Ақшаның сандық теориясы
ЖОСПАР
КIРIСПЕ ...............................................................................…………..…........3
I АҚШАНЫҢ ЖАЛПЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНI МЕН АҚША
Ақшаның экономикалық мәнi және ақшаның қызметтерi ..................5
Ақшаның дамуындағы қалыптасқан теориялар ....................................10
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША РЕФОРМАЛАРЫ МЕН ҚАЗIРГI АҚША
2.1 Қазақстанның Кеңес Одағы және егемендiгiн алып
2.2 Ақшаның металдық, номиналистiк және сандық теорияларының
дамуы ...................................................................................................................20
2.3 Қазақстан Республикасындағы ақша реформалары ......................................26
2.4 Қазiргi елiмiз экономикамыздағы ақша жүйесiнiң дамуы
ҚОРЫТЫНДЫ .................................................................................…….………..32
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.................................................…………..….34
КIРIСПЕ
“Ақша” - жалпыға бiрдей эквивалент,
Қоғамдық өндiрiс дамыған сайын, айырбас операцияларын жүргiзуге көмектесетiн
Қазiргi жағдайда ақша шаруашылық өмiрдiң ажырамас бөлiгi болып
Шаруашылықтағы тауарларды өткiзуде, сондай-ақ тауарлы емес төлемдердi және
Сондықтанда мен курстық жұмысымның тақырыбын «Ақша теориясының
Ақша экономикадағы ролiн өзiнiң атқаратын негiзгi қызметтерi арқылы
Ақша – қаржы активi бола отыра, тауардың жалпы
Осылайша менiң осы курстық жұмысты орындаудағы негiзгi мiндеттерiм
Ақшаның жалпы экономикалық категория ретiндегi маңыздылығын, оның түрлерiн
Ақша айналысының механизмiн және одан туындайтын ақша теорияларының
Қазақстан Республикасының Кеңес Одағы кезiнде жүргiзген ақша реформаларының
Елiмiздiң егемендiгiн алғаннан кейiнгi 1993 жылғы ұлттық валютамыз
Жоғарыдағы реформаларды қарастыра келе ұлттық валютамыздың бүгiнгi таңдағы
I АҚШАНЫҢ ЖАЛПЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНI МЕН
1.1 Ақшаның экономикалық мәнi және ақшаның қызметтерi
Ақша - өндiру мен бөлу
Жалпыға тiкелей айырбастау ;
Айырбас құнының дербес формасы ;
Еңбектiң сыртқы заттық өлшемi
Жалпыңа тiкелей айырбасталу формасында
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы
Еңбектiң сытрқы заттық өлшемi
Ақша экономикадағы мәнiн өзiнiң атқаратын негiзгi қызметтерi арқылы
Құн өлшемi және баға масштабы;
Айналыс (айырбас) құралы;
Төлем құралы;
Қор және қазына жинау құралы;
Дүниежүзiлiк ақша.
Ақша құн өлшемi қызметi. Ақша жалпыға
Ақша құн өлшемi қызметiн идеалды, оймен ойлау
Ақша түрiндегi көрiнетiн тауардың құны, оның бағасы болып
Құн өлшеу қызметi жалпы эквивалент ретiнде ақшаның тауарға
Құн өлшемi және баға масштабы ретiндегi ақша қызметтерiнiң
Ақшаның айналыс құралы. Ақша айналыс құралы қызметiнде
Тауарлар бiр қолдан екiншi қолға ауыса отырып, өзiнiң
Тауар айналысы кезiнде, ақша делдал ролiн атқарады, ал
Өзiнiң құнын өткiзгеннен кейiн, айналыстан кететiн тауарларға қарағағанда,
Айналыс құралы ретiнде ақша қызметтерiнiң ерекшелiктерi мыналар:
Тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
Оны идеалды ақшалар емес, нақты (қолма-қол) ақшалар орындайды;
Ақшаның бұл қызметiнде тауарларды айырбастау өте тез орындалатын
Бiрақ бұл, несие және қағаз ақшалар ақшылы тауармен
Ақша айналыс құралы қызметiн атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттiлiгi
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысы
Егер тауар мен ақшаның
Ақшалар төлем құралы ретiнде тек
Тауарларды және қызметтердi төлеуге байланысты
Еңбек ақы төлеуге байланысты
Мемлекетке қатысты қаржылық мiндеттемелер;
Банктiк қарыз, мемлекеттiк және тұтыну
Сақтандыру мiндеттемелерi;
әкiмшiлiк - сот сипатындағы
Ақша төлем құралы ретiнде
Төлем құралы ретiндегi ақшаның қызметi оның бұдан бұрын
Ақша – қорлану және қазына жинау құралы ретiнде.
Капиталистiк қоғамдық формацияға дейiнгiлер үшiн байлықты “таза қазына”
Әрбiр тауар тек қана жекелеген қажеттiлiктi анықтайды және
Несиелiк және қағаз ақшалар қазына жинау құралы қызметiн
Ақша айналыс саласынан уақытша шығып қалғаннан кейiн олар
Тауар өндiрiс жағдайында қорлану екi формада жүредi:
кәсiпорындар мен ұйымдардың есеп айырысу және депозиттiк шоттарындағы
банктердегi салымдар, мемлекеттiк облигациялар.
Дүниежүзiлiк ақша қызметi. Тауар шаруашылығының кеңеюi,
Бұл қызметтi бастыпқыда толық бағалы ақшалар(алтын) , ал
Егер де елдiң iшiнде ұлттық ақша бiрлiктерi формасында
Бреттон – Вудстағы (1944 ж) мемлекетаралық келiсiмге
1.3 Ақшаның дамуындағы қалыптасқан теориялар
Ақшаның тарихи қалыптасуының осы кезге дейiнгi дамуында қоғамдық
1. Ақшаның металдық теориясы. Бұл теорияның өкiлдерiне капиталдың
Ресейде металдық теорияның өкiлi атақты мемлекеттiк қызметкер
Немiс экономистерi ақша деп тек қана бағалы металдарды
Қағаз – несиелiк ақшаларды алтын қорымен жасанды түрде
Қазiргi кезде алтынның негiзгi экономикалық қызметiнiң мәнi, оның
Металдың ақша ретiнде қызмет етуiмен барып, одан бiрте
Монета – ол формасы, сыртқы пiшiнi, салмақтық құрамы
Монета бет жағы – аверс, келесi жағы –
Егер монетаның номиналды құны құрамындағы металдың құнына сәйкес
Монеталық ақша айналысы тарихында мынадай түсiнiктемелер бар:
Биметализм – жалпыға бiрдей эквивалент ролiн екi немесе
Монометализм – жалпыға бiрдей эквивалент ретiнде бiр ғана
Осылай, б.э. дейiн III – II ғ. римде
Түрiкше “акче” сөзi, қазақша “ақша” , яғни “ақ”
2. Ақшаның номиалистiк теориясы. Меркантелистердiң металлизмге қарсы iс
Номинализмнiң негiзгi ережесi мынадай:
Ақша идеалды есеп бiрлiгi болып саналады және олардың
Бұл бiрлiк ешқандай да iшкi құнға ие емес;
Сонымен номиналаистер аұшаның құндық жаратылысын толық жоққа шығара
Қандай-да бiр заттың пайдалылығын көрсетедi;
Басқа тауарды сатып алу мүмкiндiгi,
XIX ғ. аяғында және XX ғ. басында саяси
Номинализмнiң мәнi немiс экономисi Кнаптың (“Государсвенная теория денег”,
Ақша – құқықтық тәртiптiң өнiмi, мемлекеттiк билiктiң туындысы;
Ақша мемлекеттiк хартальдiк төлем құралы, яғни ол
Ақшаның негiзгi қызметi – төлем құралы.
1929 – 1933 жж. Кономикалық дағдарыс тұсында номинализм
Ақшаның номиналистiк теориясы жағында американ экономиксi П. Самуэльсон
Қағаз ақшалардың пайда болуы металл айналысының объективтi заңдылықтары
Бiрақ қағаз ақшаның шығу тарихы б.ғ.д. I ғ.
Нағыз қағаз ақшалардың пайда болуы Шынғысханның немересi Хубила
XVII ғ. алдындағы капиталистiк тауарлы өндiрiстiң дамуымен қағаз
Сырттай қарағанда, қағаз блгiлерi мемлекет тарапынан жасалынған
Металл ақшадан қағаз ақшаға ауысу себептерi:
Металл ақша айналысы өте қымбат болып келедi және
Монеталардың тозуы және бүлiнуi;
Мемлекеттiк билiк пен жалған монеталарды жасаушылардың монеталарды бұзуы;
Мемлекет шығындарын қағаз ақшаларды жабу үшiн шығарады.
Осыған байланысты, К. Маркс атап көрсеткендей: “өзiнiң айналыстағы
Қағаз ақшалар ақшаның номиналдық құрамының нақты құрамынан бiртiндеп
Қағаз ақша мемлекеттiң өз шығындарын табу үшiн шығарылатын,
Қағаз ақшалар толық құнсыз болып келедi, себебi, өзiнiң
Егер “нағыз” ақшалар айналыста өзiнiң меншiктi құнының арқасында
Ақшалар ешқашанда алтынға ауыстырылаған. Бiрақ кейбiр жағдайларда мемлекет
Қағаз ақшалардың өзiнiң меншiктi құны болмағандықтан да ,
Қағаз ақшалардың меншiктi құндарының болмауына байланысты олар өздерiнiң
Мұның бәрi бағаның өсуiне әкелiп соғады. Жалпы алғанда
Қағаз ақшалар әрдайым көмекшi сипатқа ие. Қағаз ақшалардың
Несиелiк ақшалар – бұл несие негiзiнде алтынның
Несие ақшалардың негiзгi түрлерiне: вексель, банкнота, чек, несие
3. Ақшаның сандық теориясы. Айналыстағы ақшаның саны
Монетаристер деп аталатын, ағылшын классикалық экономика мектебiнiң
PY = TV+DV1
Мұндағы: P – бағаның жалпы деңгейi;
Y - өндiрiс көлемi;
T – ақша белгiлерiнiң саны;
D – депозиттер;
V және V1 – ақшаның және депозиттiң айалыс
1929 ж. ұлы депрессиядан кейiн ақшаның сандық теориясы
Соңғы он жылдықта етек ала бастаған инфляциялық процестер
Ақшаның төлем құралы ретiнде қызмет етуi айналысқа қажеттi
Ас = Тб.с. – Нт.б.с. + Тс –
Теңдiкте көрсетiлгендей экономикадағы ақша массасының айналуы мүмкiн себептердiң
Ақшаның сандық теориясы айналысқа қажеттi ақша санын дәл
Орталық банк экономикалық айналымға оның қажеттiлiктерiне сәйкес, несиелеу
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША РЕФОРМАЛАРЫ МЕН ҚАЗIРГI
2.1 Қазақстанның Кеңес Одағы және егемендiгiн алып
Қазақстанның жалпы экономикалық дамуындағы жүргiзiлген ақша реформаларын келесiдей
Революцияға дейiнгi Қазақстанда жүргiзiлген 1895-1897 жж. ақша реформасы;
1922-1924 жж. ақша реформалары;
1947 жылғы ақша реформасы;
1950 жылдың 1-шi наурызында рубльдi алтын базасына өткiзу;
1961 жылғы ақша деноминациясы;
1993 ж. Қазақстандағы ақша реформасы;
1999 жылы ұлттық валютамыз теңгенi еркiн айналысқа жiберу.
Революцияға дйiнгi Қазақстанда жүргiзiлген 1895-1897 жж. ақша реформасында
1917 жылдары Уақытша өкiмет мемлекеттiк қазынаның қысқа мерзiмдi
Азамат соғысы мен шетел интервенциясы жағдайында интервенттер, шетелдiктер
Ақша айналысын қалыпқа келтiрудiң басты бiр қадамына 1922
1922-1924 жж. ақша реформасында көптеген адамдар құнсыз қағаз
Ұлы отан соғысы елге – 679 млрд рубльге
Ақша реформасын жүргiзумен қатар, барлық азық-түлiк және өнеркәсiп
1947 жылы ақша реформасынан кейiн алғашқы жылдары экономиканың
1950 жылы 1 наурыздан бастап үкiмет рубльдiң алтындық
Рубль бағамын алтын базасына өткiзгеннен кейiнгi он жылдың
1964 жыл Экономикалық ынтымақтастықтың халықаралық банкiнiң құрылуымен байланысты,
Қазақстан Республикасының егемендiгiн алғаннан кейiнгi жүргiзген ақша реформалары
КСРО ыдыраған соң кеңес валютасы – рубль бiрiншi
КСРО ыдыраған соң ақшаны дезинтеграциялау процесi өте күрделi
1991 жылы КСРО ыдырағаннан кейiн Қазақстан ТМД-ның
1992 жылы бiрiншi жартысынан-ақ Қазақстан рРеспубликасының жетекшiлерi ендiгi
1993 жылы 12 қарашада Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаев
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкi теңгенiң валюталық бағамын: 1
Қолма-қол ақшалардың, рубльдiк шоттардың, салымдар мен мiндеттемелердiң теңгеге
15 қарашадан 18 қарашаға дейiнгi халық теңгемен және
Ақша реформасы Қазақстанда одан ары жалғасын таба бердi.
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде
Жоғарыда аталған заңға қоса, “Қазақстан
Ақшаның металдық, номиналистiк және сандық теорияларының дамуы
а) Ақшаның металдық теориясы.
Бұл теорияның өкiлдерiне капиталдың алғашқы қорлану кезеңiндегi меркантелистер
Ресейде металдық теорияның өкiлi атақты мемлекеттiк қызметкер
Немiс экономистерi ақша деп тек қана бағалы металдарды
Қағаз – несиелiк ақшаларды алтын қорымен жасанды түрде
Қазiргi кезде алтынның негiзгi экономикалық қызметiнiң мәнi, оның
Металдың ақша ретiнде қызмет етуiмен барып, одан бiрте
Монета – ол формасы, сыртқы пiшiнi, салмақтық құрамы
Монета бет жағы – аверс, келесi жағы –
Егер монетаның номиналды құны құрамындағы металдың құнына сәйкес
Монеталық ақша айналысы тарихында мынадай түсiнiктемелер бар:
Биметализм – жалпыға бiрдей эквивалент ролiн екi немесе
Монометализм – жалпыға бiрдей эквивалент ретiнде бiр ғана
Осылай, б.э. дейiн III – II ғ. римде
Түрiкше “акче” сөзi, қазақша “ақша” , яғни “ақ”
б) Ақшаның номиалистiк теориясы.
Меркантелистердiң металлизмге қарсы iс әрекетiнен ақшаның номиналистiк теориясы
Номинализмнiң негiзгi ережесi мынадай:
Ақша идеалды есеп бiрлiгi болып саналады және олардың
Бұл бiрлiк ешқандай да iшкi құнға ие емес;
Сонымен номиналаистер аұшаның құндық жаратылысын толық жоққа шығара
Қандай-да бiр заттың пайдалылығын көрсетедi;
Басқа тауарды сатып алу мүмкiндiгi,
XIX ғ. аяғында және XX ғ. басында саяси
Номинализмнiң мәнi немiс экономисi Кнаптың (“Государсвенная теория денег”,
Ақша – құқықтық тәртiптiң өнiмi, мемлекеттiк билiктiң туындысы;
Ақша мемлекеттiк хартальдiк төлем құралы, яғни ол
Ақшаның негiзгi қызметi – төлем құралы.
1929 – 1933 жж. Кономикалық дағдарыс тұсында номинализм
Ақшаның номиналистiк теориясы жағында американ экономиксi П. Самуэльсон
Қағаз ақшалардың пайда болуы металл айналысының объективтi заңдылықтары
Бiрақ қағаз ақшаның шығу тарихы б.ғ.д. I ғ.
Нағыз қағаз ақшалардың пайда болуы Шынғысханның немересi Хубила
XVII ғ. алдындағы капиталистiк тауарлы өндiрiстiң дамуымен қағаз
Сырттай қарағанда, қағаз блгiлерi мемлекет тарапынан жасалынған
Металл ақшадан қағаз ақшаға ауысу себептерi:
Металл ақша айналысы өте қымбат болып келедi және
Монеталардың тозуы және бүлiнуi;
Мемлекеттiк билiк пен жалған монеталарды жасаушылардың монеталарды бұзуы;
Мемлекет шығындарын қағаз ақшаларды жабу үшiн шығарады.
Осыған байланысты, К. Маркс атап көрсеткендей: “өзiнiң айналыстағы
Қағаз ақшалар ақшаның номиналдық құрамының нақты құрамынан бiртiндеп
Қағаз ақша мемлекеттiң өз шығындарын табу үшiн шығарылатын,
Қағаз ақшалар толық құнсыз болып келедi, себебi, өзiнiң
Егер “нағыз” ақшалар айналыста өзiнiң меншiктi құнының арқасында
Ақшалар ешқашанда алтынға ауыстырылаған. Бiрақ кейбiр жағдайларда мемлекет
Қағаз ақшалардың өзiнiң меншiктi құны болмағандықтан да ,
Қағаз ақшалардың меншiктi құндарының болмауына байланысты олар өздерiнiң
Мұның бәрi бағаның өсуiне әкелiп соғады. Жалпы алғанда
Қағаз ақшалар әрдайым көмекшi сипатқа ие. Қағаз ақшалардың
Несиелiк ақшалар – бұл несие негiзiнде алтынның
Несие ақшалардың негiзгi түрлерiне: вексель, банкнота, чек, несие
а) Ақшаның сандық теориясы.
Айналыстағы ақшаның саны К. Маркстiң ашқан ақша айналысының
Монетаристер деп аталатын, ағылшын классикалық экономика мектебiнiң
PY = TV+DV1
мұндағы: P – бағаның жалпы деңгейi;
Y - өндiрiс көлемi;
T – ақша белгiлерiнiң саны;
D – депозиттер;
V және V1 – ақшаның және депозиттiң айалыс
1929 ж. ұлы депрессиядан кейiн ақшаның сандық теориясы
Соңғы он жылдықта етек ала бастаған инфляциялық процестер
Ақшаның төлем құралы ретiнде қызмет етуi айналысқа қажеттi
Ас = Тб.с. – Нт.б.с. + Тс –
Ас – төлем құралы
Тб.с. – тауар бағасының сомасы;
Нт.б.с. – несиеге сатылған тауар бағасының сомасы,
Тс – қарыз
Өт.м.с. - өзара есептескен талаптар мен мiндеттемелер
АР – ақша резервтерi;
А – ақшаның төлем және айналыс құралдары ретiндегi
Теңдiкте көрсетiлгендей экономикадағы ақша массасының айналуы мүмкiн себептердiң
Ақшаның сандық теориясы айналысқа қажеттi ақша санын дәл
Орталық банк экономикалық айналымға оның қажеттiлiктерiне сәйкес, несиелеу
Ақша айналысының екi облысының бiрлiгi, яғни ақшаның қолма-қолсыз
2.2 Қазақстан Республикасындағы ақша реформалары
Қазақстанның Кеңес Одағы кезiндегi ақша реформаларын келесiдей кезеңдерге
Революцияға дйiнгi Қазақстанда жүргiзiлген 1895-1897 жж. ақша реформасы;
1922-1924 жж. ақша реформалары;
1947 жылғы ақша реформасы;
1950 жылдың 1-шi наурызында рубльдi алтын базасына өткiзу;
1961 жылғы ақша деноминациясы;
1993 ж. Қазақстандағы ақша реформасы;
1999 жылы ұлттық валютамыз теңгенi еркiн айналысқа жiберу.
Революцияға дйiнгi Қазақстанда жүргiзiлген 1895-1897 жж. ақша реформасында
1917 жылдары Уақытша өкiмет мемлекеттiк қазынаның қысқа мерзiмдi
Ақша айналысын қалыпқа келтiрудiң басты бiр қадамына 1922
1922-1924 жж. ақша реформасында көптеген адамдар құнсыз қағаз
Ұлы отан соғысы елге – 679 млрд рубльге
Соғыстың зардаптарын жою үшiн экономика облысындарубльдiң тұрақтылығын және
Ақша реформасын жүргiзумен қатар, барлық азық-түлiк және өнеркәсiп
1947 жылы ақша реформасынан кейiн алғашқы жылдары экономиканың
Рубль бағамын алтын базасына өткiзгеннен кейiнгi он жылдың
1964 жыл Экономикалық ынтымақтастықтың халықаралық банкiнiң құрылуымен байланысты,
Қайта құру жағдайында өндiрiстiң құлдырауымен бiрге айналыстағы ақша
КСРО ыдыраған соң кеңес валютасы – рубль бiрiншi
КСРО ыдыраған соң ақшаны дезинтеграциялау процесi өте күрделi
1991 жылы КСРО ыдырағаннан кейiн Қазақстан ТМД-ның
1992 жылы бiрiншi жартысынан-ақ Қазақстан рРеспубликасының жетекшiлерi ендiгi
1993 жылы 12 қарашада Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаев
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкi теңгенiң валюталық бағамын: 1
Қолма-қол ақшалардың, рубльдiк шоттардың, салымдар мен мiндеттемелердiң теңгеге
15 қарашадан 18 қарашаға дейiнгi халық теңгемен және
Ақша реформасы Қазақстанда одан ары жалғасын таба бердi.
2.2 Қазiргi елiмiз экономикамыздағы ақша жүйесiнiң дамуы
Жалпы мемлекеттiк заңдармен реттелген елдегi ақша айналысың ұйымдастыру
Қазақстан Республикасында ақша жүйесi 1995 жылы 30 наурыздағы
Ақша жүйесi келесi элементтерден тұрады:
Ақша бiрлiгiнiң атауы. ҚР-ның ақша бiрлiгi ретiнде 100
Ақша белгiлерiнiң түрлерi. Егер 1991 ж. 1
Сонымен Қазақстанның ұлттық валютасы теңге соңғы жылдары тұрақты
Жалпы мемлекеттiк заңдармен реттелген елдегi ақша айналысың ұйымдастыру
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерiнiң
Эмиссия – мемлекет тарапынан банкноттардың , тиындардың, бағалы
Ақша базасы – Ұлттық банк шығаратын ақша. Оған
Мiндеттi резервтер – бекiтiлген нормативке сәйкес Ұлттық банктегi
Артық резервтер – дегенiмiз банктердiң Ұлттық банктегi корреспонденттiк
Ақша айналысының жылдамдығы экономиканың монетарлық деңгейiне байланыцсты болады,
Елiмiздегi ақша агрегаттарының жалпы 2003 және 2004 жылдың
Кестеден көрiп отырғанымыздай, елiмiздегi ақша агрегаттары жылдан жылға
Кесте-1
Қазақстан Республикасындағы ақша агрегаттарының көлемi
2003
2004
Ақпан Наурыз Сәуiр Өткен аймен салыстырған
дағы өзгерiсi Өткен жылмен, %
М3 971,2 1016,3 1053,5 1090,3 +3,5 133,5
М2 692,8 732,4 770,0 784,1 +1,8 146,9146,9
М1 411,6 426,7 442,5 452,9 +2,4 147,4
М0 238,7 241,3 244,9 257,0 +4,9 153,9
М0-дiң М3-тегi үлес салмағы, % 24,6 23,7 23,2
Бiздiң республикамыздағы айналыстағы ақша қаражаттарының құрылымына мән
М0 – айналыстағы қолма-қол ақшалар немесе банк жүйесiнен
М1 - өзiне – М0 –дi қосады, сонымен
М2 - өзiне М1 –дi қосады, сондай-ақ жеке
М3 – М2-ге банктiк емес заңды тұлғалар мен
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, ақша нарығы ұлттық экономиканың дамуына алғашқы
Жоғарыда атап өткендей, ақшаның өмiр сүруiндегi
Жұмыс барысында ақша басты экономикалық категориялардың бiрi екендiгiне
Жалпы бiр сөзбен айтқанда ақша теориясының даму
Сондай-ақ ақшаның тағы да бiр басты қасиетi оның
Экономикалық категория ретiнде ақшаның мәнi оның үш
Жалпыға тiкелей айырбасталу;
Айырбас құнның жеке формасы;
Еңбектiң сыртқы заттың өлшемi;
Сондай-ақ ақшаның жалпы құрылымы, оның теориялары қоғамның
Ақшаның әсiресе мемлекет үшiн маңызы зор, ол
Қорытындылай келе, ақша басты экономикалық категориялардың бiрi.
Ақша айналысы заңының мәнi – ақшаның айналыс құралы
Экономикада өзгерiстер болуына байланысты әрқашанда ақша реформалары жүргiзiлiп
Елiмiзде ұлттық деңгейде ақша реформасы 1993
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Абрамова М.А., Александрова Л.С. /
Ақша, несие, банктер: Оқулық /
Аубакиров Я. А. Байжұманов Б.Б. /
Баян Көшенова , Оқу құралы / Ақша,
Бункина М.К. / Деньги, банки,
Деньги, кредит, банки: Учебник
С.Б. Мақыш, Оқу құралы / “Ақша айналысы
С.Б.Мақыш / Ақша айналысы және несие. Оқу
“Қ.Р-да ұлттық валютаны енгiзу туралы” Қ.Р. Президентiнiң
“Қ.Р-ның ақша жүйесi туралы” Қ.Р-ның Заңы //
“Валюталық реттеу туралы” Қ.Р –ның заңы
А.К.Омарбаева “Ұлттық ақша өлшемiнiң валюталық бағамын реттеу жөнiндегi
Статистический ежегодник. Алматы. – 2004г. №9.
31
Ақшаның сандық теориясы
Макроэкономикалық теорияға негізделген фишердің теориясы
И. Фишердің сандық теориясы
Ақшаның қызметі және қажеттілігі
Ақша жүйесі туралы
Қағаз ақша
Ақшаның металдық теориясы
Ақшаның мәні, қызметтері, рөлі және теориясы
Экономикалық ғылымдағы ақша теориясы
Нарықтық экономикада ақшаның экономикалық маңызы