Банктер бағалы қағаздардың эмитенттері ретінде
ЖОСПАР
Кіріспе 1
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының механизмі 3
1. Бағалы қағаздар нарығының пайда болуы және оның
2 Қазақстан Республикасының заң актілерінде бағалы қағаздар нарығыныц
3 Банктер бағалы қағаздардың эмитенттері ретінде 9
4 Бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары 13
5. Бағалы қағаздар нарығына басқа қатысушылар 15
6. Қор биржасындағы келісімшарт түрлері 17
Қорытынды 21
Қолданылған әдебиеттер 23
Кіріспе
Бағалы қағаздар нарығы дегеніміз қаржы қорларындағы сатушылар мен
Республикада бағалы қағаздар нарығының қалыптаса бастағанына 10 жылдан
Экономиканы тек өзінідң қаражаты бар тұлғалар басқара алатындығын
Қандай нарық болмасын онда ұсыныс пен сұраныс болатыны
Республика тұрғындары өз каржыларын бағалы қағаз сатып алу
Бағалы қағаздар нарығының негізгі міндеті кәсіпорындарға инвестициялар тарту
Мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы ұлғайған сайын вексельдермен жасалатын
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының механизмі
1. Бағалы қағаздар нарығының пайда болуы және оның
Бағалы қағаздар нарығының кейбір элементтері 20-жылдары КСРО-да жаңа
Бағалы қағаздар нарығы тек әдеттегі тауар-ақша қатынастары және
Бұл елдерде бағалы қағаздар нарығы жаңадан қалыптасып келе
Ірі және орта кәсіпорындарды жекеменшіктендіру оларды акционерлік қоғам
Жекеменшіктендіру чектеріне кез келген жекеменшіктендірілген кәсіпорынның акциясын сатып
Осы айтылғандардан басқа, жекеменшіктендіру чегін мұра етіп қалдыруға,
Қорыта айтқанда, жекеменшіктендіру бір жағынан бағалы қағаздардың жаңа
Қазақстан Республикасының жоспарлы экономикадан түбеғейлі жаңа, нарықтық, мемлекет
2 Қазақстан Республикасының заң актілерінде бағалы қағаздар нарығының
Кез келген заңның мазмұны қоғамда орын алып және
2003 жылдың 2003 жылы "Бағалы қағаздар рыногы туралы".
"Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі туралы" Заңы
3. "Акционерлік қоғамдар туралы"
10.07.98ж.
4. Басқа заңдар және нормативтік құқықтық актілер.
Оған бағалы қағаздарды шығару және айналымға түсіру мәселелерін,
Басқа нормативті-құқықтық актілердің ішінде төмендегілерді атап айтуға болады:
бағалы қағаздар нарығының кейбір мәселелерін реттейтін ережелерді
бекіткен Қазақстан Республикасы қаулылары.
бағалы қағаздар жөніндегі Агентствоның актілері - бағалы қағаздар
нарығын реттейтін ережелер.
басқа орталық атқару органдарының бағалы қағаздар айналымына
байланысты актілері.
Жоғарыда айтылған құқықтық негіздерге сай қазіргі кезде Қазақстанда
Бағалы қағаз нарығының реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеті.
3 Банктер бағалы қағаздардың эмитенттері ретінде
Бағалы қағаздар рыногындағы банкілік операциялардың түрлері.
Бағалы қағаздар рыногында банктер бағалы қағаздардың эмитенті ретінде,
Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 129-бабына сәйкес бағалы қағаз
Жоғарыда келтірілген анықтамаға сәйкес «бағалы қағаз» ұғымы бәрінен
Мұндай объектілерге деген мүліктік құқық мүліктен ажыратылуы және
Бағалы қағаз - - ақша қаражатына және материалдық
Экономикалық тұрғыда бағалы қағаз - - өзінің ерекше
Бағалы қағаздар сату-сатып алудың және мазмұнына мәміле мен
Осылайша, құқықтық және
Заңмен бағалы қағаздардың мынадай түрлері бекітілген:
Акциялар.
Облигациялар.
Ипотекалық куәліктер, коносаменттер және бағалы қағаз құзыретіне
ие болатын құжаттардың басқа да түрлері.
Құнды қағаздар.
Басқа мемлекеттердің заңдарына сәйкес
Республикасы аумағында
жіберілғен, шетелдік эмитенттердің бағалы қағаздары.
Бағалы қағаздардың Қазақстан
танылған басқа да түрлері.
Бірақ бағалы қағаздарды осылайша бөлу жалпы сипатқа ие,
Корпоративті бағалы қағаздар — мемлекеттік емес заңды тұлғалар
Бағалы қағаздардың жеке түрлерін талдап шығайық. Қазақстан Республикасының
Жәй акция бойынша оларды иеленушілерге қоғамның тапқан табысына
Басымдылығы бар акцияны иеленуші табыс мөлшеріне қарамастан, кредиторлардан
а) Ішкі мемлекеттік және жергілікті заемдардың облигациялары.
б) Заңды тұлғалардың облигациялары.
Заңды тұлғалардың облигацияларын Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, акционерлік
Облигициялар бір тұлғаның атына, ұсынушы тұлғаға, процентті және
Қазақстан Республикасының «Бағалы қағаздар рыногы туралы» заңының 4-бабына
4 Бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары
Бағалы қағаздар нарығының жұмысын қамтамасыз етіп, оның міндетін
1. Брокерлер — делдал ретінде келісімге қатынасатын адамдар.
келісім жасасатын әрбір жакты табыстыруды көздейді. Брокер өкіл
ешбір жақтың шарттық қатынастарына қатыспайды, жекелеген тапсырмалар
негізінде жұмыс істейді. Брокерге әрбір жеке келісімді жасауға
өкілеттік беріледі. Ол тек сол өкіметтік шегінде әрекет
2. Джобберлер — нарық коньюктурасын бақылаушылар.
З. Дилерлер - өз капиталымен келісім жасайтын делдалдар.
Осы мамандармен катар бағалы қағаздар бағалы қағаздар нарығына
Бағалы қағаздар нарығындағы брокерлер құқықтың тұлға ретінде тіркелген
Консалтинг (кеңес беру).
Бағалы қағаздарды бірінші және екінші нарыққа орналастыру.
Инвестициялық қорларды құру және оны басқару.
Брокерлер өз қызметінде мына түпкі бастамаларды басшылыққа алады:
Клиент брокерлік фирмамен шарт
бойынша келісімге келеді, оның ішінде бағалы қағаздарды қайдан
жөнінде (қор биржасынан ба, әлде биржадан тыс нарықтан
Брокер клиенттің белгіленген сомасы шамасында әрекет жасайды.
Бірақ алған тапсырма көлемінде бағалы
пайдаланады.
Брокер тапсырманы
уақытта клиентке хабарлап және бағалы қағаздарды сатудан түскен
клиенттің есепшотына аударады.
Брокер мәмілені ерекше кітапқа тіркеуі қажет. Клиент ол
көшірме талап етуге құқы бар.
Клиент брокерге мәміледегі барлық тапсырманы тоқтатуға үнім бере
алады.
5. Бағалы қағаздар нарығына басқа қатысушылар
Қазірге кезде бағалы қағаздар нарығына негізгі қатысушылар: мемлекет,
Екінші топ, инвестициялық институттар немесе бағалы қағаздар операциясын
а) екінші деңгейдегі және инвестициялық банктер;
Ь) сақтандыру қоғамдары;
с) зейнетақы қорлары және сол сияқты ұйымдар.
Бүл институттардың көпшілігі әртүрлі инвесторлардың, яғни занды және
Үшінші топ, және инвесторлар, яғни жеке адамдар, оның
Төртінші топ, бағалы қағаздар нарығы кәсіби мамандары, яғни
Эмитент — заңды тұлға, ол мемлекеттік орган немесе
Бағалы қағаздар нарығы
Атауы 01.01.04 ж. 01.01.05 ж. Өсімі (%)
Брокер-дилерлер
Меншікті капитал оның ішінде 2,02 6,64 228,06
жарғылық капитал 1,73 3,99 131,36
бөлінбеген кіріс 0,19 2,29 1 099,79
Тіркеушілер
Меншікті капитал оның ішінде 1,05 1,08 2,96
жарғылық капитал 0,86 0,83 -3,47
бөлінбегғен кіріс 0,16 0,17 8,33
ИПБ
Меншікті капитал оның ішінде 1,44 2,84 96,88
жарғылық капитал 0,30 1,35 351,33
бөлінбеген кіріс 1,12 1,48 31,58
ЗАИБЖАҰ
Меншікті капитал оның ішінде 2,48 2,57 3,71
жарғылық капитал 1,78 1,63 -8,43
бөлінбеген кіріс 0,416 0,67 59,86
6. Қор биржасындағы келісімшарт түрлері
Биржада жеке компаниялардың, мемлекеттік органдарын немесе шетелдердің бағалы
Биржа операциялары кассалық және мерзімді болып ірі екі
Мерзімдік мәміле түрлерінің бір-бірінен түбегейлі айырмашылығы жоқ. Олар
Мерзімдік мәміле бойынша есеп айырысу, жоғарыда айтылғандай бір
Қор биржасындағы стеллаж, пролонгация, репорт, депорттың мәмілелер алып-сатушылардың
Стеллаж — бағалы қағаздар бойынша мерзімді мәміленің түрі,
Пролонгацияльщ мәміле — бағалы қағаздар бойынша жасалатын мәміленің
Репорт — мерзімді мәміленің түрі, мұнда бағалы қағаздың
Депорт – оған белгілі бір мерзімінен кейін төмен
Қор биржасы акционерлік қоғамдардың жұмысын қадағалап, оны көрсетіп
Дүние жүзілік практикада туынды бағалы қағаздардың мынадай түрлері
Опцион.
Фьючерс.
Варрант.
Депозиттік қолхаттар және т.б.
Қазақстан Республикасы Президентінің «Шаруашылық серіктестіктері туралы» заң күші
Осылайша опцион бағалы қағаздарды сатып алу немесе сатуда
Фыочерс (ағылшынның futuге - болашақ деген сөзінен шыққан)
Варрант (ағылшынның warrant - өкілдік деген сөзінен шыққан)
Демек, бағалы қағаз дегеніміз - мүліктік объектіге қатысты,
Қорытынды
Қазіргі кезде Республикада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында.
А) нарықты реттейтін механизмінің жоқтығы;
В) бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас жүйесінің
С) зандардың мүлтіксіз орындалмауы;
О) салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы;
Е) бағалы қағаздар нарығының материалдық-техникалық негізінің аздығы;
Ғ) нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендігі жатады.
Бағалы қағаздар нарығына мамандарды бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының ерекшелігі — кіші
Бағалы қағаздар нарығының нарықтық үлгісінің банктік үлгіден айырмашылығы
Нарықта акционерлік капитал үлесінің көптігі.
Үлестік бағалы қағаздардың қарыздық қағаздардан көптігі.
Өндірісті қаржыландырудағы тура банктік несиенің аздығы.
Нарықтағы банк емес мекемелеріыің көптігі.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы
Қолданылған әдебиеттер
Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, Несие, Банктер Алматы Экономика 2001ж
Мақыш С. Ақша, Несие, Банктер Алматы Экономика 2000
Көшенова Б.А. «Бағалы қағаздар нарығы», Алматы, 2000 ж.
Банктегі бухгалтерлік есеп жэне есеп беру. Н.А. Ғүмар,
Банк хабаршысы. 2000
Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының дамуы және оны реттеу мәселелерi
Бағалы қагаздар нарығының кәсіби мамандары
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы жайлы
Құнды қағаздар нарығы. Құнды қағаздар - қарыз міндеттемесі
Нарықтық құнды қағаздар
Қазақстандық құнды қағаздар нарығының қалыптасуы.
Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының пайда болуы
ҚР-дағы бағалы қағаздар қатынастарының реттелуі
Бағалы қағаздар нарығының дамуын мемлекеттік реттеу
Бағалы қағаздар нарығының кәсіптік қатысушылары