Коммерциялық банктердің активтік операциялары
Мазмұны:
Кіріспе
Коммерциялық банктердің жіктелуі.
Коммерциялық банктердің операциялары және қызметтері.
Коммерциялық банктердің пассив операциялары және оның түрлері.
Коммерциялық банктердің актив операциялары және оның түрлері.
Коммерциялық банктердің шығындары мен табыстары.
Коммерциялық банктердің несиелік жүйесі.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммерциялық банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
Жарғылық капиталдың қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қатысуымен).
Операцияларының түрлеріне қарай:
әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және
маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
Аумақтық белгісіне қарай:
халықаралық;
мемлекетаралық;
ұлттық;
аймақтық;
Салалық белгісіне қарай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа.
Филиалдар санына қарай:
филиалсыз;
көп филиалды.
Акционерлік банктердің жарғылық капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция – оның иелерінің сол қоғамдық
Ал артықшылығы бар акция - оның иесіне
Коммерциялық банктердің жіктелуі.
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылуы құрылымы банкті басқару құрылымына және
Басқару органы пайда алу мақсатында коммерциялық банктің қызметіне
Акционерлік коммерциялық банктің ең жоғарғы органы акционерлердің жалпы
Акционерлердің жалпы жиналысы жылына бір рет шақырылып отырады.
банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
банктің жарғылық капиталын өзгерту;
банктің Кеңесін сайлау;
банктің жылдық есебін бекіту;
банктің табысын бөлу;
банктің құрылымдық немесе еншілес бөлімшелерінқұру және тарату.
Екінші басқару органы банктің қадағалау кеңесі болып табылады.
нормативтік актілерді бекітеді;
Басқарма немесе Басқарма төрағасының шешімі бойынша жасалған
Келесі басқару органы - бұл басқарма (банк
Басқарманың міндеттеріне мыналар жатады:
банктің стратегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын жасау;
жетекшілік қызметке кадрлар таңдау;
ссудалық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау.
Басқарма төрағасы банктің бірінші жетекшісі болып табылады және
банктің қызметіне қатысты барлық мәселелер бойынша бұйрықтар шығару
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне және қаражаттарына ие болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен құрылымын бекіту;
еңбек келісімшарты бойынша банктің лауазымды тұлғаларымен келісімдер (контрактілер)
Ревизиялық комиссия банк қызметіне қаржылық есептің дұрыстығы жағынан
Несиелік комитет – бұл несиенің берілуіне байланысты қорытынды
Несиелік комитет мынадай міндеттерді орындайды:
несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартынбекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшеердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
2. Коммерциялық банктердің пассив операциялары және оның
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын
Пассив операциялары – олар өз қарауына әр түрлі
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құрылатындықтан, оған анықтама
Пассивтік операциялар көмегімен банктер нарықтан несиелік
Пассивтің операцияларына мыналар жатады:
салым қабылдау (депозиттер);
клиенттерге шоттар (оның ішінде корреспондент банктерге) ашу және
өзінің бағалы қағаздарын шығару (облишация, вексель, депозиттік және
банкаралық несие алу, оның ішінде орталықтанған несие
репо операциялары;
еуровалюталық несие алу.
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттер операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға
Сонымен банктің ресурстары екі топқа бөлінеді:
банктің меншікті қаражаттары;
банктің тартылған қаражаттары.
Банктің меншікті қаражаттары – банктің экономикалық
Қазақстанда коммерциялық банктер мынадай екі ұйымдық формаларда құрыла
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында;
акционерлік банк;
шетел капиталының қатысуымен.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін
Резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз
Банктің өз қаражатына акционерлік және резерв капиталы, сонымен
Бөлінбеген пайда шоты - деген ол арадағы
Басқарылатын ресурстар - банкке тартылған мерзімдік
Ағымдағы пассивтер – есептесу, ағымдағы және корреспонденттік шоттардағы
Салым - (депозит) – ол белгілі
Ақша қаражаттарын салымға тарту депозиттік операциялар
Мерзімді салымдар - ол салыну мерзімі және
Мерзімдік салымның бір түрі - депозиттік сертификат.
Депозиттік сертификат - ол белгілі бір ірі
Жеке тұлғаларға банктегі салымдарын алу үшін жинақ сертификатын
Қазіргі кезде коммерциялық банктер қосымша ақша қаражатын тарту
Коммерциялық банктердің пассив операцияларына олардың орталықтанған несие ресурстарынан
Коммерциялық банктердің қаражат тартуының келесі бір әдісі
Еуровалюталық несие – ол шетел банктерінен еуровалютамен алынатын
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
3. Коммерциялық банктердің актив операциялары және оның
Банктің жинақтаған ресурстарын табыс табу және өтімділігін қамтамасыз
Актив операциялары негізінен мына топтарға бөлінеді:
несие-есептеу операциясы, оның нәтижесінде банктің несиелік (ссудалық) портфелі
инвестициялық операциясы, ол инвестициялық портфельдің негізін құрайды;
кассалық және есептесу операциялары - банктің клиенттерге көрсететін
депозиттік операциялар;
қаржылық операциялар;
басқа операциялар.
Несие-есептеу операциялары – ол банктің несие ресурстарын
Коммерциялық банктердің клиенттеріне беретін қарызын біраз белгілеріне байланысты
борышқордың типіне байланысты - кәсіпорынға, үкіметке және
пайдаланатын мерзіміне байланысты – қысқа мерзімді (1жылға дейін),
қызмет ету ортасына байланысты - өндіріс аясына берілген
борышқордың қай салаға тиістілігіне қарай - өнеркәсіпке, саудаға,
қамтамасыз етілуі бойынша – кепілді, қорғаулы, қауіпсіз және
өтеу тәсіліне қарай – бір уақытта және бөлік-бөлікпен
Несиені банктер несиелеудің мына негізгі принциптері сақталғанда ғана
Контокоррентік шот деген несиелік шотпен ағымдағы
Берілетін несиенің көлемі көптеген мемлекеттерде несие линиясының мөлшерін
Банктің инвестициялық операциялары - несиелік операциялардан кейінгі
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа
Мемлекетің бағалы қағаздары;
Корпоративтік бағалы қағаздар.
Бүгінгі таңда ҚР –дағы Коммерциялық банктердің инвестициялық
Корпоративтік бағалы қағаздарға мыналар жатады:
акциялар;
облигациялар;
депозиттік және жинақ сертификаттары;
ипотекалық куәліктер;
депозитарлық қолхаттар.
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Қазақстанда айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділігі қолдау және банктермен
Банктің қаржылық операциялары несиелік операциялар типтес, яғни банкке
Лизинг – бұл лизинг берушінің өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды,
Барлық лизингтік операциялар екіге бөлінеді: шұғыл және қаржылық
Коммерциялық банктердің ең көп тараған делдалдық қызметінің бірі
Факторинг – клиенттің айналым капиталын несиелеумен ұштасатын, сауда-комиссиондық
Фактор – сөзі ағылшын тілінен «factor», аударғанда «маклер,делдал»
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
Факторинг операциясы бүгінгі таңда отандық ақша нарығында дами
«Форфейтинг» сөзі француз тілінде «а forfait», аударғанда, «құқықтан
Форфейтинг операциясы - форфейтордың, яғни коммерциялық
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импортер, тауарды несиеге алушы;
Форфейтор, мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Форфейтинг операциясының мерзімі 180 күннен 5 жылға
4. Коммерциялық банктердің шығындары мен табыстары
Пассивтік операциялар – бұл нәтижесінде пассивтік шоттағы немесе
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивиденті төлегеннен кейін
Депозит – бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың)
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер - бұл салым
Мерзімді салым (депозит) - белгілі мерзімі бар
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай
атаулы сертификаттар;
мәлімдеуші сертификаттар.
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Күндізгі заем – банктің жұмыс күні ішінде банктердің
Бұл аталған несиелер қысқа мерзімді несиелер. Ұлттық банк
5. Коммерциялық банктердің активтік операциялары
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және
Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына қарай
ссудалық (несиелік) операциялар;
инвестициялық операциялар;
депозиттік операциялар;
қаржылық операциялар;
басқа да операциялар.
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін банкке
банкке табыс әкелу;
өтімді активтер қатарын толықтыру.
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа
Бүгінгі таңда ҚР-дағы екінші деңгейдегі банктердің инвестициялық операциялары
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
акциялар;
облигациялар;
депозиттік және жинақ сертификаттары;
ипотекалық куәліктер;
депозитарлық қолхаттар.
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Қазақстанда айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге
Лизинг – бұл лизинг берушінің өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды,
Барлық лизингтік операциялар екіге бөлінеді: шұғыл және қаржылық
Коммерциялық банктердің ең көп тараған делдалдық қызметінің
Факторинг – клиенттің айналым капиталын несиелеумен ұштасатын, сауда-комиссиондық
Фактор – сөзі ағылшын тілінен «factor», аударғанда «маклер,делдал»
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
Факторинг операциясы бүгінгі таңда отандық ақша нарығында дами
«Форфейтинг» сөзі француз тілінде «а forfait», аударғанда, «құқықтан
Форфейтинг операциясы - форфейтордың, яғни коммерциялық
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импортер, тауарды несиеге алушы;
Форфейтор, мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Форфейтинг операциясының мерзімі 180 күннен 5 жылға
Коммерциялық банктердің халыққа көрсететін қызметтері оларға халыққа керек
ҚР-дағы банктік жүйеде 01.07.2003 жылғы статистикалық мәліметтер бойынша
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын
Коммерциялық банктердің несиелік жүйесі.
Коммерциялық несие – бұл қарыз берушінің қарыз алушыға
Коммерциялық несие – бұл вексель айналысының пайда болуына
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы мынадай:
- қарыз беруші ролінде банктік мекемелер емес, яғни
- коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
-қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
-коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік
-қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің
Банктік несие – бұл банктік мекемелерден қарыз алушыларға
Банктік несие - бұл экономикадағы кеңінен тараған
Несиенің түрлері коммерциялық және банктік несиеден
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі
І Қарыз алушылар категорияларына қарай:
1.Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
- мақсатты қорларға;
-банктерге;
- қаржы несиелік мекемелеріне.
2. Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
- өнекәсіп салаларына;
- ауыл шаруашылығына;
-саудаға;
- дайындау ұйымдарына;
-жабдықтау – сату ұйымдарына;
- кооперативтерге;
-жеке кәсіпкерлерге.
3. Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.
ІІ. Мерзіміне қарай:
-қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
- орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін);
-ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары).
ІІІ. Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай:
-негізгі қорларға жұмсалатын;
-айналым қаражатына жұмсалатын.
IV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген:
-кепілхатпен,
- кепілдемемен;
-кепілдікпен;
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген:
-сенім (бланктік) несиесі.
V. Қайтарылу дәрежесіне қарай:
1) Стандартты несие – қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ
2) Күмәнді несиелер – қайтарылу уақыты кешіктірілген,
3) Үмітсіз несиелер – қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі
VI. Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық валютамен;
шетел валютасымен
VII. Берілу шартына қарай:
Тұтыну несиесі – бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларына
Ипотекалық несие- бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс
Овердравт несиесі – клиенттінің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік
Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге
Онкольдық несие – кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Ломбардтық несие – тез іске асатын бағалы заттарды
Лизингтік несие – құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты
Рамбрустық несие - шикізаттарды ішке алып
Сенім несиесі – банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті
Маусымдық несие – жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен
VIII. Несиелеу объектісіне қарай:
меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;
материалдық қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына;
сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен
азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құралдар және
ломбардтық, кепілдік және ссудалық операцияларға;
театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.
Сонымен қатар жоғарыдағы банктен тұтыну несиенің алуға қажетті
Қарыз алушының анкетасы.
Жеке куәлігі (көшірмесі).
СТТН (көшірмесі).
Соңғы 12 айға бөлініп көрсетілген жалақы және
Жұмыс стажы туралы жұмыс орнынан анықтама.
Отбасы құрамы туралы анықтама (№3 форма).
Некеге тұрғандығын растайтын құжаттар (неке туралы
Кепілге қоятын мүліктің құжаттары.
Келесі бір дамып отырған несиеге ипотекалық несиені
- Несие мөлшері: жылжымайтын мүліктің бағалау құнының
85%-на дейін.
- Бастапқы жарна: жылжымайтын мүліктің бағалау
құнынан 15% - ға дейін.
- Несие үшін төлем: айына: 1,3%(АҚШ
- Несие валютасы: АҚШ долл. Немесе
1 жылдан аспаса).
- Несие мерзімі: 10 жылға дейін.
- Қамтамасыз ету
түрі:
Қазақстанда ипотекалық несиенің дамуын қолдау мақсатында соңғы жылдары
Несие жүйесі – жалпы банктердің (Ұлттық және коммерциялық)
Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни
Ломбардтар – бұл жылжитын мүліктерді кепілге ала отырып,
Тарихта ломбардтар өсімқорлық несие беретін жеке меншік
Несиелік серіктестік - өз мүшелеріне несие-есеп айырысу қызметін
Несиелік одақтар – бұл белгілі бір жеке тұлғалардан
Өзара несие қоғамдары – шағын және орта бизнеске
ҚР Ұлттық Банктің 1997 жылғы 29
Ондай операцияларға мыналар жатады:
ломбардтық операциялар: тез іске асырылатын бағалы қағаздар
Бағалы металдардан (алтыннан, күмістен, платинадан, платина тобындағы
Сейфтік қызметтер: клиенттердің бағалы қағаздарын, құжаттарын, құндылықтарын
Келісімшарт мерзімі ішінде жалға берілген мүлікке жалға
Заң талаптарына сәйкес кепілге алынған мүлікті сату.
Микрокредиттік ұйымдар – бұл микрокредит берумен айналысатындай
Қорытынды
Сонымен қорыта келгенде коммерциялық банктердің активінің бұрыннан қалыптасып
Қолданылған әдебиеттер
1. Ақша, несие, банктер Ғ.С.Сейітқасымовтың жалпы ред –
2. Банки и банковские операции: Учебник/Под ред.
4. Деньги, кредит, банки /Под ред. Лаврушина О.И.
6. «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы»
7. «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк мекемелер» негізгі
8. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Оқу
2
ҚР-ның несиелік жүйесі
Банк жүйесі
Парабанк жүйесі
Эмиссиялық
банктер
Эмиссиялық емес банктер
Банктер емес
мекемелер
Пошта-жинақ
жүйесі
Қазақстан Ұлттық банкі
ҚҰБ-ның Алматы
Қалалық филиалы
ҚҰБ-ның облыстық
(14) басқармалары
Ломбардтар
Несиелік серіктестіктер
Сақтандыру
Қоғамдары
Инвестициялық
Компаниялар
Ипотекалық
компаниялар
Екінші деңгейдегі банктер
Қазпошта
Банктердің дамуы
Коммерциялық банктер операциялары, және олардың банк қызметіндегі атқаратын рөлі
Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы және коммерциялық банктердің операциялары
Коммерциялық банктердің қызметін ұйымдастыру және банк ресурстарының қалыптасуы
Коммерциялық банк - экономикалық өсудiң негiзi
Коммерциялық банктердің операциялары
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің қызметтері мен операциялары
Aктивті және пассивті операциялар, олардың банктің қызметіндегі ролі мен орны
Банктің активтік операциялары
Банктің есеп айырысу - кассалық операциялары