Педагогикалық кәсіби білгірлігі
Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................................................3
1 Педагогтың кәсіби мәдениетін қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық негіздері
Педагогикалық шеберлік бойынша ағартушы педагог ғалымдардың ой-пікірлері ...................................................................................................................6
Педагогтың кәсіби мәдениетінің құрамды бөліктері...............................12
Бастауыш сынып мұғалімнің педагогикалық шеберліктің көрсеткіштері
Бастауыш сынып мұғалімнің сабақ өткізу барысындағы оқушымен қарым-қатынас
Педагогтық шеберлік – негізгі сапа...........................................................22
Қорытынды............................................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................28
Кіріспе
Курстық жұмыстың көкейкестілігі; жоғары білімді, өз ісінің шебері маманын
Республикамызда соңғы жылдарда жарық көрген мемлекеттік құжаттарда Білім туралы
Педагогикалық үрдісте орын алып отырған өзекті мәселелерді тиімді жолмен
Бастауыш сыныпта білім берудің көп пәнділігі, тәрбие жүйесінің
Сондықтан халықтық педагогикаға ден қойып технология сабақтарының сабақтастығы негізінде
«Ұстаз адамның жан-жақты түсінігі мол, қандай істі болса да
Қазақстан Республикасының жаңа білім арналарын қалыптастыра бастаған игі қадамы
Педагогтың тұлғалық сапаларын жете бағаламау оның еңбегінің нәтижесіне кері
Педагогикада, негізінен, оқыту, тәрбиелеу және дамыту әдістеріне, сондай-ақ оларда
Тұтастай алғанда мұнда осы критерийлерге сай психология мен педагогика
Курстық жұмыстың нысаны: бастауыш сынып мұғалімі.
Курстық жұмыстың пәні: бастауыш сынып мұғалімнің сабақ барысындағы кәсіптік
Курстық жұмыстың мақсаты: бастауыш сынып мұғалімдерін қазіргі талапқа сай
Курстық жұмыстың міндеттері:
Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіптік шеберлігін қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу;
Бастауыш сынып мұғалімінің сабақ өткізу кезіндегі педагогикалық шеберлігінің оқушыларға
Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіптік шеберлікке баулудың әдістемелік нұсқауын ұсыну.
Зерттеу әдістері: мектептегі және жоғары оқу орындарындағы білім беру
Зерттеудің теориялық базасы шетел және отандық авторлар А.В.Луначарский, Н.К.Крупская,
Зерттеудің негізгі әдісі сипаттушы немесе дескриптивті әдіс болып табылады.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан ,
Кіріспеде тақырыптың көкейкестілігі, нысаны мен зерттеу пәні, зерттеу мақсаты
Бірінші бөлім «Педагогтың кәсіби мәдениетін қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық негіздері»
Курстық жұмысымның екінші бөлімі «Бастауыш сынып мұғалімнің
педагогикалық шеберліктің көрсеткіштері» деп аталады. Бөлімнің «Бастауыш сынып
«Педагогтық шеберлік – негізгі сапа» деп аталатын екінші бөлімшеде
Қорытындыда жалпы ғылыми-әдістемелік ұсыныстар берілген.
1 Педагогтың кәсіби мәдениетін қалыптастыруда педагогикалық-психологиялық негіздері
1.1 Педагогикалық шеберлік бойынша ағартушы педагог ғалымдардың ой-пікірлері
Педагогикалық шеберлік- ұстаздық талант пен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: «Педагогика
Педагогикада кәсіби қызметтің сапасын анықтайтын біртұтас әрі жүйелі түсінік
Педагогикалық шеберліктің кейбір анықтамаларының мазмұнын кеңес дәуірі мен қазіргі
Ян Амос Коменский балаларға тәлім-тәрбие беріп, ұстаздық қызметті атқаратын
Қазақ халқының белгілі ағартушы –педагогі, қазақ топырағында тұңғыш «Педагогика»
Педагогқа қойылатын талаптар туралы ағарту саласы бойынша халық комиссары
Н.К.Крупская 1932 жарыққа шыққан «Мұғалім туралы» деген мақаласында «үлгілі
Педагогикалық шеберлік туралы А.С.Макаренконың пікірлеріне сүйенетін болсақ, оның дәлелдеуінше
Кеңес педагогикасы педагогикалық шеберлік мәнін мінез-құлық білігінің кең ауқымында
В.А.Сухомлинский бұл түсінікке нақты анықтама бермейді, дегенмен, ол педагог
А.И.Щербаков педагогикалық шеберлік- мұғалімнің ғылыми, әдістемелік өнерінің, білігі мен
Ю.П.Азаров тәрбиешінің шеберлігінің маңызы туралы айта келіп, оның мәнін
Міне, шеберліктің құдыреті- осындай тұтасқан үйлесімде. Ю.П.Азаров қалың оқырман
Н.В.Кузьмина шеберлікті маманның өз жұмыс жағдайын зерттеп, зерделей білуі,
Н.В.Кузьминаның пікірінше, педагогтың кәсіби шеберлігі тәжірибе мен оқу міндеттерін
Ю.К.Бабанский «мұғалім-кәсіби технологияны еркін меңгерумен, шығармашылығымен бала оқытуда және
Н.В.Кухарев мұғалімнің белгілі дәрежедегі педагогтық шеберлігін қарастырудың дұрыстығын
Павлютенконың ойынша мұғалімнің кәсіби шеберлігін төмендегідей компонентер құрайды: а)
ә) операциялық-техникалық саласы (интегралдық бірігу, жалпы арнайы білім мәнділігімен
В.А.Сластениннің педагогикалық шеберлікке берген анықтамасы Ю.П.Азаровтың пікіріне жақын, ол
И.П.Андриади педагогикалық шеберлікті жеке тұлғаның рухани-әдеп және интелектуалдық дайындығы,
В.А.Мижоренко және М.И.Ермоленко педагогикалық шеберлік педагогтық қызметтің дамуының
В.П. Куравлеваның анықтамасында педагогтік шеберлік «...теориялық негіздемелер және мұғалім
А.А.Сидоров, М.В.Прохорова, Б.Д.Синюхин педагогтік шеберлік педагогикалық мәдениеттің тірек компоненті
Л.А.Байкова, Л.К.Гребенкиннің дәлелдеуінше педагогикалық шеберлік- бұл мұғалімнің шығармашылығымен, оқыту
Одан әрі авторлар педагогикалық шеберлік анықтамасына тоқталады және технологиялық
А.М. Новиков педагог тұлғасының әлеуметтік рөлі өлшеусіз артып келеді,
Орыс ғалымы В.Г.Белинский былай дейді: «Тәрбиешілік мәртебесі қаншалықты маңызды,
Сондықтан шебер педагог көзі қарақты, құлағы сергек, көкірегі ояу,
Педагог әрқашанда өзін қоғам талабына сай үздікісз тәрбиелеп отыратын,
Педагогикалық шеберлік – тек қана мұғалімнің жалпы, жан –
Мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген
Пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойына
Оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін меңгерген, білгенін қызықты да, тартымды
Педагогикалық шеберліктің негізі-балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу
Болашақ ұстаздың педагогикалық мамандыққа өзін – өзі бағыттап, жұмысты
Педагогикалық іс-әрекеттегі гуманистік бағыттылығы;
Педагогикалық кәсіби білгірлігі;
Педагогикалық іс-әрекетке бейімділігі;
Педагогикалық техникасы.
Бұл аталған педагогикалық шеберлік жүйелері бір –бірімен тығыз байланыста
Зерттеу жүргізген ғалымдардың пікірінше, педагогикалық шеберлік жөніндегі ғылыми –
Педагогикалық мақсаттылық, бағыттылық;
Тәрбие мен білім беру ісінің нәтижелілігі;
Әдістерді, құралдарды қолдана білудегі үйлесімділік;
Іс – әрекет мазмұнының шығармашылық сипат алуы.
Сонымен қатар әлеуметтік – қоғамдық өмірдің жаңаруына байланысты кәсіптік
Педагогикалық білім бірлігі.
Педагогикалық кәсіпке бейімділігі.
Ситуацияларды меңгеру.
Балалардың психологиялық жағдайын меңгеру.
Мұғалім шеберлігі – бұл өте жоғары білімді сапалар жиынтығы,
Қазіргі заман мұғалімінің тұлғалық белгісі – ой өрісінің кеңдігі
Педагогикалық шеберлік – мұғалімге оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда қажетті кәсіби
Кәсіби педагогикалық білім;
Педагогикалық тәжірибе;
Шығармашылық тәжірибе;
Тұлғалық қасиеттері;
Кәсіби педагогикалық бағыты енеді.
Мысалы, педагогикалық тәжірибе – біріншіден, мұғалімнің нақты жағдайларды, балалардың,
Ал, педагогикалық шеберлікті меңгеру екі деңгейде жүргізіледі:
Кәсіби педагогикалық қызметке дайындық кезінде алынған білім, білік, дағды.
Кәсіби педагогикалық қызмет барысында алынған білім,білік,дағды.
Педагогикалық шеберліктің нәтижесі ретінде мұғалімнің шығармашылығы, жеке тәрбиесі және
педагогикалық шеберліктің туа біткен ерекшеліктері, қасиеттері арқылы белгіленетінін жоққа
Сонымен шебер педагог – бұл жоғары мәдениетті, өз ісінің
1.2 Педагогтың кәсіби мәдениетінің құрамды бөліктері
Педагогтық әдеп, кең мағынасында алғанда – мұғалімнің әрбір нақты
Педагогикалық әдеп – этика ғылымының салыстырмалы дербес бөлімі. Мұғалімнің
Оқушыларға педагог тарапынан болатын әрбір педагогтық әдіс-тәсіл, әрбір ескертпе
Ешқашанда не болса соған өз көзқарасын таңбайтын, оқушыларының теріс
Әр нәрседен хабары мол әдепті мұғалім оқушылардың жүрегіне жол
Көптеген ықпал-әсер, әдіс-тәсілдерінен санаулысын ғана пайдаланатын мұғалімдер оқушылармен байланыс
Сонда қалай, мұндай жәйттерге мән бермеу керек пе? –
Оқушыларға ықпал-әсер ететін әдіс-тәсіл қорының молдығы қажетті нәрсе саналмағанымен,
Әрбір әдіс-тәсілдің орынды қолданылғаны жақсы. Орнымен айтылса, әзіл-қалжың ашу-ызаның
Оқушылардың мінез-құлықтарының қыр-сырын нәзік түсінетін әдепті мұғалім дөрекі, добал
Педагогтың кәсіби мәдениетінің құрамды бөліктеріне анықтама беру теорияда және
Алғашқы екі көзқарас бойынша педагогикалық әдеп мұғалімнің оқушыларға деген
Педагогикалық техника бір-біріне мүлдем ұқсамайды. Оны барлық жағдайда барлық
Адамдық қадір-қасиетті құрметтеу. Сөз оқушылардың адамдық қадір-қасиетін құрметтеу жайында
Тәрбиесі қиын балалармен жүргізілген жұмыста олардың адамдық қадір-қасиетін кемсіту
Ықпал жасау шамасы. Ықпал ету құралдарын пайдалану- медицинада дәрі-дәрмектерді
Педагогикалық әдептің өзі көбіне шаманы сезіне білу ретінде де
Шешімге келу. Белгілі бір жағдайда ең қажетті шешімге келу
Білімді бағалау. Оқушылардың басым көпшілігінде қанағаттанарлықсыз (немесе күткендегіден төмендеу)
Педагогикалық тактика. Ол мұғалімде оқушыға әсер етудің жағдайға қарай
Мұғалімнің сырттай қолайсыздығы да ішкі қолапайсыздық сияқты оқушыға әсер
Педагогтық әдеп пен педагогтық тактиканың оқушыларға ықпал етуі мүмкіндіктері
2 Бастауыш сынып мұғалімнің педагогикалық шеберліктің көрсеткіштері
2.1 Бастауыш сынып мұғалімнің сабақ өткізу барысындағы оқушымен
Қарым-қатынас –педагогикалық іс-әрекеттің маңызды кәсіби құралы. Қарым-қатынас ұғымы –
Педагогикалық қарым-қатынас – бұл жағымды психологиялық ахуалды тудыруға бағытталған
Коммуникативтік міндет оқыту міндетін шешудің әдісі ретінде қарастырылады. Мұғалімнің
Ынталандырушы
Жауап беруші
Бақылаушы
Ұйымдастырушы
Коммуникативті міндеттерді шешудің кезеңдері келесі негізден құралады:
Қарым-қатынас жағдайында бағдар көрсету кезеңі келесі компоненттерге сүйенеді: 1)
Өзіне көңіл аударту кезеңі әр түрлі тәсілдердің көмегімен жүзеге
Коммуникативті міндеттерді атқару төмендегідей мақсаттарды көздейді:
Оқушыларға ақпарат беру;
Оқушыларға әсер ету; әрекетке ынталандыру.
Коммуникативті міндеттерді шешудің кезеңдері:
Қарым-қатынас жағдайына бағытталу;
Зейінді аудару;
Объектінің «жанын жаулау»;
Вербальды қарым-қатынас орнату;
Эмоциональды және мазмұнды кері байланысты ұйымдастыру.
Педагогикалық қарым-қатынас стилдерінің басқа да түрлері кездеседі (В.А.Кан-Калик бойынша):
Бірлескен шығармашылық іс-әрекетке негізделген қарым-қатынас стилі.
Достық қарым-қатынасқа негізделген қарым-қатынас стилі.
Дистанция стилі.
Қорқыту стилі.
Қарым-қатынаста «лидер», «жетекші» деген ұғымдарға ерекше мән беріледі. Л.Д.Столяренко
Авторитарлық стильде оқушы тең дәрежелі емес, педагогикалық әсердің объектісі
Демократиялық стиль. Оқушылар қарым-қатынаста тең дәрежелі. Мұғалім шешімді оқушылармен
Либералды стиль. Мұғалім шешім қабылдаудан бас тартады, барлығын оқушыларға,
Педагогтық әдеп – кәсібіміздің ең басты элементі, адамгершілік этикасы,
Педагогтық әдеп әр мұғалімде әр түрлі және әр қалай
Кей мұғалімнің оқушыларға бірыңғай әдіс-тәсілдермен ықпал-әсер етуі тәп-тәуір нәтиже
Мысалы, байқағыштық бұл педагог мамандығының маңызды белгілерінің бірі. Байқағыш
Байқағыш мұғалім шәкірттері талап-тілектерін қалай орындайды, қарсыласу болама,
Айталық, соңғы партада отырған оқушы мұғалімді тыңдамай терезеге қарап
Ал анау басқалармен бірге қол көтеріп отырған алдыңғы партадағы
Алайда, байқағыштық қыбырлаған-жыбырлағанның бәрін қапы жібермеу деген сөз емес.
Әдебі шамалылау мұғалім оқушылардың назарын аудару арқылы сабақтың сапасын
Аңғарымпаз мұғалімнің оқушыларға жаман ойы болмаса да әдепсіздік танытуы
Байқағыштық педагогтық мамандық сияқты аңғару, сезу арқылы жүре бара
Белгілі педагог және психолог М.В. Шелгунов өз ісінің шебері
Оқушыларды қадағалау барысында мұғалім олардың жекелеген сұрақтарға қайтарған ауызша,
Оқушылармен тереңірек танысу үшін көптеген әдіс-тәсілдерді табуға болады. Оны
Ілтипаттылық. Әдетте , оқушылар, өте жақсы көретін мұғалімдерді өздеріне
Оқушыны мұғалім сыртқа шығарып жіберген. Оқушының айтуына қарағанда мұғалімнің
Қандай түрде болмасын мұғалімдер тарапынан оқушыларға ілтипат болмаса, мұның
Сенім. Педагогтық әдеп мұғалімнің оқушыларға сенім арта білу қабілетін
Балалар өздерінің күштері мен мүмкіндіктерін әлі шамалай алмайды. Олар
Оқушыға сенім арту тәлім-тәрбие жұмысының принципі деп Макаренко әдемі
Оқушыларының келешектеріне күмәнмен қарайтын және ол
Тәжірибелі мұғалімдер кейбір оқушылардың өз шамаларына деген сенімін қолдап,
2.2 Педагогтық шеберлік – негізгі сапа
Ерекше педагогикалық таланты бар мұғалімдер, тумысынан дарынды мұғалімдер бар,
Тәжірибеде кез-келген мектептің ұжымымен балаларды қызықтыра білетін, сабақтарында әрдайым
«Шеберлік дегеніміз- қол жеткізуге болатын нәрсе,- деп жазды А.С.
Әрине шеберлік жылдар өткеннен кейін барып келеді. Педагогикалық стаждың
Адамның бойында мұғалім мамандығына деген бейімділіктің болуы педагогтік шеберлікті
Педагогикалық бейімділік дегеніміз өз пәнін жете білетін, психологиялық-педогогикалық теорияны
Педагогикалық бейімділік- кәсіби шеберлігінің негізі А.С.Макаренко дауысты ұстай білу
Педагог үшін дауысты билей білудің зор маңызы бар. А.С.Макаренко
Мұғалімнің кәсіби қызметінің ең жоғарғы деңгейі педагогикалық жаңашылдық –
Бұл анықтама педагогикалық жаңашылдыққа тікелей қатысы бар. Ол оқу-тәрбие
Бұл тапсырмаларды орындау ерікті сипатта болды, әрбір оқушы тапсырманың
Мұғалімнің кәсіптік өсуінің келесі сатысы педагогикалық шеберлік. Шеберлік- бұл
Мұғалім шеберлігінің негізінде сондай-ақ оның өз пәнін және оқыту
Жақсы шебер мұғалім дегеніміз баланың психологиясын, балалардың жас ерекшеліктерін
Балалар мұғалімнің әділдігі мен адалдығын, сөзінде тұра алатынын, уәдесін
Әділеттілік бәрінен де гөрі баға қоюдан, көтермелеу және жаза
Педагогикалық әдеп- мұғалімнің аса бағалы педагогтік қасиеті, бұл қасиет
Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техниканы меңгерудің өте зор маңызы бар.
Ол қалай тұру, қалай отыру, үстелден қалай тұру, дауысты
Жақсы шебер мұғалім оқушылармен қарым-қатынастарда белгілі сыңай да жасай
«Ұжымдағы қатынас, стиль сыңай» деген еңбегінде А.С.Макаренко былай деп
Ол мұғалімнің сыртқы кейпіне ерекше мән берді: «Мен сыртқы
Педагогикалық шеберліктің мәні-мұғалімнің жеке мәдениетінің, білімінің және ой-өрісінің өзіндік
Педагогикалық техника жекеленген оқушыларға, сонымен қатар жалпы балалар ұжымына
Педагогикалық техниканы меңгеру- педагогикалық шеберліктің құрамды бөлігі. Педагогика мен
Педагогке ең алдымен, балалар мен қарым-қатынас мәдениетін меңгеру,
тон және қатынас стилін таңдай білу ептілігі қажет. Балалармен
С.А. Назарбаеваның «Ұстаздан ұлағат» атты кітабында: «Тәрбие дегеніміздің өзі
Мұғалімнің шеберлігін дамытуға қажетті факторлардың бірі-біліктілікті арттыру ісін оның
- тұлға-қайталанбайтын ерекше тұтастық, оны сол тұтас күйінде зерттеу
- адам табиғатында оның өзін-өзі жетілдіру, дамытуға ұмтылысының негізі
- тұлғаның өзін -өзі дамытудың қозғаушы күші – оның
- «адамның ішкі әлемі сыртқа әсер етушілерге қарағанда оның
- тұлғаға жанама әсер ету керек, ол тұрпайылықты көтермейді.
Біліктілікті артыру – мұғалімдердің құқықтары әрі міндеті білім беру
Педагогикадан, негізінен, оқыту тәрбиелеу және дамыту әдістеріне, сондай-ақ оларда
Бірақ , педагогтар өз әрекетінде бірдей әдістерді қолданғандығына қарамастан,
Оқыту әдістері педагогтың тұлғалық сапаларымен тығыз байланыста өзара әсерлесіп
Мұғалімнің тұлғалық сапалары сабақта төмендегідей көрініс береді.
оқушыны тұлға ретінде қабылдау, оның табысқа жететіндігіне сендіру және
мәліметтерді қысқаша түрде беру арқылы оған әлсіз оқушының да
жаңа жағдайларға тез бейімделіп, сабақты оңтайлы қайта құра білу;
мейірімді бірақ талап қоя білу;
оқушыны білім алуға жұмылдыра білу;
оқудағы қиындықтарды алдын-ала білу, сол қиындықтарды жеңуге бағыт беріп
өз жұмыстарының кемшілік жақтарын көре білу, оны жойып отыруға
Педагогтың сезімталдығы оқушыларда біліктерді қалыптастыру кезінде оқушының әрбір жауабынан
Мұғалімнің кәсіптік қажеттілігін анықтауда оның еңбегінің нәтижесін жан-жақты талдай
Мектепте мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін арттыруда әдістемелік жұмыстың ұжымдық, топтық,
Ойымызды қорыта келе айтарымыз, мұғалімдердің оқыту үрдісіне жаңаша көзқарас
Жаңа технология мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани-азаматтық келбетінің қалыптасуына
Технологияларды енгізу арқасында оқу процесінің деңгейі көтерілді. Нәтижесінде қазіргі
Қорытынды
Нағыз ұстаз , шынайы мұғалім - өскелең ұрпақтың бақыты,
Өсіп келе жатқан ұрпақ – адамзаттың болашағы, жалғасы. Артта
Жалпы қай заманда болмасын шығыс әлемінде білімге деген талап
Бала тәрбиесі ең алдымен, аға ұрпақтың жас жеткіншекке деген
Адамзаттық асыл қасиеттердің жиынтығын алдымен мұғалім өз бойынан тауып
Атап айтсақ, жаңа инновациялық оқыту технологияларын оқу үрдісіне тиімді
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Жүсіпова Ж.А. Педагогикалық шеберлік, Алматы 2011, «Экономика» баспасы» ЖШС,
Атенова З. Мектеп – білім тірегі, ұстаз – оның
Әмзеев Қ. Мұғалімдердің психикалық саулығын сақтау – білім беру
Бабамұратов Д. Мұғалімдердің қадір-қасиетін бағалай білейік. // Шүкірбекова. Ә//
Бөлеев Қалдыбек. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге кәсіби
Бұзаубақова К. Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру// Қазақстан мектебi. 2007.
Жүніс Н. Мұғалімнің кәсіби мәдениеті: [Ел тілегі – білімді
Қайдарова А. Мұғалім тұлғасына қойылатын негізгі талаптар// Бастауыш мектеп.
Қаратаев Н.Қ. ХХІ ғасыр ұстаз бейнесі: Педагогикалық мінбе// Білімдегі
Құтпанбаев Ә. Мұғалім мәртебесін көтеру керек: [Мұғалімге көмек]//
Профессиональное развитие: из опыта учителя/ под ред.:
С. Мирсеитовой, А. Иргебаевой. Алматы: ИздатМаркет, 2004. 288 с.
Рсқалиева Алмагүл. Мұғалім – басты тұлға: Сыныптағы тәрбие// 2005.
Сейталиев Қадыржан. Педагогиканың жалпы негіздері оқу құралы: Ақтөбе: А-Полиграфия,
Түсіпова К. Мұғалімнің әлеуметтік мәртебесі мен кәсіби біліктілігі: [Оқыту
Шәбжантайқызы Мақтым. Ұстаз – мектептегі басты тұлға: Көкшетау,
Чинибекова Б. Ұстаз – халық анасы: [Мұғалімдер күніне арналған
Жошыбаева Г. 12 жылдық мектеп мұғалімдерін даярлаймыз: Қазақстан мұғалімі.
Білім беру жүйесіндегі 12 жылдыққа өтудің көкейкесті мәселелері: Қазақстан
Бейсенбаева А.А, Калиева С.Ш. Педагогика: Алматы. 2003.
Әбілқасымова Ә.А. «Педагогикалық мәдениет көрінісі», «Сыр мектебі» 2010. №22.
Чернокозова В.Н. Этика учителя. Киев, 1973.
Синица И.Е. Педагогикалық әдеп және ұстаздық шеберлік. Алматы, Мектеп,
Жоғары білім жүйесінде бәсекеге қабілетті бастауыш сынып мұғалімдерін дайындау
Бастауыш сынып мұғалімдерінің өз бетінше кәсіби білімін
Гузова Л.П. Мұғалімнің кәсіптік мәдениетін дамыту-нәтижелі жұмыстың факторы. /Л.
3
Педагогикалық кәсіби білгірлігі
Педагогикалық шеберлік негіздері
Жаңа қоғам мұғалімінің бейнесі, оның педагогикалық үрдісті ұйымдастырудағы рөлі
Педагогикалық іс-әрекет және оның құрылымы
Педагогикалық шеберліктің негізгі құрылымдары
МЕКТЕП МҰҒАЛІМІ МҰҒАЛІМДІК МАМАНДЫҚТЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Педагогикалық шеберлік түсінігі туралы
Педагогикалық шеберлік және педагогикалық іс әрекет
Педагогикалық шеберлік түсінігі
Мұғалімдерді аттестациялау