Банк активтерін талдау

Мазмұны
К і р іс п е 5
1 Инвестиция, инвестициялық жоба және жоба несиесінің теориялық негіздері
Инвестиция, инвестициялық қызмет және инвестициялық 9
жоба түсінігі 9
1.2 Жобаны несиелеудің мәні мен арнайы ерекшеліктері 18
1.3 Қазақстан республикасында әлемдік тәжірибе контексінде 33
өндірістің технологиялық даму мәселелері 33
2 Қазақстанда инвестициялық қызмет жобасын банктік несиелеу 46
2.1 Жобаны несиелеуді ұйымдастырудың әрекет етуші үлгілерін талдау 46
2.2 2003 – 2005 ж.ж. АҚ «ТұранӘлемБанкінің» қаржылық жағдайын
талдау 59
2.3 ШҚФ АҚ «ТұранӘлемБанкі» несиелік қоржынындағы тұтыным
3. Жоғары тәуекелді банктік операциялар саласында жобаны несиелеу 80
3.1 Несиелеу үшін инвестициялық жобаларды іріктеу тәсілдерін жетілдіру 80
3.2 Инвестициялық жобаларды несиелеу кезіндегі жобалық тәуекелдіктер жүйесі 102
3.3 Жобалық тәуекелдіктерді басқару: қағидаттары, әдістері мен 109
аспаптары 109
4 ЖОБАНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЛЫҒЫ 125
4.1 Банктегі микроклиматтық жағдайларды ұйымдастыру 125
4.2.Банктегі жұмыс орнын жарықтандыруды ұйымдастыру 128
16 кесте - Климаттың күндік коэффициенті мәні 131
4.3.Банк аумағын көріктендіру 140
Қорытындылар мен ұсынымдар 142
К і р іс п е
Бәсекелестік ортадағы кез келген ұйымдық-құқықтық нышандағы шаруашылық субъектісінің сәтті
Инвестиция тұрақтылығы, оларды қаржыландыру мәселелерін шешу кәсіпорындар мен
Белгілі экономист У.Б Баймұратов былай деп жазады: «Инвестициялық дағдарыс
Қазіргі замандағы Қазақстан Республикасындағы ұлттық заң шығарудың дамуы банктік,
Бізге белгілі болғандай, инвестициялар тек қаржылық-несиелік жүйе мен экономиканың
Республикадағы инвестициялық жобаларды несиелеуді кеңінен дамуына біздің көзқарасымыз бойынша,
Осыған байланысты, отандық банктік тәжірибеге жаңа технологияларды енгізу және
Жоғарыда аталған мәселелерді шешу шет ел тәжірибелерін, теориялық және
Бұл дипломдық жұмыс инвестициялық жобаларды банктік қаржыландыру жаңа нышынының
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты инвестициялық жобаларды
Мақсатқа сай келесі талаптар анықталды:
инвестициямен, жоба несиесімен (қаржыландырумен), инвестициялық тәуекелдермен баайланысты теориялық сұрақтарды
нарықтық экономика жағдайындағы инвестициялық жобаларды дайындау, қаржыландыру және өткізу
Қазақстан Республикасы мен басқа елдердің инвестициялар мен оларды қаржыландыру
инвестициялық жобаларды АҚ «ТұранӘлемБанкі» материалдары негізінде дайындау, несиелеу мен
талдау нәтижелері бойынша қорытынды жасап, Қазақстан Республикасында жоба несиесін
инвестициялық жобаларды несиелеу мен өткізу кезінде пайда болатын, тәеукелді
Зерттеу пәні инвестициялық жобаларды дайындау, қаржыландыру мен өткізу кезінде
Зерттеу объектісі инвесттициялық несиелендірудің әлемдік тәжірибесі мен АҚ «ТұранӘлемБанкінің»
Зерттеудің теориялық және әдістемелік базасы инвестицияларға, оларды қаржыландыру мен
Зерттеу үдерісі барысында, ғылыми жаңалықтар болып саналатын, келесі жаңалықтар
инвестициялардың, инвестициялық қызмет көрсетулердің, инвестицияландырудың, инвестициялық жобаның, несиені банк
спецификалық ерекшеліктері арқылы дәстүрлі банк арқылы несиелеу мен негізін
АҚ «ТұранӘлемБанкі» материалдары негізінде ҚР инвестициялық жобасына банк арқылы
жоба кезеңі кезеңдер бойынша жоба тәуекелдіктері жіктемесін жетілдіру;
жобаны несиелеу барысында туындайтын инвестиция тәуекелдерін басқару әдістері мен
Жұмыстың тәжірибелік мәні жетілдірудің өз тәжірибелік бағытынан тұрады, мұның
1 Инвестиция, инвестициялық жоба және жоба несиесінің теориялық негіздері
Инвестиция, инвестициялық қызмет және инвестициялық
жоба түсінігі
Жалпы алғанда қоғамның экономикалық дамуы мен әрбір шарушылық субъектісінің
Нарық экономикасы инвестиция кешенінің бүкіл қызмет ету механизмін түбірлі
Біздің зерттеулер, қазіргі кезге дейін инвестициялардың экономикалық әдебиеттерде әр
Осыған байланысты, түсіндіру аппаратын жетілдіру, нақты және негіделген анықтамаларды
Отандық және шет ел оқымыстыларының шаруашылық субъектілрінің инвестициялық қызметтерінің
Г. Бирман және С. Шмидт «инвестиция» терминін жеткілікті ұзақ
Өз кезінде Дж. М. Кейнс берілген кезеңдегі өндірістік қызметтің
Инвестицияны мұндай түсіндіру жалпы болып саналады, бұл жеоде тек
Бізге Пол Хейненің берген анықтамасы толық болып көрінер, ол
«Инвестициялар», «Инвестициялық қызмет», «Капитал салымдары» түсіндірме аппараттарына сәйкес толық
Ол бұл кітабында ресейлік және шет ел авторларының 50
Берілген зерттеу барысында ол «Инвестицияға» келесі анықтаманы береді: «Ұзақ
Отандық оқымыстылардан И.К. Нұрланованың ойларын негізге алуға болады. Ол
Бұларға тағы қосады «Инвестициялау процессі – бұл материалдық байлыққа
Инвестициялар ресми құжаттарға қандай мағына береді деп ойлануымыз мүмкін.
ҚР «Шет ел инвестициялары туралы» Заңында инвестицияға келесідей анықтама
Сөйтіп, ҚР Заңында берілген «Инвестициялар» анықтамасы бұл құбылыстың мәнін
Заңда, ақша құны бар, барлық инвестициялық қорлар атап көрсетілген.
Соның өзінде Ресей Федерациясының Заңында экономикалық процесс – инвестицияға,
Заң шығарушы актілерде, ғылыми әдебиеттерде пайдаланылатын ұзақ мерзімді инвестициялар
Осы экономикалық процестің басты мағынасын анықтай келе, біз мәнін,
Инвестициялау процессін әр түрлі экономикалық қорларды стратегиялық бағыттағы салымдар
Инвестициялау процессінде инвестициялардың нақты инвестициялық қызмет объектілеріне (өзін өзі
Бұл процесті қарастыру кезінде ұзақ мерзімді инвестицияларды жүзеге асыруды
Алашақтың инвестициялаудағы мүддесі, бірінші кезекте, инвестициялық жобаға салынған қорлар
Белгілі болып отырғандай, мемлекет елдегі толық және жеке шаруашылық
Қоғам мүддесі, нақты тұтынушы(қоғам мүшесі) деңгейінде – қоғамдық игілік,
Сөйтіп, инвестициялау процессінің шекті мақсаты жаңа тұтыным құнын, табыс
Ғылыми әдебиеттерде инвестициялық жоба туралы көптеген әр түрлі пікірлерді
Д.С.Морозов: «Жоба – бұл, шектелген уақыт кезеңі ағымында мен
Инвестициялық жоба детальды жоспарланған инвестициялық іс шаралардың кезектілігі
В.А Москвин мынандай анықтама береді: «Инвестициялық жоба»-кәсіпорынға салған капиталды
Жоғарыда келтірілген инвестициялық жоба анықтамаларының әрбіреуінің оның мәнін
Бұл анықтамалар негізінен: біріншіден, инвестициялық жобаны инвестициялық қызметтің бір-бірімен
- Қойылған мақсатқа жетуге бағдарлану. Кез-келген адам қызметі мақсатқа
- Уақыт ұзақтығының шектеулігінің жоба нақты белгіленген мерзім ағымында
- Өзара байланысты әрекеттердің үйлесімді орындалуы. Жоба, өзара байланысқан
- Нақтылығы. Әрбір жобаға қайталанбас ерекшеліктер мен белгілер тән.
Осындай қорытындылардан кейін, инвестициялық жоба шектелген уақыт ағымыда, нақты
Инвестициялық жобаны өткізу, жиынтығы жобалық циклды немесе жобалың тіршілік
Бүтіндей алғанда жобаның тіршілік ету циклі(немесе жоба циклі)-бұл жобаның
Жалпы алғанда жоба циклі үш кезеңге бөлінеді, бұдан бірнеше
1 кесте – Жобалық цикл кезедері
Кезеңдер Сатылары
Инвестициялау алдындағы
Инвестициялық
Пайдалану
Жоба концепцияларын жетілдіру.
Жобаның тіршілік ету қабілеттілігіне баға беру. ТЭН жетілдіру.Бизнес жоспарды
Жоба қатысуымен өзара сөйлесулер жүргізу және контрактілерге отыру.
Құрылысты деталды жобалау. Объектіні өткізу құрылысты аяқтау.
Объектіні қабылдаумен жұмсау.
Жобалық өнімді өткізу Несие қарызын өтеу. Кеңейту, жаңарту.Жобаны аяқтау.
Алашақ үшін жоба циклі іс-жүзінде берешектен қаржыландыруға тапсырыс алғаннан
Берешек үшін жоба циклы жоба ойларының пайда болуында басталып,
Жобаның жеке фазалары шегіінде олардың бұл сатыларға көзқарастары әр
Несие беруші – банктер үшін жобаны іріктеу сияқты, сонымен
Алашақ берешектің жобалық циклі туралы анық білуі, ал оның
1.2 Жобаны несиелеудің мәні мен арнайы ерекшеліктері
Банктердің несиелерді кәсіпорындар орта және ұзақ мерзімді инвестициялық жобаларды
Қазақстан экономикасындағы қазіргі жағдай: микроэкономикалық деңгей әлі тұрақталған жоқ,
«Жобаны несиелеу» термині әлемде 70 жылдары, қысқамерзім ішінде мұнайға
Ұлттық банктермен қатар халықаралық қаржы – несие институттары ХРДБ,
Жобаны қаржыландыруға сыртқа шығару (экспорт) несиелердің мемлекеттік агенттіктері қосылды:
Әрине, Қазақстанда жобаны несиелеу дамуының тым байқалатындығы туралы сөз
Екінші деңгейлі Қазақстандық банктердің инвестициялық жобаларды қаржыландыруға қатысуы, қазіргі
Қазіргі кезде, жобаны несиелеу дамуындағы тежеуіш объективті және субъективті
- отандық банктерде жобаны қаржыландыру мен жобаны талдау
- жақсы жетілдірілген жоғары табысты инвестициялық жобалардың болмауы;
екінші деңгейлі банктердің капиталдануының төмендігі;
Қазақстан экономикасының және жеке кәсіпорындардың тұрақсыздығы мен менеджмент сапасының
салықтық заңшығару тұрақсыздығы мен шаруашылық субъектілеріне жеткілікті түрдегі салық
Бұл жерде шаруашылық субъектілері экономиканың тұрақсыздығына көңіл аударулары керек.
Оған қоса, Қазақстан экономикасындағы құрылымдық қайта құрулар мен оның
Біздің елімізде, келешекте инвестициялық жобаны несиелеуді енгізу Қазақстанда пайда
Қазақстандық банктер инвесторлардың, бизнесмендердің «жобаны несиелеу (қаржыландыру)» туралы пікірлері
А.Л.Смирнов былай деп жазады: «Жобаны несиелеудің негізіне, кейде «жобаны
Жобаны несиелеу кезіндегі ұзақ мерзімді несиені қамтамасыз етуге инвестициялық
Инвестициялық жобаларды бағалау кезінде өлшемдерді есепке алады, бұлар сенімділікті
несиелік тәуекел капитал тәуекелден болатындығында;
ТЭН мен қаржылық жоспар қанағаттандыратын;
пайдаланылатын жобалардың көздері және өнімдері мен шикізаттар құны кепілдендірілген;
жоба икемді бағадағы отынмен қамтамасыз етілген;
жобаның тауарлары мен қызметтерін өткізетін рынок бар, ал рынокқа
құрылыс материалдарының күтілу бағалары бойынша иелену мүмкіндігі;
мердігер, тұтынушы және басқаратын тұлға тәжірибелі жіне сенімді;
жобаға сынақтан өтпеген технологиялардың енгізілмеуі;
серіктестер мен басқа да мүдделі жақтар арасында өзара шарт
инфляция мен пайыздық мөлшерлемеге нақты болжаулар жүргізілген.
Әрине, қаржыландыруға ұсынылған нақты жоба әрқашан бұл өлшемдерге сәйкес
Жоғарыда атап көрсетілген өлшемдер, жобаны несиелеу кезінде жетістікке қол
инвестициялық жобаның тіршілік қабілеті;
тәжірибелі, мықты серіктестердің жобаларын өткізуге қатысу;
жобаның барлық тәуекелдіктерін есептеу және бөлу;
құқықтық көзқарастарды реттеу;
инвестициялық жобаны өткізудегі нақты бағыттағы әрекет ету жоспарларын жетілдіру
Жобаны несиелеудің тәжірибелік мәні құруда, барлық мүшелерді қанағаттандыратын, жобаны
Жобаны несиелеу кезінде қатысушылардың мақсатын анықтау, қаржыландырудың басымдықтары мен
Жобаны несиелеу мәнінің ерекшелігі инвестициялық жобаларды қаржыландырудуғы тәуекелдік болып
жобаның тіршілік қабілеті циклінің ұзақтығы; жоба қызметі мүшелерінің болуы;
жоба қызметінің күрделі сипаты (техникалық, ғылыми, сауда, өндірістік, құрылыс,
Бұл жерде мынадай сұрақ туындайды: неге банк – несие
Жобаны несиелеудің мәнін ашып көрсететін келесі бір ерекшелік, инвестициялық
Тәуекелдік үлесіне тәуелді банк – несие беруші инвестиция жобасындағы
Жобаны несиелеудің «классикалық кестесі» кезінде банк несие алушыға соңғысына
Инвестициялық жобалар жоғары, тым жоғары табыстар беретін, мұнай мен
Осымен байланысты, жобаны несиелеудің қазіргі замандағы «классикалық кестесі» көп
В.Ю.Катасонов, Д.С.Морозовтар былай деп жазады: «Жобаны несиелеу қаржы ресурстарын
Жобаны несиелер мен қарыздар есебінен қаржыландыру нышанындағы, жобаны несиелеудің
Қазақстандағы жобаны несиелеуді халықаралық валюталық – қаржылық ұйымдардың қолдауынсыз
Халық шаруашылығының әр түрлі салаларының кіші және орта бизнесті
Шет ел инвестициялары негізінен экономиканың мұнай – газ секторында,
Жобаны несиелеу тетігін отандық банктердің қолдануы, елдегі инвестициялық қызметтің
Жобаны несиелеудің мәнін оның инвестициялық жобаларды банктік несиелеудің дәстүрлік
Инвестициялық жобаның мұндай қаржыландыру әдісінің дәстүрліден айырмашылығы, бұл жерде
Бұл жерден жобаны несиелеудің тағы бір ерекшелігі шығады –
Осыдан барып жобаны несиелеудің тағы бір ерекшелігі пайда болады,
Несиені қамтамасыз ету болып инвестициялық жобаның өзі қабылданса, несиені
Жобаны несиелеудің маңызды ерекшелігі, жоба тәуекелдіктерін басқарудың негізгі әдістерінің
Тәуекелдіктерді талдау әлеуетті қатысушыларға жобаға қатысудың мақсаты туралы дұрыс
Ірі инвестициялық жобаларды жобаны несиелеу әдісімен өткізу көптеген ұйымдардың
Инвестициялық жобаны әдеттегідей несиелеу кезінде, банк өз несиесін жобаны
Жобаны несиелеу кезінде банк арнайы жобалық компанияларға несие береді
Алынған инвестициялық несие арнайы жобалық компанияның балансында көрініс табады.
Инвестициялық жобаны жобаны несиелеу әдісімен қаржыландыру, біздің көзқарасымыз бойынша,
Жобаны несиелеуде несие беруші – банк рөлі, дәстүрлі ұзақ
Несие беруші – банк инвестициялық қызметте жоғары тәуекелдіктірді міндетіне
Осылайша, жоғарыда келтірілгендерге қорытынды жасауға болады. Жобаны несиелеу инвестициялық
- әр түрлі субъектілер мен несиелеудің барлық нышандарының субъектілері
- қарыз қаражаттары көздері арналарының көп болуы;
- инвестициялық жобаның өзі мен оның алдағы кезең кірістері
- жоғары тәуекелдіктегі несиенің ірі көлемі;
- жобалық тәуекелдіктер инвестициялық кешен мүшелері арасында бөлінеді; құрылтайшылармен
- несие беруші банктің рөлі абсолютті ауысады, оның қызметі
- банктің басты қызметінің бірі – инвестициялық жобаны өткізу
- берілетін несиеге банк жоғары пайыздық мөлшерлемені бекітеді және
Жоғарыда атап өтілген, жобаны несиелеу ерекшеліктері бізге оның анықтамаларын
Несие алушы үшін жобаны несиелеуде, оның артықшылықтарынан басқа, белгілі
қаржыландырудың бұл әдісі үлкен шығындарды талап етеді;
ұзақ мрзімді несие бойынша жоғары пайыздар, жобаға баға беруді,
қаржыландыру туралы тапсырыс берілгеннен кейін шешім қабылдауға дейінгі жеткілікті
несие алушы қызметіне несие беруші – банк жағынан тым
несие алушының өзінің тәуелсіздігі бөлігін жоғалтуы. Алашақ несиелік келісім
Қаржыландыру сұлбасының мұндай жетіспеушіліктеріне қарамастан, жоғарыда атап өткендей, несие
Алашақ үшін жобаны несиелеудің белгілі кемшіліктері бар:
жоғары несиелік тәуекелдік;
несиенің үлкен сомасы;
жоғары жоба тәуекелдігі;
инвестициялық жобалардың өміршеңдігіне баға берудегі үлкен жауапкершілік.
Жобаны несиелеу венчурлық (тәуекелдік) қаржыландыруға ұқсас, өйткені екеуі де
Жобаны несиелеу кезінде ұзақ мерзімді несиелерді өзінің меншік немесе
1.3 Қазақстан республикасында әлемдік тәжірибе контексінде
өндірістің технологиялық даму мәселелері
Экономикадағы келеңсіз үрдістер өндірістің технологиялық және ғылыми – техникалық
Біздің елімізде тиімді нарықтық тетіктерді құру барысында, ұзақ мерзімді
Әлемдік тәжірибеде, бұл процестің екі бағыты бар – американдық
Техникалық прогресті мемлекеттік реттеудің іс жүзіндегі тұтқасы мен осы
Қазақстанда салық механизмінің техникалық прогресті жылдамдатудағы рөлі күшейтілуде. Салық
Мүлік салығы, сонымен қатар жанама салықтарының маңыздылығы жоғарылауда, олар
Амортизацияның реттеуші қызметін күшейту техникалық жаңалықтар енгізілуін жылдамдатады, ол
Кәсіпорындардың жаңартпашылық белсенділігі көбінесе шет ел капиталдарын тартуға тәуелді.
Бірлескен өндіріс қызметінің негізігі бағыттарының бірі импорт орнын ауыстыру.
Шет ел инвестицияларын тарту үшін, сыртқа шығаруға бағытталған өндірісті
2 Қазақстанда инвестициялық қызмет жобасын банктік несиелеу
2.1 Жобаны несиелеуді ұйымдастырудың әрекет етуші үлгілерін талдау
Отандық тәжірибеде жобаны несиелеу механизмі экономиканың нарықтық қатынастарға көшуіне
Инвестициялау алдындағы зерттеулерді жүргізуде, халықаралық тәжірибеде тұрақты бағалық ұзақ
Тұра0ты бағаларда есептеулерді пайдалану, отандық экономикадағы есептеулер барысында сілтеме
Бұл жерде, бір уақыттан (ай, тоқсан) кейін инвестициялар мен
2 кесте - Инвестициялардың салық төлеміне тәуелді өзгеруі, (млн.теңге)
Көрсеткіштер ҚҚС төлегенге дейін ҚҚС төлегеннен кейін
1. Инвестициялар 50,0 61,5
соның ішінде ҚҚС - 11,5
2. Түсім 90,0 90,0
- ҚҚС 16,8 5,3
3. Таза түсім 73,2 84,7
- жалпы өзіндік құн 50,0 61,5
4. Пайда 23,2 23,2
Тиімділігі 0,464 0,377
Оған қоса, қосылган құннан қайта ҚҚС төленеді, нәтижесінде өнім
Сондықтан, төленген ҚҚС өтемдерінің, инвестицияларды жүзеге асыру кезеңінде, алдын
Бұл әсіресе, өндіріс даярлығы маңызды уақытты алған кездегі, инвестициялық
Осыған қатысты көрсеткіш, мысалы, Қазақстанда алғаш рет жарылғыш заттарды
Жарылғыш заттар өндірісі бойынша толығымен техникалық – экономикалық көрсеткіштер
3 кесте - Жарылғыш заттар өндірісі бойынша жобаның
техникалық – экономикалық көрсеткіштері
1. Жоба бойынша өндіріс
қуаттылығы жылына 25-30 мың тонна
2. Көптеп сату бағасы
(тонна) 400 USD
3. Өзіндік құн (тонна) 325 USD (несие % есептелмегенде)
346 USD (несие % есептелгенде)
4. Тиімділік (рентабельность) 22,3% (325 USD)
13,6% (346 USD)
5. Жұмысшылар саны 100 адам
6. Несие қажеттілігі 1 400 000 USD
7. Несие бойынша пайыз
мөлшерлемесі 25%
Салық салудың шарттары
8. Табыс салығы (корпоратив салығы) 30% 0%
9. Өтелімділік мерзімі 2 жыл 1,5 жыл
10. IRR 2002 ж. – 1%
2003 ж. – 5%
2004 ж.-11%
2005 ж.-14% 2002 ж. – 1%
2003 ж. – 9%
2004ж.- 18,11%
2005 ж.-20,05%
11. NPV 10% - 493,49
13,5% - 27,71
14% - 30,65 10% - 1649
15% - 597
20,05% - 1,48
Жоба мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, салық салу бойынша пұрсаттылықтарды алу
Жоғарыда келтірілген факторлар мен мысалдар түсімдер және шығындар көлеміне
(П – Н * S) + VnA * nnA
мұндағы, V – несиенің әрбір арнасының үлес салмағы;
П - әрбір арна бойынша пайыз мөлшерлемесі –
несиелер, артықшылығы бар жай акциялар;
H – пайыздың нормативтік мөлшерлемесі;
S – салықтық мөлшерлеме.
Айлық кезеңдегі капитал құнын қайта есептеу үшін несие бойынша
Есептелген ақша қаражаттары ағындары мен капитал құнынан, инвестиция тиімділігін
4 кесте - Ақша қаражаттары арналарының құрылымы
Арналар Сомасы (млн. теңге) Пайыз-бен
1. Меншікті капитал (жылына 110%) 25,0 39
2. Ұзақ мерзімді несие (40%-бен 1 жылға) 30,0 46
3. Қысқа мерзімді несие (20%-бен 3 айға) 10,0 15
Барлығы: 65,0 100
Белгілі жағдайларда инвестицияның нарықтық бағасын, тәуекелсіз салымдар бойынша пайыздарға
Осымен қатар, белгісіз жағдайларда ақша капиталы құнын анықтау әдістемесін
Анықталмағандық (белгісіздік) зерттеу әдістерін үш топқа бөлуге болады, әдістердің
Әдістердің үшінші тобы инвестицияның, әсіресе, солармен байланысты тәуекелдік сипаттамасына
Белгісіздік жағдайында, кез келген инвестициялық шешім, маңызды өлшемде субъективті
Осылайша, елдегі экономикалық жағдайдың жалпы нашарлауы жағдайында, қаржылық есептеулер
2.2 2003 – 2005 ж.ж. АҚ «ТұранӘлемБанкінің» қаржылық жағдайын
талдау
Берілген дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі АҚ «ТұранӘлемБанкі» болып табылады.
АҚ «ТұранӘлемБанкі» қаржылық – экономикалық жағдайы туралы объективті әрі
Банктің қаржылық – шаруашылық талдауы «Жылдық баланс есебі» мен
2.2.1 Банк активтерін талдау
Активтер сапасының көрсеткіштер тобы оларды банктің қор базасына қатысты
Табыс активтерін төлем пассивтеріне қатысты бағалау анағұрлым маңызды:
Табыс активтері
К1 = , (>
Төлемдік пассивтер
Табыс әкелетін активтердің үлес салмағы келесі формула бойынша анықталады:
Табыс активтері
К2 =
Активтер
Келесі көрсеткіштердің мәні банктің басқыншылық немесе абайлау саясатын анықтайды:
Несиелер
К3 =
Міндеттемелер
Басқыншылық саясаты кезінде жоғарыдағы шек 0,78 құрайды, ары қарай
Несие
К4 = , (< = 8,0)
Капитал
5 кесте - Активтерді талдау, (млн.тг)
Баланс баптары 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
Табыс активтері: 129,842 184,861 334,929
Құнды қағаздар 17,831 51,715 87,879
Өтелмеген акцепттер бойынша клиент міндеттемелері 110,719 127,747 239,847
Басқа да заңды тұлғалар капиталдарына инвестициялар – – –
Несиелер мен лизингтер – – –
Басқа да активтер 1,292 5,399 7,203
Төлемдік (ақылы) пассивтер: 138,474 195,696 333,588
Депозиттер 81,008 105,757 139,224
Ұлттық Банк және ҚР Үкіметі алдындағы берешек 2,433 2,675
Басқа да қаржылық ұжымдар алдындағы берешек 41,723 55,978 115,680
Құнды қағаздар 13,310 31,286 73,507
К1 = Табыс активтері/Төлемдік пассивтер 0,94 0,94 1,00
Табыс активтері 129,842 184,861 334,929
Активтер 157,337 225,492 373,064
К2 = Табыс активтері/Активтер 0,83 0,82 0,90
Несиелер 110,719 127,747 239,847
Міндеттемелер 141,686 204,727 341,051
К3 = Несиелер/Міндеттемелер 0,78 0,62 0,70
Несиелер 110,719 127,747 239,847
Капитал 14,842 19,755 30,683
К4 = Несиелер/Капитал 7,5 6,5 7,8
Бұл көрсеткіштердің мәні несиелік саясаттың тәуекелдігін сипаттайды. Егер мәні
Сурет 1 - АҚ «ТұранӘлемБанкі» активтері көрсеткіштерінің өзгеру
серпінінің жағдайы
Төлемдік пассивтер бойынша міндеттемелерді орындау үшін табыстылықтың қажетті деңгейін
2.2.2 Банк пассивтерін талдау
Пассивтер құрылымы көрсеткіштерінде, банк тұрақтылығын, міндеттемелер құрылымын, өтімділік тәуекелдігі
Банктің қаржылық тұрақтылығы келесі формуламен сипатталады:
К1 = Капитал/Активтер, (0,08 – 0,15)
Банктің жеделдігі мен сенімділігі деңгейін К2 арқылы анықтайды:
К2 = Қарыздар/Активтер, (0,2 – 0,35)
Тәуекелдікті немесе шығындарды барынша азайту дәрежесі мына формула бойынша
К3 = Жедел салымдар/Міндеттемелер, (0,1 – 0,3)
6 кесте - АҚ «ТұранӘлемБанкі» пассивтерін талдау, (млн. тг)
Баланс баптары 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
Капитал 14,842 19,755 30,683
Активтер 157,337 225,492 373,064
К1 = Капитал/Активтер 0,09 0,09 0,08
Қарыздар 110,719 127,747 239,847
Активтер 157,337 225,492 373,064
К2 = Қарыздар/Активтер 0,7 0,57 0,64
Жедел салымдар 81,008 105,757 139,224
Міндеттемелер 141,686 204,727 341,051
К3 = Жедел салымдар/ Міндеттемелер 0,57 0,52 0,41
Сурет 2 - АҚ «ТұранӘлемБанкі» пассив көрсеткіштері жағдайының
өзгеру серпіні
К1 коэффициентінің мәні норматив шегінде, артынша, банк қаржылық тұрақты
К2 коэффициенті, 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы банктің жеделдігі
К3 коэффициенті, 2003 – 2005 жылдар кезеңінде нормативтен
Жүргізілген қаржылық талдау бойынша келесі қорытындыны жасауға болады: Банкке
2.2.3 Өтімділікті талдау
Банк өтімділігі банктің, талданатын кезеңдерде, өз міндеттемелерін клиенттер мен
Өтімділікті талдау барысында, бәрінен бұрын, Ұлттық Банкпен екінші деңгейлі
Өтімділік нормативтері мерзімдерді, сомалар мен активтер және пассивтер типтерінің
7 кесте - АҚ «ТұранӘлемБанкі» ағымдағы өтімділік коэффициентін
есептеу
Баланс баптары 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
Өтімді активтер: 39,885 85,823 119,269
– қолма қол валюта 17,220 20,557 13,286
– ҚР Ұлттық Банктегі депозиттер 4,684 2,731 3,706
– басқа банктердегі депозиттер 0,150 10,820 14,398
– құнды қағаздар 17,831 51,715 87,879
Міндеттемелер: 141,686 204,727 341,051
– Ұлттық Банк пен ҚР Үкіметі алдындағы берешек 2,433
– басқа да қаржылық ұжымдар алдындағы берешек 41,723 55,978
– депозиттер 81,008 105,757 139,224
– шығарылған қарыздық құнды қағаздар 13,310 31,286 73,507
– басқа да міндеттемелер 3,212 9,031 7,463
Кт.л. = өтімді активтер/ міндеттемелер 0,28 0,42 0,35
Сурет 3 - АҚ «ТұранӘлемБанкі» ағымдағы өтімділік коэффициенті
Ағымдағы өтімділік коэффициентін есептеу негізінде, ҚР Ұлттық Банкі бекіткен
Банкте ағымдағы өтімділікке өтімді активтер мен міндеттемелер өсімінің өзгерісі
Ары қарай тез арадағы өтімділік коэффициенттерін қарастырайық. Бұл банк
а) қандай мөлшерде тапсырыскерлер ағымдық және есеп айырысу шоттарындағы
ә) қандай мөлшерде банк өзінің өтімді активтері есебінен төлемдерді
Мұның банктегі кассалық есеп айырысуда қызмет көрсетілетін тапсырыкерлер үшін
8 кесте - АҚ «ТұранӘлемБанкі» тез аралық коэффициентін есептеу,
(млн. тг)
Баланс баптары 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
1 2 3 4
Өтімділігі жоғары активтер: 22,054 34,108 31,390
– қолма қол валюта 17,220 20,557 13,286
– ҚР Ұлттық Банктегі депозиттер 4,684 2,731 3,706
– басқа банктердегі депозиттер 0,150 10,820 14,398
Міндеттемелер: 141,686 204,727 341,051
– ҚР Ұлттық Банк пен ҚР Үкіметі алдындағы берешек
– басқа да қаржылық ұжымдар алдындағы берешек 41,723 55,978
– депозиттер 81,008 105,757 139,224
– шығарылған қарыздық құнды қағаздар 13,310 31,286 73,507
– басқа да міндеттемелер 3,212 9,031 7,463
Км.л. = өтімділігі жоғары активтер/ міндеттемелер 0,16 0,17 0,09
Сурет 4 - АҚ «ТұранӘлемБанкі» тез аралық коэффициенті
Бұл мәліметтер, тез аралық өтімділік деңгейі банктің өз міндеттемелерін
2003 жылдың басында банк 0,16 коэффициентіне ие болды –
Банктің жалпы жағдайын анықтау үшін өтімділік коэффициенті неғұрлым кең
9 кесте - АҚ «ТұранӘлемБанкі» негізгі (генеральная) өтімділік
коэффициентін есептеу, (млн. тг)
Баланс баптары 01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
Өтімді активтер: 39,885 85,823 119,269
– қолма қол валюта 17,220 20,557 13,286
– ҚР Ұлттық Банкіндегі депозиттер 4,684 2,731 3,706
– басқа банктердегі депозиттер 0,150 10,820 14,398
– құнды қағаздар 17,831 51,715 87,879
Сақтандырылған капитал: 5,441 6,523 6,745
– негізгі құралдар 5,441 6,523 6,745
– капитал шығындары – – –
– аффинирленген бағалы металдар – – –
Міндеттемелер: 141,686 204,727 341,051
– ҚР Ұлттық Банкі мен ҚР Үкіметі алдындағы берешек
– басқа да қаржылық ұжымдар алдындағы берешек 41,723 55,978
– депозиттер 81,008 105,757 139,224
– шығарылған қарыздық құнды қағаздар 13,310 31,286 73,507
– басқа да міндеттемелер 3,212 9,031 7,463
Кг.л. = (ӨА+ЗК)/міндеттемелер 0,32 0,45 0,37
Сурет 5 - АҚ «ТұранӘлемБанкі» негізгі өтімділік коэффициенті
Берілген кесте банкпен берілген несиенің 100% қайтарылмауы кезінің өзінде
Коэффициенттер жеткілікті жоғары және тұрақты (0,45 және 0,37).
Жоғарыда келтірілген есептеулер негізінде мынадай қорытынды жасауға болады: АҚ
Басқаша айтқанда, талдау кезеңінде банк басқармасы табыстылықтың неғұрлым жоғары
2.2.3 АҚ «ТұранӘлемБанкі» несие қоржынын талдау
Несие қоржыны Банктің басты арнасы қызметін атқарады және бір
10 кесте - Банктің несиелік қоржыны, (млн. тг)
2005 2004 2003
Тапсырыскерлер несиелері 255,072 138,96 118,323
Несиелер бойынша резервтер 15,225 11,213 7,604
Резервтерді есепке алмағандағы тапсырыскерлер несиелері 239,847 127,747 110,719
Шартты міндеттемелер:
Кепілдіктер 18,215 15,161 5,069
Аккредитивтер 18,727 14,773 8,312
Резервтер 1,141 1,432 0,534
Барлығы: шартты міндеттемелер 35,801 28,502 12,847
Барлығы несиелер, кепілдіктер, аккредитивтер 275,648 156,249 123,566
2005 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдайға қарағанда несиелік қоржын (брутто)
2004 жылдың 31 желтоқсанында несие қоржыны (брутто) 2003 жылмен
Сурет 6 - Несиелік қоржын
Банк, Қазақстанда бар, Қазақстандық ірі және орта өндірістік кәсіпорындар
Несие қоржынының экономика салалары бойынша құрылымы 2.7 – 2.9
2005 жылы АҚ «ТұранӘлемБанкі» экономиканың мынадай салаларын несиелеу көлемін
Сурет 7 - 2003 жылғы экономика салалары бойынша несиелік
құрылымы
Сурет 8 - 2004 жылғы экономика салалары бойынша несиелік
құрылымы
Сурет 9 - 2005 жылғы экономика салалары бойынша несиелік
құрылымы
Сурет 10 - Несиелік қоржын жіктемесі
Банк несиелері сапасы бойынша, берешектің (несие алушының) несие бойынша
сенімді (стандартты);
күдік тудыратын (сомнительные), субстандартты (әлеуетті сенімді), қанағаттандырмайтын (жеткіліксіз сенімді)
үмітсіз (залалды).
Сенімді несие – қайтару мерзімі әлі келмеген және оның
Талданатын кезеңдегі әлеуетті сенімді несиелер мөлшері (саны) пайыздардың тым
Жеткіліксіз сенімді несиелер үлесі 2004 жылғы - 21% салыстырғанда,
Күдікті несиелер саны 2003 жылы 12,1% құрады, бұл 2004
Сурет 11 - Мерзімдер бойынша несиелік қоржын құрылымы
1 – ден 5 жылға дейінгі мерзімдегі несиелер үлесі
2.2.5 Несиелер сапасы
Банктің несиелік тәуекелдігі несиелік қоржындарда, аккредитивтер мен клиенттер кепілдіктерінде
Тапсырыскерлеге несиелер қозғалмайтын мүлік, кепілдіктер, тауар қорлары, жабдықтар, мемлекеттік
11 кесте - Несиелік қоржын сапасы
2003 2004 2005
млн. тг. Үлес салмағы млн. тг. Үлес салмағы млн.
Қамсыздандырылғандар 110,277 93,2% 131,039 94,3% 243,339 95,4%
Қамсыздандырылмағандар 8,046 6,8% 7,921 5,7% 11,733 4,6%
Барлығы 118,323 100% 138,96 100% 255,072 100%
Банк әрқашан несиелік қоржын сапасын жақсарту бойынша жұмыстарды жүргізеді.
Осылайша, АҚ «ТұранӘлемБанкі» несиелік қоржынының жалпы жағдайына талдау жүргіздік.
2.3 ШҚФ АҚ «ТұранӘлемБанкі» несиелік қоржынындағы тұтыным
АҚ «ТұранӘлемБанкі» тұлғаларды несиелеу нарығында, тек АҚ «Казкоммерцбанкке» орын
Бүгінгі күнде ШҚФ АҚ «ТұранӘлемБанкі» несиелеудің бірнеше бағдарламаларына ие:
a) Ипотекалық несиелеу – тұрғын үй несиесі. Ұзақ мерзімді
ә) Жеке тұлғалардың кейінге қалдырылмайтын талаптарын (салтанатты іс -
б) Ұлттық тұтыным тауарларын иемдену несиесі. Несие 1 жылға
в) Ломбард – табыс дәлелінсіз. Барынша аз сома АҚШ
- жеке тұлғалар үшін қызмет көрсетуді кеңейту;
- депозиттер көлемін ұлғайту;
- Банктің несиелік қоржынын әртараптандыру;
- Банктің тапсырыскерлер базасының жеке тұлғалар арасында кеңейту;
- жарнамалық шығындарды қысқарту мақсатындағы бірлескен жарнамалық қызмет;
- несиелеу бағдарламаларына қатысушы – компаниялардың сату көлемінің ұлғаюы;
- пластикалық карта нарығының кеңеюі;
-тұтыну несиесі бойынша табыстардың ұлғаюы.
Ары қарай, ШҚБ АҚ «ТұранӘлемБанкі» тұтыну несиелері қоржындарын қарастырамыз.
12 кесте - ШҚФ АҚ «ТұранӘлемБанкі» тұтыну несиесі құрылымы,
(мың тг.)
2003 2004 2005
АВТО 623,039 899,730 987,682
ҰТТ 619,212 615,294 716,133
КҚТ 249,687 278,874 323,554
ИПОТЕКА (И) 128,969 204,737 286,751
ЛОМБАРД 0,452 0,419 0,582
Тұтыну несиелері, барлығы 1621,359 1999,054 2314,702
Бөлімшенің несиелік қоржыны 4382,051 4759,652 5260,687
Кестеде көрсетілген мәліметтерді негізге ала отырып келесідей қорытынды жасауға
Тұтыну несиелері құрылымын талдау, құраушылардың арасында үлес салмақтың көп
Тұтыну қарыздарына келетін үлес салмақ 2005 жылы 2004 жылғы
2003 жыл
2005 жыл
Сурет 12 - ШҚБ АҚ «ТұранӘлемБанкі» жалпы несиелік қарызынан
тұтыну несиесінің үлес салмағы
3. Жоғары тәуекелді банктік операциялар саласында жобаны несиелеу
3.1 Несиелеу үшін инвестициялық жобаларды іріктеу тәсілдерін жетілдіру
Жобаны несиелеу несиелердің жаңа нышандарына қатысты неғұрлым дамып келе
Осылайша жобаны несиелеуде, несиелеудің осы әдісін таңдау кезінде өлшенген
Жоба дамуының барлық кезеңін келесі негізгі фазаларға бөлу қабылданған:
Инвестициялық фаза қағидатының айырмашылығы: бір жағынан, көп шығындарды қажет
Жобаның жалпы сипаттамасына фазаның ұзақтығы маңызды әсер береді, өз
Меңгеру сатысында сатудан түскен табыстар өте баяу өседі, өйткені
Осылайша, біз тек жобаның даму фазаларының басқару процессімен қарым
Осындай қарым – қатынаста жобаны несиелеу механизмінде біз тағы
Жобаны талдау шығындар мен уақытты қажет етеді, сондықтан мұндай
Жоба бойынша жалпы ақпаратқа кіреді: ой, жобаның басты мақсаттары
Кәсіпорындарды ұйымдастыру мен үстеме шығындар, өндірісті басқару мен өнімді
Жобаны алдын ала техникалық – экономикалық негіздеу нәтижесінде инвесторлар
Зерттеудің шекті нұсқасын жетілдіру үшін нәтижелері пайдаланылатын, «анықтау» немесе
Капитал нарығының прагматикалылығын есепке ала отырып, жобаны несиелеу инвестициялаудың
Меншікті капитал өз табиғатында – тәуекелді капитал және мәртебесі
Қарыз және меншік құралдарының қатынастары нақты жоба бойынша инициаторлар
Субординатталған несиелер мәртебесі бойынша меншікті капитал алдында тұрады, бірақ
Субординатталған несиенің маңыздылығы компанияның капиталға салымдарымен салыстырғанда айғақты: негізгі
Пайыздық мөлшерлемелер – көптеген жағдайларда қалқыма мөлшерлеме пайдаланылады, жай
Жеке субординатталған, бірақ қамсыздандырылған несиелерді атап өткен жөн, олар
Артынша, қамсыздандырылмаған несиелер жоба бойынша мүмкін, кімнің құралдары мен
Көптеген батыстың ірі банктерінде жобаны өткізу барысын ұйымдастыру мен
Ақша қаражаттарының таза ағындары есептеу кезінде келесі талаптарды орындау
Кез келген жобаны есептеу мәліметтері негізінде, инвестициялық жобаның өміршеңдігін
ҚОСҚ= Уk * Кk (1 – Н) + Уna
мұндағы, У - әрбір арнаның үлес салмағы: (к) несиелердің;
(na) артықшылығы бар
акциялардың;
(а) жай акциялардың;
К - әрбір арна бойынша пайыздық мөлшерлемелер:
несиелер, сәйкесінше артықшылығы бар және жай акциялар;
Н – салық мөлшерлемесі.
Берілген формуланы пайдалану кезінде кейбір факторларды есепке алу қажет,
Пайда индексі табысты сипаттайды, уақыт факторын есепке алғандағы инвестициялар
Жобаның инвестициялық тұрғыларын талдаумен қатар басқа да талдау жұмыстары
Сапалық талдау салыстырмалы қарапайым бола алады, оның басты талабы
Тәуекелдікті сандық талдау, яғни жеке тәуекелдіктердің және жоба
Тәуекелдіктердің статистикалық талдауында жалпыға белгілі қаржылық коэффициенттер пайдаланылады: залалсыздық
Жобалық тәуекелдіктерді азайту үшін екі тәсілді пайдалануға болады:
а) сақтандыру, хеджерлеу;
б) кепілдіктер арқылы тәуекелдіктерді бөлу.
Тәуекелдіктерді бөлу аспаптарының әр түрлі бірігулері жоба тәуекелдіктерінің төмендеуіне
Шартсыз кепілдікті ұсыну кезінде кепілгер өз міндеттерін бенефициар алдында
Уақытпен шектеулі кепілдіктер, ықтимал кепілгер тікелей кепілдіктерді шығаруға емес
Шартты кепілдіктер – бұл кепілдіктермұнда кепілдеме міндеттерін өткізу жағдайының
Тәуекелдікпен күрестің бір тәсілі қарастырылмаған шығыстарлды өтеуге, жоба құнына
Жалпы резерв сметадағы өзгерістерді контрактінің жалпы сомасына қосымшаларды және
Несиелік сатыда жоғарыда келтірілген жобаны өткізудің тәжірибелік жақтары мен
3.2 Инвестициялық жобаларды несиелеу кезіндегі жобалық тәуекелдіктер жүйесі
Нарықтық экономикада кәсіби тәуекелсіз мүмкін емес. Егер кәсіпкер тәуекелдікке
Тәуекелдік деп кәсіпорынның өз активтерін жоғалтып алу ықтималдығын, дұрыс
Менеджмент теориясынан белгілі болып отырғандай, шаруашылық субъектісі басшылығы тәуекелдікті
мәселелер бірден және күтулерге кері пайда болса;
субъектінің өткен тәжірибелеріне сәйкес емес жаңа талаптар қойылса және
Қазақстанда шаруашылық орта нарықтық сипатқа көшуде, бұл кәсіпкерлік қызметке
Кез келген нарықтық кәсіпорын сияқты банк шығыстар (потери) мен
Банктік тәжірибеде тәуекелдік ең түрлі операцияларды орындау кезінде қатысады:
тәуекелдіктің пайда болуының мүмкін жағдайын танып білу;
болжанатын залал масштабын бағалау;
алдын ала ескерту тәсілдерін немесе шығындарды өтеу көздерін табу.
Мәні жағынан банктік операцияларды басқару, банкке оның қызметінен табысты
Несие тәуекелдігін басқару банк қызметкерінен қарыздар портфелінің құрылымына және
Егер тәуекелдік жеткілікті зор болса, онда болжамдағы табыс маңызды
Банктер тәуекелдіктің алты негізгі түрлері бойынша анықталады:
несиелік тәуекелдік;
өтемпаздықтың баланстанбау тәуекелдігі;
нарықтық тәуекелдік;
пайыздық тәуекелдік;
пайданы жеткіліксіз етіп алу тәуекелдігі;
төлемге қабілеттілік тәуекелдігі.
Бұл тәуекелдіктер , олардың мазмұны экономикалық әдебиеттерде жеткілікті сипатталған,
Бүгінде банктер кездестіретін тәуекелдіктер тізімі жоғарыдағы 6 тәуекелдікпен сарқылмайды.
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде жобаны несиелеудің инвестициялық жобаны ұзақ
Сондықтан алашақ – банктің жобаның негізгі тәуекелдіктерін несиелеу кезіндегі
Инвестициялық жобаларды қаржыландырудың неғұрлым тәуекелді тәсіліне қазіргі жағдайда жобаны
Жобаны несиелеу кезіндегі тәуекелдіктер жүйесін қарастыру кезінде, жоба қызметі
неғұрлым арзан бағада капиталды (депозиттерді, сыртқы қарыз алуларды әлдеқайда
оларды рынокта пайдалы етіп орналастыру, яғни мүмкін жоғары пайыздық
осы кезде шығындар тәуекелдіктерін мына жолдармен төмендету:
а) неғұрлым сенімді, өміршең, тиімділігі жоғары жобаларды іріктеу;
ә) операциялар диверсификациясы мен қарыз капиталының әр түрлі рыноктарын
б) жоба нақтылығы мен берешектің несиеге қабілеттілігін тереңнен оқып
в) жобаға қатысушылар арасында тәуекелдіктерді дұрыс тарату (бөлу).
Экономикалық әдебиеттерде келесі текті жобалық инвестициялық тәуекелдіктер келтіріледі:
жобаға қатысушылар тәуекелдігі;
жобаның сметалық құнын көтеру тәуекелдігі;
құрылыстың уақытында аяқталмау тәуекелдігі;
жұмыстар мен объектілер сапасының төмен болу тәуекелдігі;
құрастырушы және технологиялық тәуекелдік;
өндірістік тәуекелдік;
басқарушылық тәуекелдік;
сату (өткізу) тәуекелдігі;
қаржылық тәуекелдік;
сақтандыру тәуекелдігі;
әкімшіліктік тәуекелдік;
заң тәуекелдігі;
төтенше оқиға тәуекелдігі.
Жоғарыда келтірілген жобалық тәуекелдіктер тізімі жеткілікті түрде шартты болып
В.А.Москвин «Инвестициялық жобаларды несиелеу» кітабында инвестициялық несиелеу кезіндегі
3.3 Жобалық тәуекелдіктерді басқару: қағидаттары, әдістері мен
аспаптары
Жоғарыда белгілегеніміздей, жобаны несиелеудің ұзақ мерзімге несиелеудің дәстүрлі нышанынан
Жобалық тәуекелдіктерді басқару әдістері аса терең құрылмаған және әлемде
Қазіргі кезде тәуекелдіктерді басқару бойынша қызмет жақсы жеткілікті құрылымда,
тәуекелдікті сәйкестендіру (анықтау);
тәуекелдікті бағалау;
тәуекелдікті басқару әдістері мен шараларын (аспаптарын) таңдау;
тәуекелдікті тоқтату мен бақылау;
тәуекелдікті қаржыландыру;
нәтижелерді бағалау.
Алғашқы екі бағытты тәуекелдік талдауы деп атау қабылданған, өйткені
Сандық талдау тәсілдеріне жатқызылады: статистикалық, «Монте – Карло» әдісі,
Атап өту керек, аса маңызды саты тәуекелдікті басқару әдістері
Тәуекелдік теориясы мен тәжірибесі төрт негізгі тәуекелдікті басқару әдістерін
тәуекелдікті басқару;
тәуекелдікті тоқтату мен бақылау;
тәуекелдікті сақтандыру;
тәуекелдікті жою.
Тәуекелдікті тоқтату мен бақылау – бұл ұйымдастырушылық іс –
Тәуекелдікті сақтандыру – бұл болған тәуекелдіктің залалынан бұрыннан құрылған
Тәуекелдікті жою – бұл жобалық тәуекелдікті басқару әдісі, бұл
Тәуекелдікті басқарудың келесі сатысы - тәуекелдікті тоқтату мен басқару.
Жобалық тәуекелдіктерді басқарудың кейбір қағидаттарына қысқаша тоқталып өтейік:
Жоба бойынша тәуекелдіктер деңгейін, оны қаржыландыру жағдайлары (шарттары) мен
бұл инвестициялық жобаны банктің қаржыландыру өлшемдері тек жобаның сметасы
жоба бойынша пайыздық мөлшерлеме деңгейі, банк өзіне қабылдаған тәуекелдіктер
жобадағы банктің қаржылық қатысу үлесі олардың өздеріне қабылдаған тәуекелдіктер
Тәуекелдіктердің төмен деңгейі кезінде несие түріндегі банктік салымдар жоба
2 Өз тәуекелдіктерін төмендету үшін несие беруші банк инвестцияилық
3 Тәжірибеде монтаж үшін жоба шегінде негізгі машиналар мен
4 Инвестициялық жобаларды қаржыландыру туралы сұрақты шешу барысында банк
5 Банкті тәуекелдіктерден қорғаудың басты қағидаты – несиелік келісімдердің
Жобалық тәуекелдіктерді басқару процессінде банк бір – бірімен тығыз
а)Толығымен жоба бойынша тәуекелдіктерді басқару (бұл «қорғаныстың алыстағы тізбегі»);
ә)Несие бойынша қарызды өтемеу тәуекелдіктерін жобалық компения жағынан басқару
Банк «қорғаныс тізбегінің» екеуін де нақты ету бойынша жүйелік
Алашақ – банктер үшін жобалық тәуекелдіктерді басқару мен төмендетудің
- жобаны өткізудің барлық сатыларына жобалық тәуекелдіктерді нақты
- жобалық компания құрылымдары мен бүкіл жобалық қызмет қатысушыларын
- несие алушының инвестициялық төлемге қабілеттілігін бағалау;
- жобалық тәуекелдіктерді қызметке қатысушылар арасында, әсіресе алашақ пен
- инвестициялық жобаларды өткізуді жүйелік бақылау;
- сақтандыру;
- жобалық тәуекелдіктерді басқарудың арнайы әдістері мен аспаптарын апйдалану.
Жоба қызметіндегі инвестициялау алдындағы кезеңде техникалық – экономикалық негізделуді,
Жобаның иныестициялау алдындағы кезеңдегі сараптау сапасына жобалық тәуекелдіктерді
Осыдан кейін жобалар, жоба иницияаторларының экономикалық және қаржылық жағдайы,
Батыста «тазалау» мен жобаларды алдын ала таңдау операциялары «скрининг»
Инвестициялық жобаларды бағалау мақсатында банк мамандарымен тартылған сарапшылар жобаның
Осы тексерулер, оқып білулуер және талдаулар негізінде кәсіпорындар, күтілудегі
Инвестициялық жобалардың тіршілік қабілетін бағалау кезінде тек ұйымдастырушылық, экономикалық
берешектің инвестициялық жобаны сәтті өткізуі мен жоспарланған нәтижелерді алу
берешек, несиені қайтаруды қамтамасыз ету уақытында айналысатын бизнестің сенімділігі
берешектің инвестициялық тартымдылығы.
Барлық осы сипаттамалар, қорытындылар мен ұсынымдар инвестициялық жобаны бағалау
Тәуекелдіктерді тиімді басқару мақсатында банк арнайы жобалық компанияны құру
Осы кезде банктің жобалық компанияларды құрылтай құжаттарында да кепілдіктердің
Әрине банк жобалық компанияны басқаруға жанамалы ғана қатысады және
Сонымен қатар, жобалық компанияны басқаруға банктің қатысуы оған жобалық
Жобаны өткізудің әр түрлі сатыларында жобаға қатысты заңды құжаттарды
Бұл өзгешеліктерді түсіну үшін, ғылғми әдебиеттерде В.А.Москвин жобаны несиелеу
Берешектің несиеге қабілеттілігін ә детте берешектің несие қарызын өтеу
Біз білеміз, қазақстандық банктер берешектің несиеге қабілеттілігіне баға беру
қаржылық коэффициенттер жүйесі;
ақша ағындарын талдау;
іс тәуекелдігін талдау.
Қаржылық коэффициенттер жүйесі коэффициенттердің бес тобын енгізеді: өтімділік, тиімділік
Бұл коэффициенттер өте пайдалы, тәжірибеде оларды жиі пайдаланады, бірақ
Ақша қаражаттарының түсімі несиелік қарыздың, пайданың, амортизациялның өсімі; зардаптардан,
Қаражаттар жылыстауы сол кезеңдегі несиелік берешектің, салықтардың, үлеспайдалардың, несие
Сальдо (айырмашылық( ақша қаражаттарының түсімі мен жылыстауы арасындағы нақты
Жалпы ақша ағындары шамасы мен берешектің қарыз міндеттемелері өлшемдерінің
Жоғарыдағы сипатталған берешектің несиеге қабілетінің екі әдісіне қосымша іс
13 кесте - Іс тәуекелдігі негізіндегі берешектің несиеге қабілеттілігі
класы
Тәуекелдік ықтималдығы Балдар Несиеге қабілеттілік класы
Тәуекелдік емес мәміле 100 жуық I
Минималды тәуекелдік 80 – 100 II
Орташа тәуекелдік 50 – 79 III
Жоғары тәуекелдік 30 – 49 IV
Толық тәуекелдік 0 -29 V
Несиеге қабілеттіліктің бұл әдісі мен алдыңғы екі әдіс айналым
Артынша, жобаны несиелеу кезіндегі берешектің несиеге қабілеттілігін бағалаудың басқа
Әлемдік тәжірибеде берешектің несиеге қабілеттілігін бағалаудың басқа да әдістемелік
Бұл үшін АҚШ – та алты «Си» ережесі пайдаланылады.
Бұл жерде біз бұл әдістемені қарастырмаймыз. Ол келесі әдістерден
Англияда «PARTS» әдістемесі пайдаланылады, бұл ағылшын сөздерінің әріптерінен құралған
Purpose – тағайындама, мақсат;
Amount – сома, өлшем;
Repayment – төлем, қарыз бен пайыздарды қайтару;
Term – мерзім;
Sequrity – қамсыздандыру, кепіл.
Берілген әдістемеде, мысалы, мынадай көрсеткіштерді: өтелген несиенің орташа сомасы,
Бірақ жоғарыда қарастырылған отандық және шет елдік әдістемелер қарыз
Осыған қатысты В.А.Москвиннің [3, 105 – 130 б.б.] қарыз
Жобаны несиелеу кезінде банк мамандарына әдеттегі қарыз алушының несиеге
Бұдан басқа, қарыз алушыда әрқашан иныестициялық жоба құнына сай
Осыған байланысты, жобаны несиелеу кезінде несиені қамсыздандырудың дәстүрлі түрлеріне
Жіктеме негізіне В.А.Москвиннің [3, 127 бет] қамсыздандыру түрлерін ала
Қамсыздандырудың ақпараттық түрлерінің өзіндік құндық бағасы жоқ, бірақ оларды
Қамсыздандырудың ақпараттық түрлері екі топқа бөлінеді. Біріншісі, инвестициялық шартты
Ақпараттық қамсыздандырудың екінші тобы инвестициялық жобаларды өткізу мүмкіндігі туралы
Алашақ – банктердің ұзақ мерзімді несиелерге берілетін баламалы мүліктік
Осылайша, кәсіпорынның бүкіл инвестициялық бағдарламасы талдануы керек және оның
Егер барлық осы жұмыстар біліктілігі жоғары мамандармен жүргізіледі, яғни
Жобаны несиелеу кезінде тәуекелдіктерді төмендетудің маңызды бағытының бірі –
Банк жағынан жобаны өткізуге жүйелік бақылау жасау жобаның
Берешекке кері емес және берешекке шектеулі кері жобаны несиелеу
Жобаны өткізуді бақылау үшін банк әр түрлі құралдарды пайдаланады:
Барлық ос шаралар пайда болатын жобалық тәуекелдіктерді, олардың шынайы
Алашақ – банк мүддесін қорғау аспабы ретінде сақтандыру пайдаланыла
Өкінішке орай, жобалық тәуекелдіктерді сақтандыру әдісі біздің елімізде пайдаланылмайды.
Енді, банктермен жобаларды несиелеу кезінде пайдаланылатын, тәуекелдіктерді басқарудың айырмашылығы
Одан кейін тәуекелдіктерді жобаға қатысушылар арасында бөлу жобаны өткізудің
Инвестициялық фазада банктерді тәуекелдіктерден сақтандырудың қарапайым аспабы берешектен талап
Бұл жоба бойынша жұмыстарды аяқтау істері банктерді тәуекелдіктерден сақтандыру
Мұндай ойластырылмаған қосымша шығындар, объектінің құрылыс фазасында да бола
Бұл жерде резервті несиелер деп алашақ банкпен арнайы құрылған
Резервті қорлар деп жобаның құрылтайшылармен және басқа да қатысушылармен
Тіркелген бағадағы жоба бойынша жұмыстарды орындау контрактілері тәжірибесінде жеткілікті
Енгізілген инвестциялық объектінің пайдалану фазасында әдетте банк өндірістік тәуекелдіктердің
Бұдан басқа, тәжірибеде тәуекелдіктерден сақтанудың қосымша немесе басқа да
Жеткізушілерді жобаға тәуелді ету мен тәртіпке салу мақсатында және
Алашақ – банк инвестициялық фазада маркетингтік тәуекелдіктерді төмендету мақсатында
Жобаны несиелеуде кездеседі: инвестициялық жобаның иницияаторлары (жобалық компанияның құрылтайшылары)
4 ЖОБАНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫЛЫҒЫ
4.1 Банктегі микроклиматтық жағдайларды ұйымдастыру
Микроклимат көрсеткіштері жэне жарықтандыру бойынша өмірлік кеңістіктің ыңғайлы болуы
Параметр дегеніміз- қоршаған ортаның температурасы жэне ағзаның физикальтқ қызуының
Ауаның микроклиматы параметрлері ағзаның оңтайлы зат алмасуын білдіреді, бұл
Адамның қалыпты өмірі үшін қажет талаптардың бірі болып мекемелердің,
Микроклимат параметрлері адам ағзасына және оның еңбекке қабілеттілігіне тікелей
Адамның жүмыс ортасының микроклимат параметрлерін сақтау мекемеде желдеткіштер қолданылады.
Желдету дегеніміз- түрғын, қоғамдық жэне өндірістік ғимараттардың бөлмелерінде ауа
Өндірістік процестер жұмыс бөлмесіндегі ауаға адамның денсаулығына зиянды газдар
Жүмыс істеу аймағы бойынша жалпы жэне жергілікті болып бөлінеді.
Мекеменің сыртқы және ішкі қысымы бойынша жүзеге асырылатын ауа
Табиғи желдеткіштің негізгі артықшылығы болып ірі ауа алмасуын механикалық
Артық жылу көптеген бөлмелердегі зиянды шығындылардың бірі болып табылады.
Шығарылатын жылу мөлшері, көп жағдайда, тәжірибелік берілгендермен немесе жылу-
Мүндай бөлмелердегі желдетуді есептеу кезінде жылулық тепе-теңцік құралы қажет,
Адамның ағзасына жэне оның еңбекке қабілеттілігі үшін маңызды жағдайлардың
Ауадағы оттегінің жеткілікті мөлшерінің болуы- ағза өмірінің қалыпты жағдайын
Оңтайлы микроклиматтық жағдайларды жүзеге асыру үшін желдеткіштің ыңғайлы түрі-
4.2.Банктегі жұмыс орнын жарықтандыруды ұйымдастыру
Жарықтандыру жұмыс орнының негізгі талаптарының бірі болыптабылады. Адам жарықтың
Жарықтың жеткіліктілігі жоғары жүйке қызметінің негізгі процесінің жүруін жақсартады,
Мекемелерде табиғи, жасанды және аралас жарық берулер қолданылады. Қызметкерлердің
Жарық мекемеде нормаланған жарықтандыруға тең немесе одан көп болуы
Жарықтандыру талаптарын сақтамаған жағдайда адамның көру қабілеті нашарлайды, жалпы
Мекемелерді жарықтандыру кезінде, көбінесе, шамдар қолданылады.
Табиғи жарықтандыру күннің сәулесі көмегімен беріледі. Ол көптеген объективтік
Мекемелерде түстер ақпарат кұралдары, психологиялық ыңғайлылық түрлерінде колданылады. Бөлменің
4.2.1 Табиғи және жасанды жарықтандыруды есептеу.
Табиғи жарық өзінің спектрлік қүрамы бойынша электрлі шамдар жарығынан
Жарық бірлігіне люкс (лк) деген ат енгізілді.
Табиғи жарықтандыру коэффициенті мына формуламен анықталады:
ТЖК>(Е/Ео)*100%,
Мүндағы, Е- жұмыс орнындағы жарық, лк;
Ео- даладағы жарық, лк.
Табиғи жарықтандыруды талдау:
Бастапқы ақпарат:
Бөлме тереңдігі В-5,3 м.
Терезе ені а-2,1 м.
Терезе биіктігі һі-1,5 м.
Жарық климатының - IV
Қарсы түрған ғимаратқа дейінгі қашықтық- 25 м.
Жарықтың қажетті мөлшерін алдын-ала анықтау үшін мына формула қолданылады:
(12)
мұндағы, Sо – терезе аудандары;
Sn – бөлме еденінің ауданы;
(n – ТЖК.нормативтік белгісІ;
К3 – жарық өткізу қуыстарын шаң басу коэффициенті;
– терезенің жарықтық сипаты;
- жарықты өткізудің жалпы коэффициенті.
r1 – жанынан жарықтандыру кезіндегі ТЖК жоғарылауын есепке алатын
Кзд – маңайындағы ғимараттармен жанындағы жарықтандыру қуыстарының көлеңкеленуін есепке
ТЖК-ң нормаланған белгісі мына формуламен анықталады
(13)
мұндағы, - табиғи жарықтандыру коэффициенті, бұл 14
14 кесте - мәні МСП мекемелері
МСП мекемелері Жарықтандыру кезіндегі мән, %
Жоғарғы және аралас Қабырға
Әкімшілік 4 1,5
Өндірістік 3 1,3
m –жарық климатының коэффициенті, оның көлемі жергілікті пункт орналасқан
15 кесте - m жарық климаты коэффициентінің мәні
Жарық белдеуі I II III IV V
m мәні 1,2 1,1 1 0,9 0,8
Қазақстан Республикасындағы жергілікті пункттер IV жарық белдеуіне жатқызылады.
С –климаттың күндік коэффициенті, бұл 16 кестеден алынады.
16 кесте - Климаттың күндік коэффициенті мәні
Жергілікті орын аумағы Жарық өткізу кезінде
Ғимараттардың сыртқы қабырғаларында Тікбұрышты және трапециялық
солтүстік шығыс, батыс оңтүстік солтүстік шығыс, батыс оңтүстік
Солтүстікке 500 0,75 0,8 1,0 0,85 0,9 0,95
500 және оңтүстікке қарай 0,7 0,75 0,95 0,8 0,85
(и = 1,3 * 0,9 * 0,75 =
Жарық үшін қор коэффициенті Кз 17 кестеден анықталады.
17 кесте - Жарық үшін қор коэффициенті Кз
Мекеме түрі Кз
МСП өндірістік мекемелер үшін
МСП әкімшілік мекемелер үшін 1,3
1,2
Біздің жағдайда Кз = 1,3
Терезенің жарықтық сипаты Терезе мен қабырға
18 кесте - Жанынан жарықтандыру кезіндегі терезенің жарықтық сипаты
Б/А А/В кезіндегі мәндер
1 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0 7,5 10,0
4 және одан жоғары
3
2
1,5
1
0,5
6,5
7,5
8,5
9,5
11
18
7
8
9
10,5
15
23
7,5
8,5
9,5
13
16
31
8
9,6
10,5
15
18
37
9
10
11,5
17
20
45
10
11
13
19
21
54
11
12,5
15
21
26,5
66
12,5
14
17
23
29
-
А= 6 м;
Б = 12 м; Б / А = 12
В = Н – 0,8 – 0,5 = 3,4
Интерполяциялау әдісімен анықтаймыз = 10,36
Маңайындағы ғимараттармен терезелердің көлеңкеленуін есепке алатын коэффициент (Кзд) қарама
19 кесте - Кзд коэффициентінің мәні
Z/Н Кзд Z/Н Нзд
0,5
1,0 1,7
1,4 1,5
2,0
3 және артық 1,2
1,1
-1,0
Кзд коэффициентінің мәні Кзд = 1,5,
Бір жақты жарықтандыру кезінде r1 коэффициентінің мэні есепті
20 кесте - Бір жақты жарықтандыру кезіндегі r1 коэффициентінің
A
-----
B
L
----
A Ортасалмақты жарықтандыру кезіндегі төбе, қабырға, еден көрінісі мәні
0,5 0,4 0,3
Б/А кезінде
0,1 1 2 және жоғары 0,5 1 2 және
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1-1,5
1,5-2,5
2,5-4
0,1
0,5
1,0
0,1
0,3
0,5
0,7
1,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
1,05
1,4
1,1
1,05
1,3
1,35
2,45
3,8
1,1
1,15
1,2
1,35
1,6
1,05
1,3
1,9
1,05
1,2
1,6
2,15
3,3
1,05
1,1
1,15
1,25
1,45
1,05
1,2
1,5
1,05
1,1
1,3
1,7
2,4
1,05
1,05
1,1
1,2
1,3
1,05
1,25
1,8
1,05
1,2
1,5
2
2,8
1,05
1,1
1,15
1,2
1,35
1,05
1,15
1,6
1,05
1,15
1,35
1,7
2,4
1
1,1
1,1
1,15
1,25
1
1,1
1,3
1,05
1,1
1,2
1,4
1,8
1
1,05
1,1
1,1
1,2
1,05
1,15
1,4
1,05
1,15
1,3
1,55
2
1
1,05
1,1
1,15
1,25
1
1,1
1,3
1
1,1
1,2
1,4
1,8
1
1,05
1,1
1,1
1,15
1
1,5
1
1
1,05
1,1
1,25
1,5
1
1,05
1,05
1,1
1,1
Б / А = 12 / 6= 2;
А/В = 6 / 2,1= 2,86;
L = 3, төбе, қабырға көрінісі сипаты – 0,5;
7 кесте бойынша анықтаймыз - r1 = 1,05
Жарықты өткізудің жалпы коэффициенті - келесі туелділікте анықталады:
= *
мұндағы, - материалдың жарықты өткізу коэффициенті
-терезе қосылыстарындағы жарықты жоғалту коэффициенті – 0,7;
= *
So = Sn * (n * К3 *
Жарық өткізудің есептелу ауданы 19,31 м2 құрайды. Бұдан терезе
4.2.2 Жасанды жарықтандыруды есептеу
Жасанды жарықтандыру жарық көздері жарық күшімен сипатталады (I)
I = dФv/dw,
Ал, w = S / R2
Жасанды жарықтандырудың келесідей түрлері бар: жалпы, жергілікті және аралас.
(19)
мұндағы, Ен – нормаланатын жарықтандыру, лк;
Sn –мекеме ауданы, м2;
К3 – шамдардың шаңдану қоры коэффициенті
Z – жарықтандырудың біртектілік емес коэффициенті;
N –шамдар саны;
n –жарықтандыру құралындағы шамдар саны;
-жарық ағымын пайдалану коэффициенті.
Нормаланатын жарықтандыру Ен 21 кестеден алынады.
21 кесте - Автокөліктерге қызмет көрсету мекемелеріндегі нормаланатын
жарықтандыру, Ен
Мекемелер мен өндірістік телімдер
Жарықтандыруды нормалау тығыздығы мен оның еденнен биіктігі Жарықтандырылу, лк
Жалпы жарықтандыру кезінде Аралас жарықтандыру кезінде
1. Автокөліктерді жуу мен тазалау
2. Техникалық қызмет көрсету мен автокөліктерді жөндеу
3.Бөлімше: моторлы, агрегаты, құрылғы, электротехникалық және қоректендіру құрылғылары 4.Ұсталық,
6. Дөңгелектерді монтаждау мен жөндеу
7. Әкімшілік мекемелер еден
еден
Г-0,8 м
Г-0,8 м
Г-0,8 м
Г-0,8 м
Г-0,8 м 150
200
300
200
200
200
300 -
300
750
300
300
300
750
21 - кесте бойынша Ен мәнін анықтаймыз Ен =
Қор коэффициенті 22 кестеден алынады.
22 кесте - Кз қор коэффициенті
Мекеме түрі Газ разрядындағы шамдар үшін Қыздыру шамдары үшін
Өндірістік
Әкімшілік 1,5 1,3
Біздің жағдайымызда қыздыру шамдары үшін - Кз = 1,3
Біртекті емес жарықтандыру коэффициентін Z қыздыру шамдары үшін 1,15
Жарықтандырғыштар саны келесі тәуелділікте анықталады:
N = Sn / L2,
мұндағы, L –жарықтандырғыштар орталығы арасындағы арақашықтық келесі
тәуелділікте анықталады:
L ( hp = 1,2 ( 2 = 1,6
мұндағы, hp –шамдардың іліну биіктігі,ол келесідей анықталады:
hp = H – hн – hc ,
мұндағы, Н – бөлме биіктігі, м;
hн –есепті жазық биіктігі, 0,8 ( 1 = 0.9
hс қабылданады 0,5 ( 0,7 = 0,6
hp = H – hн – hc = 3,4
L = 1,6 * hp = 1,6 * 1,9
Жарықтандыру шамдары саны - N = Sn / L2
Жарық ағымын пайдалану коэффициенті қыздыру шамдары
23 кесте - Жарық ағымын пайдалану коэффициенті, %
(қыздыру шамдары бар жарықтандырғыштар)
Мекеме индексі,
( Жарықтандырғыш түрі - Шм
Төбе көлеңкесі коэффициенті, п, %
70 50 30
Қабырға көлеңкесі коэффициенті, с, %
50 30 10
0,5 15 13 8
0,6 19 16 12
0,7 23 20 16
0,8 26 22 18
0,9 28 24 20
1,0 30 26 22
1,1 32 27 23
1,25 34 29 24
1,5 36 31 26
1,75 38 38 28
2,0 40 35 30
2,25 42 36 31
Мекеме индексін мынадан анықтайды:
( = А * Б / hр * (А
мұндағы, А и Б – мекеме ұзындығы, м; А
үстіндегі шамдардың іліну биіктігі, м.
( = А * Б / hр * (А
Интерполяциялау әдісімен анықтаймыз - = 30,5(10 кесте).
Бір шамның жарық ағымын анықтаймыз:
F = Ен * Sn * Кз * Z
Жарық ағымы мәнін анықтағаннан кейін 24 кесте бойынша 25
24 кесте - Жалпы бағыттағы қыздыру шамдарының 220 в
ағымы
Қуаты Вт Шам түрі Жарық ағымы, лм Қуаты Вт
15
25
40
40
60
60
100
100 В
В
Б
БК
Б
БК
Б
БК 105
220
400
460
715
790
1350
1450 150
150
200
200
300
500
750
1000 Г
В
Г
Б
Г
Г
Г
Г 2000
2100
2800
2920
4600
8300
13100
18600
Цех операторы жұмыс орнындағы жарықтандыруды есептеу.
Жасанды жарықтандырудың тәжірибелік есептері үшін мына формула пайдаланылады:
Е= I( * cos 3 (/ h2,
мұндағы, Е –есептеу нүктесіндегі жарық, лк;
I( - жұмыс жазықтығына берілген нүкте көзінен түсетін сәуле
( -нормаль мен сәуле бағыты арасындағы бұрыш, 0;
Нүктедегі жалпы жарық барлық шамдар жарығы сомасы ретінде анықталады:
Е = ( I( * cos
мұндағы, n –мекемедегі шамдар саны;
h -жұмыс істеу орны үстіндегі шамдардың іліну биіктігі,
I( = 130 кд;
cos ( = 0,95;
h = 1,5 м.
Е = ( 130 * (0,95)3/
Қорытынды: Оператор жұмысы үшін жалпы жарықтандыру кезіндегі жарықтандыру нормативі
Алынған мән нормативке сай келеді, сондықтан жарықтандыру жұмысты орындау
4.3.Банк аумағын көріктендіру
Сыртқы көріктендіру- банк территориясында қолданылатын ұйымның
кабылдайтын шешімінің негізгі мэселелерінің бірі. Территорияның сыртқы көріктенуін камтамассыз
Банк территориясы маңында жасыл желектердің болуының маңызы өте зор.
Жасыл желектер адам денсаулығын қоргайтын акустикалық кедергі ролін атқарады.
Банк территориясында қолданылатын жасыл желектердің негізгі түрлері болып гүлдер,
Газон дегеніміз- территорияның жасанды шөп жабындысы бөлігі.Газонның бірнеше түрі
Гүл шоғырлары- түрлі түсті бақша-саяжайлық композициялар. Мысалы, «арабеска»- бұл
Газонның жэне гүл шоғырының шағын бөліктері аласа шамдармен жарықтандырылады
Банк территориясын көріктендіруде фонтанды қолдануга болады. Фонтан- бұл территорияны
Банк территориясын көріктендірудің тағы бір түрі- жолдар. Сондықтан, жоларды
Кіші архитектуралық формалар, соның ішінде урналар, кез-келген көгалдандырылған территорияда,
Жасыл желектердің болуы банк территориясының экологиялық жағдайының спецификасын ескеру
Жасыл желектерді үнемі суару;
Өсімдіктердің қалыпты дамуын қамтамассыз ету үшін минералды
жэне органикалық қоспаларды қосу;
Газондарды қиып отыру;
Өсімдіктсрді отырғызу.
Қорытындылар мен ұсынымдар
1 Түсінік аппаратын жетілдіру, анық және негізделген анықтамаларды нышандау,
2 Жұмыста жобаны несиелеудің мәні қаржыландыру үшін берілген ұзақ
3 ҚР «ҚР банктері мен банктік қызмет туралы» Заңына
4 ҚР «инвестициялар туралы» Заңына жобаны қаржыландырудың (несиелеудің) инвестициялық
5 Жобаны қаржыландыруда банктің орны мен рөлі ерекше. Банк
6 Жобаны несиелеу процессі бірнеше сатыдан тұрады, оның әрбіреуі
7 Инвестициялық жобаны, оны өткізудің бизнес – жоспары мен
8 Кәсіпорынға ұзақ мерзімді несиені бөлу туралы шешім қабылдаудан
Берешектің несиеге қабілетін бағалау әдістері АҚ «ТұранӘлемБанкінің» қарастырылған инвестициялық
9 «Алашақ пен берешек» арасындағы қарым – қатынастарды регламенттейтін
10 Дипломдық жұмыста тәуекелдік теориясы мен оларды жобаны несиелеуде
11 Жобаны басқару теорисы мен тәуекелдіктер теориялары негізінде инвестициялық
12 Халық шаруашылығындағы мәніне ие, ірі маңызды жобаларды банктердің
Пайдаланылған әдебиет көздері
1 Баймуратов У.Б. Национальная экономическая система. – Алматы:
2 Катасонов В.Ю., Морозов Д.С., Петров М.В. Проектное
3 Москвин В.А. Кредитование инвестиционных проектов. – М.:
4 Бирман Г., Шмидт С. Экономический анализ
5 Ольшаный А. Банковское кредитование: российский и зарубежный
6 Банковское дело / под ред. О.И. Лаврушина.
7 Банковское дело / под ред. Г.Н. Белоглазовой.
8 НурлановаН.К. Формирование и использование инвестиций в экономике
9 Закон РК «Об иностранных инвестициях» // Советы
10 Закон РСФСР «Об иностранной деятельности в
11 Бочаров В.В. Финансово – кредитные методы регулирования
12 Смирнов А.Л. Организация финансирования инвестиционных проектов –
13 Бесенова М. Экономическая сущность и мировой опыт
14 Закон РК «О банках и банковской деятельности
15 Лисак Б.И. Секьюритизация ссудных портфелей коммерческих
16 Лисак Б.И. Анализ кредитоспособности и платежеспособности заемщика
17 Сеитбеков А. Виды и типы кредитов в
18 Котлер В.В. Основы маркетинга – М.: Прогресс,
19 Шустов В.В. Конкуренция банков и рынок
20 2003 – 2005 ж.ж. АҚ «ТұранӘлемБанкі» жылдық
21 Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность
ҚОСЫМША А
Кесте А.1 - Баланс есебі мәліметтері, (млн. теңге)
2003 2004 2005
Активтер
Банктердегі ақша қаражаттары мен шоттардағы қаражаттар 22,054 34,108 31,390
Құнды қағаздар
17,831 51,715 87,879
Несиелер, нетто
110,719 127,747 239,847
Негізгі құралдар 5,441 6,523 6,745
Басқа да активтер
1,292 5,399 7,203
Барлығы активтер 157,337 225,492 373,064
Пассивтер
Міндеттемелер:
Банктер мен басқа да қаржылық институттар алдындағы берешек 44,156
Депозиттер
81,008 105,757 139,224
Шығарылған құнды қағаздар 13,310 31,286 73,507
Басқа да міндеттемелер 3,212 9,031 7,463
Барлығы міндеттемелер 141,686 204,727 341,051
Кішілік үлесі
0,809 1,010 1,330
Меншікті капитал
14,842 19,755 30,683
Барлығы пассивтер 157,337 225,492 373,064
152




Ұқсас жұмыстар

---

Халықты зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін басқарудың теориялық және методологиялық аспектілері

---

Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесінің құрылым негіздері

---

ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ АКТИВТЕРІН ТАЛДАУ

---

Қазақстан Республикасында зейнет ақымен қамтамасыз етудің қазіргі жағдайы мен оны жетілдіру мәселелері

---

Қазақстан Республикасындағы зейнет ақы жүйесінің теориялық негіздері

---

Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері

---

Қазақстан Республикасында зейнеткерлердің әлеуметтік мәселелерін реформалаудың теориялық негіздері

---

Коммерциялық банктердің инвестиция сферасындағы инвестициялық қызметі

---

КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ АКТИВТЕРІН БАСҚАРУДЫ ТАЛДАУ ( ҚАЗКОММЕРЦБАНК АҚ МЫСАЛЫНДА)

---

Қазақстан Республикасындағы зейнетақы жүйесінің дамуы: теориясы, тәжірибесі

---