Мүлікті жекешелендіру
Мазмұны
Кіріспе
1 Қазақстандағы жекешелендіру бағдарламасының теориялық мәселелері
1.1 Өтпелі кезеңде жаңа тәуелсіз мемлекеттерде меншік қатынастарын түбегейлі
1.2
1.3
1.4 Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алудың шетелдік
Қазақстандағы жекешелендіру процесінің іс-тәжірибелік маңызы
Салықтар - экономиканы мемлекеттік реттеу құралы 13
15
21
2 Қазақстанда жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу мәселесін
2.1 Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу барысын құқықтық
2.2 Өтпелі экономика жағдайында жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен
2.3 Павлодар облысында жекешелендіру процесін қаржылық тұрғыдан талдау 40
3 Нарық қатынастарының даму кезіндегі жекешелендіру процестерін жетілдіру бағыттары
3.1 Жекешелендіру процесін қаржылық реттеудің негізгі бағыттары бағыттары 51
3.2
Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу процессін жетілдіру бойынша
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар 55
61
64
66
Кіріспе
Тақырыптың зерттеу өзектілігі. Меншік түсінігімен біздің әрқайсымыз күн сайын,
Тарихи анықталған қоғамдық тәсілі, осыдан туындайтын экономикалык агенттер
Сонымен бірге, меншік және меншік катынастарының экономикалық және құкықтық
Меншік құқығы экономикалық субъектілердің катысуымен экономикадағы өзара бірлескен әрекеттерді
Өндіріс кұралдарын меншіктену өңдіріс үрдісінде болатын адамдар арасындагы экономикалык
Жеке меншік институтының калыптасуы мен дамуының мәселелері. Экономиканы ұйымдастыру
ҚР Конституциясының 6-бабында меншіктің екі түрі бегітілген: мемлекеттік және
Кез келген кәсіпкерлік қызмет белгілі бір ұйымдастыру нысаны шегінде
Мемлекет экономиканы ұйымдастыруымен айналысуы қажет, бірақ сонымен бірге кәсіпкерге
Зерттеу жұмысының мақсаты: жекешелендіру және мемлекеттік меншіктен шығару мәселесін
Зерттеу мақсатына сай келесі міндеттер анықталды:
жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алудың теориялық аспектілерін
жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу түсінігіне сипаттама
жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алудың шетелдік
Қазақстанда жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу мәселесін
жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу барысын құқықтық реттеу
өтпелі экономика жағдайында Павлодар облысындағы жекешелендіру және мемлекеттік меншік
жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу процессін жетілдіру бойынша
Зерттеу объектісіне Қазіргі жағдайдағы ҚР мемлекеттік мүлікті жекешелендіру үрдісі
Зерттеу пәні Қазақстан республикасының жекешелендіру үрдісінің құқықтық реттелуі
Зерттелу деңгейі Қазіргі шетел әдебиеттерінде жекешелендірудің құқықтық реттеу формалары
Ресей зерттеушілері арасында B.C. Белых, A.B. Васильева, В.В. Дерябина,
Қазақстандық экономикалық ғылымында өндіріс қатынастар жүйесінің қайта құру мәселелері,
Ғылыми жаңалығы боп Павлодар облысында жүргізілген жекешелендіру
Зерттеу жұмысының тәжірбиелік маңызы. Бұл еңбекте қол жеткен нәтижелерді
Диплом жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмысым үш бөліммен тұрады. Бірінші
Екінші бөлімде Қазақстанда жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігіне
Үшінші бөлімде жекешелендіру үрдісін қаржылық реттеу жолдары мен ұсыныстар
Қазақстандағы жекешелендіру бағдарламасының теориялық мәселелері
1.1Өтпелі кезеңде жаңа тәуелсіз мемлекеттерде меншік қатынастарын түбегейлі жаңартудың
Мемлекеттік меншікті түбірінен жаңарту өтпелі кезеңдегі маңызды міндет ретінде
Талдаудың салыстырма пункті - мемлекеттік меншік буржуазиялық коғамнын даму
Меншік қатынастарын түбірінен қайта құру дегеніміз, тек қана, жеке
Экономикалық әдебиеттерде буржуазиялық қоғамдағы мемлекеттік меншіктің әлеуметтік сипаты, іс-әрекет
Қалыпты нарықтық реттеу механизмі әр уақытта бәсеке мен монополия
Монополиялық бірлестіктердің акционерлік меншікке сай тур-өзгерістері, мемлекеттік меншіктің кәсіпкерлік
Жекешелендіру ұғымы арқылы меншік құқығының жіктелу құбылысын айкындап алу
- үкіметтің стратегиялық саясатын айкындау;
- салалар мен компаниялардың кұрылымын өзгерту
- жекешелендірудің негізгі міндеттерін анықтау;
- ұзақ мерзімдік жекешелендіру бағдарламасын жасау;
-жекешелендірудің алғы шарттарын қалыптастырып, дамыту
- жекешелендіру стратегиясын
Бұл кешенді шаралар меншік иесін табудың манызды негіздерін
Дамыған елдерде мемлекеттік меншікті жекешелеңдіру, жеке меншік институтын дамыту
Қатысу жүесі меншік қатынастарын түбірінен жаңарту арқылы жұмысшы-кызметкерлердің еңбекке
Негізгі мәселе, - жекешелендіру процесі арқылы меншіктің көп түрлілігін
Өтпелі кезеңде, Казақстанда жекешелендіру (экономикадағы мемлекеттік шаруашылықты шектеу) арқылы
Өте қызықты мысал, Германия (тіптен 1 дүниежүзілік соғыс қарсанында
1-ші дүниежүзілік соғыстан кейін Германияда жүзеге асқан "денационализациялау" (ұлттық
Сол сиякты, П-ші Дүниежүзілік соғыстан кейін де, 1946 ж,
Шульц З. "Эрхард реформалары" мақаласында орталықтандырылған бөліс экономикалық механизмі
Э.Шульц көленкелі экономиканың пайда болу түбірін талдауда КСРО-дағы жоспарлаудың
Бұл экономиканы мемлекет иелігінен алу және орталықсыздаңдыру арқылы акшамен
Жалпы әлемдік "жекешелендіру" саясаты мен іс-тәжірибесін зерделесеқ негізінен үш
I. Ішкі жекешелендіру - негізгі қорларды үлестік әдіспен, не
2.Кәсіпорындарды сату немесе акция түрінде жеке азаматтарға еркін сату
Артық жеке капиталдың және бағалы кағаздар рыногінің болуы, белгілі
3.Арнайы- жекешелендіру - мемлекеттік кәсіпорындарды шетел азаматтарына концессияға беру,
Артық нәтижеде, салалар кұрылымын бәсеке негізінде жетілдіру бұл жүйеге
Қоғамдық дағдарыстардан шығу жолдарын саралап, зерделеуде қоғамдық пікір "аулудың"
Мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі оның тарихи маңызын, іс-кызметін жеке
Меншіктің, енбектің ұқсастық заңына сәйкес қоғамдық меншіктің әлеуметтік түрі
Шын мәнінде әлеуметтік қауымдастықта туынды қатынастар өз кезегінде жаңа
Сызба 1. Жекешелендірудің экономикалық аспектілері
Жекешелендірудің экономикалық аспектілері
Тиімділік дегеніміз жылжымалы немесе жылжымайтын мүлікті тиімді пайдалануды білдіреді.
Экономикалық-математикалық қолданбалы ғылым салалары арқылы келген функция ұғымын меншік
Меншіктін бірінші қызметі - адам болмысын сана арқылы айкындау,
Екінші қызметі - іс-әрекет моделін анықтайды, меншік түріне сәйкес
Үшінші қызмет-меншік өмір сүрудің құралы ретінде, тұтынуды қамтамасыз етеді.
Қандай да болмасын меншік түрін жаңартуға, түбегейлі қайта құруға
Мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі посткенестік дүниеде болып жатқан өзгерістермен
1.2 Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алудың шетелдік
Экономикалык және әлеуметтік құрылысқа байланысты мемлекеттік меншік баска меншік
Меншіктің пайда болу табиғатына қомақты үлесті Уильям Петти, Давид
Француз экономисі Пьер Жозеф Прудон (1809-1865 жж.) Меншікке өзінің
Жеке мепшіктін дамуы ХІХ-шы ғасырдын екінші жартысының ортасына дейін
Жеке меншік ұғымы тұрғысынан өз еңбегімен жасалған жеке еңбектік
Жеке меншіктің даму кезеңіңде еркін бәсеке барынша қаркындап, жеке
Қазіргі әлемдік қауымдастықта жеке меншіктің, мағынасы өзгерді. Қазіргі уақытта
Нарыққа өткенге дейін Қазақстан Республикасында кооперативтік меншік - колхоздың,
Көптеген әлем елдерінде меншіктің кооперативті түрі жан-жакты дамыған. Айталық,
Кооперативтер Англияда ХІХ-шы ғасырдың басында пайда болып, кейнірек мұндай
Жекешелендірудің кандай болмасын моделін таңдап алу мәселесі постсоциалистік елдерде
Жалпы жекешелендіру құбылысының мән-мағынасына жете тусіну үшін мына жағдайға
Жекешелендіру концепцияларынын негізінде біз сынап келген, баскаруға, пайданы бөлісуге
Батыс елдері үшін негізінен, ерекшеліктеріне қарамастан жекешелендірудің екі жолы
Ал, шаруашылық жүйесінің басты буындары мемлекеттік меншікке негізделген шаруашылық
Дамыған нарық жүйесі бар елдер үшін жекешелендіру процесі ұзақ
Қазақстандағы жекешелендіру процесінің іс-тәжірибелік маңызы
Жекешелендіру мен меншік иесін табу мәселесі ұксас болғанымен елеулі
Мәселен, Қазақстан Республикасының "Жекешелендіру және мемлекег иелігінен алу" Занынын
Жекешелендіру дегеніміз - мемлекеттен азаматтар мен заңды тұлғаларының мемлекеттік
Жекешелендіру - меншік иесін табу, меншіктеу ұғымы
Мемлекеттік шекара, жер, су байлығы,
Жекешелендіру құбылысының аса маңызды
Жекешелендіру және мемлекеттін экономикалық қызметін шектеу процесі ТМД елдері
Мемлекеттік меншіктің және мемлекеттік шаруашылық жүйесінің монополиясы, жеке-дара үстемдігі,
Мәселен, бағаның ырықтандырылуы(1992) өндіріс салаларының ерекшелігін қалай ескерді немесе
Монополияға қарсы күрес үкімет деңгейінде жарияланғанымен оның мән-мазмүны, әдіс-тәсілдері,
Қазақстан Республикасында жекешелендіру процесі үш кезеңде өткізілді.
Бірінші кезең 1991-1992 жж. қамтамасыз етеді. Бұл кезеңде жекешелендіру
Кезеңнің басты мақсаты- бір қалыпты мемлекеттік меншікті басқа меншік
Бұл кезеңде қойылған мақсаттар:
меншіктің көп түрлігіне негізделген жаңа экономикалық қатынастарды қалыптастыру, тауар
бәсекені дамытуды негізге ала отырып монополизмді жою;
адамдардың ең бек нәтижелеріне ынталандыру, кәсіпкерлікті дамыту;
экономикалық қаржылық жағдайын жақсарту;
өндірілген тауарлардың және қызметтердің сапасын көтеру;
мемлекеттік бийлік органдарын өздеріне тән емес қызметтерден босату.
Сонымен бірге бұл кезде жекелендіру объектілері екі топқа бөлінді:
жекешелендіруге тиісті объектілер;
жекешелендіруге тыйым салынған объектілер.
Қазақстанда жүргізілген жекешелеңдірудің 1-ші кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің негізі -
Өзгешеліктердің екінші тобы - жекешелендіру нысандарын экономикадағы іс-қызмет ерекшелігіне
1)жұмыс істейтіндер саны 5 мыңнан астам ірі кәсіпорындар;
жұмыс істейтіндер саны 200-500 адамға дейінгі орташа кәсіпорын;
жұмыс істейтіндер саны 200-ден аз шағың кәсіпорындар.
Бұл жіктеудің әр түрлі өндіріс салаларыңдағы табиғи климаттык ерекшеліктерді,
Қазақстан жүргізіп отырған мемлекеттік (ұлттық) жекешелендіру және мемлекет иелігінен
Жекшелендірудің бірінші кезеңінде мемлекеттік білім беру, деңсауліқ сақтау, байланыс,
Бұл кезде жекешелендірілген объектілер: сауда кәсіпорындары мен мекемелері;қоғамдық коммуналдық
Осы объектілерді сатырп алуға ҚКСР азаматтары, басқа республикалардың азаматтары,
Тегін; Ақылы.
Жекешелендіруден түскен барлық табыстар мемлекеттік арнай шоттарына аударылған.
Осы кезде жекшелендіру нәтижесінде қоғамға кері әсер етеін бірнеше
Инфляция деңгейінің өсуі;
Жұмыссыздық деңгейінің өсуі;
Халықтық кеделенуі;
Қажетті мөлшердегі жеке капиталдың болмауы. Мысалы, республиканың барлық негізгі
Халықтың көпшілігінің нарықтық шаруашылық жүргізуден бей хабар болуы;
өндіріс орындарының жоғары шоғырлануы.
Казақстандағы жекешелендіру бағдарламасының
Екінші кезеңде, 1993-1995 жж. арналған бағдарламаның ерекшелігі - ол
Қазақстан Республикасында 1996- 1998 жж. жекешелендіру процесінің үшінші кезеңі
Ол кездегі жекшелендіру бағдарламасының мақсаттары:
жекешелендірудің екінші кезеңінде сатылмаған объектілерді сатуды аяқтау;
мемлекеттік меншікті сатудың жеке жобаларын қарастыру;
алдын ала жекешелендіруге жатпайтын объектілерді жекешелендіру тізіміне қосу;
экономиканың жеке секторларында жекешелендіру процесін жүргізу;
жекешелендіру процесінде белсенді қатысатын стратегиялық инвесторларды қалыптастыру;
жекшелендіру процесінде шетелдік капиталды қатысуын күшейту[17,15].
Сызба 2. Қазақстан Республикасында жекешелендіру процесі
жеке
Жекешелендіру кұбылысы экономикалық реформаларды жүзеге асыруға кажетті қаржы -
Салықтар- экономиканы мемлекеттік реттеу құралы
Салық салу механизмі - кез-келген экономикалық жүйенің құрделі бөлігінің
Дүние жүзілік тәжірибе көрсетіп отырғандай, бүкіл өркениетті мемлекеттердегі салықтық
Қазіргі кезеңдегі жағдайда салықтардың мәні мен рөлі мемлекеттік органдарды
Экономикалық реформаның басты мақсаты - шаруашылық жүргізуші субъектілерге түсетін
Барлық салық түрлерін қоса есептегенде олар тауар өндірушінің табысының
Салық қандай болу керек (жоғары немесе төмен) сауалы экономистердің
Негізгі мәселе араласуы мен араласпауы экономикаға қалай әсер етеді.
"Ұсыныс экономикасын" жақтаушылар кері пікірде: салықтың жоғары болуы кәсіпкер
Бұл сұрақтың бір мағыналы жауабын экономикалық ғылым әлі таппады.
Лаффер қисығы қандай салық мөлшерінде салық кірісі жоғарылайды деген
Салық саясатын нысаналы түрде қатайту инфляция мен мемлекет бюджетінің
Нарық қатынастары жағдайында бюджет кірісінде ерекше орынды жер салығы
Жер салығы қаржы ресурстарының тұрақты үнемі түсетін көздері болып
Президенттің 1995 жылғы 22 желтоқсанда қабылданған "Жер туралы" жарлығында
Қазақстан Республикасының жер салығы 2002 жылы қабылданған ҚР Салық
1) Салық мөлшері жердің сапасына, орналасудан өңіріне және сумен
2) Соның мөлшері шаруашылық нәтижесіне байланысты емес.
3) Жер салығы жердің бір
2 Қазақстанда жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу
2.1 Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу барысын құқықтық
Меншік проблемасымен біздің әрқайсымыз өмір бойы күн сайын ұшырасып
Меншік - адамдардың өңдірістік жөне өңдірістік емес заттарды иемденуінің
Меншік және меншік қатынастарының құқықтарын айыра білу талап етіледі.
Меншік құқығы заң санатының тұрғысынан алғанда иелік ету, ұйғарым
Меншіктің шынайы қатынастары оның экономикалық жүйелерінің негізін құрай отырып
Өндіріс құралдарын меншіктену өндіріс процесінде болатын адамдар арасындағы экономикалық
Мемлекет заңнама негізінде «ойын ережесін» бекітеді: кім, қандай жағдайда,
Сонымен қатар меншік құқығы өз мақсатын көздеген адамдардың тандау
Меншік құқығы дегеніміз адамның «өзінікі сиякты» немесе «бөтендікі сияқты»
Алайда «бұл Абайдың үйі» деген байламда, Абайдың үйге деген
Егер меншікті адамдар арасындағы экономикалық қатынастар деп қарайтын болсақ,
«Иемдену - иелігінен алудың» байланыс күші әртүрлі болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 188 бабында меншік кұқығының ұғымы
Меншік кұқығы былай жіктелінеді:
иемдену құқығы;
пайдалану құқығы;
басқару құқығы;
табысқа құқығы; .
қалдық сипатындағы құқық яғни бұзылған занды қалпына келтіруді қамтамасыз
Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-шы бабында былай айтылады:
Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады жөне
Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады жөне
Меншіктік дүниелер өздерінің пайдалануларымен қатар қоғамдық игілікке қызмет көрсетілуін
Жер және оның қойнауындағы қазба байлық, су, өсімдік және
Шынайы шындыққа келетін болсақ, «таза түрдегі» жеке және қоғамдық
Сонымен, меншік дегеніміз экономика мен құқықтың бөлінбес тұтастығы болып
Еліміздегі мемлекеттік меншікті мемлекет иелігіне алудың және жекешелендірудің басы
1991 жылғы 1 тамыздағы Қазақ ССР-інің Мемлекеттік мүлік жөніндегі
Алайда, жекешелендіру үрдісі бірінші кезеңінде (1991-1993 жылдың басы) әдістемелік,
1993 жылы республикадағы жекешелендіру саясатына белгілі бір дәрежеде түзету
Бірақ, бәрібір де бұл директивалық құжаттар жеке меншіктің түрлі
Жер үлесін бөлудегі мәселелердің шешімі заңдармен және заң аясындағы
«Жер реформасы туралы» (28 шілде, 1991 жыл) Қазақ ССР
«Шаруашылық жұмыскерлерімен қатар жер учаскесін алуға шаруашылықпен еңбек қарым-қатынасын
Бірінші рет бұл ереже жоғарыда аталып кеткен 1993 жылғы
Бұл қосымшада «Жер үлесін анықтау» былай жазылған: «Еңбек ұжымының
Совхоздар мүлкінің бір бөлігін директорлар меншігіне беру туралы» 1994
Егер жерді иелену мен пайдалану құқықтарын заңнамалық қамтамасыз ету
Мысалы, Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1994 ж. 10 маусымдағы
Иммиграциялық жер қорын құру тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1994
2.2 Өтпелі экономика жағдайында жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен
Бұрынғы Одақта да шаруашылық жеке еңбек меншігін кооперативтік
Тіпті, ерте дүниенің өзінде-ақ ұжымдық (қоғамдық), жеке еңбектік және
Экономикалык және әлеуметтік құрылысқа байланысты мемлекеттік меншік басқа меншік
Меншік нысаны - бұл меншік субъектісінің белгілері бойынша сипатталатын
жалпы халықтық;
мемлекеттік;
ұжымдық;
біpгe үлестік;
жеке және т.б.
Меншіктің барлық осы нысандарын меншіктің негізгі екі түріне топтауға
Мемлекеттік меншік екі нысанға бөлінеді:
мемлекеттік;
муниципалдық.
Жеке меншіктің өзі әр түрлі нысанды қабылдауы мүмкін:
- бөлек қызметкердің жеке меншігі (жеке еңбектік меншік), бөлек
- жалдамалы еңбекті қолдануға байланысты, капиталисте жеке меншік;
- байлықты иемдену мен қогамдық үкім элементтері бар, жеке
Жекешелендіру әдістері:
- мемлекеттік және муниципиалдык кәсіпорындардың акционерлік қоғамдарға қайта құрылуы;
- кәсіпорынды аукционда сату;
- мемлекеттен кәсіпорынды конкурс бойынша сатып алу.
Қазақстанда жекешелендіру төрт кезеңмен өтті. Бірінші кезең 1991-1992 жылдары
Екінші кезең 1993-1995 жылдар. Мемлекет қарамағынан алу мен жекешелендірудің
Жекешелендірудің үшінші кезеңі - 1996-1998 жылдар. Электро энергетикалық және
Төртінші кезең 1999 жылдан басталады. Мемлекеттік меншікті нұсқау және
Тұтастай мемлекеттік меншіктің тиімсіздігі Қазақстанның нарық экономикасына көшу кезеңінде
«Мемлекет карамағынан алу» түсінігі меншік қатынасымен шектелмейді. Ол «жекешелендіру»
- мемлекет тікелей шаруашылық субъектісі болмай қалады: осы ережені
- мемлекеттік жоспарлау директивтік емес, индикативті сипаттамада болады.
- мемлекеттік баға қою тауарлар мен қызмет көрсетулерге нарық
Қазақстан заңдарында мемлекет қарамағынан ауыл-шаруашылық басқару мен соған сәйкес
Жекешелендіру - бұл мемлекеттен заңды және жеке түлғалардың мемлекеттік
Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің негізгі бағыттары:
- ірі және сирек мүлікті кешендерді жеке жоба бойынша
- орташа кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру;
- аукциондар мен конкурстар арқылы жүзеге асатын кіші жекешелендіру,
Әкімшіл - әміршілдіктен нарықтық жүйеге өту үшін игіліктерді мемлекет
Жекешелендіру - дегеніміз азаматтардың немесе олардың бірлестіктерінің акционерлік қоғамдардың,
Кәсіпорындарға қатысты үкіметтің негізгі стратегиясы мемлекеттік кәсіпорындарды нарықтық бәсеке
Жеке меншіктің құқық негіздері Қазақстан Республикасы Конституциясына ендірілген, сондай-ақ
Жекешелендірудің негізгі мақсаты - мемлекетке тиесілі өңдірістік нысандарды, басқадай
Осы мақсатты жүзеге асыру үшін мынадай басты мәселелерді шешу
мемлекеттік көсіпорындардың көпшілігін акциялауды, мемлекеттік меншік нысандарын шағын жөне
жекешелендіру кезінде халықтың барлық тобына жағдай тудыру;
аса шаруақой субъектілері есебінде жекеменшік иелері тобын қалыптастыру;
бәсекелестік орта құрып, өндірістегі монополияны жоюды қамтамасыз ету;
шағын және орташа бизнестерді дамыту;
ірі және бірегей халық шаруашылығы нысандарын қайта құрудың жеке
шет ел инвесторларын тарта отырып, жеке меншік бизнесті қайта
бағалы қағаздар рыногының субъектісі ретінде инвестициялық құрылым жүйесін дамыту
Қазакстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің 1993-1995 жылдарға
Дүкендер, қоғамдық тамақтандыру пунктері сияқты майда кәсіпорындарды аймақтық аукциондар
Номиналы нақтылы көрсетілмеген материалдық емес жекешелендіру купондарын Қазақстан азаматтары
Тиісті алдын - ала құрылымдық қайта құрудан және нормативтік
жаппай жекешелендіру кем дегенде тиісті кәсіпорынның 51 пайыз акциясын
бірде-бір инвестициялы қор барша аукциондар ауқымында 10 пайыздан астам
10 пайыздай акция ғана еңбек ұжымы мен басшылар арасында
Ең ақырында, мемлекеттік өкіметтің құзіретін шектеу және мүмкін боларлықтай
Купондарды инвестициялық жекешелендіру қорлары сатып алды, бірақ көп ұзамай
Еңбек ұжымдары меншік иелері бола алмады. бүтіндей Қазақстан бойынша
Қазақстан қор биржасыңда 11 акционерлік қоғамның жалпы соммасы 1,2
Р. Коуз озінің логикалық ойын фермердін егінін коршілес орналасқан
Р. Коуздың логикалық толғамында бұл былайша түсіндіріледі: ол, фермер
Қолданған әдіснамасына және жіктеу өлшемдеріне байланысты әртүрлі экономикалық жүйелерді
Меншік - ол игіліктерді адамдардың экономикалык иемденуінің тарихи анықталған
Нарықтық экономикалык жүйе - шаруашылық шешімдерді әрбір экономиканың катысушысы
Әртүрлі экономикалык жүйе шеңберінде меншіктің баска түрінін басым болуы,
Қазақстан Республикасында 1991 жылы әзірленген бағдарламаға сәйкес мемлекеттік және
Жекешелендіруді ҚР Мемлекеттік мүлік жөніндегі Мемлекеттік комитеті және министрліктердің,
Қазақстанда жекешелендіру процесін реттейтін құқықтық актілердің тұтас жүйесі бар.
ҚР жекешелендіру бағдарламасына сәйкес республиканың барлық кәсіпорын қызметкерлерінің саны
жергілікті аукциондар арқылы ұсақ кәсіпорындарды сату;
орта және ірі кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру;
жеке жобалар бойынша аса ірі кәсіпорындарды жекешелендіру;
ауыл шаруашылығы салаларындағы және ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу
Қазақстан Республикасында жекешелендіру процесі 1991 ж. басталып осы күнге
Сызба 3. Қазақстан экономикалық дамуының қазіргі кездегі жекешелендірудің ұйымдастырылуы
Әлеуметтік саланың көптеген объектілері сатылды, мақсат - мемлекеттік бюджеттінің
Бірақ жекешелендіру процесінде ірі қателіктерде болды. Мысалы, кеңестік кездегі
Жекешелендіру процесінің қарқынды даму кезінде казақстандық инвесторларының көп мөлшерде
ҚР жекшелендіру процесі 2001 ж. қарай өз қортындысына жетті
ҚР жекешелендіруден түскен ақшалай қаражаттар ең көп үлесте республикалық
Қазіргі кезде Қазақстанда жекешелендіруді жүргізудің бірнеше әдістері қолданылуда. Мысалы:
Қазақстанда меншік реформасы негізгі үш кезеңнен өтті.
Бірінші кезең (кіші жекешелендіру) 1991 жылдан 1992 жылға дейінгі
Бұл арада тек әрбір бесінші кәсіпорын ғана мемлекет иелігінен
Мемлекеттік ауыл шаруашылық кәсіпорындарын жекешелендіру барысында шаруашылық жүргізудің әралуан
Реформаның екінші кезеңі 1993 жылдан 1996 жылдың басына дейінгі
Қазақстанның барлық азаматтары (балаларды қоса алғанда) купон кітапшаларын алды.
Кесте 1. Жекешелендіру кезеңіндегі АҚ-ның салалық құрылымы
Салалар АҚ-ның жалпы санынан үлесі, %-бен
Газ өнеркәсібі 1
Геология 4
Ғылыми-зерттеу институттары 3
Жөндеу кәсіпорны 12
Жеңіл және жергілікті өнеркәсіптер 13
Металлургия 1
Мұнай өнеркәсібі 1
Машина жасау 3
Агроөнеркәсіп секторы 14
Құрылыс 15
Көлік және телекоммуникация 13
Химия өнеркәсібі 2
Энергетика 1
Көтерме сауда 17
Инвестициялық купондар жеке иелерінің атына тіркелді және Чехия Республикасында
Жаппай жекешелендіру бағдарламасына кірген шаруашылық жүргізуші субъектілер алдымен 100%
1994 жылдың мамырынан 1996 жылдың ақпан айына дейін Қазақстандағы
Республика халқына берілген купондардың жалпы саны - 1,5 млрд,
1996 жылдың басында жекешелендірілген кәсіпорындардың шамамен 60% жарғылық қоры
Үшінші кезең - жеке жобалар бойынша жекешелендіру. 5000-нан асатын
Мұндай тәсілдердің мақсаты - әрбір кәсіпорынның жағдайына барынша назар
Ауыл шаруашылығы салалары мен ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу
Агросервис пен ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу секторының мемлекеттік
Қазақстан - 2030 даму стратегиясында көзделген міндеттердің біріне республикадағы
1999-2000 жылдарға арналған меншікті жекешелендіру және мемлекеттік тұрғыдан басқару
Кесте 2. Жекешелендірілген нысандардың саны
Жылдары Кіші жекеше-лендіру Жаппай жекеше-лендіру Ауыл шаруашы-лығындағы жекеше-лендіру Жеке
1994 2748 - 918 - 4147
1995 2477 147 513 5 3142
1996 3393 497 138 28 4056
1997 5590 1122 18 47 11876777
1998 2539 514 9 11 3073
1999 2153 161 4 0 2318
2000 1581 129 11 3 1724
Кәсіпорындарды жекешелендіру олардың қызметіне оң әсерін тигізді. 15% жекешелендірілген
жаңа меншік иелерінің тарапынан қаржылық инвестицияның көлемі артқан;
жекешелендірілген кәсіпорындардың пайда көлемі өскен;
мемлекеттік сектормен салыстырғанда жеке сектордағы жұмыспен қамтылғандардың еңбекақы деңгейі
жекешелендірілген кәсіпорындар ұсынған тауарлардың ассортименті бай;
баға деңгейі кеміген.
Қызмет көрсету саласының, атап айтқанда бухгалтерлік есептің, маркетингтің және
Қазақстандағы жекешелендіру процесінде шетелдік инвесторларды толғандырған мәселелердің бірі -олардың
Қазақстан жекешелендіру процесінде USAID жобалары арқылы шетелдік сарапшылар мен
Жекешелендіру Қазақстанда бағалы қағаздар нарығын қалыптастырудың негізі болып табылды.
2.3 Павлодар облысында жекешелендіру процесін қаржылық тұрғыдан талдау
1990-94 жылдары Павлодар облысында экономиканың барлық саласында дерлік өнім
Кесте 3. 1998-2003 жылдардағы шаруа қожалықтарының саны (74)
1998 1999 2000 2001 2002 2003
Облыс бойынша
2581
3179
3247
3050
2954
3116
Ақтоғай ауданы 156 200 174 128 100 97
Баянауыл ауданы 128 280 275 252 267 275
Железенка ауданы 85 161 204 245 264 316
Ертіс ауданы 333 398 376 289 295 378
Қашыр ауданы 322 241 239 186 145 172
Лебяжі ауданы 130 243 240 222 226 231
Май ауданы 40 63 87 91 75 60
Павлодар ауданы 708 831 839 842 809
937
Успенка ауданы 73 93 113 106 95 108
Шарбақты ауданы 76 77 87 109 117 118
Павлодар қаласы 3 4 4 4 9 9
Ақсу қаласы 340 360 363 370 361 282
Екібастұз қаласы 187 228 246 206 191 133
Ал енді, ауыл шаруашылығының соңғы жылдардағы даму жағдайына тоқталар
Өсуіне металлургия кәсіпорындарының өндірістік қуатын қайта жасақтау мен қайта
3. Нарық қатынастарының даму кезіндегі жекешелендіру үрдістерін жетілдіру бағыттары
3.1Жекешелендіру процесін қаржылық реттеуді жетілдіру
Шағын жекешелендірудің шүғыл жүргізілуі, оларды тікелей сату әдісі, ал
Шетелдіқ кейбір отандық мамандар айтып жүрген пікір-мемлекеттік меншікті
Қандай да болмасын меншік түрлері белгілі жүйелерде шаруашылық жүргізудің
Мемлекеттік шекара, жер, су байлығы,
Жекешелендіру құбылысының аса маңызды
Жекешелендіру және мемлекеттін экономикалық қызметін шектеу процесі ТМД елдері
Қосымша салық жер немесе мүлік аукционында пайдалы сатудың нәтижесінен
Объективті себептерге байланысты жер және мүлікті сатуға мәжбүр болған
Нарық жағдайында жер қатынастарының даму процесі мен мемлекет тарапынан
Ең алдымен жер салығын объективті түрде үшін жердің экономикалық
Жердің құнын анықтайтын базалық ставкалар негізінде 1998 жылы жүргізілген
Жердің ақшалы бағасын анықтау үшін келесі әдістері пайдалануға болады:
- нарықтық - оның негізін сапысы бірдей учаскелердің сату,сатып
- шығындық - жердің пайдалануындағы шығындардың есептелуі жатады;
- пайдалық-жер учаскесінің пайдалануынан алынатын болжамды табыстың мөлшеріне негізделеді.
Жердің нақты ақшалы құнын анықтау,оның нарық айналымына енгізілуін жеңілдетеді.
Жер реформасының дамуы жерге меншіктің қорғалуы мен бекітілуіне, жер
Жер қорының нашарлауына байланысты әр жер учаскесінің пайдаланылуына қатал
Жер қатынастарын реформалау жолдарын түзетү кезінде ең алдымен жер
Жер салығының мөлшері жердің сапасына, орналасу тиімділігіне, сумен, қамтамасыз
Салықтың базалық үлгілік ставкасын Қазақстан Республикасы Үкіметі бекітеді.Ал нақты
Салықтан басқа топырақтың құнарлығы кемітілгенде және оның-беті
Қазіргі кезде жер нарығы, халықтың көзқарасы бойынша әлі дамымаған,
Нарық қатынастары жағдайында жер салығын жетілдіру мәселелеріне жүргізілген ғылыми
-Жердің тиімді пайдалануының экономикалық механизмін қалыптастыру күрделі,көп
-Нарық экономикасы жағдайында жер қатынастарында жер салығынан тұратын жердің
-Қазіргі кезде жер реформасының негізігі мақстаы жер қатынастарын одан
Нарық қатынастарының даму барысында жер-меншік объектісі, мүлік объектісі ретінде
Қазіргі шаруашылық жағдайларға байланысты,салық мөлшері шаруашылықтың нәтижесінде байланыстырылуы қажет.
Жаңадан мемлекеттік иелігінен алынған мүлікке салық салу арқылы мемлекет
3.2 Жекешелендіру және мемлекеттік меншік иелігінен алу процессін
Жеке меншік туралы мәселе - қоғамдағы өндірістік қатынастарды зерттеудің
«Меншік» түсінігінің экономикалық және заңдық мәнің ажырату қажет.
Заңгерлер меншікті ие болу, пайдалану және заттардың, объектінің белгілі
Субъекті - объекті
Меншік құқығы тұрғысынан
мүліктік қатынастарды реттеу
Меншік экономикалық мағынадағы техникалық, технологиялық ғылыми және зияткерлік әлеуеттің
Материалдық игіліктер кімге тиісті немесе табиғат өнімдерін кім иемденуде?
Иемдену қоғамдық өндірістің мәнін білдіреді. Иеліктен айыру - сол
Қоғамдағы топтар мен әр түрлі таптардың жағдайы және олардың
Меншік - тарихи дамудың нәтижесі. Ол әлеуметтік - экономикалық
Экономикалық жүйе шеңберінде меншіктің әр түрлі нысанының - қоғамдық,
Мемлекеттік кәсіпкерлік кейде шаруашылық жүргізу жеке фирманың табиғатына қарама
Меншік қатынастары реформалау мемлекет қарамағынан алу немесе жекешелендіру жолымен
Мемлекет қарамағынан алу бір жағынан басшылықты экономикалық әдіспен жүргізуді,
Жекешелендіру - меншік құқығын азаматтарға немесе меншіктің мемлекеттік нысаны
Экономиканы реформалауда, оның ішінде жекешелендіру үрдерісі өткен жолды сын
Қазақстандағы мемлекет қарамағынан алу және жекешелендіру бойынша жүргізіледі. Әрбір
І кезең - 1991-1992 жж.; ІІ кезең
Бірінші кезең төмендегілерді қарастырады:
Мемлекет қарамағынан алу және сауда, қоғамдық тамақтандыру тұрмыстық қызмет
Пайдасы аз және зиянды кәсіпорындарды мемлекет қарамағынан алу және
Ұсақ кәсіпорындарды сату үшін аукциондық және конкурстық әдістер пайдаланылды.
Тұрғын үйлерді жекешелендіру, ауыл шаруашылығы және мемлекет мүлікті сатып
Ірі және бірегей мүліктік кешендерді жеке жобалар бойынша жекешелендіру.
Оны жузеге асыру келесі әдістермен өтті:
келісілген жағдайда белгілі бір инвесторға сату;
аукцион немесе конкурс арқылы өткізу;
акцияларды ашық сату.
орташа кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру.
олар мына әдістер арқылы жүзеге асты:
республика тұрғындарына инвестициялық жекешелендіру купондарын беру (ижк);
ижк иелері мен кәсіпорындар арасында делдал болып табылатын, коммерциялық
Сауданың, коммуналдық шаруашылықтың, тұрмыстық және Сервистік қызмет көрсету шағын
ІІ кезеңнің негізгі нәтижелерін келесі жағдайда қорытындылауға болады: кіші
Салалық құрлымда жеке меншік нысанының барлығынан аз көбі
Үшінші кезең Мемлекеттік меншікті қайта құрлымдау мен жекешелендіру бағдарламасында
Кейбір кәсіпорындар жекешелендіру алдында қайта құрылымдалуы тиісті еді. Яғни
1996 жылдан бастап Қазақстанда, мемлекеттік меншіктегі кез келген жекешелендіру
Саудада сату (аукциондар, тендер).
Тікелей атаулы сату ( заңды тұлғада жалға алу құқығы
Үкімет жекешелендіруді секторлық бағдарлама бойынша жүзеге асырады. Сөйтіп, мұнай-газ,
Соңғы жылдары ішінде Қазақстан Республикасының Қаржы Министрілігінің Мемлекеттік мүлік
Қазіргі кезде Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру Комитеті ҚР мүлікті
Бастапқы кезеңде мемлекеттік меншікті жекешелендірудің мақсаты бұд үлкен іске
Қазіргі кезде де жекешелендіруде осы басты бағыттар сақталуда.
Келесі жылдары мемлекеттік меншікті иеленушілер мен жұмыстар тек контрактар
Алғашқы ҚР «Жекешелндіру туралы» заңына сйкес барлық меншік иелері
ҚР 1998 ж. бастапаса ірі инвестицилық жобалары бойынша бақылауды
2000ж. қарай Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру Комитеті регионалдық құрылымдарымен
- республикалық меншік өз меншігіне алған тұлғалардың өз
- жекешелендірілген кәсіпорындардың іс - әрекеттерін қадағалау;
- әр түрлі салалыр бойынша жекешелендірілген кәсіпорындардың аму бағыттарын,
- мемлекеттік басқару органдарын үнемі жекешелендіру процесі туралы ақпаратпен
Бақылау мерзімі келесім - шарт мерзімі аяқталғаны деген дейін
Қазіргі кезде ( 2005 1 шілдесіне) Мемлекеттік Мүлік және
2005 ж. 1 қантарына ҚР 110 келсім - шарттар
Шешім бойынша өз міндеттермелерін дұрыс және уақытылы орындағаны үшін
Бұл бақылауды жүргізудің тағы да басқа жетістіктері де бар.
Жалпы алғанда Қазақстанда ірі жекешелендірілген компаниларында («Казцинк», «СНПС -
Жаңа меншік иелерінің алдында инвестициялық жобаларды атқаруда көптеген
Сондықтан қазіргі кезде келесім - шарттарды қарастыруда жаңа түзетулер
Бұл жұмыстарға кеңінен консалтингтік компаниларының қызметін пайдаланған жөн. Бұл
1. ҚР 2003. 14 қарашасындағы № 490-ІІ заңына сәйкес
2. Кәсіпорындардың қаржылық тұрақстылығын қамтамсыз ету және жекешендіру объекітілердің
3. Инвестициялық жобаларының орындалуын бағалау;
4. Жекешелендіру проблемалары бойынша құқықтық кеңестер беру.
Осы бағытта жұмыс істеу екі жағына да тиімді. Мемлекет
Мемлекеттік Мүлік және жекешелендіру Комитетінің қызмететкерлері жаңа инвесторларымен тең
Қорытынды
Нарықтық экономикаға өту, меншік қатынастарын түбірімен өзгертуді талап етті,
- біріншіден, экономикалык реформалар басталғанда мемлекет меншігінде негізгі қорлардың
- екіншіден экономикалы дағдарыс тереңдеп
- үшіншіден, инфляциялық процестердің күшеюі
- төртіншіден, рөспубликаның халық шаруашылық кешенінде ірі
- бесіншіден, экономика шикізат өндіру бағыты басым болды;
- алтыншыдан, кәсіпорындардың аймақ бойынша, қалалар мен селолар
арасында біркелкі бөлінбеуі.
Жекешелендірудің басты мақсаты - өнім өндіруді және оның сапасын
Әр бір жеке тұлғаның экономикалық қатынастарды жүргізумен есеп айырысу
Халықтың қаржыгерлігі - өздерінің қаржысын, нарықтық, талабындағы заңдарға сәйкес
түсімсіз және түсімі аз мемлекеттік кәсіпорындарға субсидиялар мен дотацилар
жекешелендірілген кәсіпорындарда экономиканық өсуі арқасында
ұлттық экономиканың тиімділігін арттыру.
Мемлекет иелігінен алу және жекешелендіруді келесідегідей әдістермен жургізіледі;
- белгілі бір инвесторларға келісілген шарттар негізінде
аукциондар немесе конкурстар арқылы өткізу;
- басқаруға контракт жасасу;
- акцияларды ашық түрде сату;
Қазақстан Республикасында 1994-2005 жылдар аралығында жекешелендірілген кәсіпорындардың саны 35262;
Жекешелендірудің бастапқы кезеңі. 1991-1993 жылдың бастапқы кезіне өнеркәсіп қорын
Ұлттық бағдарлама: 1993 жылы сәуір айында Президент Бүкіл-әлемдік Банктің
1994 жылы жекешелендірудің кең ауқымды бағдарламасы жүзеге асырылды. 1994
Ауыл шаруашылығындағы жекешелендіру экономиканың өзге салаларына қарағанда өте баяу
Барлық еңбеккерлерді жекешелендірумен қамтамасыз ету үшін, жалпымемлекеттік мүліктің бір
Жекешелендірудің инвестициялық купондары жөнінде мынадай ойлар болды:
Қазақстан Республикасының тұрғындарына мемлекеттік мүліктерді өткізуді тездету;
Қазақстанның әрбір тұрғынының жекешелендіру ісіне тікелей қатысып, меншік иесі
Купондардың ақшалай номиналы болған жоқ, олар инвестициялық жекешелендіру қорына
Қазақстандағы жекешелендірудің қорытындысы:
- Купоңдық жекешелендіру нәтижесінде республикамызда жаңа меншік иелерінің орташа
- Жекешелендіру халықтың психологиясына көңіл қоймастан, бір сәттің ішінде
Жекешелендіру процесі кезінде мүліктер:
негізгі және айналымдағы қаржы;
қаржылық активтер;
бітпеген құрылыстар;
орнатылмаған жабдықтар;
тұрғын үйлер қорынан өзге, басқа да құндылықтар, дұрыс бағаланбады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
ҚР “Жекешелендіру туралы” Заңы.
ҚР Президенттінің ҚР халқына жолдауы. 01.03.06. Астана, Егемен Қазақстан.
ҚР Салық Кодексі. Алматы, 2005 ж.
Шаруашьпьік серіктестіктері туралы (ҚР Президентінің зан күші бар каулысы)
ҚР жер туралы Заң актілері
Симмонс М. Мэро У.Қалай меншік иесі болады.-М., І993.
281-292 66.
Гутман Г. Ресейдегі жекешелендіру . МЭиМО, 1995, т.5
Винофадов В, Жскешелендіру: ғаламлық тенденциялары. МЭиМО.1996,№.10, 24-396 б.
Шумпетер. Опыт хоз.развития. М., 1996.
Шульц З.(ЧССР) Эрхард реформасы /Вопросы
Алматы экономикалык: даму -дөңгелек стол материалдары//Панорама, 1995, №.1995,
Бизнес және құқық кәсіпкерлік іс-әрекеті құқықтық реттеу. 1 кітап.
А., Ғылым,ККонгресс,1992, 416 б.,64 б.
Экономика и жизнь, 1992, №.3, 33 б.
НазарбаевН.Ә. Реформаларды тұбегейлі еңдіру, жалпы ұлттық келісім аркылы жаңарған
Жатианбаев Е.Б. Аралас экономика калыптасу негіздері. А.: Қазақ университеті,
Кошанов А.Қ. және т.б. Меншік және меншік иелері //Панорама.
1992, желтоқсан, арнаулы саны.
Экономика и жизнь. 1992, №.8,18 б.
Байжұмаев Б. Купондық үлесті есептеу методикасы. ҚазМУ
хабаршысы, 1997, №.5.
Арынов Е.М. Қазакстандағы экономикалық реформалардың
стратегиясы. А., 1994, 51-56 бб.
Үкімет 1996-1998 жж.
ҚХР шаруашылык жүйесін реформалау (орыс). М.: Экономика,
2000, 196-202 66.
Мапасян Г. Жекешелендіру елестері.
Қошанов А.Қ.,Рамазанов А.А. және т.б. ҚР меншікті жекешелендіру және
ҚР Қаржы министірлігі және ММК: "Жекешелендіру нысаңдарының
құнын бағалау туралы методикалықн нұскаулары". А., 1993, 25-26
Информациялык бюллетень /НАМИ/, 1995, н.І, 6 б.
Жекешелендіру корытындылары жеке зерттеу
арнайы енбекті қажет етеді. Аралык мәлімстгер көзі: Қазакстан
статистикалык шолуы, 1992-2005 жж.
Қазакстан статистикалық шолуы,1997 - №.2,43-45бб
Махмедов С. Эффективность приватизации и постприватизационна политика Казахстана //
Шевченко В.В. Приоритеты государственной политики преобразования собственности в Республике
Социально- экономическое развитие Казахстана. Алматы. Агенство по статистике. Алматы,
Социально- экономическое развитие Павлодара. Статистический сборник Управления по статистике
Махмутова М. Пакет вопросов из … госпакета // Казахстанская
Дрозд Н. Глава правительства завил об отказе потакать намерениям
Нигматулина М. Реструктуризация форм собствености как фактор развития экономики
Махмет С. Постприватизационный контроль. Финансы и кредит,2005, № 11,
www.stat.kz .
6
Жекешелендірудің экономикалық аспектілері
тиімділік
Статистикалық тиімділік
тұрақтылық
Циклдық өзгеріс-терге бейімделу
бөлу
Табыстарды бөлу
Қысқа мерзімде
Ұзақ мерзімде
Ұлттық байлықты бөлу
Құрылымдық қайта құру
Динамикалық тиімділік
Меншік нысандары
Жекешелендіру объектілері
Мүліктік объектілер
Акцияларының мем пакеттері
Жекешелендіру мақсаттары
Экономикада жеке меншіктің басым келуі
Мемлекеттік
жеке
Мем. емес заңды тұлғалары
жекешелендіру
сатушы
Мемлекеттік мүлікті басқару Комитеті
Жекешелендіру әдістері
Сатып алушы
Жеке тұлғалары
Жекешелендіру нысандары
Тікелей адрестеу
Концес-сия
Тендер-лер
Мүлікті жекешелендіру
Мем пакеттерді жекешелен-діру
Сенімді басқару
жекешелендіру
Мемлекеттік бақылау
Меншік құқығын рәсімдеу
тендер
аукцион
Тікелей адрестік сипатта сату
Қор биржасында
Жекешелендіру түрлері
Туынды бағалы қағаздар
Жарғылық капиталда үлесі тұлғалар
Кәсіпорын мүлкі
Мем кәсіпо
рындары
сатушы
Жекешелендіру объектілері
ҚР ҚМ Мем мүлік және жекешелендіру Комитеті
Мем емес заңды тұлғалар
Жеке тұлғалар
жеке
Меншік нысандары
Мемлекеттік
Сатып алушылар
Конкурс
тар
Кәсіпорындардың құрылымдық бөлімдері
Акциялар
Жекешелендіру
Мемлекеттік меншікті жекешелендіру
Жекешелендiру туралы заңдар
Мемлекеттік меншіктің үлесі
Қазақстан Республикасы жекешелендіру мәні, кезеңдері және оны жүргізу әдістері
Азаматтық құқықтағы меншік құқықтарын құқықтық реттеу жүйесі
Мемлекеттік меншік құқығының мазмұны
Мемлекеттік меншік құқығы
Қазақстан Республикасының жекешелендіру мәні, кезеңдері және оны жүргізу әдістері
МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ҰҒЫМЫ