Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
I. КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ЖӘНЕ РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
7
1.1. Кәсіпорын қызметінің маңызы және мақсаты 7
1.2. Кәсіпорынның табысы және рентабельділігі 11
1.3. Кәсіпорынның рентабельділігін басқару және реттеу 17
II. «КА-БИСКО» ЖШС ҚАРЖЫЛЫҚ-ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІН ТАЛДАУ
23
2.1 «Ка-Биско» ЖШС сипаттамасы және экономикалық
қызметін бағалау
23
2.2. Кәсіпорынның табыстылығының абсолютті
көрсеткіштерін талдау
29
2.3. Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау 32
III. КӘСІПОРЫН РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
40
3.1. Кәсіпорын табысына әсер етуші негізгі факторлар 40
3.2. Кәсіпорынның рентабельділігін арттыру жолдары 44
ҚОРЫТЫНДЫ 50
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 55
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Бәсекелестік ортада кәсіпорынның қаржы менеджменті оның нарықтық
Табыс кәсіпорын қызметіндегі атқаратын ролі үлкен, ол кәсіпорынның мүлкінің
Кәсіпорынның өндіріске салынған активтерінің рентабельділік (табыстылық) деңгейі инвестициялық шешімдер
Тек табыс қана бірімен бірі тығыз байланысты үш мәселені
Алайда, қажетті шығындарды шығармай, бәріміз білеміз, мақсат еткен нәтижеге
Жұмыстың мақсаты және міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорындардың рентабельділігін
кәсіпорын табысы мен рентабельділігінің экономикалық негіздерін қарастыру;
кәсіпорын өнімінің және өндірістік құралдарының рентабельділігін талдау әдістемелерін игеру;
кәсіпорындардың рентабельділігін арттыру жолдарын қарастыру.
Жұмыс үш тараудан тұрады. Тараулардың тақырыптары мен мазмұны жұмыстың
Мұнда логикалық кезекпен келесідей сұрақтар қарастырылатын болады:
нарықтық экономикалық қатынастар жүйесіндегі шаруашылық субъектілерінң қызметінің мазмұны және
кәсіпорын табысының мазмұны, оның кәсіпорын экономикасын дамытудағы ролі, кәсіпорын
кәсіпорын шеңберінде рентабельділікті басқарудың және реттеудің негізгі принциптері;
кәсіпорынның табыстылығының абсолютті көрсеткіштеріне талдау жүргізу;
кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау және бағалау;
нарық жағдайларындағы кәсіпорынның рентабельділігіне әсер етуші негізгі факторларды анықтау;
кәсіпорынның рентабельділігін арттырудың жолдары мен резервтерін қарастыру.
Зерттеу объектісі ретінде кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметтен алатын табысы
Жұмысты орындау барысында кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық жағдайын талдау, кәсіпорын қаржысы,
Жұмыстың ақпараттық негізін Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері, сондай-ақ «Ка-Биско»
Зерттеу жұмыстары қаржылық, экономикалық математикалық, статистикалық және логикалық талдау
І. КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ЖӘНЕ РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Кәсіпорын қызметінің маңызы және мақсаты
Нарықтық экономикаға көшу және нарықтық қатынастардың дамуы елімізде кәсіпкерліктің
Кәсіпорын – бұл белгілі бір өнім өндіретін немесе қоғамға
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижелері - өнімді шығару мен көрсетілген
Кәсіпорындардың өндірістік активтерінің (негізгі және айналым құралдары) құны бірнеше
өндірісті негізгі және айналым қаражаттарымен қамтамасыз етуде ең оңтайлы
өндірілген өнімнің саны мен сапасы;
өндірілген өнімнің сатылым көлемі;
өнімді сатудан түскен кіріс пен табыс. /2/
Осы факторлар негізінде қол жеткізілген тиімділіктің деңгейі мен сипатын
өндірістік қорлармен қамтамасыз ету, яғни жер бөлігімен, өндірістік ғимараттармен,
кәсіпорынның техникалық-экономикалық және әлеуметтік дамуының қажетті деңгейін қамтамасыз ету,
кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметтерінің коммерциялық саласын қалыптастыру факторлары, яғни кәсіпорынның
Кәсіпорын қызметінің негізгі факторлары:
Жер – бұл белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан
Еңбек күші – ой және дене еңбегі, еңбекке қатысушылардың
Еңбек заты және еңбек құралдары. Еңбек заты және еңбек
Капитал - өндірістік тұтыну қажеттіліктеріне сай қалыптасатын ақша қаражаттары.
Кәсіпорындардың қазіргі нарық жағдайларындағы маңызы мен олардың дамуының негізгі
Баршаға мәлім, кәсіпорындар бірінші кезекте қоғам мүдделерін емес, өз
Қалыптасқан тәжірибеге және Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, кәсіпорындағы
Ірі кәсіпорындарда арнайы бөлімшелері құрылады: оперативтік, ағымды және стратегиялық
Қаржы қызметінің міндеттері мынадай:
қаржы ресурстарын басқару жөнінде қабылданған шешімдерді бақылау;
өткен уақыттың тәжірибелерін ескеру және талдау, сондай-ақ оларды кәсіпорын
шаруашылықтың сыртқы ортасындағы өзгерістердегі мүмкін болатын бағыттарды және даму
стратегиялық мақсаттарды және перспективаларды есепке алу;
қабылданатын шешімдердің және жүргізілетін өзгерістердің төтенше сипатына икемделу;
кейбір сыртқы факторлардың ықпалының анықталмағандығын негіздеу және мойындау.
Қаржы менеджментінің негізгі міндеті: кәсіпорындағы ақша ағындарын басқару және
Шаруашылық қызметті өзін-өзі реттеу принципі – белгілі бір кездегі
Өзін-өзі өтеу принципі – дамудың қандай да бір бағытына
Өзін-өзі қаржыландыру принципі – кәсіпорынның тек рентабельді жұмысын ғана
Кәсіпорын тек меншікті қорларды емес, сонымен қатар бюджеттен тыс
Өзін-өзі қаржыландырудың негізгі көздеріне мыналар жатады:
қаржылық және қызмет нәтижесінде алынған табыс;
өндірістік активтерді жөндеу қорындағы қаражаттар;
ішкі қаржы резервтері;
құрылтайшылардың үлестік жарнамалары (салымдары);
бағалы қағаздар шығару және т.с.с.
Қаражаттарды меншікті және қарыз деп бөлу техникалық процеспен анықталады,
Қаржы резервтерін қалыптастыру принципі – кәсіпорынның дербестілігінің белгісі болып
Кез-келген кәсіпорынды басқарудың басты мақсаты – “ақша жасау” немесе
Егер де мүмкін болатын қаржылық міндеттерді қарастыратын болсақ, онда
нарықтық экономиканың атрибуты болып табылатын бәсекелестік ортада өміршеңдік көрсету;
қаржылық және шаруашылық қызмет барысында қаржылық қиындықтарды және банкроттылықты
бәскелестермен күресте жеңіске жету;
нарық секторын және ондағы сатылым көлемі мен үлесін барынша
ақшалай түсімдердің тұрақты түрде ұлғайып отыруын қолдау және жағдай
өндірістік шығындарды барынша азайту арқылы табысты арттыру.
Бұл кәсіпорындардың алға қойған мақсаттарының бірнешесі ғана, оларды одан
Мысалға, нарық секторын немесе сатылым көлемін арттыру оңай –
Табысты арттыру, сөз жоқ, алға қойған міндеттердің ең кеңінен
Табысты арттыру мақсаты “түпкі” табысты қарастыруы да мүмкін, алайда
Жоғарыда аталған мақсаттар түрлі, алайда екі класқа жату тенденциясына
Кәсіпорын мүддесі, сонымен, өндіріс көлемін ұлғайту нәтижесінде үлкен табысқа
1.2. Кәсіпорынның табысы және рентабельділігі
Табыс нарықтық экономиканың аса маңызды категорияларының бірі болып табылады.
Табысты қолданылған және төленбеген жалдамалы еңбек күшінің нәтижесі деген
Микроэкономикада табыс өндірілген өнімді өткізуден түскен қаражаттар мен жалпы
Табыс қолайлы, бухгалтерлік, экономикалық (таза) болуы мүмкін. Қолайлы табыс
Маңызды категория және кез-келген коммерциялық ұйымның негізгі мақсаты бола
Біріншіден, табыс кәсіпорынның шаруашылық қызметі нәтижесінде алынған экономикалық әсерді
Екіншіден, табыс ынталандырушы функцияны атқарады. Бұл табыстың тек қаржылық
Үшіншіден, табыс түрлі деңгейдегі бюджеттердің кірістерін қалыптастырудың маңызды көздерінің
Кәсіпорында табыс өндірілген өнімді өткізудің нәтижесінде қалыптасады. Оның мөлшері
Табыстың экономикалық мәні бүгінгі экономикалық теорияның ең бір күрделі
Бүкіләлемдік банктің бухгалтерлік есеп, қаржылық есеп беру және аудит
Ықшамдалған түрде бұл ұғым 1995-жылдың 26-желтоқсанында Қазақстан Республикасы Президентінің
Табыс кәсіпорынның кәсіпорындардың шаруашылық-қаржылық қызметінің нәтижесі болып табылады. Табыс
Табыс кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалаудың және жоспарлаудың ең маңызды
Дегенмен де, кәсіпкерлік қызметтің қаржылық көрсеткіші ретінде табыстың жетекші
Кез-келген жолмен үлкен табыстарға қол жеткізуге ұмтылудың нәтижесінде экономикада
Табысты арттырудың негізгі жолы - өнімнің бағасын арттыру. Осылайша,
Экономикалық әдебиеттерде табыс ұғымымен кәсіпорынның табыстылық (рентабельділік) ұғымы қосарлана
Осылайша, кәсіпорынның табыстылығы мен рентабельділігін ұғымдары ғалымдардың осы экономикалық
Рентабельділік өндіріс тиімділігін және корпорацияның табыстылығын анықтайтын көрсеткіштердің бірі
Ең алдымен рентабельділіктің түсінігіне тоқталайық.
Оның бір анықтамасы мынадай: рентабельділік (rentabl неміс тілінен
Кәсіпорынның табыстылығы (рентабельділігі) дегеніміз – бұл кәсіпорынның барлық өндірістік
Рентабельділіктің тағы бір түсінігін келтіруге болады: рентабельділік пайданың өндіріс
Пайданың абсолютті шамасы кәсіпорынның тиімділігін көрсете алмайды. Кәсіпорын
Кәсіпорынның жалпы рентабельділігі баланстық табыстың негізгі өндірістік қорлардың және
(1)
мұндағы, Р – рентабельділік %;
Т – табыс;
Қнақ – негізгі өндірістік және нормаланған айналым
құралдарының орташа жылдық құны.
Рентабельділік деңгейі кәсіпорынынң тек табыстылығына ғана емес, сонымен қатар
Есепті рентабельділік өндірістік қорларға төлемдерді, тұрақты төлемдерді, банктік несие
(2)
мұндағы Р – рентабельділік, %;
Бк – кәсіпорын өнімінің көтерме бағасы;
Қө - өнімнің өзіндік құны.
Өнім бойынша есептелген рентабельділік көрсеткіші өнімді өндіруге кеткен еңбек
Рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорын қызметінің тиімділігін және қаржылық нәтижесін сипаттайды.
Рендтабелділік көрсеткіштері кәсіпорын табысын құрудың факторлық ортасын сипаттайды.
Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстылықты қамтамасыз ету
1.3. Кәсіпорынның рентабельділігін басқару және реттеу
Нарықтық экономика және бәсекелестіктің дамуы жағдайларында кәсіпорындардың қаржылық менеджментінің
Жалпылай айтқанда қаржы менеджменті дегеніміз – бұл кәсіпорынның табыс
Өз ісін ашар кезде кәсіпкер өзінің қызмет формасына қарамастан
қандай ұзақ мерзімді инвестициялар қажет болады? Яғни, қандай салада
инвестицияларды қаржыландыру үшін ұзақ мерзімді қаржы ресурстарын қандай көздерден
күнделікті орын алатын қаржылық операцияларды қалай басқару қажет, мысалға,
Әрине, бұл сұрақтардан басқа көптеген сұрақтарға жауап табу керек,
Қаржылық басқару функциясы әдетте жоғарғы буындағы жетекшілердің мойнына жүктеледі,
Қаржы менеджментінің қызметтерінің түрлерін келесідей тәртіп бойынша бір жүйеге
жоспарлау – стратегиялық, оперативтік және ағымды қаржылық жоспарлауды, түрлі
баға саясатын анықтауға және өнімді сату жоспарын құруға қатысу;
өзге кәсіпорындармен қосылу немесе бөліну нәтижесінде мүмкін болатын капитал
қаржыландыру көздерімен қамтамасыз ету: қысқа және ұзақ мерзімді қаржыландырудың
қаржы ресурстарын басқару: есеп шоттардағы және кассадағы ақша қаражаттарын
қаржылық есеп, бақылау және талдау: есеп саясатын қалыптастыру; қаржылық
Нарықтық жағдайларда кәсіпорындардың басты мақсаты табыс табу болғандықтан, осы
Кәсіпорын рентабельділігін реттеу барысы оны басқару барысымен тығыз байланысты
Батыстық қаржы менеджментінің негізгі дилеммасы – «немесе табыстылыққа, немесе
Өндірістік активтердің өтімділік деңгейі құлдырап кеткен жағдайда кәсіпорынның табысын
Нормативтік әдістің мәні – алдын-ала белгіленген нормативтер негізінде кәсіпорынның
Есептік-талдау әдісінің мәні – қаржылық нәтижелердің қол жеткізген нәтижелерін
Баланстық әдістің мәні – баланстар құру арқылы қолда бар
Жоспарлаудың ең тиімді әдісі – жоспарлық шешімдерді оңтайландыру. Бұл
барынша аз келтірілген шығындар;
барынша жоғары келтірілген табыстар;
мейлінше аз капитал қолдану нәтижесінде барынша жоғары рентабельділікке қол
барынша аз ағымды шығындар;
өндірістік активтерге салынған капиталдың 1 теңгесіне келетін барынша үлкен
қаржы ресурстарын барынша сақтап қалу, яғни қаржылық тәуекелді барынша
Аталған әдістерді қолдана отырып, кәсіпорын өзінің рентабельділік және өтімділік
Рентабельділікті есептеу үшін табысты, ағымды шығындарды, өндіріске салынған капиталдың
Өнімнің жекелеген түрлерінің рентабельділігін есептеу кезінде оларды өндіруден немесе
өзіндік құн (өндірістік немесе толық);
материалдық шығындарды есептемегендегі өзіндік құн (жаңа жасалған құнға қатысты
көтерме бағалардағы құн (тікелей емес салықтарды шегеріп тастағандағы құн).
Рентабельділік деңгейін талдау үшін баланстық табыс, өнімді өткізуден түскен
Рентабельділікті басқарудың ең күрделі де, маңызды элементтерінің бірі -
Дәстүрлі көзқарас бойынша шығындарды қысқартудың маңызды әдістері – бұл
Өнімнің еңбек сиымдылығын төмендету, еңбек өнімділігін арттыру түрлі жолдармен
Материалдық ресурстар өндірістік шығындардың құрылымында 60%-ға дейінгі үлес алады.
Негізгі өндірістік құралдардың амортизациясы бойынша шығындарды қысқарту оларды тиімді
Шет елдік фирмаларда өндірістік шығындарды қысқартудың маңызды факторларының бірі
Өндіріске кеткен шығындарды қысқартудың дәстүрлі әдістерімен қоса жаңадан пайда
Көптеген отандық компаниялардың, банктердің, экономиканың түрлі салаларындағы тауар өндірушілердің
Табыстың арқасында кәсіпорынның бюджеттің, банктердің, басқа кәсіпорындар мен ұйымдардың
ІІ. «КА-БИСКО» ЖШС ҚАРЖЫЛЫҚ-ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 «Ка-Биско» ЖШС сипаттамасы және экономикалық қызметін бағалау
Қазiргi уақытта “Ка-Биско” ЖШС Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және
Кәсiпорында 187 адам өнiмдi еңбек етуде. Өндiрiстiк күштердiң жыл
Фабриканың зертханасы шикiзаттың және өндiрудiң барлық сатысында өнiмнiң сапасына
Шоколад дайындайтын цехтың жыл сайын 360 тонна какао бұршағын
“Ка-Биско” ЖШС өз әрiптестерiне шығарылатын өнiмдi сатуда мейлiнше қолайлы
Өндiрiстiк инфрақұрылымның құрамында логистиканың тиiмдi сызбасы қолданылуда. Ол экспорттық
«Ка-Биско» кәсіпорнының шаруашылық және қаржылық қызметінің жалпы сипаттамасы Қазақстан
1 Серіктестіктің заңдық статусы.
1.1 Серіктестіктің ресми мәртебесі Қазақстан Республикасының әділет органында Серіктестік
1.2 Серіктестіктің меншік формасы - жеке меншік.
1.3 Серіктестік өз жұмысында Конституцияны, Қазақстан Республикасының заңнамасын және
2 Серіктестіктің қызметі:
2.1 Серіктестіктің негізгі мақсаты, заңды қызметін жүргізу арқылы таза
2.2 Қызметінің мәні: тамақ өнімдерін өндіру.
2.3 Тамақ өнімдерін көтерме бағамен сату және бөлшектеп сату.
2.4 Адам денсаулығын қорғау жөніндегі әрекет.
2.5 Қолданымдағы заңнамада тыйым салынбаған қайсібір қызмет түрлерін көрсету.
3 Серіктестіктің мүлкі оның жеке меншігі болып табылады.
3.1 Серіктестіктің мүлкі:
а) акцияларды орналастыру кезіндегі төлемнен;
б) қызметтен түскен табыстардан;
в) ҚР заңнамасы тыйым салмаған негіздер бойынша алынған өзге
4 Серіктестіктің жарғылық капиталы 20 000 000 (жиырма миллион)
5 Серіктестіктің органдары ол:
5.1 Жоғары орган - Құрылтайшылардың жалпы жиналысы;
5.2 Басқару органы- Директорлар кеңесі;
5.3 Атқарушы орган (алқалы) - Басқарма, оны Төраға басқарады
5.4 Ішкі аудит қызметі.
6 Құрылтайшылардың жалпы жиналысы құзыретіне кіретін мәселелерге келесі мәселелер
6.1 Серіктестік Жарғысына өзгертулер мен толықтырулыр енгізу немесе
6.2 Серіктестікті өз еркімен қайта құру немесе тарату;
6.3 Серіктестіктің жарияланған капиталын өзгерту туралы үкім шығару;
6.4 Есеп комиссиясының мүшелерінің сан құрамын, өкілеттілігінің мерзімін айқындау,
6.5 Директорлар кеңесінің мүшелерінің санын, өкілеттілігінің мерзімін айқындау, мүшелерін
6.6 Серіктестікте аудит жүргізетін аудиторлық ұйымдарды айқындау. Жылдық қаржы
6.7 Серіктестіктің жылдық қаржы есебінен түскен таза табысты бөлу
8. Атқарушы орган. Серіктестіктің ағымдағы қызметіне басшылықты атқарушы орган
9 Серіктестік қызметінің тоқтатылуы:
9.1 Серіктестікті қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөліп шығару, қайта
9.2 Қолданыстағы заңнамаға сәйкес Серіктестікті ерікті түрде тарату туралы
9.3 Серіктестікті мәжбүрлеп тарату үшін мына төмендегі банкрот болғаны
9.4 Серіктестікті құрған кезде, жою мүмкіндідігі жоқ, заң актілерінің
9.5 Серіктестікті тарату бойынша осы Жарғыда көзделмеген жағдайда заң
9.6 Серіктестікті тарату туралы негіздер бойынша, егер заң актілерінде
9.7 Соттың Серіктестікті тарату туралы шешімімен немесе осы баптың
9.8 Серіктестікті тарату рәсімі және оның кредиторларының талаптарын қанағаттандыру
«Ка-Биско» ЖШС қызметінің техникалық-экономикалық сипаттамасы мен көрсеткіштерін талдаудың нәтижелері
1 кесте – «Ка-Биско» ЖШС қызметінің технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2004 2005 Ауытқулар
+;- %
1 2 3 4 5 6 7
1 Өткізілген өнімнен тскен табыс мың. теңге 79700 83610
2 өткізілген өнімнің өзіндік құны. мың. теңге 70167 73054
3 Жалпы табыс мың. теңге 9533 10556 1023 110,7
4 Кезен шығыны мың. теңге 2333 1216 -1117 52,1
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың. теңге 7200 9340
1кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
6 салық салғанға дейінгі табыс мың. теңге 7200 9340
7 таза табыс мың. теңге 5040 6538 1498 129,7
8 өнім рентабелділігі % 0,06 0,08 0,02 -
9 сату рентабелділігі % 4,8 3,6 -1,2 -
10 Жұмыскерлер саны адам 88 187 99 212,5
11 Еңбек күші рентабельділігі % 57,3 35,0 22,3 -
12 негізгі құралдардың орташа жылдық құны. мың. теңге 49826
13 қор қайтарымдылығы теңге 1,60 1,50 0,1 93,8
14 қор сыиымдылығы теңге 0,63 0,67 0,4 106,3
15 қормен қарулану мың. теңге 566,2 298,3 -267,9 52,7
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
1 кестеге келетін болсақ, бұл кәсіпорынның технико-экономикалық көрсеткіштерін көрсетеді.
Екінші көрсеткіш өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының қалай жүріп
Үшінші көрсеткіш бойынша жалпы табыс 2005 жылмен 2004 жылды
Төртінші көрсеткіштен көріп отырғанымыздай кезең шығындары кемуде, яғни
Бесінші көрсеткіш мәліметтері негізгі қызметтен түскен табыстардың 2005 жылмен
Жетінші көрсеткіш таза табыс 2005 жылмен салыстырғанда
Рентабельділік кәсіпорын табысының қалыптасуының сипаттайтын басты көрсеткіштері болып табылады.
Сегізінші көрсеткіште қарастырып отырған кәсіпрынның өнім рентабелділігі 2005
Тоғызыншы көрсеткіш сату рентабельділігі 2005 жылды 2004 жылмен салыстырғанда
Оныншы көрсеткіш жұмыскерлер саны 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда
Он бірінші көрсеткіші еңбек күші рентабельділігі 2005 жылмен 2004
Он екінші негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2005 жылмен
Негізгі капиталдық пайдалану деңгейі бір жағынағн фондтар құрылымын қалыптастыруда
Он үшінші көрсеткіш қор қайтарымдылығы 2005 жылмен
Он төртінші көрсеткіш қор сыймдылығы 2005 жылмен 2004 жылды
Он бесінші көрсеткіш қормен қарулану 2005 жылмен 2004 жылды
Кәсіпорынны ішкі стратегиялық бағдарламаларына сәйкес «Ка-Биско» ЖШС өндірістік шеңберін
2.2. Кәсіпорынның табыстылығының абсолютті көрсеткіштерін талдау
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі
Табыстылықтың бірінші абсолютті көрсеткіші – өнімді өтізуден алынатын табыс
Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептің осы бабы бойынша негізгі
Табыс құрылымында ең үлкен үлес салмақты өнімдер мен тауарларды
Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қоймадағы өтпеген бұымдар қалдықтарының
Кәсіпорында өнімді өткізуден түсетін табыс жоспарланған тауар өндірісінен және
Табыстың екінші абсолюттік көрсеткіші - жалпы табыс. Ол өнімді
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор - өндірістік өзіндік
Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын,оны
Шаруашылық жүргізудің тұрақты экономикалық жағдайында жалпы табыстың өсуінің
Шығарушы салаларда табиғи себептерге байланысты табыс өсімін пайдалы қазбаларды
Соңғы тұтынушыға бағытталған салаларда сұраныс, өзіндік құн деңгейімен анықталаыһтын
Заттай түрде өнімі өткізу көлемінің өсуі табыстың өсуіне әкеледі.
Өндіріс және өнім өткізу көлемін өсіруге әкелетін айналым қаражаттарының
Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі. Бағаның
Шаруашылық жүргізудің тұрақты экономикалық жағдайында жалпы табыстың өсуінің негізгі
2 кесте – «Ка-Биско» ЖШС жалпы табысы, мың теңге
№ Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқуы
+;- %
1 2 3 4 5 6
1 Өнімді өткізуден түскен табыс 79700 83610 3910 104,9
2 Өнімнің өндірістік өзіндік құны 70167 73054 2887 104,1
3 Жалпы табыс (1 – 2) 9533 10556 1023
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
2 кестеден байқайтынымыз, жалпы табыс 2005-ші жылы 2004-ші жылға
Өткізу көлемінің өзгерісінің жалпы табыс ауытқуына әсерін анықтау үшін
Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші – негізгі қызметтен алынған табыс.
Дн = Дж – Рк,
мұндағы Дн – негізгі қызметтен алынған табыс;
Дж – жалпы табыс;
Рк – кезең шығындары.
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өзіндік
3 кесте – «Ка-Биско» ЖШС негізгі қызметтен түскен табысы,
№ Көрсеткіштер Өлшем
Бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқуы
( + ; - ) %
1 Жалпы табыс Мың теңге 9533 10556 +1023 110,7
2 Кезең шығындары Мың теңге 2222333 1216 -1117 52,1
3 Негізгі.қызметтен түскен табыс Мың теңге 7200 9340 +2140
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
3 кестеде «Ка-Биско» ЖШС негізгі қызметтен түскен табысы көрсетілген
Сонымен, біз зерттеуге алынған кәсіпорынның есепті жылдағы өнімді өткізуден
2.3. Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау
Табыстылықтың негізгі көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет
Рентабельділік көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет
Рентабельділік көрсеткіштер 3 топқа бөлінеді:
жалпы активтер (авансталған,жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтерінің рентабельділігі;
кәсіпорын өнімінің рентабельділігі;
ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін рентабельділік
Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі – берілген кәсіпорынға
Кәсіпорын мүліктерінің (активтерінің тиімділігін өлшеудің бірден-бір дұрыс, танылған әрі
Активтердің тиімділік деңгейі,кәсіпорында инвестициялық шешімдер қабылдауда, қаржылық жоспарлауда,үйлестіруде, сондай-ақ
Басқару тиімділігінің көрсеткіші ретінде өндіріске салынған капиталдың рентабельділік деңгейі
Барлық өндіріске салынған активтердің рентабельділік деңгейі (Да) мына формула
(4)
Келтірілген формуланы қолдана отырып, “Ка-Биско” компаниясының жалпы активтерінің
4 кесте. “Ка-Биско” ЖШС жалпы активтерінің (өндіріске салынған капиталдың)
№ Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқуы (+,–)
1 2 3 4 5
1 Таза табыс 5 040 6 538 +1 498
2 Жалпы активтер (салынған капитал) 65 070 70 174
3 Жалпы активтердің рентабельділігі, % 7,75 9,32 +1,57
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
Кестеден байқағанымыздай, аталған кәсіпорында жалпы активтердің рентабельділік деңгейі өткен
Арнайы оқулықтарда бұл көрсеткіш деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларға
Бұл екі фактордың талданып отырған көрсеткіш бойынша алынған ауытқуға
Екінші көзқарас бойынша кәсіпорынның рентабельділік деңгейінің өзгеруіне әсер етуші
Бұл көрсеткіштердің арасындағы өзара байланыс келесі түрде беріледі: жалпы
Таза табыс
= Таза табыс
( Өнімді өткізуден алған табыс
Жалпы активтердің орташа мөлшері
Өнімді өткізуден алған табыс
Жалпы активтердің орташа мөлшері
Басқаша айтқанда, кәсіпорынның активтерге салынған қаражаттарының әрбір теңгесінен алынған
Өндірістік активтерге салынған капиталдың рентабельділік деңгейінің өзгеруіне жоғарыда аталған
5 кесте – «Ка-Биско» ЖШС жалпы капиталының табыстылық деңгейіндегі
№ Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқу (+,–) соның ішінде коэффи-циенттердің
Сату табыс-тылығы Активтердің айналымды-лығы
1 2 3 4 5 6 7
1 Таза табыс, мың теңге 5 040 6 538
2 Өткізуден түскен табыс, мың теңге 79700 83610 +3910
3 Жалпы активтердің орташа жылдық құны, мың теңге 65070
4 Активтердің рентабельділік деңгейі (1/3)·100, % 7,75 9,32 +1,57
5 Өткізілген өнімнің табыстылығы (1/2)∙100, % 6,32 8,82 +1,5
6 Активтердің айналымды-лық коэффициенті (2/3) 1,2 1,2 0 –
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
5 кестеден байқайтынымыз, жалпы активтердің рентабельділігі 2005 жылы 9,32%
Енді активтердің рентабельділігіне әсер етуші факторларды зерттеуге алу қажет.
Та = 6,32 · 1,2 = 7,58%.
Осы көрсеткішті және кестеде келтірілген өткен және есепті жылдағы
өткізілген өнімнің табыстылық коэффициентінің өзгерісі: 9,32 – 7,58 =
жалпы активтердің айналымдылық коэффициентінің өзгерісі: 7,58 – 7,75 =
Сонымен қатар, жалпы активтердің табыстылық деңгейінің артуына өткізілген өнімнің
Кәсіпорын табыстылығының маңызды көрсеткіштерінің бірі – өндірістік қорлардың (негізгі
6 кесте – «Ка-Биско» ЖШС өндірістік құралдарының табыстылығының өгеруінеәсер
№ Көрсеткіштер Өткен жыл Есепті жыл Ауытқуы, (+,-)
1 2 3 4 5
1 Таза табыс, мың теңге 5 040 6 538
2 Өткізуден алған табыс, мың теңге 79700 83610 +3910
3 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың теңге 49
4 Айналым активтерінің орташа жылдық құны, мың теңге 15
5 Өндірістік активтердің орташа жылдық құны, мың теңге (3
6 Өнімнің қор сыйымдылық коэффициенті (3 / 2) 0,63
7 Айналым активтерін бекіту коэффициенті (4 / 2) 0,19
8 Өткізілген өнімнің табыстылығы (1 / 2) 0,06 0,08
9 Өндірістік активтердің рентабельділігі (1 / 3)·100% 7,75
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
6 кестеден байқайтынымыз, өндірістік қорлардың рентабельділік деңгейі есепті жылы
Өндірістік қорлардың рентабельділік деңгейінің өзгеруіне ықпал етуші факторлардың әсері
өткізілген өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы таза табыстың көбеюі осы
қор сыйымдылығының көбеюі, яғни негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымдылығының
материалдық айналым қаражаттарын бекіту коэффициентінің азаюы, яғни олардың айналымының
Осылайша, негізгі құралдардың, жалпы активтердің табыстылық деңгейі немесе қызметтің
Еңбек күші рентабельділігіне келетін болсақ,онда ол таза табысты жұмыскерлер
7 кесте – «Ка-Биско» ЖШС еңбек күші рентабельділігі көрсетілген.
№ Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқуы
( + ; - ) %
1 Таза табыс Мың теңге 5040 6538 1498 129,7
2 Кәсіпорындағы жұмыскерлер соны адам 88 187 +99 212,5
3 Еңбек күші рентабельділігі % 57,3 35,0 -22,3
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
«Ка-Биско» ЖШС 2004жылы еңбек күші рентабельділігі 57,3 пайызды құрады,ал
Жоғарыда келтірілген мәліметтер кәсіпорынның табысы абсолютті сомада өскендерін көрсеткенмен
Сонымен қатар, талдау нәтижесінде рентабельділіктің аса маңызды фактоларының бірі
Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін зерттеу барысында өндірістік активтердің құрамындағы өзгерістерге,
Аталған көрсеткіштер шет елдік тәжірибеде үлкен маңыздылыққа ие. Мысалға,
Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін бағалау ұзақ мерзімді сипатқа ие, өйткені
ІІІ. КӘСІПОРЫН РЕНТАБЕЛЬДІЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ
НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
3.1. Кәсіпорын табысына әсер етуші негізгі факторлар
Егер кәсіпорын табыс алса, онда ол рентабельді деп есептеледі
Экономикалық есептеулерде қолданыс тауып жүрген рентабельділік көрсеткіштері қандай да
Рентабельділік және табыстылық көрсеткіштері ортақ экономикалық сипатқа ие, олар
Кәсіпорын қызметінің тиімділігі (рентабелдьділігі) көптеген көрсеткіштермен сипатталады. Осы көрсеткіштердің
Табыстың өсуіне ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Ішкі
Жалпы табыстың құрамында кәсіпорынның барлық қызмет түрлерінен алынған табыстары
Екіншіден, жалпы табыстың құрамына тауарлық емес өнімдерді сатудан алынған
Үшіншіден, жалпы табыстың құрамына негізгі қорларды және өзге де
Сондай-ақ, жалпы табыс өткізілімнен тыс алынған табыстар мен шығындарды,
Алдын-ала айта кету керек, тауарлық өнімді сатудан түсетін табысқа
Кәсіпорынның өнімді өткізуден алатын табысына айтарлықтай әсер ететін факторлардың
Жалпы табыстың көлеміне әсер етуші, мүмкін, ең маңызды фактор
Кәсіпорын табысын тікелей анықтап беретін фактор – бұл сатылатын
Жоғарыда аталған факторлардан басқа, кәсіпорынның табысына әсер етуші факторлардың
Осылайша, жоғарыда қарастырылған негізгі факторлар кәсіпорын табысының артуына немесе
Табыс ақшалай салымдар бойынша тәуекел деңгейімен тығыз байланысты. Кімде-кім
Кәсіпкерлік тәуекелдің жөні бір бөлек. Бұл, ең алдымен, болашақ
Қаржылық мендежмент әрқашан тәуекелге байланысты табыс алуды көздейді. Тәуекел
Тәуекел деңгейі тұрақты шама болып табылмайды, бәрі шаруашылық әрекеттер
Тәуекелдің, әрине, алдын-алуға болады, яғни қауіпті әрекеттерден бас тарту
Кәсіпорындар тәжірибесінде тәуекелдің әсерін төмендету көптеген әдістері қолданылады: тәуекелді
Іскерлік тәуекелді төмендетудің мейлінше тиімді және қолайлы әдісі –
Белгілі бір іске салынған қаражаттар табыс алып келеді –
Акционерлер, өз қаражаттарын өндірісті дамытуға сала отырып, барынша үлкен
Әдетте, ешқандай кәсіпорын меншікті қаражаттарымен шектеліп қана қоймайды. Көптеген
Несие беруші, әдетте, үлкен пайыздық табыстарды талап етпейді, ол
Қарыз қаражаттардың және меншікті капиталдың құны кәсіпорынға қаражаттар салушылар
3.2. Кәсіпорынның рентабельділігін арттыру жолдары
Рентабельділік (табыстылық) көрсеткіштері жалпы экономикалық болып табылады. Олар кәссіпорын
Рентабельділікті техникалық-экономикалық факторлардың әсерінің нәтижесі ретінде, демек техникалық-экономикалық талдаудың
Рентабельділік өндірістік процестің нәтижесі болып табылады, ол айналым қаражаттарының
Кәсіпорынның рентабельділігін арттыру үшін негізгі міндеттердің қатарына мыналар жатады:
шаруашылық жағдайды бағалау;
қол жеткізген жағдайдың факторлары мен себептерін анықтау;
қабылданатын басқарушылық шешімдерді дайындау және ғылыми-техникалық негіздеу;
шаруашылық қызметтің тиімділігін арттырудың резервтерін анықтау және жұмылдыру.
Қазіргі таңда қалыптасып келе жатқан экономикалық механизм экономикалық талдаудың
Өндірістік ресурстарды, өз кезегінде, өзінің үш өлшемінен көрініс табады:
өндірілген және өткізілген өнімнің көлемі мен сапасынан;
өндіріске кеткен ресурстық шығындардың және тұтыныс материалдарының мөлшерінен, яғни
қолданылған ресурстардың мөлшерінен, яғни шаруашылық қызметке салынған негізгі және
«Ка-Биско» компаниясының табысын қамтамасыз ету барысында оның қандай факторлардың
Сонымен қатар, табыс тауардың бағасы мен өзіндік құнының айырмасы
Инфляцияның жоғары қарқыны жағдайларында табыстың өсуі баға факторының есебінен
Кәсіпкерлік қызмет тәжірибесінде өзіндік құнды төмендетудің алуан түрлі тәсілдері
Есесіне «Ка-Биско» өнім өндіруге кеткен еңбек күшін тым арттырып
Бүгінгі нарықтық шаруашылықта кәсіпорындар шығындарды басқару әдістеріне көп көңіл
Жауапкершілік орталықтары бойынша есеп бюджеттеу принципіне сәйкес жүргізіледі. Жан-жақты
Бюджет барысын әдістемелік қамтамасыз ету кәсіпорынның саясатын, ұйымдық құрылымын,
Табысты арттырудың тағы да бір жолы – өндірілетін өнімнің
Нарықтық экономика жағдайларында табыс – өндірістік қорларды, сондай-ақ өндірілетін
Кәсіпорында табыс деңгейін сақтап қалу үшін жаңа өнімді жобалаудың
Бәсекелстік күрестің күшеюі кезінде бағаны төмендету арқылы сатылым көлемін
Мұндай стратегия кәсіпорындардың қол жеткізген табыстылық деңгейін сақтап қалуға
Табыстылық пен рентабельділіктің көрсеткіштеріне оңтайлы қосымша ретінде өнімнің өзіндік
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорын мүддесі өндіріс көлемін ұлғайту нәтижесінде үлкен табысқа қол
Табыс кәсіпорынның кәсіпорындардың шаруашылық-қаржылық қызметінің нәтижесі болып табылады. Табыс
Экономикалық әдебиеттерде табыс ұғымымен кәсіпорынның табыстылық (рентабельділік) ұғымы қосарлана
Рентабельділік деңгейі кәсіпорынынң тек табыстылығына ғана емес, сонымен қатар
Нарықтық экономика және бәсекелестіктің дамуы жағдайларында кәсіпорындардың қаржылық менеджментінің
Нарықтық жағдайларда кәсіпорындардың басты мақсаты табыс табу болғандықтан, осы
Батыстық қаржы менеджментінің негізгі дилеммасы – «немесе табыстылыққа, немесе
Рентабельділікті басқарудың ең күрделі де, маңызды элементтерінің бірі -
Кестеден байқағанымыздай, аталған кәсіпорында жалпы активтердің рентабельділік деңгейі өткен
Арнайы оқулықтарда бұл көрсеткіш деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларға
5-кестеден байқайтынымыз, жалпы активтердің рентабельділігі 2005 жылы 9,32% құрап,
6-кестеден байқайтынымыз, өндірістік қорлардың рентабельділік деңгейі есепті жылы 9,32%
«Ка-Биско» ЖШС 2004жылы еңбек күші рентабельділігі 57,3 пайызды құрады,ал
Жоғарыда келтірілген мәліметтер кәсіпорынның табысы абсолютті сомада өскендерін көрсеткенмен
Сонымен қатар, талдау нәтижесінде рентабельділіктің аса маңызды фактоларының бірі
Табыстың өсуіне ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Ішкі
Жалпы табыстың көлеміне әсер етуші, мүмкін, ең маңызды фактор
Жоғарыда аталған факторлардан басқа, кәсіпорынның табысына әсер етуші факторлардың
Осылайша, жоғарыда қарастырылған негізгі факторлар кәсіпорын табысының артуына немесе
Кәсіпорынның рентабельділігін арттыру үшін негізгі міндеттердің қатарына мыналар жатады:
шаруашылық жағдайды бағалау;
қол жеткізген жағдайдың факторлары мен себептерін анықтау;
қабылданатын басқарушылық шешімдерді дайындау және ғылыми-техникалық негіздеу;
шаруашылық қызметтің тиімділігін арттырудың резервтерін анықтау және жұмылдыру.
Кәсіпорын табысын қамтамасыз ету барысында оның қандай факторлардың есебінен
Бүгінгі нарықтық шаруашылықта кәсіпорындар шығындарды басқару әдістеріне көп көңіл
Бәсекелстік күрестің күшеюі кезінде бағаны төмендету арқылы сатылым көлемін
Мұндай стратегия кәсіпорындардың қол жеткізген табыстылық деңгейін сақтап қалуға
Табыстылық пен рентабельділіктің көрсеткіштеріне оңтайлы қосымша ретінде өнімнің өзіндік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Өсербайұлы А., «Корпоративтік қаржы», Алматы - 2005
Балабанов И.Т., «Основы финансового менеджмента», Москва – 1998
Кодацкий В.А. Затраты и прибыль // Экономист. – 1999.
Ковалев В.В., «Финансовый менеджмент», Москва – 2002
Бочаров В.В., «Корпоративные финансы», Санкт-Петербург – 2002
Ибришев Н.Н., «Корпоративное финансирование», Алматы – 2005
Нуреев Р. М., Курс микроэкрнрмики. – М. 2001.
Букаев Г. И. Налог на прибыль // Главная книга.
Қазақстан Республикасының 1995-жылдың 26-желтоқсанындағы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп
Ван Хорн Джеймс К., «Основы управления финансами», Москва –
Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2003
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2002.
Шеремет А.Д., «Теория экономического анализа», Москва – 2003
Уткин Э.А., «Финансовое управление», Москва – 1997
Калистова Ю. Прибыль и доход как возможные объекты налогообложения
Кравченко Л.И. Анализ финансового состояния предприятия. Минск, 2001.
Малич В.А. Анализ финансовой деятельности предприятия. Москва, 2001.
Методы экономического Управления предприятием: под ред. Большакова – Сыктывкар,
Кусаинов К. Финансовый анализ состояния предприятия в условиях рыночных
Стоянова Е.С., «Финансовый менеджмент», Москва – 2003
Сергеев И. В. Экономика предприятия //.Экономист – М. 1997.-№4
Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии. Алматы, 2002г.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 1994 жылдың 12 желтоқсаны
Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22-сәуірдегі «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша
Қазақстан Республикасының 1997 жылдың 19 маусымындағы «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
« Ка-Биско» ЖШС-нің қаржылық есебіне қосымша
«Ка-Биско» ЖШС-нің Жарғысы
«Ка-Биско» ЖШС-нің 2003-2004 жылдардағы бухгалтерлік балансы
«Ка-Биско» ЖШС-нің 2003-2004 жылдардағы табыстар мен шығындар туралы есебі
«Ка-Биско» ЖШС-нің 2003-2004 жылдардағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі
Дүйсенбаев К.Ш., «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»,
Жуйриков К.К., Раимов С.С., Танирбергенова Г.Б. Финансовый анализ предприятия.
Жуйриков К.К. «Финансы предприятия в условиях рынка». А., 2002.
Скворцов О.В. Влияние переоценки основных средств на налоги на
Ковалев В.В. Анализ средств предприятия и их использования //
Колчина Н.В., Поляк Г.Б., «Финансы предприятий», Москва – 2003
Жуйриков К.К., «Финансовые риски и как они влияют на
Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік», Алматы – 2000
Липатова И.В. Анализ доходности предприятия // Финансы –1997.- №12
Шим Джей К., «Финансовый менеджмент», Москва – 1997
«Выбор оптимальной стратегии фирмы», Банки Казахстана, 2005, №2
Ковалев В.В. Финансовый анализ: управление капиталом, выбор инвестиций, анализ
Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002
2 кесте – «Ка-Биско» ЖШС жалпы табысы, мың теңге
№ Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқуы
+;- %
1 2 3 4 5 6
1 Өнімді өткізуден түскен табыс 79700 83610 3910 104,9
2 Өнімнің өндірістік өзіндік құны 70167 73054 2887 104,1
3 Жалпы табыс (1 – 2) 9533 10556 1023
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
3 кесте – «Ка-Биско» ЖШС негізгі қызметтен түскен табысы,
№ Көрсеткіштер Өлшем
Бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқуы
( + ; - ) %
1 Жалпы табыс Мың теңге 9533 10556 +1023 110,7
2 Кезең шығындары Мың теңге 2222333 1216 -1117 52,1
3 Негізгі.қызметтен түскен табыс Мың теңге 7200 9340 +2140
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
Аты-жөні Миманова Г.А.
Топ Ф-03-1
Тақырып Кәсіпорынның рентабельділігін басқару
Бөлім 2
Оқу жылы 2006/2007
5 кесте – «Ка-Биско» ЖШС жалпы капиталының табыстылық деңгейіндегі
№ Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқу (+,–) соның ішінде коэффи-циенттердің
Сату табыс-тылығы Активтердің айналымды-лығы
1 2 3 4 5 6 7
1 Таза табыс, мың теңге 5 040 6 538
2 Өткізуден түскен табыс, мың теңге 79700 83610 +3910
3 Жалпы активтердің орташа жылдық құны, мың теңге 65070
4 Активтердің рентабельділік деңгейі (1/3)·100, % 7,75 9,32 +1,57
5 Өткізілген өнімнің табыстылығы (1/2)∙100, % 6,32 8,82 +1,5
6 Активтердің айналымды-лық коэффициенті (2/3) 1,2 1,2 0 –
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
Аты-жөні Миманова Г.А.
Топ Ф-03-1
Тақырып Кәсіпорынның рентабельділігін басқару
Бөлім 2
Оқу жылы 2006/2007
6 кесте – «Ка-Биско» ЖШС өндірістік құралдарының табыстылығының өгеруінеәсер
№ Көрсеткіштер Өткен жыл Есепті жыл Ауытқуы, (+,-)
1 2 3 4 5
1 Таза табыс, мың теңге 5 040 6 538
2 Өткізуден алған табыс, мың теңге 79700 83610 +3910
3 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың теңге 49
4 Айналым активтерінің орташа жылдық құны, мың теңге 15
5 Өндірістік активтердің орташа жылдық құны, мың теңге (3
6 Өнімнің қор сыйымдылық коэффициенті (3 / 2) 0,63
7 Айналым активтерін бекіту коэффициенті (4 / 2) 0,19
8 Өткізілген өнімнің табыстылығы (1 / 2) 0,06 0,08
9 Өндірістік активтердің рентабельділігі (1 / 3)·100% 7,75
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
Аты-жөні Миманова Г.А.
Топ Ф-03-1
Тақырып Кәсіпорынның рентабельділігін басқару
Бөлім 2
Оқу жылы 2006/2007
7 кесте – «Ка-Биско» ЖШС еңбек күші рентабельділігі көрсетілген.
№ Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі 2004
жыл 2005
жыл Ауытқуы
( + ; - ) %
1 Таза табыс Мың теңге 5040 6538 1498 129,7
2 Кәсіпорындағы жұмыскерлер соны адам 88 187 +99 212,5
3 Еңбек күші рентабельділігі % 57,3 35,0 -22,3
Ақпарат көзі: «Ка-Биско» ЖШС 2004-2005 жылдардағы қаржылық есебі
Аты-жөні Миманова Г.А.
Топ Ф-03-1
Тақырып Кәсіпорынның рентабельділігін басқару
Бөлім 2
Оқу жылы 2006/2007
Аты-жөні Миманова Г.А.
Топ Ф-03-1
Тақырып Кәсіпорынның рентабельділігін басқару
Бөлім 3
Оқу жылы 2006/2007
62
(5)
Кәсіпорын рентабельділігін арттыру резервтері
Өнімді өткізу көлемін арттыру
Өнімнің бағаларын көтеру
Өнімнің өзіндік құнын төмендету
Тауарлық өнімнің сапасын арттыру
Тауарларды оңтайлы мерзімдерде сату
Тиімді сатылым нарықтарын іздестіру
1 сурет – Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін арттырудың резервтері
Сатылым бюджеті (өнімді сату бағдарламасы)
Дайын өнімнің бюджеті
Өндіріс бюджеті (өндірістік бағдарлама)
Өндірістік үстеме шығындар сметасы
Материалдар бюджеті
Еңбек бюджеті
Әкімшілік шығындар сметасы
Коммерциялық шығындар сметасы
Табыс жоспары
Өндірістік өзіндік құнның бюджеті
Капитал бюджеті
Баланс жобасы
Ақша ағындары бюджетінің жобасы
Ақша (айналым) қара-жаттарының бюджеті
2 сурет – Табыстың негізгі жоспарының үлгісі
Кәсіпорын рентабельділігін арттыру резервтері
Өнімді өткізу көлемін арттыру
Өнімнің бағаларын көтеру
Өнімнің өзіндік құнын төмендету
Тауарлық өнімнің сапасын арттыру
Тауарларды оңтайлы мерзімдерде сату
Тиімді сатылым нарықтарын іздестіру
1 сурет – Кәсіпорын қызметінің рентабельділігін арттырудың резервтері
Кәсіпорын қызметінің негізгі факторлары
Кәсіпорынның пайдасы мен пайдалылығы көрсеткіштерінің жүйесі
Кәсіпорын қызметінің маңызы және мақсаты
КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ҚЫЗМЕТІНІҢ МАҢЫЗЫ
Кәсіпорынның табысы және өндіріс рентабельділігін талдау
Кәсіпорын ұжымының әлеуметтік даму жоспары
Кәсіпорынның рентабельділігі мен резервтері
Экономикалық рентабельділік көрсеткіштері
Университеттің ғылыми кітапханасы
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негізі