Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдары
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.................................3
I. Құндылық ұғымының ғылыми-теориялық негіздері
1.1. Ұлттық құндылықтар туралы жалпы түсінік..........6
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыру моделі...........................…..9
II. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылықтарын қалыптастыруды оқу-тәрбие үрдісінде
2.1. Бастауыш сынып оқушыларына жүргізілген эксперименттік жұмыстың нәтижелері.........................16
2.2. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын оқу үдерісі
Корытынды.....................27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................28
Қосымша..........................31
КІРІСПЕ
Бүгінгі таңда ХХІ ғасыр табалдырығын еркін аттаған азат ұрпаққа
Олай болса, басты мақсат – жас ұрпақты ұлттық игіліктер
Ұлттық құндылықтарымызды әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті тұлға тәрбиелеу үшін:
- оқушылардың ұлттық сана-сезімін
- жас ұрпақ санасына туған халқына
- ана тілі мен дінін
- жас ұрпақ бойында жанашырлық,
Қазақ халқының ғасырлар тұңғиығынан бері тарихымен біте қайнасып келе
Әр адам өзінің ұлттық тамырын, әдет-ғұрпын, мәдениетін түсіне алады.
Қазақ халқының салт-дәстүрінің ұрпақ тәрбиесіне қосар үлесі аса зор,
Қазіргі кезде халықтық педагогика элементтерін бастауыш сыныптарда қазақ тілі,
Сондай-ақ ұлттық құндылықтарды оқушы бойына сіңіруде ақын-жазушылар мен еліміздің
Қоғамның белгілі қайраткері, ақын М.Шахановтың «халықта ең бірінші ұлттық
Қазақтың айтулы қоғам қайраткері Мұстафа Шоқай былай дейді: «Ұлттық
Сонымен қорытындай келе, осындай халқымыздың маңдайына біткен ұлттық құндылықтарымызды,
Зерттеудің көкейкестілігі. Жас ұрпақтың санасын шыңдауға қызмет ететін білім
Оқыту үдерісінде бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылықтарын қалыптастырудың ғылыми-педагогикалық
Зертеудің мақсаты: ұлттық білім мен тәрбие беру
Зерттеу пәні: қазақ мектебінің оқу-тәрбие үрдісінде ұлттық құндылықтарды
Зерттеу міндеті: бастауыш мектептің пән сабақтарында оқушыларды ұлттық құндылықтармен
Зерттеу ғылыми болжамы: егер, бастауыш сынып оқушыларының пән
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: қазақ халқының мәдени, рухани
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының Ресми материалдары, Үкіметтің қаулы-қарарлары, белгілі
Зерттеу әдістері: зерттеліп отырған мәселеге байланысты психологиялық, педагогикалық
Зерттеу объектісі: бастауыш мектеп оқушылары.
Зерттеу базасы: эксперименттік тәжірибе Батыс Қазақстан облысы, Орал
I. Құндылық ұғымының ғылыми-теориялық негіздері
Ұлттық құндылықтар туралы жалпы түсінік
Құндылық дегеніміз не? Құндылық – тәрбие мен оқутудағы
Құндылықтар – шынайы ғана болады, ол адамға тәуелді емес,
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде: «құндылық – нарқы жоғарылық, қымбаттылық,
Қазақ инцеклопедиясында «құндылық» обьектінің жағымды немесе жағымсыз жақтарын білдіретін
Отандық философ Т.Қ.Ғабитов құндылықтар – қасиеттер дей отырып,
Әлеуметтанушы Б.Ерасов «құндылықтың пайда болуы, адамның қажеттілігін қанағаттандыратын іс-әрекет,
Педагогикалық сөздікте: «құндылық» - адамның ішкі құқы, ізгілігі, адамдармен
Педагогика ғылымында құндылық мәселесіне қатысты көптеген еңбектер жарық көрді.
Қ.Жарықбаев құндылық мәселесін ұлттық психология тұрғысынан қарастырды.
Ал жеке тұлға – әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің
Ұлттық құндылық. Ұлттық құндылықтар – нақты бір ұлт өкілдерінің
Ұлттық құндылықтар әрбір этникалық қауымдастықтарының өзіндік тұрмысы, табиғаты, мәдениеті
Педагог-ғалым К.Оразбекова ұлттық тәрбиенің негізгі тамыры арқылы ұлттық
Ұлттық құндылықтарды танып білу және меңгеру мәселелері ұлы ойшылдар
А.Байтұрсыновтың ұлттық құндылық бағдарға қатысты мынадай ой-пікірлері бүгінгі
- оқулықтардағы оқу материалдарында этнопедагогика элементтерінің қамтылуын
бастауыш мектепте берілетін білім мен тәрбие ұлттық негізге бағытталуы;
бастауыш мектептегі оқудың ана тілінде жүргізілуі.
Бүгінгі таңда қазақ халқының ұлттық құндылықтарының мәнділігі егеменді ел
Ұлттың ұлт болып қалыптасып дамуы үшін ұлттық санадан кейінгі
Егерде ұлттық мәдениетке келетін болсақ қазақ халқы өзінің тұрмыс-тіршілігіне
Ұлттық құндылықтарымыздың туын биік ұстап, жас ұрпақты қасиетті халқымыздың
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев: «Біз құрап жатқан қоғамның ең
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыру моделі
Қазақстан мектебінің жаңа ұлттық моделі қалыптасуына байланысты ұлттық идеяның
Бастауыш мектеп жасы баланың адамгершілік тұрғысынан өзін-өзі тануымен, әлеуметтенуі,
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыруда олардың жетістік
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастырудың теориясын қарастыра
Педагогика ғылымында 70-80 жылдарда тәрбие жүйесін модельдеу ісімен А.В.Мудрик,
Жеке тұлғаның тәрбие арқылы құндылық бағдарын қалыптастыруды модельдеу (Г.Қ.
Демек, ұлттық құндылық бағдар оқушының идеалын, сенімін анықтайды, жеке
«Құндылық», «Ұлттық құндылық», «Ұлттық құндылық бағдар» ұғымының теориялық негізіне
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастырудағы бұл модельдің
Мақсаты - ұлттық құндылықтар жүйесі туралы бастапқы білім негіздері
Міндеттері – бастауыш сыныптағы ұлттық құндылықтардың мазмұндық жүйесін нақтылау,
Модельде көрсетілген мақсат-міндеттерді жүзеге асыру механизмі мен мазмұндық,
Сонымен қатар, бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыру
Тәрбиенің қоғамдық бағытта болуы;
Тәрбиелік ықпалдардың бірлігі;
Тұлғаға бағытталған;
Жас және дара ерекшеліктерді ескеру.
Тәрбиенің қоғамдық бағытта болуы қағидасы ұлттық құндылық бағдар қалыптастыру
Жас және дар ерекшеліктерді есепке ала отырып, бастауыш сынып
Тұлғаға бағытталған қатынас педагогикада «тұлғалық-бағдарлы» ұғымымен түсіндіріледі. Яғни, тұлғаға
Модельдің келесі құрылымында бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын
Қарастырылған ұлттық құндылық бағдар қалыптастыру мазмұнының жүзеге асырылуының
1-сурет. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарының сызбасы
Іздену сатысында оқушыларға ақпараттар беру, қызығушылық туғызу, объектілерге көңіл
Бастауыш мектептегі алғашқы жылдар (6-7 ж.) баланың таным әрекеті
Бағалау – салыстыру, мәнін ашу, құндылығын көрсету нәтижесінде мүмкін
Бастауыш сынып оқушыларының «құндылық», «ұлттық құндылық» сияқты ұғымдарды меңгеруі,
Бастауыш сынып оқушысының тұлғасы өзіндік сананың қалыптасуымен ерекшеленеді. Дүниені
Құндылық объектілерді таңдау, сондай-ақ, жеке тұлғаның құндылықтарды тануы мен
Көшіру сатысында баланың таныған, қабылдаған құндылықтарына қатынасы оның
Құндылықтарды иелену, қабылдау нәтижесі ретінде енді соған сәйкес іс-әрекет
Бастауыш сыныпта ұлттық құндылық бағдар қалыптастыру процесі тұлғаның санасы
Мұғалімнің ұлттық құндылық бағдар қалыптастыру жұмысында электрондық оқу құралын
Мазмұн
2-сурет. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастырудың технологиялық
Әрбір модуль өз ішінде микромодульдерге бөлінген (мысалы «Салт, дәстүр»
Мәселен, мұғалімнің сабаққа дайындалу кезінде қосымша ақпараттар іздеу, оларды
II. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылықтарын қалыптастыруды оқу-тәрбие үрдісінде
2.1. Бастауыш сынып оқушыларына жүргізілген эксперименттік жұмыстың нәтижелері
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыруды оқу-тәрбие үдерісінде
Ұлттық құндылық бағдардың қалыптасу деңгейін анықтау мақсатымен оқушылардың Отанға,
«Мақал – мәтелдер» әдістемесі (С.М.Петрованың құрастыруы бойынша)
Жеке тұлғаның өсуі мен тәрбиенің соңғы мақсатын бағалау үшін
Бұл әдістеменің мақсаты: Оқушының адамгершілік тәрбиесінің деңгейін анықтап,
Жүргізілу барысы: Оқушыларға 60 мақал-мәтел жазылған үлестірме қағаздар
Ұпай – елеусіз дәрежеде келісемін;
Ұпай – жартылай келісемін;
Ұпай – жалпы алғанда келісемін;
Ұпай – түгелдей дерлік келісемін;
Ұпай – сөзсіз келіскмін.
Екінші жағдайда әр оқушы берілген мақалдарды түгел оқып,и мазмұнына
Әдістеменің мәтінінің мазмұны өмір, адам жайлы мағынасы бір-біріне қарсы
Бұл әдістеме көмегімен бастауыш сынып оқушыларының өмірге, адамдарға және
«Мақал – мәтелдер» әдістемесінің қорытындысы бойынша:
Тәжірибе жұмысына қатысқан 59 оқушының 31-нің (52,3%) өмірге
Осы білімге деген құндылық қатынасын көтеру мақсатында пән сабақтарында
«Ең қымбат қазына – тіл» атты тәрбие сағаты.
Тәрбие сағатының мақсаты: а) Оқушыларға ана тілін білудің маңызы
ә)Қазақ тіліне деген сүйіспеншілігін арттыру;
б)Ана тілі туралы өлең, тақпақ, нақыл сөздерді айту арқылы
Тәрбие сағатының көрнекіліктері: Ана тілі арың бұл» қабырға газеті,
1-бөлім:
Мұғалім: Балалар, мен сендерге «Ең қымбат қазына» деген аңызды
Ертеде тілге жүйрікшешен қария көз жұмарында ұлына: - Балам,
1-жүргізуші Аслан:
Гаухар, сен осы тіл-ең қымбат қазына деген сөзбен келісесің
2-жүргізуші Гаухар:
Жоқ, олай деп ойламаймын. Дүниедегі ең қымбат қазына, әрине,
1-жүргізуші Аслан:
Оның өте дұрыс. Шынында да тіл қатынас құралы болумен
2-жүргізуші Гаухар:
Иә, тілі тазаның ойы да таза деген сөз бар
1-жүргізуші Аслан:
Әлбетте, әр елдің, әр ұлттың өз тілі бар. Әр
2-жүргізуші Гаухар:
Адам баласы ес білген кезінен бастап, айналадағы жаңа ұғымдарды
Мұғалім:
Иә, балалар сендер аңыздың мән-мағынасын жақсы ұғынған екенсіңдер. Жастайыңнан
Ана тілінде тараған осындай халық мұраларынан үлгі-өнеге аламыз. Абайдың
1-жүргізуші Аслан:
Туған тілім – бабам тілі – өз тілім.
Туған тілім – анам тілі – өз тілім.
Туған тілім – далам тілі – өз тілім.
Туған тілім – адам тілі – өз тілім.
Мұғалім:Балалар, ана сүтімен бойымызға дарыған ана тіліміздің құдіреттілігіне, байлығына,
2-бөлім:
1-оқушы. Қасиетің ана тіл аз ба сенің
Өзің барда ескермес, тозбас елім.
Сен болмасаң ұлы Абай ақын болып,
Мұқағали отты өлең жазбас еді.
2-оқушы: Қуан далам!
Қуанатын күн бүгін,
Тіл туралы енді заңым күшіне!
Қуан халқым!
Күшіне күн бүгін,
Серпіп таста, мұңды жүрек түндігін.
Тіл туралы енді заңым күшіне.
3-оқушы: Ана тілім – бал тілім,
Өзің барда шалқыдым
Өз тілімде ән шырқап,
Термелетіп балқыдым.
Тілім барда мақтанам.
Тілім менің, аппақ ән.
Бірлігімді бүгінде
Ана тілім сақтаған.
4-оқушы: Құтты шаңырақ - Отан,
Білім алған батам да,
Осы тілде сөйлеген,
Әжем менен атамда.
Тіліме кім тағар мін,
Тіліммен ерке саналам
Осы тілде тыңдағам,
Әлдиін де анамның.
5-оқушы: Туған тілім – тірлігімнің айғағы,
Тілім барда айтылар сыр ойдағы.
Өссе тілім, мен де бірге өсемін,
Өшсе тілім, мен де бірге өшемін.
6-оқушы: Ана тілі – асыл үні бабамның,
Қуатымсың ақ сүтіндей анамның.
Сәби шақтан бесігімде жыр тыңдап,
Туған тілді жаттап өскен балаңмын.
7-оқушы: Ақиқатты мойындайық қазір біз,
Тіл мәртебе, ұлы мерей емес пе,
Мәңгі бақи шырқалатын әніміз.
Мұғалім: Бәрекелді, жарайсыңдар! Ана тілі туралы тақпақтарды көп
3-бөлім «Мақал-мәтел білімпаздары»
1-тапсырма.Нақыл сөздерді жалғастыр.
Әр халықтың ана тілі................(білімнің кілті)
Тілін білмеген................(түбін білмейді)
Ана сүті бойды өсіреді,.............(ана тілі ойды өсіреді)
Шебердің бізі,................(шешеннің сөзі)
2-тапсырма. Мақалдың мазмұнын ашу:
Тілден асқан байлық жоқ.
Тілден терең теңіз жоқ.
Ана тілің – қазынаң.
Тіл қылыштан өткір.
4-бөлім «Бабалар аманаты»
Мұғалім: Тіл мідениет, тіл әдебиет, тіл тарих. Енді бір
Ел мен елді біріктірген, халық пен халықты достастырған, адам
Билер.
Қандай қазақтың билерін білесің?
Әйтеке би, Төле би, Қаз дауысты Қазыбек би.
Ортаға сол билерімізді шақырайық!
Сахналық көрініс.(Ұлттық киімдер киген үш би кіреді)
Жүргізуші: Қош келіпсіздер бабалар!
Үш кемеңгер дүлділім,
Сақтаған ел бірлігін.
Қалың елім пір тұтар,
Қасиетті үш бабам – тілім туралы не айтар?
Әйтеке би.
Қазақ қазақ болғалы
Тілі үшін күрес көргені
Көргені көп тілім
Мүмкін емес өлмегі.
Суалмайтын суат жоқ,
Тарылмайтын бұлақ жоқ.
Тамыры суда тұрса да,
Уақытысы жеткенде,
Қурамайтын құрақ жоқ...
Тек жақсыдан өлмейтін із қалады.
Төле би.
Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,
Ана тілін білмеу қандай заңдылық
Өсер бабаң байтақ далаң тұрғанда
Қазақ тілің жасау керек мәңгілік.
Бақ дегеніміз - ұзатылған қыз,
Бала артқа қалған із
Аадамның ең жақсы сыйы –
Сыйласқан сіз бен біз.
Қазыбек би.
Біз қазақ деген мал баққан елміз. Бірақ ешкімге соқтықпай
Қазақ, қалмақ баласы, табысқалы келгенбіз. Берсең жөндеп бітіміңді айт,
Мұғалім:
Ата, той батасыз болмайды. Сіз батаңызды берсеңіз.
Жарайды берсем берейін.
Кетпес ырыс, кең пейіл бер,
Пайғамбардың берекетін,
Абайдың ақылын,
Жамбылдың жасын беріп,
Оқуда алда,
Сапалы білім,
Саналы тәрбие бере гөр! Әумин!
Қорытынды.
Осы тәрбие сағаттарын өткізгеннен кейін, оқушыларға қаншалықты білімге деген
«Мақал – мәтелдер» әдістемесінің қорытындысы бойынша:
Тәжірибе жұмысына қатысқан 59 оқушының 31-нің (52,3%) өмірге
2.2. Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын оқу үдерісі
Бүгінгі таңда жас ұрпақты өз халқының тарихын, тегін, салт-дәстүрін,
Яғни, білім заңында әрбір азаматтың білім алуға құқұқтығын негізге
Оқушы бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастыру үшін ұлттық мәдениет, салт-дәстүр,
Жас ұрпаққа ұлттық тәрбие берудің бағдарлы идеялары еліміздің
Олай болса, қазіргі кезеңде мектеп табалдырығынан бастап білім беруде
Сондай-ақ ұлттық салт-сананың өмірдегі қолданылмалы көріністері: рәсімдер, рәміздер, ырымдар,
Оқушының ұлттық қасиеттеріне меймандостық, кісілік, сыйласымдылық, имандылық, кішіпейілділік, кеңпейілділік,
Отандық ғалымдарымыздың бірі Қ.Б. Жарықбаев “Еліміз бен жеріміздің түпкілікті
Білім беру мен тәрбиелеудің мақсатын айқындау үшін қазақ білімпазы
Олай болса, оқушылардың ұлттық құндылық қасиеттерін қалыптастыру негізінің бірден-бірі
Бастауыш сынып оқушысының тұлғасын қалыптастыру мәселесінде оқыту мен тәрбиелеудің
Д.Б. Эльконин баланың жаңа оқушы рөліне даярлығын мынадай белгілерді
- ережеге, нұсқауға сәйкес ете алуы;
- құралдарды пайдалану деңгейі (бейнелер, белгілер, символдар);
- басқа адамдар позициясын есепке ала білуі. Сондықтан зерттеуіміздің
Оқыту – екі жақты үдеріс. Онда мұғалім мен оқушының
Оқу әрекеті – күрделі, жан-жақты үдеріс, ол баланың
Бастауыш сыныптың оқу үдерісі барысында ұлттық құндылық бағдардың құрылымы
Құндылық бағдар – тұлғаның өмірлік тәжірибесімен бекітілген, оның барлық
Оқу үдерісінде ұлттық құндылықтарды қалыптастыру үшін баланың көңіл-күйін, психикалық
Бастауыш сынып мұғалімі бір мезгілде балалардың бір-бірімен қарым-қатынасын қадағалап,
Бастауыш сыныптарда математика пәнін оқытуда шәкірттерге ұлттық тәлім-тәрбие беруге,
Мысалы, математика сабақтарында айтыс өнеріне баулу мақсатында санға сөз
«3, 7 саны» тақырыптарын өткен кезде 3, 7 сандарының
Бастауыш сыныбында бейнелеу өнері пәнінен де бүлдіршіндерге ұлттық
Бастауыш сынып оқушыларына оқу-тәрбие процесінде ұлттық-мәдени құндылықты пайдалана білім
Әсіресе, бастауыш сынып оқушылары өздерінің жас шамаларына сәйкес ертегі,
Әдебиеттік оқу пәнінен «Қазақстан Республикасының рәміздері», «Әке мен
Ұлттық – мәдени құндылықтар бойынша баланың тәрбиесі туған, өскен
Қазіргі таңда оқу-тәрбие жұмысы халық педагогикасына негізделіп құрылып жатқанда
Қазақ халқы –рухани зор байлықтың мұрагері. Олай болса, мектепке
Мұндағы мақсат - баланы жан-жақты жетілдіру, халықтың ұлттық құндылықтарын
Қорытындылай келе, халықта «Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның
Қорытынды
Ұлттық құндылықтар – нақты бір ұлт өкілдерінің құнды деп
Ұлттық құндылықтар әрбір этникалық қауымдастықтарының өзіндік тұрмысы, табиғаты, мәдениеті
Бастауыш мектеп жасы баланың адамгершілік тұрғысынан өзін-өзі тануымен, әлеуметтенуі,
Бастауыш сынып оқушылардың ұлттық құндылық қасиеттерін қалыптастыру негізінің бірден-бірі
Ұлттық құндылық бағдар оқушының идеалын, сенімін анықтайды, жеке тұлға
Бастауыш сыныптың оқу үдерісі барысында ұлттық құндылық бағдардың құрылымы
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылғы бiлiмдi дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы.
2. Айдаров Р. Дәуiр және дәстүр. Алматы. Қазақстан 1974
3. Джанибеков У. Культура Казахского ремесла. Алма-Ата, “Онер”, 1982
с. 29.
4. Гончаров И.Ф. Эстетическое воспитание школьников средствами искусства и
5. Ибрахим Ш. И. Рухани мәдениет және өнегелi құндылықтар.
6. Б.И.Иманбекова. Тәрбиеге жетекші. Алматы, 2004. С.Әбішқызы,
7. К.Ж.Қожахметова, Г.Қ.Джонисова. «Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын
8. Ж.Сарманов. «Ұлттық тәрбие – құндылығы мол дүние». 2008
9. С.Әбішқызы, Ж.Сарманов. «БАҚ және Ұлттық тәрбие». 2004 ж.
10. М.С.Керімбаева. «Ұлттық мәдениетті қалыптастырудағы мектептің
қызметі». Астана, 2008 ж.
11. М.С.Керімбаева. «Ұлттық құндылықтарды қалыптастырудағы мектепті
рөлі». Астана, 2007 ж.
12. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1994.
13. Пірәлиев С. Ұлттық тәрбие және жаһандану // «Егемен
14. Қапалбеков Б. Ұлттан тілді алса... – Алматы, 2006.
15. Мырзахан А. Ел болудың жолы – ұлттық тәрбие
16. Оқушы бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруда мектеп пен ата-ананың
17. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Авторы:
18. «Қазақстан мектебі» журналы. №6, 2005
19. С.Ғаббасов. «Халық педагогикасы». 1995 ж.
20. М.Тілеужанов. «Халық тағылымы». 1996 ж.
Қосымша
«Мақал – мәтелдер» әдістемесі (С.М.Петрованың құрастыруы бойынша)
Жеке тұлғаның өсуі мен тәрбиенің соңғы мақсатын бағалау үшін
Бұл әдістеменің мақсаты: Оқушының адамгершілік тәрбиесінің деңгейін анықтап,
Жүргізілу барысы: Оқушыларға 60 мақал-мәтел жазылған үлестірме қағаздар
Ұпай – елеусіз дәрежеде келісемін;
Ұпай – жартылай келісемін;
Ұпай – жалпы алғанда келісемін;
Ұпай – түгелдей дерлік келісемін;
Ұпай – сөзсіз келіскмін.
Екінші жағдайда әр оқушы берілген мақалдарды түгел оқып,и мазмұнына
а)Кімнің ары таза болса, сол бақытты.
б)Ұят – көз ашытатын түтін емес.
в)Күнәмен байығанша, кедей болып өмір сүрген артық.
г)Ешнәрсе жемесең де арың үшін күрес.
2. а)Адам нанмен ғана өмір сүрмейді.
б) Ақшасы көптің тұрмыс көл-көсір.
в)Бақыт - ақшада емес.
г)Ақшаны көргенде жүрек тыңдамайды.
3.а)Кімге бақыт қызмет етсе, сол ешнәрседен қорықпайды.
б)Бақыт тұрған жерде, қызғаныш қатар туады.
в)Кім жақсы өмір сүрсе,сол ұзақ жасайды.
г)Өмір сүру – өзеннен өту емес.
4.а)Бақытсыздықтан қорқып бақтан айырылма.
Б)Адамдар бақыты шыңыраудағы су тәрізді.
В)Ақша – тірліктің жемісі.
Г)Жалаңаш туған – жалаңаш өледі.
5.а)Кім ешнәрсе істемесе, сол қателеспейді.
Б)Сақтансаң – құдай сақтар.
В)Құдайға сенім керек.
Г)Жағасын көрмей суға түспе.
6.а)Әркім өз бақытына – ұста.
Б)Балықтай мұзға ұрынған.
В)Жартысын істеуге ғана құлқым бар...
Г)Қамалды баспен бұзбассың.
7.а)Жақсы атақ байлықтан күшті.
б)Құлағың маңдайыңнан биік өспес.
в)Қалай өмір сүрсең, солай қаласың.
Г)Басыңнан биікке секіре алмайсың.
8.а)Өмір қайырымды адамдарсыз емес.
Б)Біздің ғасырымызда тентектер жеткілікті.
В)Адам – байлық, ақша – ұрыс.
Г)Ақшадан араздық туады.
9.а)Елде бар нәрсе,бізді де қамтиды.
Б)Адам тілеуімен өмір сүреді.
В)Халықтан бөліну – жеке өлу.
Г)Адамға адам өктемдік етпеуі тиіс.
10.а)Әркім өзі үшін жауап береді.
Б)Менің үйім шетінде мен ешнәрсе білмеймін.
В)Өз көйлегің денеңе жақын.
Г)Біздің жұмыс – шет қалу.
11.а)Өзің құрысаң да, досыңды құтқар.
Б)Адамдарға жақсылық қылсаң, өкініште қалмассың.
В)Өмір жақсылық үшін берілген.
Г)Өзіңе жақсылық ойласаң, онда ешкімге жамандық жасама.
12.а)100 сомың болғанша,100 досың болсын.
Б)Дастархан басында бәрі таныс, қиын сәтте бәрі қалыс.
В)Жақсы ағайын – байлықтан да артық.
Г)Қара күн туса – достың жаманы қашар.
13.а)Оқығанның күні – жарық, оқымағанның күні – кәріп.
Б)Көп білсең, тез қартаясың.
В)Бар байлық – білімде.
Г)Ғасыр бойы үйренсең де, тентектігіңмен өлерсің.
14.а)Еңбексіз – зейнет жоқ.
Б)Атқарылып болған жұмыстан тас қамал салынбас.
В)Аз ұйықтап, көп еңбек еткен бай болар.
Г)Жұмыстан бай болмайсың, тез қарт боласың.
15.а)Заңы орындалмаса, жазғаннан пайда не?
Б)Заң – өрмекшінің өрмегі тәрізді.
В)Заң бар жерде дәлелденеді.
Г)Заң – таза ауа, қалай бұрылсаң, солай дем алар.
Алынған мәліметтерді сұрыстау.
Әдістеменің мәтінінің мазмұны өмір, адам жайлы мағынасы бір-біріне қарсы
1)а,б – өмірге деген рухани қатынасы;
в,г - өмірге деген рухани қатынасының болмауы;
а, в – материалдық жағдайдың төмендігі;
б,г – материалдық жағдайдың дұрыстығы;
а,в – бақытты, жақсы өмір;
б,г – өмірдің қиындығы мен күрделілігі;
4)а,б – өмірге сенімді көзқарас;
в,г – сенімді көзқарас;
5)а,в – шешімді көзқарас;
б,г – өмірге абайлап қарау;
а,в – өмірлік бағытының айқындылығы;
б,г – өмірлік бағытының айқындалмауы;
а,в – өмірде жетістікке жетуге ұмтылу;
б,г - өмірде жетістікке жетуге тырыспау;
а,в – адамдармен жақсы қарым-қатынас жасау;
б,г - адамдармен жақсы қарым-қатынас жасау;
а,в – адамдармен ұжымдық қарым – қатынаста болуы;
б,г – адамдармен жеке қарым – қатынаста болуы;
10) а,в – адамдардың назарының ортасында болуды ұнатуы;
б,г – менмендік қатынаста болу;
11)а,в – өзгелердің игілігіне қызмет ету;
б,г – өз басын ғана ойлау;
12)а,в – достықтың маңызы;
б,г – достықтың маңызы жоқ;
13)а,в – білімнің маңызы;
б,г – білімнің маңызы жоқ;
14)а,в – еңбектің маңызы;
б,г – еңбектің маңызы жоқ.
а,в – заңдарды сақтаудың маңызы жоқ;
«а» және «в» бойынша бөлек, «б», «г» бойынша бөлек
«а» және «в» бойынша ұпай мен таңдауларының саны жоғары
Адамгершілік тәрбиесі төмендегі жағдайлармен анықталады: «а» және «в» мәтелдерінің
2
Іздену
Отан, туған жер
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдары
Ана тілі
Салт, дәстүр
Бағалау
Таңдау
Отбасы
Көшіру
Тарихи тұлғалар
Ел рәміздері
Құралдар
Әдістер
Көркем шығармалар
Рөлдік ойын
Ұлттық құндылық бағдар
Пікір сайыс
Тарихи деректер
Видео әдіс
Тыйым сөздер
Салт, дәстүр
Өнеге үлгі
Жағдаят
Көшіреді
Бағалайды
Іздейді
Таңдайды
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастырудың моделі
Бастауыш сынып оқушыларының ұлттық құндылық бағдарын қалыптастыру моделі
Білім берудің жаңа парадигмасы жағдайында оқушылардың шығармашылық қызығушылығын қалыптастырудың дидактикалық негіздері
Оқушылардың дарындылығы мен шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдары
Оқушылар дүниетанымының қалыптасуы мектептің іс-әрекетінің басты бағыты
Бастауыш мектепте
Педагогикалық бастауыш сынып оқушыларының гуманистік көзқарасын қалыптастыру
Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастыру
В.М. Манаховтың оқыту технологиясы
Бастауыш сынып оқушыларының бойында гуманистік көзқарасты қалыптастырудың ізгіліктік негіздері