұзақ мерзімді кезеңін талдағанда, бұл
Материалды түсіндіруге ыңғайлы бояу үшін шығындар қисығы өзгермейді
Ал монополиялық бәсеке нарығына кіруге тосқауыл қойылмайды. Сондықтан
Бұның нәтижесінде ескі фирмалардың сұраныс қисықтары төмендейді, өйткені
Жетілген бәсеке нарығындағы фирмалар сияқты ұзақ мерзімдегі монополиялық
Екі фирманың бұл қасиетінің ортақтығы фирмалардың салаға жеңіл
Ұзақ мерзімдегі тепе-теңдік нүктесінің (О нүктесі) тағы бір
Қорытынды
Тәуелсiздiкке қол жетуi Қазақстанның көптеген дамыған және дамушы
Мен өз жұмысымды қорытындылай келе айтарым, нарық құрылымы
Федералдық үкiмет монополияға қарсы заңдар арқылы бәсекелестiктi қолданып,
Қолданылған әдебиеттер
Я. Әубәкiров, К.Нәрiбаев, М. Есқалиев. Экономикалық теория негiздерi.
Т.Р.Ермеков. Қолданбалы экономика. Талдықорған, 1997ж.
Я.А.Аубакиров, Д.К.Кадиев, В.К.Доскалиева. Экономикс. Алматы1995ж.
Г.Самуэльсон, В.Нордхауз. Экономикс.
Э.Долсон, Д.Линдей. Микроэкономическая модель.
Д.Кабдиев, С.Доскалиев. Грани сотрудничества.Алматы 1986ж.
Н.Назарбаев. Қазақстан егемендi мемлекет болып қалыптасуы мен дамуының
Айғақ. Журналы. Алматы 2000ж.
3

Ұқсас жұмыстар

Монополиялық бәсекелес фирманың қысқа мерзім кезеңіндегі жұмысын талдау

Бәсекенің түрлері

Бәсеке және монополия

Баға бәсекесі

Монополиялық бәсеке туралы

Бәсеке - негізгі нарықтың элементі

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МОНОПОЛИЯЛЫҚ БӘСЕКЕ НАРЫҒЫНЫҢ ЖАҒДАЙЫ

Монополия. Монополиялық билік пен бәсеке

Монополия және монополиялық билік туралы