Көтерме сауда
Мазмұны
Кіріспе 6
1 Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі ретінде
8
1.1 Кәсіпорындардағы көтерме сауданың коммерциялық қызметегі мәні және қағидалары
8
1.2 Кәсіпорынның көтерме сауда айналымының түрлері 15
1.3 Көтерме тауар қозғалысын ұйымдастыру 22
2 «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы сипаттамасы
30
2.1 «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі техникалық-экономикалық
28
2.2 Кәсіпорынның тұтынушылары мен өнім түрлерін өткізуді талдау 36
2.3 «Семей ет комбинаты» ЖШС өнімінің рентабелділігін талдау 42
3 Комбинаттың көтерме тауар айналымына қатысты коммерциялық қызметін ұйымдастыру
45
3.1 «Семей ет комбинаты» ЖШС көтерме айналымының коммерциялық қызметін
45
3.2 Комбинаттың коммерциялық қызметін жетілдіру бойынша ұсынылатын нақты шаралар
47
Қорытынды
57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 60
Қосымшалар
Кіріспе
Мемлекеттің экономикасы қазіргі кезде нарықтық жолға түсіп және нарықтық
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен экономиканы реформалауды қолға алды, яғни
Нарықтық экономика жағдайында республикамыздағы кәсіпорын қызметтеріне маркетингтік тұжырым жетіспей
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы: «Көтерме айналым : өсу резервтерін
Егер кәсіпорын дұрыс саясат ұстанатын болса, онда бұл кәсіпорынның
Қазіргі таңда «Семей ет комбинаты» ЖШС тарихы тереңнен келе
Бұл жоғарыдағы айтылған ойларға, тұжырымдарға дипломдық жұмыстың негізгі бөлімінде
Н.Назарбаев «Қазақстан - 2030» бағдарламасында халыққа жолдауында «2012 жылға
1 Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі
1.1 Кәсіпорындардағы көтерме сауданың коммерциялық қызметегі мәні және қағидалары
Нарықтық қатынастарды қалыптастыру кезіндегі қазіргі жағдайларда өнеркәсіптік кәсіпорындар қызметінің
Өткізу – бұл тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыру мен тауарларды ақшаға
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде өнеркәсіптік фирмалардың коммерциялық операциялар
Өнеркәсіптік кәсіпорындардың тауарларын өткізуде маркетингілік зерттеу қызметін қолданған жөн,
Өткізудің маңызды функциялары болып тұтынушылармен сату-сатып
алу келісімімен қорытындыланатын коммерциялық қарым-қатынас орнату, өткізу бағдарламасын жасау,
Дайын өнімді өткізу – өнеркәсіптік кәсіпорындардың бір ғана аспектісі
Материалдық ресурстары сатып алу дайын өнімді өткізу сияқты маркетингілік
Кәсіпорынға материалдық ресурстарды сатып алудағы коммерциялық қызмет келесі кезендерден
Шикізат пен материалдар нарығын зерттеу және жабдықтаушылармен шаруашылық байланысты
Материалдық ресурстарды сатып алу жоспарын жасау;
Материалдық ресурстарды сатып алуды ұйымдастыру;
Жабдықтаушылармен сатып алынған өнімнің есебін жүргізу;
Дайындау сферасының құндық талдауы.
Құндық талдау дегеніміз әр-бір материалдың функциясын жүйелік талдау әдісі,
Коммерциялық қатынастар іскерлік қатынастар субъектілерінің экономикалық еркіндік жағдайында дами
Коммерциялық қызметтегі алға қойған міндеттерді орындау үшін келесідей қағидаларға
коммерцияның макетинг қағидаларымен үзіліссіз байланысы;
коммерцияның икемділігі, оның үнемі өзгеріп отыратын нарық талаптары есебіне
коммерциялық тәуекелдерді алдын-ала көре алу қасиеті;
артықшылықтарды ерекшелеп көрсету;
жеке инициативаларды көрсету;
сауда мәмілелері бойынша қабылданған міндеттемелердің орындалуына жоғары жауапкершілік;
соңғы нәтиже-пайдаға қол жеткізуге бағытталу.
Коммерцияның маркетингпен тығыз байланысы ең алдымен маркетингтің «сатылатын затты
Коммерцияның икемділігі нарықтың талаптарын уақытында есепке алумен байланысты, ол
Коммерциялық тәуекелдерді алдын-ала көре білу кәсіпорын үшін өте маңызды
Коммерциялық қызметте артықшылықтарды ерекшелеу өндірісте сияқты өте маңызды. Бұл
Жеке инициатива коммерциялық сферада жұмыс істеп жүрген әр-бір адамға
Сауда мәмілелері бойынша қабылданған міндеттемелердің орындалуына жоғары
Коммерциялық ұйымның тауарлық айналым сферасындағы жұмысы бірнеше көрсеткіштердің көмегімен
Келесі суретте коммерциялық қызметтің жалпы сызба-нұсқасы берілген.
Кәсіпкерлік қызмет факторлары бар жеке меншік иелері
Төраға Кәсіпкерлік қызметтің соңғы өнімін-тауарын тұтынушы
Сурет 1 – Коммерциялық қызметтің жалпы сызба-нұсқасы
Кәсіпкерлердің қимылының сызбасын құрайтын негіз – экономика-кәсіпкерлік мақсаттың алға
Мәміле – бұл бағалы заттар мен коммерциялық айырбас. Мәмілелер
Барлық коммерциялық мәмілелер екі түрге бөлінеді: негізгі және көмекші.
Көмекші түрлерге мыналар жатады:
тауарларды сату - сатып алу (өнімдерді);
сатып алу – сату, ғылыми техникалық білім алмастыру (патенттер,
техникалық қызметті сатып алу және сату (техниканың жаңарту түрі,
өндіріс факторларының жалға берілуі;
тауарларды, жұмыс және қызметтерді жалдау;
халықаралық туризм ұйымы;
Қарама-қарсы сауда – бұл мәмілелердің жеке түрінің жиынтығы, сонымен
Қарама-қарсы сауданың әртүрлілігі:
баспа-бас жеткізу;
қарама-қарсы жеткізу;
коммерциялық триангуляция.
Коммерциялық триангуляция – бұл қажетті тауарды іздеу барысын екіден
Коммерциялық тәжірибеде мәмілелер жүзеге асыру әдісінің екі түрлі негізі
өндірушімен тікелей;
делдал арқылы.
Тура сауда мәмілелері – бұл операция тауар жұмыс қызметі
Кәсіпкерлік іскерлік тауар өндірісімен тікелей байланысты болғанда төмендегідей ерекшеліктер
дәстүрлік мінездеме;
жаңалық енгізу мінездемесі.
Жаңалық енгізу – негізгі капиталдың жаңаруы (өндірістік қорлардың) немесе
Сауда делдалдары – бұл коммерциялық фирма (жеке тұлға) сатып
Тура (тікелей) байланыстар – бұл келісімдік қатынас – тауар
Агенттендіру. Делдалдылықта кәсіпкерлік іскерлік нақты түрде жүргізіледі.
Агент – бұл тұлға тұтынушының немесе тауар өндірушінің атынан
Брокерлік. Егер агенттер принципиалдық қажеттілігі бойынша ұзақ уақыт негізінде
Комиссия. Кей кездерде агент көтермеші комиссия ретінде өз бетімен
Комиссиондық операция – бұл делдалдық сауда операциясының әртүрлілігі, соның
Комиссионер делдал – бұл жеке және заңды тұлға, анықталған
Комитент – бұл (қарапайым өндіруші немесе тауар иесі) басқа
Дистрибъютер – бұл өзінің күнделікті, тұрғылықты клиенттеріне өндірушілерден алынған
Дилерлік – бұл делдалдық операцияның түрі. Дилер тауарларды өзінің
Коммерциялық мәмілелерді жүргізуді бірнеше сатыға бөлуге болады:
контрагентті іздеу және таңдау;
сатып алу және сату келісім шартына қол қоюға дайындалу;
сату – сатып алу келісім шартын бекіту;
сату – сатып алу келісім шарты негіздерін жүзеге асыру.
Контрагентті талдау – бұл маңызды шешім, мұның шешімімен мәміленің
Келісім – бұл әріптестер байланысы арқылы жүретін бекітімнің түрі.
Келісім шарт мәміленің жүзеге асу шартын айқындайды, оның жауапкершілік,
Келісім шартта міндетті түрде шарттар қойылады:
жеткізудің заты мен көлемі;
тауардың саны мен сапасын анықтау тәсілі;
жеткізудің шарты және орны;
келісім шарттың бағасы;
валюта төлемдерінің атауы және төлемнің шарттары;
тауарды қабылдау және өткізу тәртібі;
жеткізу кепілі және мадақтау немесе айыппұл санкциялары;
екі жақтың келіспеушілік кезіндегі төрешілік;
әр жақтың заңды мекендері және басқа тұрғылықты жайлары;
уәкілетті тұлғалардың қолдары.
Мұнан басқа келісім шартта кездеседі:
1. залалды қайтару тәртібі;
2. жауапкершіліктен босату қағидасы;
3. келісім шарттың бұзылғанындағы, тоқталғандағы тәртіп.
Сауда тауарлар оралымының маңызды түрлерінің бірі ретінде тауар өндірушілер
Көтерме сауда тауарларды ірі партиялармен өндірістік тұтынуға, өңдеуге немесе
Барлық кәсіпорындар бөлшек саудамен қалай шұғылданса, көтерме саудамен де
Жоғарыды айтылғандай, тауар оралымы сауда жүйесін ұйымдастыру түріне сәкес
Көтерме сауда оралымы деп тұтыну бұйымдарының келешекте бөлшектеп сату
Қоймалық сауда оралымы деп тауарларды сауда және басқа кәсіпорындарға
Транзиттік сауда оралымы деп тауарларды (көбінесе жай ассортимент: қант,
Тауар қорлары тұрған жері бойынша мынадай түрлерге бөлшектенеді: тауар
Тауар өндіруші кәсіпорындардың қоймасындағы тауар қорлары — өнеркәсіп
Көтерме сауда қоймаларындағы тауар қорлары – бұл келешекте бөлшек
Көтерме сауда кәсіпорындары сатып алушыларға тауарларды босату, жөнелту және
1.2 Кәсіпорынның көтерме сауда айналымының түрлері
Тауарларды көтерме сату екі түрде жүргізіледі: қоймадан сату және
Көтерме сауда кәсіпорындарының қоймасынан тауарлар босатылуы мүмкін тікелей сатып
Атап айту керек, кез келген жағдайда тауарларды босатуды, жөнелтуді
Көтерме сауда кәсіпорындарының қоймасынан тауарларды сатып алушыларға сатудың жоғарыда
Сатып алушының өкіліне тауарларды босатуды құжаттық рәсімдеу. Көтерме сауда
Көтерме сауда кәсіпрындарының қоймасынан тауарларды орталықтандырылып жеткізу кезінде оларды
Түскен тауардың саны мен сапасының буып-түю жазба қағазы мен
Кесім жасалғаны жөнінде тауар-көлік құжатында және өткізілген құжаттарды тіркеу
Рейстен көтерме сауда кәсіпорнына оралған күні жүргізуші қойма меңгерушісіне
Тауарларды көтерме сатудың келесі түрі бөлшек сауда мен қоғамдық
Транзитпен жеткізілген тауарлар үшін жабдықтаушы мен сатып алушының
Көтерме сауда кәсіпорындарының есеп айырысуға қатысуымен тауарларды транзитпен сату
Екінші компект – бұл транзиттік төлем талап-тапсырма деп аталады.
Ескертетін жайт, жабдықтаушыға транзиттік төлем талап-тапсырма толтыру міндетті емес,
Коммерциялық қызметті басқаруды ұйымдастыруға келесідей негізгі элементтер кіреді:
1. міндеттер;
2. әр-бір звенолардағы міндеттемелерге сәйкес функция (қызмет) түрлері;
3. өндіріс пен коммерциялық жағдайлардың өзгеруіне үйрену қабілетін қамтамасыз
4. коммерциялық қызметке жауапкершілікті бөлу;
5. бақылау мен сәйкестендіру, шешім қабылдау тиімділігін қамтамасыз ететін
Коммерциялық қызметті ұйымдастырудың басты элементтерінің ішіндегі маңыздысы болып, құрылым-ұйымдастыру
Ұйым құрылымы, сонымен қатар әртүрлі міндеттемелер арасында еңбекті бөлу
Коммерциялық қызметтердің ұйымдастырушылық құрылымын құру негізінде келесідей қағидалар қалануы
1. нақты белгіленген мақсаттың болуы;
2. коммерциялық қызметті басқарудағы звенолардың аз болуы;
3. кері байланысы бар және ақпаратпен алмасуды қамтамасыз ететін
4. біркелкі бағыну қағидасы;
5. басқарудағы жеке звенолар арасындағы функцияларды нақты белгілеу;
6. қызметті координациялау (үйлестіру).
Қызметті координациялаудың (үйлестірудің) бес түрлі әдісі бар:
өзара түсінушілік;
бақылау;
еңбек процесін стандартизациялау;
еңбек нәтижесін стандартизациялау;
биліктілікті стандартизациялау.
Өзара түсінушілік жағдайында жұмысты бақылауды өз қызметкерлері жүзеге асырады.
Қызметті бақылауды басшы өзі қадағалайды.
Еңбек процесін стандартизациялау дегеніміз еңбек процесін бағдарламалау, мұнда жұмыс
Еңбек нәтижесін стандартизациялау - қызмет нәтижесін құндық формада
Біліктілікті стандартизациялау – жұмыскерлердің біліктілігі мен білім дәрежесін алдын-ала
Өткізу саясатының негізгі элементтері:
өнімді тасымалдау – оның өндірушіден тұтынушыға қарай физикалық қозғалысы;
өнімді ары қарай жетілдіру – таңдау, сорттау, дайын өнімді
өнімді сақтау – қажетті өнім запасын ұстау мен құруды
тұтынушылармен байланыс – тауарды жіберумен байланысты, тапсырысты дайындау, төлем-есеп
Тарату, өткізу және тауар қозғалысы қызметтерін өткізу мен жетілдіруге
Тарату процесіне жалпы сипаттама бере отырып, оның үш негізгі
Өнім өндіруші кәсіпорынмен қарым-қатынас деңгейіне байланысты өткізуді ұйымдастыруды орталықтандырылған
Өткізуді ұйымдастырудың орталықтандырылған түрінде сату бір жерден ғана жүзеге
Өткізуді ұйымдастырудың орталықсыздандырылған түрі бірнеше мүмкіншіліктерге ие:
Кәсіпорынның өзіндік өткізу жүйесі. Бұл бас кәсіпорынның құрамына кіретін;
Кәсіпорынмен экономикалық жағынан байланысқан өткізу жүйесі. Бұл құқықтық сұрақтарды
Құқықтық және экономикалық жағынан өз бетінше шешім қабылдайтын ұйымдармен
Өткізу формалары өзіндік және өзіндік емес болып бөлінеді. Өзіндік
1. кәсіпорын басқармасының мүшелері және маркетинг қызметінің басшылары;
2. өткізудегі өкілдік қоғамдар;
3. сауда филиалдары;
4. фирмалық дүкендер;
5. коммивояжерлар, дилерлер, сауда агенттері, сауда инспекторлары.
Өзіндік емес өткізу формаларына келесілер жатады:
1. тауарды өз меншігіне алған тәуелсіз көтерме және бөлшек
2. тауарды өз меншігіне алмаған және осы тауарды сатумен
3. тауар қозғалысында белгілі бір функцияларға жауап беретін ұйымдар:
Өткізудің ерекше формасы болып жәрмеңкелерде, аукциондарда, көрмелер мен мини
Өткізу каналдарын таңдау қиын басқарушылық шешім болып табылады.
Өткізу каналы – бұл тауардың өндірушіден тұтынушыға дейінгі жолындағы
1. Зерттеу жұмысы – жоспарлау мен айырбас жасауға қажетті
2. Өткізуді ынталандыру – тауар туралы жағымды коммуникация құру
3. Байланыс жасау – потенциалды тұтынушылармен байланыс орнату;
4. Тауардың өзгеруі – тауарды тұтынушының талабына сай етіп
5. Келіссөз жүргізу – бағаны және басқа да шарттарды
6. Тауар қозғалысын ұйымдастыру – тауарды тасымалдау және қоймаға
7. Қаржыландыру – каналдың жұмыс істегеніне кеткен шығындарды жабуға
8. Тәуекелге бару – каналдың жұмыс істеуіне жауапкершілік алу.
Өткізу каналдарын таңдау барысында келесідей факторлар әсер етеді:
Өндіруші фирманың әрекеті, оның мақсаты: бақылау, өткізу, пайда; ресурстары:
Тұтынушылар, олардың саны, территорияда орналасуы, сатып алудың орташа мөлшері,
Тауар немесе қызмет көрсетулердің сипаттамасы, сапасы және ассортименті. Тұтынушылық
Практикада тарату каналдарының екі түрі қолданылады: тура және жанама.
Жанама канал түрін қолдануда тауар өндірушіден тәуелсіз делдалға, одан
Бірінші сызбада нөлдік канал деңгейі, екінші сызбада бірлік канал
Қысқа тарату каналдары төмендегідей өнім түрлерін сатқанда қолданылады:
келісім бойынша монтаждауын тұтынушы кәсіпорнында жүргізетін қиын жабдық;
тұтынушы тапсырысы бойынша жасалған жабдық;
тұтынушының тапсырысы бойынша жасалған тар мамандандырылған өнім;
көп мөлшерде тасымалдау шығындарын талап ететін ауыр, үлкен тауарлар;
сатудан кейін қызмет көрсетуді талап ететін жоғары техникалық күрделі
Сурет 2 – Тарату каналдарының түрлері
1.3 Көтерме тауар қозғалысын ұйымдастыру
Коммерциялық қызметті ұйымдастырудың маңызды компоненттерінің бірі тауар қозғалысы. Соңғы
Транспорттық логистика міндеттері:
транспорттық құралды таңдау;
қоймалық және өндірістік процестерге сәйкестендіре отырып, транспорттық процесті жоспарлау;
әртүрлі транспорт түрлеріне байланысты транспорттық процесті жоспарлау;
транспорттық-қоймалық процестің технологиялық бірлігін қамтамасыз ету;
жеткізудің рационалды маршрутын анықтау.
Тауарларды тиеу кезінде фирма 5 түрлі транспорт түрінен өзіне
Сурет 3 – Кәсіпорындағы тауар қозғалысының жүйесі
Логистика жүйесі сонымен қатар өндіріс ішілік және өндірістен тыс
тапсырылған өнім саны;
өнімнің дайын болу керек уақыты;
аяқ астынан болатын жағдайларға жасалған қор (запас);
қоймаларды ұстауға кететін шығындар.
Кесте 1 – Транспорт түрін таңдауға әсер ететін негізгі
Транспорт түрі Транспорт түрін таңдауға әсер ететін негізгі факторлар
Жеткізу уақыты Жүкті жөнелті жиілігі Жеткізу графигін сақтау сенімділігі
Темір жол 3 4 3 2 2 3
Су 4 5 4 1 4 1
Автокөлік 2 2 2 3 1 4
Құбыр 5 1 1 5 5 2
Ауа 1 3 5 4 3 5
Қойма торабы логистикалық жүйенің бір элементі болып табылады, оған
Логистикалық процесте қоймалар келесідей ұқсас функцияларды атқарады:
материалдық запастарды уақытша орналастыру және сақтау;
материалдық ағымдарды өзгерту;
қызмет көрсету жүйесіндегі логистикалық сервисті қамтамасыз ету
Тұтынушылардың қанағаттану деңгейі тауар бағасымен, оларды жеткізудің бір уақыттылығымен,
тапсырыстың тез орындалуы;
жеткізілген тауарлардың сапалық жағдайы;
ақаулы тауарларды қайтарып алу мүмкіншілігі;
сатудан кейін қызмет көрсету, монтаждау және орнату.
Арна құрылымын анықтау 4 түрлі шешімді қабылдауды талап етеді.
1. Тауар делдалдар арқылы немесе тікелей өткізілуі керек пе,
2. Тарату арнасының деңгейін және ұзындығын анықтау қажеттілігі. Арнаның
3. Таратудың қарқындылығын анықтау. Ол – өткізу жүйесі қамтамасыз
4. Анықталған критерилер негізінде нақты делдалдарды іріктеп таңдап алу
Өткізудің қарқындылығы, нақты тауар мен нарықтың толығу деңгейіне байланысты
Эксклюзивті өткізуде өндіруші жеке делдалға осы географиялық ауданды өткізу
Франчайзинг – эксклюзивті өткізудің ерекше түрі. Іріктеп таңдап (селективті,
Қарқынды өткізу арзан және жиі сатып алынатын өнімдерді (сүт
Көтерме сауда қызметі – тауарларды үлкен көлемде өндірушілерден сатып
Тәуелсіз ұйымдар – тауарларды өз иелігіне сатып алып кейін
Қазақстан Республикасында «Әсем-ау», «Қант орталығы» компаниялары өз өнімдерінің барлығын
Көтерме саудагерлерді мына жағдайларда таңдау тиімдіболады:
• егер нарық шашыраңқы болса, әр бір географиялық аймақтағы
• әдетте көтерме саудагерлердің (делдалдардың) саны, өндірушінің аймақтық жиынтық
• бұйым өнеркәсіптің көптеген салаларындағы тұтынушыларға өткізілуі тиіс, олардың
• тұтынушылар өнімді ұсақ партиалармен сатып алатын болса.
Тәуелді – бұл тауарға меншік құқығы жоқ, бірақ орындаған
• Тұтынушыға толық циклді қызмет көрсететін көтерме саудагерлер.Өз серіктестеріне
• Тұтынушыларға шектеулі циклмен қызмет көрсететін көтерме саудагерлер. Бірінші
1. Cash ＆Carry компаниялары (ағылшыннан аудармасы – төле де,
2. Көтерме саудагерлер – коммивояжерлер. Ұзақ сақталмайтын, тез бұзылатын
3. Көтерме-брокерлер. Олардың негізгі қызметі- сатушы мен сатып алушыны
4. Агенттер – ол сатушының немесе сатып алушының мүддесін
Өндірушілердің агенттері - бірін-бірі толықтыратын тауарлары бар бір немесе
Сату агенттері. Жасалған келісім-шарт негізінде өндіруші өндіретін барлық тауар
Комиссионер агенттер. Тауарларды сату мәмлелерін жасап, тауарды иемденеді. Көбінесе
Агенттер және брокерлер – тауарды сату-сатып алуға ықпал етіп,
5. Көтерме саудагерлер – консигнанттар. Олар бакалейлік-гастрономдық дүкендерді, бөлшектеп
6. Өндірістік кооперативтік. Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіретін және жергілікті
7. Сауда маклерлері. Өндіріс құралдарының көтерме нарығында және жергілікті
8. Сөрелі джобберлер. Бөлшектік сауда (супермаркеттер, және т.б.) мен
Бөлшек сауда, оның түрлері және даму тенденциялары. Бөлшек сауда
Бөлшек сауданың тарихы 20-жылдары өндіріс шығарған барлық заттарды табуға
Бөлшек сауданың қызметтері оның мақсаттарымен анықталады:
1. Тауарды сатып алу мен оның ассортиментін қалыптастыру;
2. Тұтынушылардың сұранысын, талғамын, қалауын зерттеу;
3. Өндірушіні оның өніміне деген сұраныс барысы туралы ақпаратпен
4. Тұтынушыларға тауардың сапасы мен ерекшеліктері туралы ақпарат беру;
5. Қызмет көрсету. Кәсіптік түрде сатып алу туралы шешім
Бөлшек сауда түрлері меншік нысандары бойынша – мемлекеттік және
Бөлшек дүкендер типтері
1. Өткізетін өнімдердің түрлеріне байланысты бөлшектік дүкендер азық-түлік сататын
ІІ. Тауарлық ассортимені бойынша дүкендердің мынадай типтері бар(14;36); 1.
2. Суперсторлар. Сауда ауданы орта есеппен 3-тен 5мың шаршы
ІІІ. Бағасы бойынша дүкендердің келесі түрлерін көрсетуге болады.
1. Дисконтты дүкендер («Tagret»). Тұтынушы өзіне-өзі қызмет ететін, бағасы
2. Қойма клубтары. Қоймаға ұқсас ғимарата орналасқан, қызметтер ықшамдалған
3. Қойма-дүкен. Қойма – клубтарына ұқсас. Бағасы біршама арзан
ІV. Қызмет көрсету түрі бойынша бөлшек сауданы мынадай түрлері
Пошта арқылы сату («Директ-мейл»);
Автоматтар;
Тапсырыстар қызметі;
Шығарып сату саудасы.
2. «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы сипаттамасы
2.1 «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің
Семей ет комбинаты 1934 жылы құрылған. Ол Кеңес
1990 жылға дейін ҚазКСР-де стратегиялық мәні бар «Семей ет
Бірақ 90-шы жылдардың басында Республиканың нарықтық экономикалық қатынастарға көшуінің
Комбинатта жекеменшік иелерінің бірнеше рет ауысуы болды. Осылайша, Семей
Осы мәселеге байланысты «Семей ет комбинаты» ЖШС жаңа жабдықтарды
Қазіргі кезде өндірістік процеске комбинаттың бұрынғы жабдықтарына қоса, жаңа,
Осы бар жабдықтарды қолдану өндіріс шығындарын кемітуге және жаңа
Бұған қоса, барлық жабдықтар сапалы, Мемлекеттік стандарт сұраныс көрсеткіштеріне
Консерві зауыты келесі түрлі өнімдерді шығарады: №9 (банкада 338
Шұжық цехы шұжық өнімдерін шығарады. Піскен (табиғи және жасанды
Малды алғашқы өңдеу цехы сатуға қосымша өнімдерді жібереді. Оларға:
Негізгі өндірістік ғимараттар комплексіне келесілерді жатқызуға болады:
1. Бөлек орналасқан бөлшектеу цехы бар, малды қабылдау және
2. Бөлек орналасқан техникалық жартылай фабрикаттар цехы, онда ет-сүйек
3. Ет өнімдерін мұздатуға және сақтауға арналған камералары бар
4. 40 тонна сыйымдылығы бар ет дефростациясы камералары;
5. Етті бөлшектеу, опыру және жиловкалау цехтары бар. Онда
6. Консерві зауыты. Онда келесілер бар:
Ет порциялау цехы, онда ет және етөсімді өнімдерді өңдеу
Стерилизациялау-орау цехы, ол консервілердің термикалық өңдеу автоклавтарымен жабдықталған. Ол
Дайын консервілерді гафротараға орауға арналған 4 орау линиясы жұмыс
Дайын өнім қоймасы;
Литография цехы, онда Жапондық өндірістен шыққан қаңылтырларды лактауға және
Банка дайындау цехы, онда Симферополь зауытының САЛ-1 атты екі
7. Шұжық цехы, онда:
Етті 0, +4оС тұздау және жетілдіруді бөлу, оның қуаттылығы
Шұжық фаршын дайындау бөлімі, онда тәулігіне 20 тонна өндіргіштігі
Шұжық өнімдерін формалау бөлімі, тәулігіне 20 тонна қуаттылығы бар
Піскен, жартылай-қақталған және пісіріліп-қақталған шұжықтарды өңдеу бөлімі, онда 18
Аспаздық цех, бұнда тұшпара, котлет, сорпа жиындары және басқа
Кесте 2 – Кәсіпорын қызметінің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2010
жыл 2011
жыл 2012
жыл 2012 жылдың 2011 жылдан ауытқулары
+, - %
1 2 3 4 5 6 7
1 Өндірілген өнім көлемі, мың т. 28462 75999 300210
2 Сатылған өнім көлемі, мың т. 28462 75999 300210
3 Сатылған өнімнің өзіндік құны, мың т. 11792 32172
4 Материалдық шығындар, мың т. 9321 17895 100530 82635
5 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны, мың т. 17531
6 Айналым қорларының орташа жылдық құны, мың т. 14028
7 Жұмыс істейтіндердің орташа тізімі, адам 104 121 158
7.1 Соның ішінде жұмысшылар, адам 82 118 121 3
8 Таза табыс, мың т. 16670 48827 174312 130485
9 Қор қайтарымдылығы, мың т. 1,6 1,9 2,2 0,3
10 Қор сыйымдылығы, мың т. 0,6 0,5 0,5 0
11 Қор қаруландырулығы, мың т. 84 166 440 274
12 Бір жұмыскер өндірімі, мың т. 273,7 628,1 1900,1
13 Бір жұмысшы өндірімі, мың т. 347,1 644,1 2481,1
14 Орташа айлық еңбек ақы мөлшері, мың т. 21,4
15 Өндіріс рентабельділігі, % 52,8 61,6 66,9 5,3 109
16 Өнім рентабельділігі, % 141,8 136,2 138,5 2,3 102
17 Сату рентабельділігі, % 95 109 125 16 145
Қосалқы ғимарат комплексіне негізгі подстанцияны, ыстық суды және буды
Болашақта ет-шикізат қуаттылығы 1000 тонна болатын тоңазытқышты іске қосу
Кестеден көріп отырғанымыздай берілген үш жыл ішінде барлық өндірілген
Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны, айналым қорларының орташа
Қор қайтарымдылығы жыл сайын жоғарылап, қор сиымдылығы төмендеп отырған.
Бұл техникалық-экономикалық көрсеткіштерге қарай отырып, талдау жүргізген соң, бұл
ЖШС «Семей ет комбинатының» шұжық өндіретін цехының көрсеткіштеріне сүйене
Комбинаттың шығаратын шұжық өнімдерінің ішінен – Докторская атты пісірілген
Докторская шұжығын шығаруға кеткен ағаш, опилка шығыны (2011 жылы):
шығарылған өнім көлемі – 5700 кг.
1 теңгеге ағаш шығынының көлемі – 0,48 м3
1 айға ағаш тұтыну – 2,74
1 теңгеге опилка шығынының көлемі – 0,1 м3
1 айға опилка тұтыну – 2,74
Бұл бір өнімге ғана кеткен шығын.
2011 жылға шұжық цехының шикізат және қабыққа шығындары.
Кесте 3 – Шұжық цехы бойынша 2011 жылға ағаш
Атауы Шығарылымы Қарашаға ағаш шығыны Қарашаға опилка шығыны
Молочная вареная 5700 2,74 0,57 5615,41
Алматинская 1700 0,82 0,17 1674,77
Докторская 5700 2,74 0,57 5615,41
Чайная 140000 67,2 14,00 137922,40
Одесская 6800 4,08 2,72 11833,36
Пикник 68000 40,80 27,20 118333,60
Минская 90600 54,36 36,24 157662,12
Сервелат 18000 5,40 10,80 28981,80
Деликатесная 9000 2,70 5,40 14490,90
Любительская 11300 3,39 6,78 18194,13
Басқа шұжықтарға 601200,00 330,26 175,09 874476,6
Барлығы 958000,00 514,49 279,54 1374800,50
Сомасы, тенге
857651,5 517149
Оларға:
сиыр еті: жоғарғы, 1, 2 сорт
шошқа еті: майлы, майсыз, жартылай майлы
жылқы еті: 1,2 сорт
май-шпиг
жұмыртқа
крахмал
манная
ұн
сүт және тағы басқа шикізаттар қажет.
Бұл өнімдерді, шикізатты алу үшін кәсіпорын 325063722 теңге шығын
Негізгі шикізаттан шұжық өндірісіне:
тұз
қант
бұрыш
уксус
сарымсақ
жаңғақ
пияз және тағы басқа шикізаттар қажет.
Бұлардың жалпы сомасы – 10094756 теңгені құрайды. Бұл сомалардың
Шұжық цехына тағы энергосресурстар қажет, оларға жалпы сомасы
Кесте 4 – Шұжық цехына 2011 жылға энергоресурстар қажеттілігі
Энергоресурстар өлшем бірлігі Қажеттілік ҚҚС-мен құны ҚҚС-мен сомасы
Бу Гкал 2400 1485,8 3565920 3100800
Су және су кетіру м3 12000 20,585 247020 214800
Электрэнергиясы квт.час 430000 3,6 1548000 1346087
Барлығы
5360940 4661687
Үстеме шығындарға еңбек ақы, көмекші құралдарға, қызметтерге төлемдер жатады.
Кесте 5 – 2011 жылға үстеме шығындар
Шығындар атауы Сомасы, теңге
Еңбек ақы 2700000
Есептеулер 459000
Қосымша шығындар 2400000
Амортизация 7596000
Бөлшектеу шығындары 6710000
Электроцех қызмет көрсетуі 960000
ТВС қызмет көрсетуі 480000
КИП және А қызмет көрсетуі 720000
Барлығы 22025000
Ең соңында осы көрсеткіштердің барлығын ескере отырып, өнімнің өзіндік
Тағы бір көрнекті мысал ретінде, Докторская шұжығын назарға алайық.
Сонда өнімнің өзіндік құны, осы барлық ұсталған шығындардың сомасының
Бұл сомалардың қосындысы 2585687 теңгені құрады. Бұл тек Докторская
Кәсіпорын бойынша жалпы шұжық өнімдерінің шығарылымы – 958000 кг
Өткізу шығындарына ең алдымен коммуникациялық шығындар жатады. өнімді өткізу
Өткізу шығындарына тағы сату орындарына төленетін жол төлемдері жатады.
Кесте 6 – Шұжық цехының сату көлемі
№ Атауы Сатылуы ҚҚС-мен сомасы ҚҚС-сыз сомасы
1 Пісірілген 378600 140929000 122546957
2 Жартылай қақталған 529800 288416000 250796522
3 Пісіріліп-қақталған 49600 44696500 38866522
Барлығы 958000 474041500 412210000
Комбинаттың өндірген өнімдерін арнайы келісілген орындардан ғана кездестіруге болады.
Комбинаттың өзінің жеке меншік дүкені бар. Онда тауарлар салыстырмалы
Кәсіпорын өзінің қызметін жылдан-жылға жетілдіріп, табысты табуға икемді жасауда.
Кәсіпорынның өркендеуі халықтың хал-ахуалының көтерілуіне де әсерін
2.2 Кәсіпорынның тұтынушылары мен өнім түрлерін өткізуді талдау
Семей ет комбинаты өзінің аты айтып тұрғандай ет өнеркәсібімен
Ет комбинаты сонау Кеңес үкіметі кезінде салынып, сол жұмысын
Ет комбинаты – малды сойып, оның өнімін адамға тағамдық,
Семей ет комбинаты ірі ет комбинатына жатады. Ет комбинатында
Шұжық цехтарында шұжықтың түр-түрін дайындайды. Негізінен піскен, пісіріліп-қақталған және
Шұжық өнімдеріне тоқталайын. Піскен шұжықтарға: сосиски, сардельки, Докторская, Молочная,
Піскен шұжықтар құрамына қарай жоғарғы, 1, 2 және 3
Қақталған шұжықтар шикілей-қақталған және пісіріліп-қақталған шұжықтар болып екі түрге
Шикілей-қақталған шұжық өндірісінің ерекшелігі: фаршты қабыққа салған соң суық
Қақталған шұжықтарға Украинская, Таллинская, Краковская, Охотничья, Алматинская, Пикник, Славянская
Пісіріліп-қақталған шұжықтар да піскен шұжықтар сияқты бу-пісіру котелдарында дайындалады,
Пісіріліп-қақталған шұжықтарға келесі шұжықтарды жатқызуға болады: Московская, Деликатесная, Любительская,
Ет комбинаты шығаратын өнімдеріне жартылай фабрикаттар да жатады. Оларға:
Ет комбинаттың өзінің жекеменшік дүкені бар. Онда өндірілетін өнімнің
Комбинат өз өнімдерін тек комбинат дүкеніне ғана емес, қала
Бір ерекшелігі бұл дүкендердің алдында үлкен стендтерде «Семей ет
Өнімнің негізгі тұтынушылары қала халқы. Олар көбіне ет комбинаттың
«Семей ет комбинаты» ЖШС шығаратын өнімінің әрқайсысы Мемлекеттік стандартқа
Бұл тауарлық белгі комбинат өнімдерінің барлығының орамдарына салынады және
Комбинаттың өндірген өнімдерін арнайы келісілген орындардан ғана кездестіруге болады.
Комбинаттың өзінің жеке меншік дүкені бар. Онда тауарлар салыстырмалы
Маркетингтік стратегиясы: тауардың, өнімнің өмірлік циклының өсу кезеңін ұстап
Семей ет комбинаты қызметінің сипаттамасы:
1. Малды сою және етті алғашқы өңдеу;
2. Ет, деликатестік және ет-өсімдік консервілердің өндірісі:
Ет консервілері «Говядина тушеная в/сорт», «Говядина тушеная «Slava»»;
Деликатестік консервілер «Говядина в белом соусе», «Гуляш говяжий», «Завтрак
Ет-өсімдік консервілер «Каша рисовая», «Каша гречневая», «Каша перловая»;
Кесте 7 – Шұжық цехының сату көлемі
№ Атауы Сатылуы ҚҚС-мен сомасы ҚҚС-сыз сомасы
1 Пісірілген 378600 140929000 122546957
2 Жартылай қақталған 529800 288416000 250796522
3 Пісіріліп-қақталған 49600 44696500 38866522
Барлығы 958000 474041500 412210000
3. Сиыр етін, консервілерді ішкі нарықта өткізу, бұған қоса
4. Ірі қара мал терісін және ет-сүйек ұнын өткізу;
5. Шұжық өнімдерін шығару.
Жағдайды бағалау:
Кәсіпорынның ағымдағы ұсынысы. Қазіргі кезде «Семей ет комбинаты» ЖШС
Ішкі нарықтағы өткізудің жағдайы.
Ет консерві өндірісінің өнімдері.
Ет консерві өнімдерінің негізгі өткізу нарығына қуатты құрылыстар, мемлекеттік
Орта есеппен мемлекеттік стандартқа сәйкес сиыр еті тушенкасының бағасы
Шұжық өнімдері.
Негізгі өткізу нарығы – бөлшек саудагерлер. Негізгі бәсекелестері: «Валеас»
Комбинаттың негізгі бәсекелестерінің қала нарығында алатын үлесін келесі суреттен
Суреттен көріп отырғанымыздай нарықтың ең көп бөлігін «Валеас» жауапкершілігі
Сурет 5 – Комбинаттың негізгі бәсекелестері
Өткізу каналдарын таңдау және тауарды сатуды ары қарай ұйымдастыру
«Семей ет комбинаты» ЖШС таңдауына әсер ететін факторларды талдайық:
1. Тауардың ерекшелігі.
Комбинат өнімі тауарлар классификациясында келесідей орынды алады:
тағайындалуы бойынша – тұтыну тауарлары;
тұтынушылық қасиетіне байланысты – күнделікті сұраныс тауарлары.
Өнімге келесідей ерекше талаптар сәйкес келеді:
сақтау әдісі бойынша, әрбір сауда нүктесінде тоңазытқыштар болуы керек,
сақтау мерзімі бойынша қосымша мәселелер жоқ, өйткені комбинат өнімі
тасымалдау шарттарына байланысты, егер фирма комбинаттан алыс орналасқан болса,
2. Өндірістік ресурстар.
Комбинаттың өндірістік ресурстары өткізу қызметін ұйымдастыру бойынша кешенді шешім
3. Тұтынушылар.
Ет комбинаты нарықты жаулап алудың келесідей стратегиясын қолданады –
4. Делдалдар – өткізу каналдарын таңдауға тікелей әсер етеді.
Ет комбинатының негізгі делдалдары болып Семей қаласының дүкендері мен
«Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өнімін өткізу схемасын
Сурет 6 – «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
Комбинаттың өндірген өнімдерін арнайы келісілген орындардан ғана кездестіруге болады.
2.3 «Семей ет комбинаты» ЖШС өнімінің сату рентабелділігін талдау
Өнім рентабелділігі өндірілген өнім бірлігіне қанша пайда келетіндігін көрсетеді.
Өнім рентабелділігінің көрсеткішіне келесідей көрсеткіштер жатады:
Барлық өткізілген өнім рентабелділігі, ол өнімді өткізуден түскен пайданың
Жалпы рентабелділік, баланстық пайданың өнімді өткізуден түскен түсімге қатынасына
Таза пайда бойынша сату рентабелділігі, ол таза пайданың өткізуден
Жеке өнім түрлерінің рентабелділігі. Осы өнім түрін өткізуден түскен
«Семей ет» ЖШС мәліметтері бойынша берілген көрсеткіштер есебі 8
Кесте 8 – Сату рентабелділігінің көрсеткіштері, мың теңге
көрсеткіштер
2010
2011
2012
салыстырулар; + /-
2011
2010-дан 2012
2011-ден
1.өнімдерді өткізуден түскен түсім (ҚҚС-сыз, акциздер және т.б. )
2. Өткізуден түскен пайда 16 670 43 827 174
3. Баланстық пайда 17 003 44 265 172 046
4. Таза пайда 14 170 36 888 143 372
5. Барлық өткізілген өнім рентабелділігі 58,57% 57,67% 58,06%
6. Жалпы рентабелділік 59,74% 58,24% 57,31% -2,4 -0,9
7. Таза пайда бойынша сату рентабелділігі 49,78% 48,54% 47,76%
Кестеде берілген мәліметтер негізінде диаграмма құрамыз (сурет 7).
Есептеулер негізінде келесідей қорытындылар жасауға болады.
Есепті кезеңде жалпы рентабелділік көрсеткіші 58,24-тен (2011 жыл) 57,31-ге
Таза пайда бойынша сату рентабелділігінің көрсеткіші де 2012 жылдың
Барлық өткізілген өнім рентабелділігі есепті кезеңде өткен жылмен салыстырғанда
Жоғарыда айтылғандардан көріп отырғанымыздай, өнім рентабелділігінің барлық көрсеткіштері жоғары
Сурет 7 – 2010-2012 жылдардағы өнім рентабелділігінің өзгеруі
2012 жылы тұтынушылардың көпшілігінің төлем қабілетінің төмен болуының кесірінен
Осылайша өнім өндіру мен өзіндік құн бойынша өнім рентабелділігінің
Өткізу көлемі мен көтерме бағаның өсуі есебінен пайда мөлшерінің
немесе 405,53 %.
Өзіндік құн өзгеруінің өткізілген өнім рентабелділігіне әсері келесі формула
немесе -403,3 %.
Осылайша, жүргізілген есептеулерден көріп отырғанымыздай, өткізілген өнімнің көтерме бағасының
Кесте 15 – «Восток» Нанкомбинаты ЖШС өнімінің рентабелділігінің талдауы
Көрсеткіштері 2011 жыл 2012 жыл Ауытқулар
1.Өнімді өткізуден түскен түсім, мың теңге 75 999 300
2.Өнімнің толық өзіндік құны, мың теңге 32172 125898 93
3. Өткізуден түскен пайда, мың теңге 43 827 174
4.Өнім рентабелділігі, % 136,23% 138,45% 2,23%
3 Комбинаттың көтерме тауар айналымына қатысты коммерциялық қызметін ұйымдастыру
3.1 «Семей ет комбинаты» ЖШС көтерме айналымының коммерциялық қызметін
«Семей ет комбинаты» ЖШС-де негізгі қызметі ет және ет
Комбинатта коммерциялық директор жұмыс жасайды. Ол шикізат және өткізу
Өткізу бөлімі тауарды таратумен айналысады. Олар тауарды өткізу үшін
Маркетингтік стратегиясы: тауардың, өнімнің өмірлік циклының өсу кезеңін ұстап
Алға қойған негізгі міндеттері:
Жыл ішінде сату көлемін орта есеппен ай сайын 6%-ға
Павлодар, Астана қалаларының нарықтарына шығу. Өскемен қаласындағы қазіргі жағдайын
Бұл маркетингтік стратегияны жүзеге асыру үшін арнайы шаралар өткізу
Тауар өткізілімінің көлемін 20-30%-ға көбейту. Бұл үшін сауда орындарының
Сатып алушылардың тауарларды, өнімдерді алуын көбейту. Бұған тауарды жеткізуді
Тұтынушылардың әрқайсысына жеке қарап, оларға қолпаштау ретінде жеңілдіктер жасау.
Өнімнің бағасын: нарықты, бәсекелестерді зерттеп, кәсіпорынға да, тұтынушыға да
Тауар ассортиментін тұтынушылардың сұранысына қарай зерттеп, тиімді, өтімді дегендерін
Қоғаммен байланыстарын жарнаманы қолға алып, кәсіпорынның жарнама стратегиясын құру.
Жарнама компаниясының стратегиясы. Жарнама компаниясын өткізу кезеңдері:
Жарнама компаниясының мақсаттарын анықтау. Бұлар сату және коммуникация аймақтарында
Жарнама айналымы жайлы шешім:
Универсалды сауда ұсынысы (УСҰ)
Слоган
Мақсатты аудиториялар
Жарнама тарату құралдарын таңдау
Жарнама айналымын құрастыру
Жарнама бюджетін құру:
өткізу нарығының ұсынып отырған көлемі және мөлшері
ұсынылып отырған өткізу және табыс көлемдері
бәсекелестердің жарнамаға шығындары
өнімнің қаржылық мүмкіншіліктері
Жарнама қызметінің нәтижелілігін бағалау.
Жарнаманы таратушы факторлар:
Баспа жарнамасы. Буклеттер, парақтар – бұл түрді қолданудың тиімділігі
Прессадағы жарнама. «Спектр», «Караван», «Бизнес курьер» газет-журналдарындағы жарнама. Кәсіпорын
Радиодағы аудио роликтер. «Европа+», «Радио 7» арналарында. Бұл жарнама
Теледидардағы жарнама. «ТВК-6», «СТР» арналарында өнім құрамы жайлы және
Көліктегі жарнаманың тиімділігі – бұл көрушілердің көптеген саны, көпке
Көрмелерге қатысу – бұл өнім сапасын көрсетуге болатын ең
Жарнама компаниясына бастапқы кезеңдерде 200 мың теңге бөлінсе, кейінгі
3.2 Комбинаттың коммерциялық қызметін жетілдіру бойынша ұсынылатын нақты шаралар
Тура өткізу жүйесі соңғы тұтынушыға тікелей түрде сатуды қарастырады.
Тура өткізу жүйесін келесідей түрде жүзеге асырамыз. Қаламыздағы ірі
Есептеулерді келесідей түрде жүргіземіз:
1. Қажетті тоңазытқыштар саны 3, тоңазытқыштың құны 125 мың
2. Сатушылардың айлық жалақысы 20 мың теңге, сатушы саны
3. Жалға алынатын сауда орындары 3, бір айға 75
Шараны іске асыруға қажетті барлық күрделі шығындар келесі кестеде
Кесте 8 – Шараны жүзеге асыруға қажетті күрделі салымдар
№ Шығын түрі Сомасы, мың теңге
1 Тоңазытқыш витриналар 375
2 Сатушылардың еңбек ақысы 60
3 Жалға алу 75
Жиыны 510
Жылына 1995
Комбинаттың өз бағасымен, яғни делдалдардың бағасынан біршама төмен бағамен
«Семей ет комбинаты» ЖШС жағдайында дебиторлық қарыздыққа келесідей негізгі
тұтынушыларды өнім түріне, сату көлеміне, төлем қабілеттілігіне , несие
дебиторлармен есеп жүргізуді бақылау, дебиторлық қарыздылық жағдайын бағалау;
инкассация коэффициенттерін есепке ала отырып, ақша ағымын жоспарлау және
Дебиторлық қарыздылықты басқару негізінде екі көзқарас жатыр:
1. Аяқ астынан қаржыландыру нұсқасымен, өнімді өткізу саясатының өзгеруі
2. Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың мөлшері мен мерзімін оңтайландыру
Ақша қаражаттарының келіп түсуін максимизациялау мақсатында кәсіпорынға икемді баға
1. Бағаның төмендеуі сату көлемінің артуына әкеледі, ал бұл
2. Шегерме жүйесі кәсіпорындағы тапшылық жағдайында ақша қаражаттарының келіп
3. Төлемді уақытынан кеш жүргізгені үшін салынатын өтем ақы
Қысқа мерзімді қаржыландырудың екі нұсқасын салыстырмалы бағалауды жүргізейік:
1) ақша қаражаттарына деген мұқтаждықты тезірек жабу үшін шегерме
2) шегерме жасамау үшін несие алу.
Келесі кестеде басты мәліметтер берілген (кесте 9)
Кесте 9 – Кәсіпорынның басты мәліметтері
Көрсеткіштер
Бағаның инфляцияның кесірінен өсуі, % 200
Келісім бойынша төлеу мерзімі, күн 40
Шегерме, % 3
Қысқа мерзімді несиеге банк проценті, % 30
Капиталды альтернативті салу рентабельділігі, % 15
Банк несиесін алу немесе шегерме жасау кезіндегі қаржылық нәтиженің
Кесте 10 – Қаржылық нәтиже есебі (1000 теңгеге)
Көрсеткіштер Шегерме жасау Несие
1. Баға индексі 1,023 1,023
2. Дисконттау коэффициенті 0,978 0,978
3. Әрбір 1000 теңгеден шегерме жасағаннан болатын жоғалтулар, теңге
4. Әрбір 1000 теңгеден инфляция кесірінен болатын жоғалтулар, теңге
5. Капиталды салу альтернативаларынан болатын кіріс, теңге 94,87
6. Проценттерді төлеу, теңге - 25
7. Қаржылық нәтиже, теңге 64,87 39,47
Мәліметтерден байқап отырғанымыздай кәсіпорын несие алғаннан гөрі, шегерме жасаудан
Шегермеден бас тартқандағы баға = (шегерме проценті/ 100%-шегерме проценті)
Төлемді кешіктірудің максималды ұзақтығы, күн – шегерме жасалынатын кезең,
29,37%>15% болғандықтан, шегермеден бас тарту банк несиесінен 14,3 процентке
Ойдан алынған мәліметтерді пайдалана отырып, жабдықтаушыларға шикізат пен материалдар
Шикізат пен материалдардың негізгі түрлеріне: ірі қара және ұсақ
Алайда 5%-дық шегерме деңгейі біздің мысалымызда ең төменгі деңгей
Шегерменің ең төменгі деңгейі = 40% / 360 х
Шегерменің максималды деңгейі = 1000 х 5% = 50
Кесте 11 – Қаржылық нәтиже есебі (1000 теңгеге)
№ Көрсеткіш Шегермесі бар төлем Шегермесі жоқ төлем
1 Шикізатқа төленетін ақы, теңге 950 1000
2 Проценттерді төлеу бойынша шығындар, теңге 950х0,4х45/360=47,5 -
Жиыны 997,5 1000
Осылайша шегермелер жүйесі кәсіпорында инфляциялық жоғалтулардан сақтауға және айналым
Келесі шара ретінде кәсіпорынның маркетинг бөлімінде істейтін мамандардың еңбектерін
Берілген шара бойынша арнайы маркетинг бөліміне, өткізу операцияларына бейімделген
Бағдарламаның көшірмесін дайындау және автоматтандырылған программасын жетілдіру мен енгізуге
Құру мен енгізуге кеткен шығындар келесі формула бойынша анықталады:
С=Салг+Сжт+Сенд+Стқк,
мұндағы:
Салг – алгоритм құруға кеткен шығындар;
Сжт – программаны жазу мен тексеруге кеткен шығындар;
Сенд – программаны енгізуге кеткен шығындар;
Стқк – техникалық құралдар кешеніне кеткен шығындар.
Алгоритм құруға кеткен шығындар
Салг=ЕАқұрушы*У/30+Отзп
Программисттің еңбекақысы сағатына: 230 тг.
ЕАқұрушы – программистің еңбекақысы: 38720 (тг);
У – алгоритм құруға кеткен уақыт: 14 (күн);
Отзп – әлеуметтік қажеттіліктерге алып тастаулар: (0,21).
Алгоритм құруға кеткен шығындардың жалпы сомасы мынадай:
Салг=(38720*7)/30+0,21*(38720*7/21)=23490,4 (тг)
Келтірілген шығындар және экономикалық тиімділік есебі
Жұмыс уақытының жоспарлық балансы:
Календарлық күн саны:Тк=365
Демалыс күндер саны:Тв = 111
Жұмыс уақытының номиналды уақыты:Тн=Тк-Тв = 254
Жұмысқа келмеген күндер, оның ішінде:Ткелм= 2
- еңбек демалысы:Тотп= 24+10
- сырқаттану:Тсырк= 6
- оқуға бару:Току=1
- мемл. міндеттерді атқару:Тмем=1.
Жұмыс уақытының тиімді қоры, күн:Тэф.д=Тн-Ткелм= 252;
Смена ұзақтығы:Тсм= 8сағ;
Смена саны:Nсм= 1;
Жұмыс уақытының тиімді қоры: Тэф.сағ=Тэф.д·Тсм = 2016сағ.
Программаны енгізуге дейінгі тиімді қор келесі формуламен анықталады:
Тэф.сағ=Тэф.д*Тсм = 8*252 = 2016 сағ.
Осы программаны енгізгеннен кейін орындалатын жұмыстар саны күніне 1
Программалық қамсыздандыруды енгізгеннен кейінгі жұмыс уақытының тиімді қоры келесі
Тэф.сағ. = (Тсм – Тсмн)*Тэф
Т эф.сағ. = (8-1)*252=1764 сағ.
Программаны жазу мен тексеруге кеткен шығындар
Шығындар мына формуламен анықталады:
Сжт=Кжт+Фе/а.жт ,
мұндағы:
Кжт – программаны жазуға кеткен машиналық уақыт құны;
Фе/а.жт – программаны жазу үшін программистке төленетін еңбекақы
Еңбекақы қоры:
Фе/а.жт= kа* ЕАқұрушы +Отзп,
мұндағы:
kа – программаны құруға кеткен ай саны=14/30=0,47 (ай);
ЕАқұрушы - программистің еңбекақысы =38720 (тг);
Отзп – әлеуметтік қажеттіліктерге алып тастаулар (0,21%).
Еңбекақы қорының ақшалай сомасы мынадай:
Фе/а.жт = 0,47*38720+(0,47*38720)*0,21=22020,1 (тг)
Программаны жазу мен тексеруге кеткен машиналық уақыт құны былай
Кжт = kт* k *q
Компьютер сағатына = 0,8 кВт
Мұндағы:
kт – программаны жазуға кеткен тәулік саны=14 (тәулік);
k – ПЭЕМ-да тәулігіне жұмыс істейтін сағат саны=8 (сағ);
q – машиналық уақыттың сағаттық құны=4,368 (тг/сағ).
Кжт =14*8*4,368=489,216 (тг)
Өткізу бөлімінің жұмысын жүргізуге қажетті программасын құру мен тексеруге
Сжт=Кжт+Фе/а.жт ,
Сжт=489,216+22020,1=22509,3 (тг)
Программаны енгізуге дейінгі кеткен шығындар
Программаны енгізуге кеткен шығындар келесідей жолмен анықталады:
Сенд =Кенд + Фе/а.енд
мұндағы:
Кенд – енгізу кезіндегі машиналық уақыт құны;
Фе/а.енд – енгізу кезіндегі программистің еңбекақы қоры;
Енгізу кезіндегі машиналық уақыт құны:
Kенд=k*d*q
мұндағы:
k – ПЭЕМ-да жұмыс істейтін сағат саны = 8
d – ПЭЕМ-да жұмыс істеудің тәулік саны = 10
q – машиналық уақыттың сағаттық құны = 4,368(тг/сағ).
Kенд=8*10*4,368= 349,44 (тг)
Еңбекақы қоры былай анықталады:
Фе/а.енд = ЕАқұрушы * +Отзп
мұндағы:
ЕАқұрушы - программистің еңбекақысы = 38720 (тг);
d – ПЭЕМ-да жұмыс істеудің тәулік саны = 10
D – Бір айдағы жұмыс күндерінің саны = 21
Жүйені енгізудегі еңбекақы қорының мәні мынадай:
Фе/а.енд = (38720 * 10)/21+(38720*0,21)=26569,2 (тг)
Жүйені енгізудеге кеткен жалпы шығындар сомасы:
Сенд= 349,44+26569,2 =26918,6 (тг)
Бұл тапсырма кәсіпорынның есептеу-ақпараттық орталығының бағдарлама жасаушылары қолымен жүзеге
Тапсырманы программаны пайдаланбай шешуге кеткен шығын мөлшері мына формуламен
Ф= ЕАстат.+Отзп
мұндағы:
ЕАстат – Маманныңжылдық еңбекақы мөлшері;
Отзп – әлеуметтік қажеттіліктерге алып тастаулар (0,21%);
Маманның жылдық еңбекақы мөлшерін анықтайық:
ЕАстат = ЕА’стат *N*12
мұндағы:
ЕА’стат – маркетолог маманның еңбекақысы = 45000 (тг);
N – осы тапсырманы шешуге қатысатын адам саны =
Мамандардың жылдық еңбекақы қоры мына шаманы құрайды:
ЕАстат = 45000*12*3=1620 (мың тг)
Тапсырманы программаны пайдаланбай шешкен кездегі жалпы шығын мөлшері:
Ф =1620+(1620*0,21)=1620+340,2=1960,2 (мың тг)
Бөлім қызметкерінің ставкасы жұмыс уақытының 200 тнг/сағ құрайды.
Программаны енгізгеннен кейінгі жылдық еңбек ақысы:
ОТпрог = Тэф.ч*Nстав = 1764*200 = 352,8 мың тенге;
Осыдан еңбек ақыны үнемдеу келесі формуламен анықталады:
OT=ОТдо- ОТпрог=1960,2 – 352,8 = 1607,4 теңге;
Программа кешеніне кеткен шығындар
Лицензиялы Delphi 2011 программасынын құны 152200 тенгені құрайды, ал
Жалпы шығын: Стқк= 184880 тенге.
Программалық өнімді жасаудан ендіруге дейінгі сатылардағы жалпы шығын:
С=Салг+Сжт+Сенд+Стқк,
С=23490,4 + 22020,1 + 26918,6 + 184880= 257309,1 (тг)
Программаны енгізгенге дейінгі және кейнгі шығындар есебі
Құрал-жабдықтың қуаты келесі формуламен анықталады:
мұндағы:
Рн.сил – құрал-жабдықтың номиналды жиынтық қуаты, кВт;
Тгод – құрал-жабдықтың жылдық еңбек уақыты, сағ;
Ки – электроэнергияны қолдану коэффициенті;
Құрал-жабдықтың жылдық жұмыс уақыты келесі формуламен анықталады:
Tжыл=Tном*Tсм*0,75*Kсм;
мұндағы:
Тном – Жұмыс уақытының номиналды қоры, күн;
Тсм – смена ұзақтығы, сағ;
Ксм – сменалық коэффициент, Ксм=1;
Программаны енгізгенге дейінгі құрал- жабдықтың жылдық жұмыс уақыты келесі
Tжыл=254*8*0,75*1=1524сағ;
Программаны енгізгеннен кейінгі құрал- жабдықтың жылдық жұмыс уақыты келесі
Tжыл=254*7*0,75*1=1333,5сағ;
Құрал-жабдықтың номиналды жиынтық қуаты:Рн.сил = 0,5 кВт;
Онда программаны енгізгенге дейінгі қуат шығыны құрайды:
Онда программаны енгізгеннен кейінгі қуат шығыны құрайды:
Программаны енгізгенге дейінгі электроэнергия тарифы 1 квт-қа ≈8 тнг
Программаны енгізгеннен кейін:
Осыдан электроэнергияны үнемдеу келесі формуламен анықталады:
Қажетті канц. тауарларға кеткен шығындар (тонер, қағаз): 3500 тенге;
Программаны енгізгенге дейінгі ағымдық шығындар:
Cжыл =OTпрог+Ээл.мк+М= 1960,2+8,704+3,500=1972,4 мың теңге
Программаны енгізгеннен кейін:
Cжыл = 352,8+7,616+1,000=361,42 мың теңге
Жылдық үнем:
Үж= 1972,4 – 361,42 = 1610,98 мың теңге
Енгізілетін программаның ақтау мерзімі келесі формуламен анықталады:
Тақт = 257309,1/1610980= 0,16 (жыл)
Жылдық экономикалық эффект мына формуламен анықталады:
ЭТжыл=Үж - ЕнК
мұндағы:
Үж – жылдық шығынды үнемдеу;
Ен – капитал салымдарының эффективтілігінің нормативтік коэффициенті (0,6);
К – жүйені құру мен ендіруге кеткен шығындар.
Жылдық экономикалық эффект мынаған тең:
ЭТжыл= 1610,98– (0.6*257,3)= 1456,6 (мың тг)
Экономикалық тиімділік есебінің көрсеткіштері енгізілетін программаның тиімді екенін көрсетеді
Кесте 12 - Шараның экономикалық тиімділігі
Атаулары Программаны енгізгенге дейін Программаны енгізгеннен кейін
Қызмет уақытының тиімді қоры, сағат 2016 1764
Жылдық еңбек ақысы, мың теңге 1960,2 352,8
Еңбек ақыны үнемдеу, мың теңге 1607,4
Құрал- жабдықтың жылдық жұмыс уақыты, сағ 1524 1333
Ағымдық шығындар қоры, мың теңге 1972,4 361,42
Жылдық үнемдеу, теңге 1610,98
Енгізілетін программаның ақтау мерзімі, ай 2 (ай)
Экономикалық тиімділік, мың теңге 1456,6
Қорытынды: Жоғарыдағы есептеулер нәтижесінде біз 1456,6 мың теңге құрайтын
Сонымен, барлық үсынылған шаралар тиімділігі келесі кестеде берілген (кесте
Кесте 13 – Кәсіпорынның коммерциялық қызметін жетілдіру шаралары
№ Ұсынылатын шара түрлері Мақсаты Экономикалық үнем, мың теңге
1 Тура өткізу саясатын ұйымдастыру, мың теңге Өнім
2 Төлемді алдын-ала жүргізгені үшін шегерме жасау, теңге
3 Маркетинг, өткізу бөліміне компьютерлік бағдарлама (басқарылатын мәліметтер базасын)
Қорытынды
Экономикалық қарым-қатынастардың тұрақтану жағдайларында ағымдағы қызметтің нәтижелігі барлық кәсіпорындардың
Коммерциялық қатынастар іскерлік қатынастар субъектілерінің экономикалық еркіндік жағдайында дами
Коммерциялық қызметтегі алға қойған міндеттерді орындау үшін келесідей қағидаларға
коммерцияның макетинг қағидаларымен үзіліссіз байланысы;
коммерцияның икемділігі, оның үнемі өзгеріп отыратын нарық талаптары есебіне
коммерциялық тәуекелдерді алдын-ала көре алу қасиеті;
артықшылықтарды ерекшелеп көрсету;
жеке инициативаларды көрсету;
сауда мәмілелері бойынша қабылданған міндеттемелердің орындалуына жоғары жауапкершілік;
соңғы нәтиже-пайдаға қол жеткізуге бағытталу.
Коммерцияның маркетингпен тығыз байланысы ең алдымен маркетингтің «сатылатын затты
Коммерцияның икемділігі нарықтың талаптарын уақытында есепке алумен байланысты, ол
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып тарихы 20-ғасырдың бас
ЖШС «Семей ет комбинаты» ет, ет өнімдерін, шұжықтың бірқатар
ЖШС «Семей ет комбинаты» өнімдерінің сапасын арттыру үшін өндіріс
ЖШС «Семей ет комбинатын» директор басқарады. Әрбір бөлімшелердің өзінің
ЖШС «Семей ет комбинаты» маркетингтік стратегиясы дұрыс жоспарланған, ол
Өнімді өндіру үшін шикізат Шығыс Қазақстан облысының шеткері жатқан
Өнімді өндіруге кеткен шығындарды өткізуден түскен пайдамен жабады. Осының
ЖШС «Семей ет комбинаты» жұмысшыларға уақытылы еңбек ақы төлеумен
ЖШС «Семей ет комбинатының» құжаттары барлық талаптарға сай жасалады.
Негізінен кәсіпорынның қаржылық жағдайы жақсы, шығынды алып тастағандағы таза
ЖШС «Семей ет комбинаты» қазіргі заман талабына сай сапалы,
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде коммерциялық қызмет, оның қағидалары, тарату
1. Комбинаттың тура өткізу саясатын ұйымдастыру;
2. Шегермелер пайдалану арқылы дебиторлық қарыздылықты басқару, ол да
3. Маркетинг, өткізу бөліміне компьютерлік бағдарлама (басқарылатын мәліметтер базасын)
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
«Қазақстан-2030» мемлекеттік дамудың ұлттық бағдарламасы
Қазақстан халқына ҚР Президентінің жылдық жолдауы. 4.04.05//Казахстанская правда, №
Баканов Михаил Иванович, Шеремет Анатолий Данилович. Теория экономического анализа:
Галаева А.М. Экономика труда: Уч.пособие. – М., 1995, 287с.
Е.П. Козлова, Н.В. Парашутин, Т.Н. Бабченко «Бухгалтерский учет в
Макконел К.Р., Брю С.Л. Экономик: Принципы, проблемы и политика.
ҚР статистикасы бойынша Ұлттық Агентствосы, сайт: www.statebase.kz .
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Издание 2-е, переработанное
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятий АПК. Издание 2-е,
Стерлигов Б.И. Организация, планирование производства и управление на предприятиях
Слезингер Г.Э. Труд в условиях рыночной экономики. М., 1996,
Смирнов И.А., Смекалов П.В., Устюжанина Д.Ф. Анализ хозяйственной деятельности
Травин В.В., Дятлов В.А. «Основы кадрового менеджмента», М-95.
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. «Методика финансового анализа». – М.:
Экономика: Учебник/под.ред.доц. А.С. Булатова. 2-е изд., перераб. и доп.
«Экономика предприятия» под.ред. Хрипача В.Я. – 2-е изд. –
«Экономика предприятия»: Учеб. под.ред. проф. Горфинкеля В.Я., проф. Швандара
«Экономический анализ» под.ред. Гиляровской Л.Т. – М.: 2001г.
Дюсенбаев К.Ш. «Анализ финансового положения».
Гличев А.В., Круглов М.И. «Управление качеством продукции». – М.:
Гличев А.В. «Современные методы управления качеством» /ж. «Стандарты и
Егоров Ю.Н., Варакута С.А. «Планирование на предприятии»: - М.:
Каранчева Т.Г. Оценка затрат на качество продукции //Автоматизация и
Каплен Г. «Практическое введение в управлении качеством» М.
Крылова Г.Д. «Зарубежный опыт управления качеством». –М.: Издательство стандартов,
Любушкин Н.П., Лещева В.Б., Дьяков В.Г. «Анализ финансово-экономической деятельности».
Ришар, Жак. Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятия/ Пер.
Робертсон А. Управление качеством. – М.: Прогресс, 1974г.
Управление качеством / Под.ред. С.Д. Ильенковой. – М.: ЮНИТИ,
Е. Стоянова «Финансовый менеджмент», М.: Перспектива, 1994.
В.И. Тарасов «Рынок и цены» // Финансы, учет, аудит,
Маркетинг: теория и практика / под.ред. Г.Я. Кожекина, Мн.,
Райцкий «Экономика предприятия», М.: Прогресс, 1999.
Г.Н. Чубаков «Стратегия ценообразования», М.: Инфра-М, 1999.
Анализ хозяйственной деятельности в промышленности / под.ред. В.И. Стражева
Е.П. Пешкова «Маркетинговый анализ в деятельности фирмы», М.: Ось-89,
Е. Стоянова «Финансовый менеджмент», М.: Перспектива, 1994
Қосымша А – Кәсіпорын қызметінің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2010 жыл 2011 жыл 2012
жыл 2012 жылдың 2011 жылдан ауытқулары
+, - %
1 2 3 4 5 6 7
1 Өндірілген өнім көлемі, мың т. 28462 75999 300210
2 Сатылған өнім көлемі, мың т. 28462 75999 300210
3 Сатылған өнімнің өзіндік құны, мың т. 11792 32172
4 Материалдық шығындар, мың т. 9321 17895 1000530 82635
5 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны, мың.т. 17531 40229
6 Айналым қорларының орташа жылдық құны, мың.т. 14028 30871
7 Жұмыс істейтіндердің орташа тізімі, адам 104 121 158
7.1 соның ішінде жұмысшылар, адам 82 118 121 3
8 Таза табыс, мың.т. 16670 48827 174312 130485 398
9 Қор қайтарымдылығы, мың.т. 1,6 1,9 2,2 0,3
10 Қор сыйымдылығы, мың.т. 0,6 0,5 0,5 0 100
11 Қор қаруландырулығы, мың.т. 84 166 440 274 265
12 Бір жұмыскер өндірімі, мың.т. 273,7 628,1 1900,1 1272,0
13 Бір жұмысшы өндірімі, мың.т. 347,1 644,1 2481,1 1837,0
14 Орташа айлық еңбек ақы мөлшері, мың.т. 21,4 32,8
15 Өндіру рентабельділігі, % 52,8 61,6 66,9 5,3 109
16 Өнім рентабельділігі, % 141.8 136.2 138.5 2.3 102
17 Сату рентабельділігі, % 95 106 125 16 145
Қосымша Б – «Семей ет комбинаты» ЖШС өнімді өткізу
Қосымша В – Шараны жүзеге асыруға қажетті күрделі салымдар
№ Шығын түрі Сомасы, мың теңге
1 Тоңазытқыш витриналар 375
2 Сатушылардың еңбек ақысы 60
3 Жалға беру 75
Жиыны 510
Жылына 1995
Қосымша Г – Қаржылық нәтиже есебі (1000 теңгеге)
Көрсеткіштер Шегерме
жасау Несие
1. Баға индексі 1,023 1,023
2. Дисконттау коэффициенті 0,978 0,978
3. Әрбір 1000 теңгеден шегерме жасағаннан болатын жоғалтулар, теңге
4. Әрбір 1000 теңгеден инфляция кесірінен болатын жоғалтулар, теңге
5. Капиталды салу альтернативаларынан болатын кіріс, теңге 94,87
6. Проценттерді төлеу, теңге - 25
7. Қаржылық нәтиже, теңге 64,87 39,47
Қосымша Д – Қаржылық нәтиже есебі (1000 теңгеге)
№ Көрсеткіш Шегермесі бар төлем Шегермесі жоқ төлем
1 Шикізатқа төленетін ақы, теңге 950 1000
2 Проценттерді төлеу бойынша шығындар, теңге 950х0,4х45/360=47,5 -
Жиыны 997,5 1000
Қосымша Е – Кәсіпорынның коммерциялық қызметін жетілдіру шаралары
№ Ұсынылатын шара түрлері Мақсаты Экономикалық үнем, мың теңге
1 Тура өткізу саясатын ұйымдастыру, мың теңге Өнім
2 Төлемді алдын-ала жүргізгені үшін шегерме жасау, теңге
3 Маркетинг, өткізу бөліміне компьютерлік бағдарлама (басқарылатын мәліметтер базасын)
64
Тұтынушы
Көтерме сауда
Бөлшек сатушы
Тұтынушы
Өндіруші
Бөлшек сатушы
Өндіруші
Өндіруші
Тұтынушы
Өндіруші
Көтерме сатушы
Ұсақ көтерме сатушы
Бөлшек сатушы
Тұтынушы
Тұтыну
шыға жеткізу
Тиеу
Қоймаға орналас
тыру
Жөнелті
летін партияны қаптау және толықтыру
Тауар қозғалысын рәсімдеу және ұйымдастыру операциясы
Өндірістен келіп түскен өнімдерді рәсімдеу операциялары
Тұтынушы тапсырысы
«Семей ет комбинаты» ЖШС
Бөлшек сауда
Дүкендер, сауда павильондары
Дүкендер,
Тұтынушылар
Тұтынушылар
Бөлшек сауда
Дүкендер, сауда павильондары
«Семей ет комбинаты» ЖШС
КӨТЕРМЕ САУДА
Көтерме және бөлшек сауда функциялары мен міндеттері
Тауар қозғалысының бухгалтерлік есебі
Өнімді өткізу және тарату
Негізгі өткізу арналары, деңгейлері
Тауар өткізу арналарының мәні, қызмет аясы, түрі және деңгейлері
Электр энергиясының көтерме сауда нарығы
Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі ретінде
Тауарлар таратылуының әдістері. Тауарлар өтілін жылдамдату
Тауар арналары және тауар қозғалысы