Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ
1.1 Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерінің ұғымы және маңызы 5
1.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістері 7
1.3 Ресейдегі «Грант» АҚ төлем қабілеттігін және өтімділігін
нығайтудағы іс – тәжірибелері
9
2 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ
2.1 Кәсіпорынның төлем қабілеттігін талдау әдістері 11
2.2 Кәсіпорынның баланс өтімділігін талдауда пайдаланылатын
коэффициенттер 14
2.3 2004 – 2006 жж аралығындағы «АЗ Эталон»
активтерінің өтімділік көрсеткіштері
17
3 КӘСІПОРЫННЫҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІГІН ЖӘНЕ ӨТІМДІЛІГІН
НЫҒАЙТУДАҒЫ КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ
ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кәсіпорынның төлем қабілеттігін және өтімділігін нығайтуда
кездесетін мәселелер
19
3.2 Кәсіпорынның көрсеткіштерін оңтайландырудағы негізгі жолдары
20
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы
Соңғы кездері Қазақстанның саяси - экономикалық және қоғамдық
Нысанаға алынып отырған тақырыпты жан – жақты зерделеу.
Курстық жұмыстың міндеттері:
«Кәсіпорынның төлем қабілеттігін және өтімділігін нығайту жолдары» атты
Жаңа нарық заманындағы қаржылық көрсеткіштердің ұғымын анықтау сонымен
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және өтімділігі ұғымын қалыптастырып бағалай
Шетелдегі қаржылық көрсеткіштер бойынша іс – тәжірибемен алмасу;
Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерінің ең негізгі түрлерімен танысу;
«АЗ Эталон» АҚ мысалға ала отырып оның ағымдағы
Кәсіпорынның төлем қабілеттігі және өтімділігі жөнінде туындайтын мәселелермен
Курстық жұмысты зерттеу барысында туындаған мәселелердің шешу жолдарын
Курстық жұмыстың барысында көптеген мәліметтермен танысуға болады. Жұмысымның
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштері: төлем
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде кәсіпорында қаржылық көрсеткішті есептеу,
1 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ
1.1 Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерінің ұғымы және маңызы
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын,
Профессор Н.А Русак болса бұл ұғымды былайша анықтайды:
В.М. Радионова мен М.А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Ал, М. Н. Крейнина, А.И. Ковалев және В.П.
Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті
Менің көзқарасым бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін және
Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, мен бұл ұғымды
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі
Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл сұрақ
Бұл ұғымды А.Д. Шеремет пен Р.С. Сайфуллин өте
В.М. Родионова мен М.А. Федотова бұл ұғымды келесідей
"Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын
Жалпы қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін анықтайды, кәсіпорынның
Қаржылық талдау кезінде осы мерзімге дейінгі уақытта қаржы
Нарық жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың басты мақсаттары
қаржылық жағадйға баға беру, оның есеп беру мерзіміндегі
актвитер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті, оларды
айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы
баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын және төлеу қабілеттігінің
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа мерзімді
Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір
1.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістері
Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас кешенді талдауды
Әлемдік тәжірибе керсеткендей, есеп берудің екі түрі бар:
Кәсіпорынның жеке бөлімшелеріндегі шаруашылық жүргізу деңгейін анықтау шығындар
Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың негізгі ережелерін
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлык талдау;
6) қаржылық коэффициентгер әдісі.
Көлденең (уақытша) талдау - есеп берудің әрбір позициясын
Тікелей (құрылымдьқ) талдау - әрбір есеп позициясының жалпы
Тікелей және көлденен талдаулар бірін - бірі толықтырып
Трендтік талдау – барлық көрсеткіштер 100% деп алынатын
Қаржьшық талдаудың нарықтық экономика жағдайындағы көбірек таралған әдісі
Коэффициеиттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу кезінде
Салыстырмалы (кеңістіктік) талдау - бұл фирмалардың, еншілес фирмалардың,
Факторлық талдау - бұл жекелеген факторлардың (себептердің) қорытынды
1.3 Ресейдегі «Грант» АҚ төлем қабілеттігін және өтімділігін
нығайтудағы іс – тәжірибелері
Ресейдің Новосибрск қаласында қызмет атқарып отырған «Грант» АҚ
Активтердің ішіндегі ағымдағы активтер құны 2004 жж –
Жоғарыда аталған көрсеткіштерді пайызбен санағанда келесідей болды. 2004
Дебиторлық борыш 2004 жж – 11,8 %
Алдағы кезең шығындарынсыз тауарлы – материалдық қорлар қосылған
Қысқа мерзімді міндеттемелері – 2004 жж – 98
Жалпы соңғы үш жылдың қысқа мерзімді міндеттемелері -
Меншікті капитал коммерциялықөлемі – 2004 жылы
Команияның өтімділігі жоғары активтері: 2004 жылы – 439
Тез төлеуге тиісті міндеттемелер 2004 жылы 2 717
Тұрақты пассивтер 2004 жылы – 19 355 896,
Кредиторлық борыш – 2004 жж – 50,9 %
Ағымдағы міндеттемелер 2004 жж – 16,2 %
Өткен жылдардағы кәсіпорынның өтімділік көрсеткіштері: абсолютті өтімділік көрсеткіші
Осылайша мен кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының маңызды көрсеткіштерінің
Төлем қабілеттілігін талдау кезінде осы факторларды кешенді түрде
Жалпы кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның балансынан – ақ
2 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІНІҢ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ
2.1 Кәсіпорынның төлем қабілеттігін талдау әдістері
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның қаржылық тұрақтылығының маңызды белгілерінің
Арнайы есептік - талдау әдебиеттерінде төлем қабілеттілігін анықтау
"Төлем қабілеттілігін, - деп жазады олар, - компанияның
Басқа авторлар төлем қабілеттілігі деп кәсіпорынның тек қысқа
Профессор В.В. Ковалев төлем қабілеттілігі деп оның "қысқа
Қысқа мерзімді міндеттемелер жайлы болса да, бұл түсінікті
Қарыздарды өтеу үшін кұралдардың айналымы кезінде ақшаға айналуы
Қарыздарды өтеу үшін кұралдар сонымен бірге кәсіпорында бар
Басқаша айтқанда, теориялық түрде қарыздарды өтеу кәсіпорынның барлық
Сондықтан төлем қабілеттілігі бар деп, ағымдағы активтің сомасы
Ағымдағы төлем қабілеттілігі баланс жасау мерзімімен анықталады. Кәсіпорын
Келешекке арналған төлем қабілеттілігі нақты бір мерзімдегі оның
Төлем қабілеттілігі белгілі бір мерзімде қолдағы ақша сомасының
Төлем қаражатының сомасын анықтау мәселесі бойынша әр түрлі
Жалпы төлем қабілеттігі бірнеше коэффициенттер көмегімен есептеледі. Мысалға:
Каж = өнім өткізуден түскен табыс / күрделі
+ дивидент төлеу + айналым
Келесі коэффициент ақша қаражатын капиталға айналдыру коэффициенті (Ккс).
Ккс = өткізуден түскен табыс + төленген дивиденттер
Кәсіпорынның перспективті төлем қабілеттігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі
абсолютті өтімді коэффициенті
аралық өтеу (жабу) коэффициенті
жалпы өтеу (жабу) коэффициеті.
Төлем құралдарының ағымдағы міндеттемелерден асуы кәсіпорынның төлемге қабілетті
Төлем қабілеттілігі оны қысқа мерзім ішінде (апта, жарты
2.2 Кәсіпорынның баланс өтімділігін талдауда пайдаланылатын
коэффициенттер
Баланс өтімділігін талдау мәселесін қарастырар алдында, жалпы активтердің,
Өтімділіктің екі тұжырымдамасы белгілі. Бірінші тұжырымдама бойынша өтімділік:
Ағылшын авторларының "Бухгалтерлік талдау деген" еңбегінде
Баланс өтімділігін талдаудың мәні - активтегі өтімділік дәрежесі
Өтімділік дәрежесіне ақша қаражаттарына айналу жылдамдығына байланысты
А1 Ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның
Ақша қаражаттары мен құнды қағаздар (қысқа мерзімді қаржылық
А 2 Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзімді
Күмәнді дебиторлық борыштың үлесінің көп болуы кәсіпорынның қаржылық
Сатуға арналған дайын өнім және материалдық кұндылықтар қорының
А3 Баяу өткізілетін активтер. Баланс активінің II бөлімінің
Бірақ бұл кезде "Алдағы кезең шығындары" бабы есепке
А4 Қиын өткізілетін активтер - баланс активінің I
Баланс активінің баптары оларды өтімділік дәрежесі бойынша топтағанда,
П1 Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер – бұларға
П2 Қысқа мерзімді міндеттемелер қысқа мерзімді несиелер
П3 Ұзақ мерзімді міндеттемелер – ұзақ мерзімді несиелер
П4 Тұрақты міндеттемелер — пассивтің I бөлімінің "Меншікті
Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша
А1>П1
А2 > П2
А3 > П3
А4 < П4
Басқа сөзбен айтқанда, егер активтің сол алғашқы үш
2.3 2004 – 2006 жж аралығындағы «АЗ Эталон»
активтерінің өтімділік көрсеткіштері
Қазақстан қаржы нарығында көптеген уақыт бойы қызмет көрсетіп
Жалпы соңғы үш жылдың көрсеткіштерінің бір – бірінен
Бұл көрсеткіштерді пайызбен әр жыл бойынша есептейтін болсақ,
Негізгі құралдар: 2004 жж – 49,4 % 2005
Қаржы салымдары – 2004 жж – 5,5 %
Өндірістік қорлар 2004 жж–14,2 % 2005 жж
Дайын өнім 2004 жж – 9,7 %
Активтердің ішіндегі ағымдағы активтер құны 2004 жж –
Жоғарыда аталған көрсеткіштерді пайызбен санағанда келесідей болды. 2004
Дебиторлық борыш 2004 жж – 11,8 %
Алдағы кезең шығындарынсыз тауарлы – материалдық қорлар қосылған
Қысқа мерзімді міндеттемелері – 2004 жж – 98
Жалпы соңғы үш жылдың қысқа мерзімді міндеттемелері -
Кредиторлық борыш – 2004 жж – 50,9 %
Ағымдағы міндеттемелер 2004 жж – 16,2 %
Өткен жылдардағы кәсіпорынның өтімділік көрсеткіштері: абсолютті өтімділік көрсеткіші
Осылайша мен кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының маңызды көрсеткіштерінің
Төлем қабілеттілігін талдау кезінде осы факторларды кешенді түрде
Жалпы кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның балансынан – ақ
3 КӘСІПОРЫННЫҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІГІН ЖӘНЕ
НЫҒАЙТУДАҒЫ КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ
ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кәсіпорынның төлем қабілеттігін және өтімділігін нығайтуда
кездесетін мәселелер
Шетел тәжірибесі көрсетіп отырғандай кез – келген мемлекетте
Кіші бизнестің ролі оның ел экономикасын дамытудағы алатын
Жоғарыда аталған олқылықтар қаржылық көрсеткіштерге тек қағаз күйінде
Келесі бір мәселе, осы қатынастардың еш қайсысының заң
Осы тақырыпты зерттеу барысында мен елімізде кез –
Бүгінгі таңда қаржылық көрсеткішке әсерін тигізеді:
қор нарығының,
қаржы нарығындағы қосымша сегментінің – микроқаржыландыру нарығының,
банктердің жоғары тәуекелді өнідіріс орнын несиелендірудің,
аймақтық кіші және орта бизнестің инфрақұрылымының,
отандық жаңашылдықтардың патенттелуінің, әсіресе өнеркәсіп орындарының жоғары технологияларын
Бәріміз білетіндей кез – келген жаңа кәсіпорын ашылған
3.2 Кәсіпорынның көрсеткіштерін оңтайландырудағы негізгі жолдары
Жоғарыда көптеген мәселелер айтылды. Олардың шешу жоладырына әрине
Сонымен қатар бақылауды нығайта түсумен қоса, заң немесе
Тағы бір мәселені шешу жолы. Егер мәселенің қаржылық
Жалпы кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерін нығайтуда кездесетін мәселелерін әрине
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі
Жалпы қазіргі қоғамда қаржылық талдау біреудің орынсыз тілегінен
Қай уақытта болмасын бұл өте маңызды. Қазіргі қоғамның
Нарықтық экономикасы оған қатысушылардың барлығынан ой жүйесі мен
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты
Жалпы қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін анықтайды, кәсіпорынның
Коэффициеиттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу кезінде
Баланс өтімділігін талдаудың мәні - активтегі өтімділік дәрежесі
Шетел тәжірибесі көрсетіп отырғандай кез – келген мемлекетте
Ал қаржылық көрсеткіштерінің мәні сол максимальды табылған пайданы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Назарбаев Н.А. Қазақстан – 2030. Қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі,
Артеменко В.Г., Беллендир М.В. Финансовый анализ: - «ДИС»,
3. Анализ платежеспособности предриятий и организаций. Практическое руководство
Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
5. Бочаров В.В. “Современный финансовый менеджмент” Москва
Русак Н.А. «Анализ хозяйственной деятельности в промышленности». Под
Крейнина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности
Дүйсенбев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. «Кәсіпорынның қаржылық
Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия –
10.Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния преприятия
Маркарьян Э.А., Герасименко Г.П. Финансовый анализ – М.:
Руководство по финансовому учету, отчетности и аудиту. Первая
Лоханина И.М., Золкина З.К. Основы финансового состояния предприятия.
Финансовый менеджмент: теория и практика: под. ред. Стояновой
Леонтьев Финансовый менеджмент.
Радостовец В.К. Финансовый и управленческий учет на предприятий.
Ержанов М.С., Ержанова С.М. Учетная политика на казахстанском
Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорынның экономикасы. – Алматы, Экономика 2002
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов А. Кәсіпорын экономикасы. – Алматы,
Д.Я. Қуатова Кәсіпорын экономикасы. – Алматы, Экономика 2006
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа. –
Тургулова А.К. Проблемы и перспективы обеспечения финансовыми
21. Инвестициоиный рейтинг Казахстана // Офиальный сайт ЗАО
«Казинвест », 2006 г. стр 110
22. Интернет сайт WWW.WFIN.KZ
ҚОСЫМША А
Кесте – 1. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін жәнеәне өтімділігін
Мәселелер Шешу жолдары Нәтижелер
Бақылау қызметінің нашарлығы. Бұл бақылау барлық қаржы саласының
Төлем қабілеттілік және өтімділік кезіндегі қатынастардың еш
Несиелендіру кезінің өзінде кәсіпорын жетекшісі көптеген мәселелер туындайды.
Бақылауды күшейте түсу үшін кассалық аппараттардың жұмысын жақсы
Кассалық апараттардан басқа тағы бір бақылаудың нышанын шығарып
Заң немесе нормативті актілерінде осы қаржылық көрсеткіштердің белгілі
барлық міндеттемелерді толық және белгіленген уақытта орындайтын болса,
мемлекеттің де араласпауы дұрыс емес. Мемлекет тек кәсіпкерлікті
Осы аталған шешу жолдарын кәсіпкерге ынталандыру ретінде міндетті
ҚОСЫМША Б
Сурет – 1. Ресейдегі “Грант” АҚ активтерін
Сурет – 2. 2004-2006 жылдар аралығындағы “АЗ Эталон”
28
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың міндеттері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын болжау әдістері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын талдау
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және аудит жұмысының ұйымдастырылуы туралы
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы
Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдау мақсаты.Қаржы аясындағы реттеу органдарының жүйесі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негізі
Қаржылық талдау
Қаржылық жағдайды басқару