Өлім жазасының орындалуының құқықтық тэртібі
МАЗМҮНЫ
Кіріспе 5
1 Өлім жазасын тағайындау және оны
орындаудың тарихи даму кезеңдері 8
1.1 Қазақ әдет-ғұрып қүқығындағы өлім жазасының түсінігі,
түрлері 8
1.2 Шет мемлекеттердегі өлім жазасын тағайындау мен
орындаудың ерекшеліктері 23
2 Қазақстан Республикасының заңдарындағы
өлім жазасы мен оны орындау мәселелері 40
Қылмыстық заңдардағы өлім жазасының орны жэне қолдану
негіздері 40
Өлім жазасының орындалуының қүқықтық тәртібі 56
Қорытынды 80
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 84
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі.Өлім жазасының жаза ретінде пайда болуы, қалыптасуы,
Сондықтан да зерттеу тақырыбы болып отырған өлім жазасын тағайындау
Халықаралық қауымдастыққа, тэуелсіз егеменді мемлекет ретінде кірген Қазақстан Республикасы
Көптеген мемлекет өлім жазасын қолданудан бас тартқан, қазіргі уақытта,
Екінші жағынан, елдегі элеуметтік-экономикалық жағдай, қолайсыз криминалдық ахуал (жалпы
Қазақстан мемлекеті мен қүқығының қалыптасу және дамуында өлім жазасын
Мемлекет пен түлға арасындағы қарым-қатынастың үйлесімді қалыптарын іздеу эрқашанда
түрінен, экономика деңгейінен, мэдениетінен жэне басқа да объективті жағдайлардан
Қоғам өмірі көптеген мэселелерді жаңаша заңдармен сэйкестендіру арқылы шешуді
Халықаралық қүқық нормаларымен бекітілген адамның табиғи жэне ажырамайтын қүқықтары
Статистикалық мэліметтерге сүйенсек, біздің елімізде 1998 жылы өлім жазасы
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 38-бабы бойынша: «Жаза элеуметтік эділеттілікті
Зерттеу нәтижесі мемлекет ықпал ететін қылмыстық-қүқықтық шара жүйесінде өлім
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Қазақстанда қалыптасқан әлеуметтік-саяси жағдайға сай
Қорғауға үсынылатын ережелер:
өлім жазасын жаза ретінде қарастырып, оның белгілерін, ерекшелігін,
мақсатын зерттеу арқылы қазіргі қолданыстағы заңдар бойынша мазмүнын
ашу,
сотталған адам үшін ол жазасын өтеу немесе үкімнің орындалуын
барысында жаңадан қылмыс жасауына мүмкіндік бермейтін жағдайлар жасау
қажеттігін талдау;
өлім жазасына сотталған адамның қүқықтық жағдайын талдап, осы
норманы жетілдіруге бағытталған теориялық түжырымдар
жасау;
- өлім жазасы туралы
тәжірибесін талдап, осы
қылмыстық заң атқарушылығы мен басқа да заңдарын жетілдіруге қатысты
түжырымдар жасау;
- өлім жазасын басқа жаза түрімен, яғни өмір бойы
айырумен ауыстыру мэселесін қарастыру.
Жүмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жүмыстың қүрылымы оның талқылану
1 ӨЛІМ ЖАЗАСЫН ТАҒАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ОНЫ ОРЫНДАУДЫҢ ТАРИХИ ДАМУ
1.1 Қазақ әдет-ғұрып құқығындағы өлім жазасының түсінігі, түрлері
Қазақ елі тарихының ғажайып бір тармағына - қазақтың ата
Қазақ құқығының әлемдік өркениетте алатын орны жайлы С.З. Зиманов:
Л.Н. Толстой: «Біз бэрімізде халықтан үйренеміз. Ломоносов, Державин, Карамзин,
Арнайы қағазға түскен қүқық нормалары пайда болғанға дейін, қылмыскерге
Ежелгі заманда өлім жазасы қазіргі мағынасында жүзеге асырылмаған, яғни
А.В. Малько, С.В. Жильцов Смертная казнь в России. История.
жазасын талдаудың нәтижесінде
а) бұл институт қанды кек институтымен генетикалық байланыста болады,
оларды ең басты елеулі ерекшелік біріктіреді: өлім жазасы да
қылмыс жасағаны үшін адамды өлтіру, біріншісі мемлекеттің еркімен, екіншісі
- жеке адамның еркі бойынша орындалады;
э) жеке адамның еркін мемлекеттің еркімен ауыстыру қылмыстар үшін
б) демек, жазалауды шектен тыс дамытуға болмайды, шектен тыс
қанды кек дэуіріне тэн қасиет, кейінгі дэуірде салыстырмалы күшейту
мэнге ие болады жэне де көне дәуірдің дэстүрлері уақытша
табады [6, 9 б.].
Осы жерде белгілі орыс криминалисі және қүқық тарихшысы, профессор
- середина XIX вв) атты еңбегінде
заңгері Е.П. Пашуканис «Қылмыстық қүқықтың пайда болуы, қанды кек
ғүрпымен тарихи байланысты. Генетика түрғысынан бүл қүбылыстардың бір-
біріне жақындығы күмән тудырмайды» деп түжырымдады [8, 160 б.].
Қанды кектің негізінде талиондық «қанға қан, жанға жан» принципі
қой берілетін. Яғни қү_н төлеу өлім жазасының баламасы болған.
Көшпелілер үшін қанды кек орынды қүқық, қасиетті борыш эрі
Қазақстанда бүл жаза ежелгі кезде сақ, үйсін, сармат, қаңлы
Осыған байланысты ежелгі қазақ жеріндегі мемлекеттің бірқатар ерекшелігіне тоқталып
Еуразияның кең байтақ жерін алып жатқан қазақ даласын ерте
бірден аяусыздықпен өлтіріліп отырады, - деп жазды Плано Карпини
Зерттелу объектісіне айналып отырған қазақ елінің тарихында өлім жазасын
Мемлекеттіктің элеуметтік ұйымы мен түрлерінің көптеген нормалары монғол дәуірінен
«Қасым ханның қасқа жолы» өзгерусіз XVII ғасырға жетіп, Есімнің
Тэуке ханның түсында құқықтық тэртіп пен мемлекеттік қүрылымның негізгі
б.].
«Жеті жарғы» - көшпелі қазақ халқының ата заңы. Осы
Жеті жарғыда қүқық бүзушылыққа барғандарға жаза жасаған қылмыстың ауырлығына,
Тауке заңында бекітілген, осы заңның кіріспе бөлімінде, А.И. Левшин
[19,367 6.].
Қанды кекті өлтірілген кісінің тек қана жақын туыстары ғана
Тарихта қанды кек принципін жүзеге асырудың көптеген жан түршігерлік
«Жеті жарғы» бойынша эрбір қылмыстық іс-эрекет жасаған адамның кінэсына,
Орайы келгенде айта кететін мэселе Тәуке заңы бойынша үрлық
Қазақтарда ең ауыр қылмыстар қатарына: кісі өлтіру, жезөкшелік, біреудің
Қазақтың әдет-ғұрып заңдары бойынша күйеуі бар эйелді ойнас үстінде
Қазақ заңы бойынша аяғы ауыр эйел күйеуін өлтірген жағдайда
масқараланған. Егер күйеуі эйелін өлтірсе, ол жазадан қү_н төлеп
Дау-дамайды шешуді жэне кінэліге үкімді шығаруды ханның өзі атқармаса
Қанды кек алудың символды актісі қанды кек қүн төлеумен
Мемлекеттік биліктің пайда болуы мен күшеюінен қанды кек қоғамдық
Жоғарыдағылардың негізінде мынандай түжырым жасауға болады. Қанды кек қоғамдық-экономикалық
Қазақтардың әдет-ғүрыптарындағы жазалардың эр түрлілігін көрсетеді. Жаза тағайындау кезінде
«Әділеттілік пен ізгілік туралы заң болмағанмен, олар жақсы мен
жерін аралаған Еуропа саяхатшысы Плано Карпини [15, 35 б.].
Тауке хан өлгеннен кейін XVIII ғасырдың 30-жылдарының бас кезінде
Қазақ әдет-ғүрып қүқығы нормаларының Ресей империясының билігі аясында өмір
Патшалы Ресей бүл кезеңдерде қазақ даласындағы әдет-ғүрып заңдарын өзінің
Қазақтар жасаған адам өлтіру жөніндегі қылмыстық істерін Ресей империясының
М. Сперанскийдің 1822 жылғы Жарғысын қабылдағанға дейін Патшалы Ресей
1822 жылдың 22 шілде айында қабылданған «Бүратана халықты басқару
1822 жылғы М. Сперанскийдің Жарғысы қабылдағаннан кейін және 1824
жэне Орта жүздердің хандық биліктерінің жойылуына байланысты хандар өлім
Қазақ жерінде жарғы, жолдармен қатар билер съезі шығарған ережелер
Ереже - қазақ халқының талай замандар бойында қалыптасқан заң-дәстүрін,
Ережелер XIX ғасырдың 60-жылдарынан бастап дүниеге келген төтенше билер
Жоғарыда көрсетілген патшалы Ресейдің заңдарына қарамастан 1885 жылғы мамыр
Сонымен эдет-ғүрып нормалары орыс заңдарымен бәсекелесіп өмір сүруін жалғастыра
айтуынша: «бүл құқықтық құжат екі бастаудан нэр алған: біреуі
Өлім жазасы жазаның түрі ретінде, эсіресе Орта жүз ханы
1824 жылы қазақ Ережелерінің жинағында сол уақыттағы қазақ қоғамында
З.Ж. Кенжалиевтың айтуынша «үлттық қүқықтық жүйе Ресей тұсында әдет-ғүрыптық
Еліміздің тарихын оқытатын Қазақстан тарихы атты оқулықтар да нақты
Әйтсе де қазақтардың бірден-бір жазбаша заң жинағы «Жеті жарғыға»
Орыс-қазақ сөздігінде шариғатқа мынандай анықтама берілген -мүсылмандардың қүран қағидаларына
VIII ғасырға дейін шариғат Қүран жэне суннаны муфтилермен, муджтахиттердің
Жалпы, исламда кісі өлтіру үшін кек алу заңдастырылған: «О
Исламда өлтірме деген өсиет бар. Қүранда: «Алла тыйым салған
Бүл өсиетке қарағанда, бір діндегі бауырыңды өлтіру күнэ да
Исламның қасиетті кітабы Шариғатта орын алған өлім жазасына қатысты
киіз үйдің арт жағында байлап қойған болып шықса, онда
Бүл ережені Н. Гродековте дэлелдеп былай деп жазды: «залал
Қазақтарда қылмыс субъектісі болып есі дүрыс, он үш жасқа
Сонымен жасалған қылмыстық іс-әрекеттер үшін жауап берудің мүліктік екі
Қылмыс жасаған адамның кінэсін ауырлататын немесе жеңілдететін жағдайларды ескерген
а) егер қылмыс «сыйлы
ақсақалдар) мүддесіне қысым тудырса;
ә) егер қылмыс өз қауымының ішінде жасалса;
б) киіз үйде жасалса;
в) отағасына қарсы жасалса (балалары әкесіне, әйелі күйеуіне);
г) үлкен мөлшерде шығын келтірсе;
ғ) қылмыс қайталанса жэне бірнеше мэрте жасалса;
д) қылмысты бірнеше адам бірігіп немесе қару қолданып жасаса;
е) қылмыс элдебір табиғи апат кезінде жасалса.
Сонымен қатар қүн төлеп жазадан қүтылу әрдайым берілмегендігі туралы
зинақорлық жасағанына көзі жетсе; в) егер қүдайға тіл тигізгені
Өлім жазасы, жаза ретінде Тауке ханның заңы бойынша кісі
Жеті жарғыда өлім жазасының екі түрлі эдісі көрсетілген: дарға
Өлім жазасының бүл түрі қазірге дейін көптеген мұсылман елдерінде
Сонымен қатар, Жеті жарғыда көрсетілген өлім жазасын орындаудың тэсілдерінен
А.И. Левшиннің мэліметі бойынша қылғындырып өлтіру жазасы халық жиналысында
Өлім жазасының бүл түрі халық жиналысында орындалғандықтан ерте кезде
Кейіннен халық жиналысында қылғындырып өлтіру дарға асумен ауыстырылды. Қазақтарда
С.Л. Фукстың мэліметі бойынша өлім жазасының бүл түрі зинақорлық
Сонымен қатар А. Левшин қазақ жерінде болған өлім жазасының
Енді біз қарастырып отырған жазаның тэсілдеріне шариғат бойынша тоқталар
Патшалы Ресейге қосылған соң қазақтарда өлім жазасын орындау өзіне
Қорыта айтқанда, өлім жазасы ежелгі кек алу институтымен генетика
Өлім жазасы қазақ елінің тарихында қүқықтық эдет-ғұрыптармен реттелді. Ол
Қазақ қоғамында аяғы ауыр әйелге өлім жазасы тағайындалмаған. Өлім
Қазақ жерінде қүн төлеп жазадан құтылу әрдайым берілмегендігі туралы
Қазақтар Ресейге қосылса да өздерінің әдеттегі заңдарын қолдана берді.
1.2 Шет мемлекеттердегі өлім жазасын тағайындау мен орындаудың ерекшеліктері
Б¥¥ Экономикалық жэне Әлеуметтік Кеңесі - өлім жазасы тек
18 елде өлім жазасын қолдануға тек ерекше жағдайларда (соғыс
26 елдің (Бельгия, Греция және тағы басқа) заңдарында жазаның
Сонымен Николай Понамаревтың сөзімен қорытындылағанда дүние жүзіндегі өркениетті елдердің
Кез келген елдің қылмыстық қүқығы өзіндік ерекшеліктерге ие. Мүндай
ТТТет елдерінің қүқықтық ілімдерін оқып-зерттеудің қажеттігі қазіргі таңда дау
Жалпы, қазіргі таңда шартты түрде элемдік қылмыстық құқықты мынадай
а) романдық-германдық;
э) ағылшын-саксондық;
б) социалистік;
в) мүсылмандық құқық жүйелері.
Әрине, құқық жүйесінің қомақты бір саласы қылмыстық құқықты мүндай
Біз шет елдердің ішінен АҚШ, Үлыбритания, Қытай, Ресей, Жапония
Америка Құрама Штаттарында өлім жазасы көзделген қылмыстардың ізін кесу,
Қарастырылып отырған жазаны көздейтін қылмыстық істер категориясы бойынша тек
Өлім жазасымен жазаланатын қылмыс жасалған жағдайда сотқа дейін айыпкерді
Америка заңдарына тэн ерекшелік жасы кәмелетке толмағандар үшін де
және Юта штаттарында 14 жастан, Арканзаста 15 жастан. 12
Сонымен қатар АҚШ, федеративті қүрылымдағы ел ретінде кешірім жасауда
Біраз елдерде өлім жазасының үкімі жазаның басқа түрлерімен жеңілдетілуі
Ал Үлыбританияның қылмыстық кодексінің ерекшелігі - қылмыс кодексінің жоқтығы.
1957 жылдың 27 наурыз айында Үлыбританияда қабылданған заңға сэйкес
Жоғарыда көрсетілген қылмыстардың құрамы бойынша сотталғандар өмір бойы бас
1965 жылдың 8 қараша айында ағылшын Парламенті қабылдаған акт
Жаза ұғымы дербес өмір сүре бастасымен оның түріері де
Жалпы қазақ қоғамында қылмыс адамдарды қоршаған ортаға кері әсерін
Сондықтан да осы әрекеттен келген шығынның орнын толтыру үшін
Біріншіден, келтірілген материалдық шығын толығымен және сол заттармен толтырылуы
Халқымыздың «әруақ разы болмай, тірі байымайды» деііен мақалы тегін
Ерекше айта кететін жайт - қазақ қүқығы қылмысты айыпты
Ал қазақтың әдеттегі құқығы мүндай жауапкершілікті қарастырмаған, яғни жоғарыдағы
1970 жылдың 31 шілде айынан бастап күшіне енді. (Солтүстік
Біздің пікірімізше, ағылшындар өз заңдарынан өлім жазасын алып тастады
Үлыбританияда арнайы заңдармен қатар нақты құқыққа қарсы бағытталған эрекеттер
Өлім жазасы 18 жасқа толмағандарға жэне аяғы ауыр эйелдерге
Енді Азия түбегінде өз халқының саны бойынша дүние жүзінде
Қытай Халық Республикасының қазіргі қолданыстағы қылмыстық кодексі көп жылдарға
Жазаның негізгі түріне: қадағалау, қамау, бостандығынан айыру, өмірлік бас
Қытайдың қылмыстық кодексінің 48-51 баптары өлім жазасын жазаның түрі
Сонымен Қытайдың ҚК-сі бойынша өлім жазасы қолданылуы мүмкін адамдардың
Жаңа қылмыстық кодексте бүрынғыдай өлім жазасын қолданатын қылмыстық эрекеттердің
1997 жылғы ҚХР қылмыстық кодексінің 48-бабында өлім жазасына сотталған
Егер де орындалуы кейінге қалдырумен сотталған аталған мерзім ішінде
Ресей Федерациясы Конституциясына (20-бап, 2 бөлімі) сэйкес: «Өлім жазасы
Ресей Федерациясының Қылмыстық кодексінде қол сүғылмас қүндылықтар иерархиясында бірінші
бостандығынан айыру түріндегі жазаның төменгі жэне жоғарғы шегінің көрсеткіші
Өлім жазасы көзделген баптардың саны Қазақстан Республикасының қылмыстық заңымен
1990 жылдан бастап, өлім жазасы көзделген қылмыс құрамы саны
Ресей Федерациясының жаңа ҚК-інде (1996 ж.) өлім жазасы тек
Өлім жазасы эйелдерге, сонымен бірге он сегіз жасқа толмағандарға
Еуропа қауымдастығына кірерде, Ресей, үш жылдың ішінде өлім жазасын
Ресей Федерациясының Еуропа Кеңесіне кіруі ресейлік Қылмыстық кодексте көзделген
Президентінің бастамасы бойынша қабылданған «Ресей Федерациясы Қылмыстық-атқарушылық кодексінің 184-бабына
Сонымен қызық жағдай туындап отыр, бір жағынан қылмыстық-қүқықтық шара
Айта кететін жэйт, Ресей халқының 80-85%-ы өлім жазасының сақталуын
Сондықтан да біздің пікірімізше өлім жазасына мораторий жариялау, не
Жапонияның 1946 жылғы 3 қараша айында қабылданған Конституциясының 31
Жапонияның Қылмыстық кодексінде өлім жазасы институтына жалпы бөлімнің 11
қылмыстар — адам өлтіру, адам өлшіне алып келген немесе
Жапонияның өлім жазасына қатысты заңдарын зерттеу барысында мынандай қызықты
Өлім жазасын заңнан алып тастау проблемасынан Жапония да қалыс
Әрине өлім жазасын өздерінің қылмыстық заңдарында сақтап, эрі орындап
Адамзат тарихында ежелде қолданған өлім жазасының тэсілдері қазіргі элем
Өлім жазасын орындаудың екі түрі - «жай» жэне «мамандандырылған»
Ежелгі дэуір мәдениетінің ошағы Грецияда қылмыс жасаған адамды суда,
пілге таптатқызу болды. Әкелерін
IX ғасырда Норвегияда адам өлтіргенді жэбірленушінің жақын туыстарының еркіне
Қарастырылып отырған жаза түрінің орындау тэсілдері зерттеу тақырыбы болғандықтан
Ату - өлім жазасын орындаудың бір тәсілі ретінде ату
Аштан өлтіру - бүрынғы кездері көп қолданылған. Әсіресе Еуропада
Бас алу - жазалаудың бүл тэсілінің қайсыбір нысанда сот
Бас алу түрі бүгінде тек Сауд Арабиясында ғана қолданылады
Дарға асу - Жазаны орындаудың бұл түрі барлық халықтарда
Үлыбританияда дарға асудың ерекше амалы «үзақ тұзақ» деп аталатын
Денесін бөліп тастау - бүл тэсілді ежелгі Қытай реформаторы
Доңғалаққа салу - доңғалақты жазаланушыға азап, жапа шектіру үшін
салып өлтірудің бірнеше түрі болған. Оның бір түрі дөңгелекке
Денесін кескілеу - қылмыскердің денесін бөлшектеп, яғни басын, қол-аяғын
Жардан немесе биіктіктен лақтыру — бүл тэсіл Греция мен
Жануарлардың аяғына таптату - Үндістанда кеңінен қолданылған. Онда адамды
Жыртқыш аңдарға жемге беру - Кистяковскийдің мэліметі бойынша бүл
Қабырғасынан ілгекке ілу - бүл тэсіл бас алу немесе
Қазыққа отырғызу - бүл жаза қылмыскерді үшталған қазыққа отырғызудан
Майда, суда, қайнату - бүл тэсілмен Германияда экесін немесе
Қатырып тастау - Азамат соғысы кезінде Ресейде қолданылған. Адамды
Крестке керіп тастау - бүл бүрынғы кездері өлім жазасының
қолданған. Крестке керіп тастаудың көптеген түрлеріне қарамастан ең қарапайым
Айта кету керек крестке керіп тастау тэсілі қазіргі кезде
Отқа өртеу - бү_л тэсіл көптеген елдерде кеңінен қолданылған.
Суға батыру - барлық Еуропа елдерінің инквизиция соты қүдайдан
Мүндай тэсілді германдықтар, француздықтар, ағылшындар экесін өлтіргендерге жаза ретінде
Тамағына қорғасын қү_ю - жазаның бүл тэсілі көбінесе жалған
Терісін сыпыру - түріктер аса ауыр қылмыс жасағандарды, оның
Төрттағандау - бүл тэсіл де ертеде кездесетін тэсілдердің бірі,
Тірілей жерге көму - бүл тәсілмен көбінесе күйеуін өлтіргені
Жерге тірілей көмілгендер эдетте екінші немесе үшінші күн дегенде
Уландыру - бүл тэсіл де ежелде көп тараған, Грецияда
жеке азамат оған бағыну керек, онсыз мемлекет (қоғам) өмір
Ішектерін тарту - жазаның бү_л түрі жеке өзі сирек
Қазіргі кезде элемде өлім жазасы үкімін жүзеге асырудың мынандай
Ежелгі еврей халқында кең тараған өлім жазасының түрі тас
Жоғарыда келтірілген өлім жазасы рэсімін орындаудың тәсілдерінен басқа тек
Эдиссон ойлап шығарған, электр орындығы алғашқы рет 1891 жылы
Адамның өмірмен қиналмай қоштасу жолын іздеуде, сотталған адамға өлтіру
Қытай Халық Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне түзетулер енгізу
Өлім жазасының қазіргі кезде АҚШ-та қолданылатын соңғы түрі өлімге
Атап айтқан жөн өз заңдарында өлім жазасын сақтап отырған
Америка Қүрама Штаттарында 1998 жылдың қараша айындағы мэлімет бойынша
өлтіру тэсілі қолданылады. Сонымен қатар 11 штаттардың заңдарында өлім
Оклахома (АҚТТТ) штатының соты терінің астына инъекция жасау жолымен
Көріп отырғанымыздай бүл мэліметтер біріншіден, жазаның қай түрі болса
Сонымен, дүние жүзінің тарихында өлім жазасын тағайындау жэне орындаудың
Өлім жазасын орындау тарихында бүл жазаның тэсілдері де жетілдіріліп
Өлім жазасын сақтап отырған елдердегі өлім жазасы туралы үкімді
Жоғарыда көрсетілген тэсілдердің барлығын ең аз азап беретін жэне
сияқты тэсілдер тез, әрі жылдам орындалуы орындаушының тэжірибесі мен
Дүние жүзілік қауымдастыққа мүше болып табылатын Қазақстанда өлім жазасы
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢДАРЫНДАҒЫ ӨЛІМ ЖАЗАСЫ МЕН ОНЫ ОРЫНДАУ
2.1 Қылмыстық заңдардағы өлім жазасының орны және қолдану негіздері
Адамзат өркениетімен қоса, қылмыс пен жаза проблемасы да туындады.
Өлім жазасы - адамзатқа белгілі, ең ежелгі жазалардың бірі.
Осыған байланысты өлім жазасынан жазалаудың екі элементін: физикалық элемент
Жалпы басқа да қылмыстық жазалар сияқты өлім жазасы да
өлім жазасының екінші белгісі болып табылады. Бірақ та бүл
Азап шегу өлімнің алдындағы қорқынышқа дейін өседі. Өлім жазасының
ҚР ҚК-інің 38-бап 2-бөлігінде жазаның мақсаты - элеуметтік эділеттілікті
Өлім жазасы жазаның ең ауыр, қатаң түрі болып табылады.
Басқа да жазалардың түрлері секілді мәжбүрлеу шарасы ретінде өлім
Қандай да бір үкім болмасын ол мемлекеттің атынан жүзеге
тексеріледі. ҚР Жоғарғы соты Пленумының 1999 жылғы 30 сэуір
Өлім жазасының алтыншы белгісі, ол тек қана соттың үкімі
Қазақстан Республикасы Конституциясының 15 бабының 2 тармағына сәйкес ешкімнің
Өлім жазасы тек қана Қылмыстық кодексте көрсетілген қылмыстар үшін
Конституцияда қарастырылып отырған жаза тек қана ерекше ауыр қылмыс
Өлім жазасы тек қана қылмыс жасаған кінэлі деп танылған
Тоғызыншы белгісі өлім жазасын көздейтін мақсаттармен байланысты. Барлық жазалардың
жайындағы мэселе туындамайды. Өлім жазасының ерекшелігі сонда, ол өз
Өлім жазасы элеуметтік эділеттілікті қалпына келтіру, сотталған адамның да,
Жоғарыда көрсетілгендердің негізінде мынандай түжырым жасауға болады. Өлім жазасы
Сонымен өлім жазасына сот үкімі сотталған адамның өмірін жою
1997 жылы шілде айының 16-сында Қазақстан Республикасының Президенті қол
Сонымен жазалар жүйесі дегеніміз - жазалар түрінің түрлі негіздері
Қолданыстағы қылмыстық заң өмірімізде орын алған өзгерістерге демократиялық мемлекетті
ҚР ҚК-сі өркениеттің үлгісі ретінде XXI ғасырда барлық құқықтық
Жазаның түрі ретінде материалдық құқық болып табылатын қылмыстық заңдағы
ҚР Конституциялық Кеңестің қаулысына сэйкес: ҚР Конституциясының 52-бабы 4-тармағында,
Осы жаза эрине өз алдына кінэліні түзеуді мақсат етпей,
заңнама айқындайды. Бұл
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 49 бабы өлім жазасының мэнін
Аталған бап бірқатар белгілі бір өзгерістерге үшырады, баптың аталуы,
Әдетте кешірім жасау жаза қолданудың түрімен не болмаса қылмыс
Қолданыстағы қылмыстық кодекстің 49 бабы өлім жазасын қолданудың бірқатар
Заң шығарушы жазаның осы түрін адамның өміріне қол сүғатын
Заң шығарушы бірқатар ерекше қауіпті өлімге үшырататын немесе қауіп
адамдар өлетін басқа да қылмыстардың санкциясында өлім жазасын қарастырмаған.
Қазақстан Республикасының Парламент Мэжілісі және Әділет Министрлігі бірлесіп 2002
Жоғарыдағы мэліметтерді қорытындылайтын болсақ қоғамда өлім жазасына деген адамгершілік
Сонымен бүл мэселе туралы Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы
академик С.С. Сартаев: «Өлім жазасы - қылмыскердің қолымен өлген
Біздің пікірімізше, эсіресе қазіргі түрақсыз кезеңде құқықтық кедергі (шек)
Қылмыстың қандай түріне өлім жазасын қолдану эділетті деген сауалға
Н.А. Стручковтың пікірі бойынша өлім жазасын Отанға опасыздық жэне
Кесте 1 - 1991 жылдан 1998 жылды қосқанда жазаның
ҚР ҚК
Баптары
I инстанция сотымен
Үкім жүзеге асырылған
ҚР УК баптары
I инстанция
Үкім жүзе
сотталған адамдар саны адамдар саны
ге асыр ылға н адам дар саны
барлығы Олардың ішіндегі өлім жазасына кесілгендер
1991 жыл 1992 жыл
50
50
52,54,59
52,54,59
63 9
63 2
63-1 9
63-1
73 6.2
73 6.2
74 6.2
74 6.2 1
76-5 254
76-5 366
88 6.1 612 6 15 88 6.1 547 70
1016.4 123
101 6.4 105
146 6.3 9
146 6.3 23
173-1 23
1 173-1 7 2 1
барлығы: 1039 67 16 барлығы: 1051 72 37
Дерек КӨЗІ: Балтабаев К.Ж. Исполнение наказаний Законодательство Республики Казахстан
Сонымен, қорыта айтқанда, Қазақстанда өлім жазасын қылмыстық-құқықтық қорғаудың негізгі
ҚР ҚК-інің 38-бап 2-бөлімінде қылмыстық жазаның мақсаты белгіленген онда:
а) әлеуметтік эділеттілікті қалпына келтіру;
э) сотталған адамды түзеу;
б) сотталған адамды жаңа қылмыстар жасауынан сақтандыру;
в) басқа адамдардың да жаңа қылмыстар жасауынан сақтандыру.
ТМД-на қатысушы - мемлекеттеріне арналған Үлгілі Қылмыстық кодексі
осыған ұқасас бағытты үхтанған. Ресейдің Қылмыстық Кодексіне қарағанда Қазақстан
Енді өлім жазасында жоғарыда көрсетілген қылмыстық жазаның мақсаттарының қалай
Жаза мақсаты ежелден түрлі ғылымдардың көрнекті қайраткерлерінің назарын аудартқан
метафизикалық теориялар қүрылды. Гуго Горацийден бастап жазаның мақсатына 24
Жаза жайлы философияльщ ілімдер өз негіздерімен дінге барып ұласады
Жазаның кек алу түріндегі теорияны неміс классикалық философиясының негізін
Гегель бойынша диалектикалық даму үш бағытта жүзеге асады: тезис
қылмыспен ауқымдас бола отырып, адамдардың жанына күшті әсер етіп,
Сонымен, жазалаудың утилитарлық мақсаттары қағида жүзінде қылмыскерді түзеуге жэне
Қолданыстағы қылмыстық заңда сотталушыны түзеу мақсаты (бүрынғы 1959 жылғы
Жазаның мақсаты ретінде жаңа қылмыстар жасауынан сақтандыру екі мақсаттан
Жазаның мақсаттарына жету оның сазайын тартқызушылық мазмұнымен, жэне оны
Жеке сақтандырудың тиімділігі жалпы алғанда тек жазаның сазайын тарттырушылық
Өлім жазасында бүл түжырым толығымен жүзеге асады, өмірі қиылған
Өмірлік бас бостандығынан айыруда жағдай мүлде басқаша, өйткені қойылған
Өлім жазасы жеке сақтандыру түрғысынан алғанда өте тиімді шара.
Арнайы сақтандырудың мақсаттарына қарағанда жалпы сақтандыру мақсаттарының айырмашылығы, ол
Жалпы превенцияның тиімділігі көптеген факторларға тэуелді болып келеді жэне
Жалпы сақтандыруға (превенция):
а) қылмыстық заңды қабылдау, онда нақты жасалған
эрекет үшін жаза тағайындауды белгілеу, белгілі бір
мүліктік мүдделерінен айыру
азаматтардың қылмыс жасауына жол бермеуі;
э) соттың қылмыс жасады деп танылған адамға нақты жазаның
б) жазаның орындалу тэртібі арқылы жүзеге асады.
Қазіргі жағдайда кез келген жазаға қатысты жалпы сақтандыру айтарлықтай
Қазақстан Республикасы қылмыстық заңнының бірден бір маңызды ережесі элеуметтік
Біздің пікірімізше, жазаның элеуметтік эділеттілігі жауаптылықты жекелеу қағидасынан бастау
Аталған жаза заңға бағытталмаған, ол ең алдымен соттан эрбір
Өлім жазасы жазаның түрі ретінде Қазақстан Республикасы ҚК-інің 38
басқаша түсіну негізгі адамгершілік қағидаларына қайшы келер еді. Карпецтің
Қазақстанның қылмыстық заңында қылмыстық жазаның мақсаты ретінде элеуметтік эділеттілікті
Абстрактылы үғым бола отырып, жаза әрдайым азап шектіреді. Азап,
Осы аспектіде жазалауды жазаның мақсаты ретінде түсіну қажет. Біздің
осы түрғыда айтқан С.Ф. Милюковтың да көзқарасына тоқталып өткенді
Әйтсе де осы жерде қазақстандық ғалым Кенжалиевтың қазақтың көшпелі
Қорыта айтқанда кісі өлтірілген жағдайда қылмыскерге жаза қолданумен қатар,
Біз А.В.Орловтың ескертпесіне тоқталсақ, үлкен адасулардың бірі адамдардың айырмашылықтарына
Біздің ойымызша, эділеттілік тіптен де мүны талап етпейді, ол
Орайы келгенде жекелеген заңгер ғалымдарға жэне қоғамдық үйымдарға мынандай
қылмыскерге эділ жаза тағайындалатынына оның көзін жеткізу керек. Адам
Сонымен қорыта айтқанда, жоғарыда көрсетілген дэлелмен келіспеу мүмкін емес.
Қылмыспен күрес жүргізе отырып жэне өзінің үстанымдарын олардан қорғау
Бүл жерде мемлекет өз органдарын бетке үстай отырып, өлім
2.2 Өлім жазасының орындалуының құқықтық тэртібі
Адам қүқығы - бүл кез келген қоғамның құқықтық іргетасы
Адам қүқығын мойындау мен қамтамасыз етуде мемлекеттердің шынайы ынтымақтастығы
Алайда, қазіргі заманғы зерттеушілер адам қүқығына қатысты қолданылатын «стандарттар»
Қазіргі таңда адам қүқығы жалпытарихи жэне жалпымэдени құндылық бола
Сондықтан қазіргі кездегі жалпылама түрде қабылданған заңдар декларациялық сипатта
Зерттеулердің нэтижесінде қүқықтардың тәжірибесі ғана емес теориясы да көптеген
Осы жағдайлар көптеген проблемалар туғызады жэне белгілі бір тұлғаның
Әлемдік қауымдастықпен қүрастырылып қабылданған адам құқықтарындағы ең басты проблема
Бүл құқық басқа қүқықтар мен бостандықтардың негізін қүрайды. Ол
Алайда қоғамның өмір сүруіндегі маңызды орнына қарамастан, өмір сүру
Алғашқы кезде адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидасы жалпы
Адам қүқықтарын қүрметтеу қағидасының нормативті мазмүны Б¥¥-мен айқындалды; адам
Мүндай қағиданың бекітілуі сол уақыт үшін лайықты еді, II
Тарихта бүл қүқық алғашқы болып 1948 жылы 10 желтоқсанда
Бірақ азаматтық жэне саяси қүқық туралы Пактідегі өмір сүрудің
қолданылуы. Кейбір ғалымдардың айтуынша бүл шектеу құқықтың абсолюттік сипатына
Сонымен қатар, халықаралық құжаттарды талдай отырып, ғалымдардың басқа топтары
Матузов Н.И. «Адам қүқығын қорғау жөніндегі Еуропалық конвенцияда (1950
Жоғарыда көрсетілгендей Конвенцияда аталған төрт жағдайда мемлекеттің өзі «өлтіре»
Азаматтық және саяси құқық туралы Пактыда өлім жазасын қолданатын
Нэтижесінде, бүл қүжатты талдау кезінде өмір сүру қүқығы абсолютті
Адам қүқықтарының Жалпы декларациясын, азаматтық және саяси қүқық туралы
а) эр адамға қатысты;
э) заңмен қорғалады;
б) жэне ең бастысы - бүл қүқықтан ешкім айырыла
шектеу - өлім жазасы жэне ол соттың шығарған шешімімен
Негізгі халықаралық қүжаттарда бекітілген өмір сүру құқығының мазмүны осылайша
Өмір сүру қү_қығының мазмұнына кең түрде Б¥¥-ның Комитетінің «Жалпы
Бір жағынан өмір сүру қүқығының осындай тэртібі негізгі қүқық
Бірақ екінші жағынан Конституцияның 1 бөлімінің 20 бабында бекітілген
Адамды өмірінен айыру үшін басқа адамның өмірін қорғау керек.
Осылайша өмір сүру қүқығы абсолютті емес болады, өйткені ол
Заң эдебиеттерінде өмір сүру қүқығы кең жэне тар мағынада
Кең мағынада өмір сүру қүқығы адамның тек физикалық өмір
Тар мағынада өмір сүру қүқығы адамның зорлықсыз өлу қүқығын
Бүгінгі таңдағы халықаралық қүқықтың негізгі қағидасы адамдардың негізгі қүқықтары
Адам қүқын қүрметтеу қағидасының нормативтік мазмұны нақты айтсақ, қүқықтары
1948 жылы 10 желтоқсанда Адам қүқының Жалпы декларациясында Б¥¥
эмбебап халықаралық шарттарда бекітілді. 1966 жылы 16 желтоқсанда Б¥¥
1950 жылы 4 қарашада қабылданған Адам құқықтарын жэне негізгі
Азаматтық жэне саяси қүқықтар туралы Пактіде өмір сүру қүқығы
Сонымен қатар азаматтық жэне саяси қүқықтар туралы Халықаралық пакті
Азаматтық және саяси қүқықтар туралы Халықаралық Пактінің 6 бабы
сатқындық, бейбітшілікке жэне адамзаттың қауіпсіздігіне қарсы қылмыс жэне ерекше
Азаматтық жэне саяси құқықтар туралы Халықаралық Пактінің 6 бабының
Қазақстан Республикасы іс жүргізу кодексінің кепілдіктеріне жеке жеке тоқталатын
Азаматтық жэне саяси қүқықтар туралы Халықаралық Пактінің 6 бабының
4 тармағы бойынша өлім жазасына кесілген эрбір сотталушы үкімді
немесе кешірім жасауды сүрау туралы қүқыққа ие болуы тиіс.
адам құқы туралы
элеуметтік кеңесінің «Өлім
кепілдігінің шаралары» атты құжатта, сонымен қатар Б¥Ү адам қүқы
Комиссиясының соңғы резолюциясында бекітілген.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 15-бап 2-тармағында: ондай жазаға кесілген адамға
ҚК 49-бап 2-бөлігі бойынша өлім жазасы эйелдерге, сондай-ақ он
Сот пен қылмыстық ізге түсу органының эрекеттері мен шешімдеріне
Азаматтық және саяси қүқықтар туралы Халықаралық Пактінің 6 бабының
5 тармағы өлім жазасы туралы үкімді 18 жасқа толмағандарға
эйелдерге қатысты шығаруға нақты тыйым салады. Балалардың құқықтары
туралы Конвенцияның 37 бабы жасы кэмелетке толмағандарға қатысты өлім
Қазақстан Республикасы Б¥¥-ның ішінде эйелдерге қатысты өлім жазасын қолданбау
Пактіге қарағанда өлім жазасын қолдану тэртібі қосымша жэне жекелеген
Б¥¥ Бас Ассамблеясы 1971 жыл 20 желтоқсанда былай деп
Экономикалық және Әлеуметтік Кеңесінің 1984 жылғы 25 мамыр айындағы
а) өлім жазасы қарастырылған қылмыс жасады деп айыпталғандарға ерекше
э) «өлім жазасы қарастырылған барлық қылмыстық іс бойынша үкімге
б) өлім жазасына кесілуге немесе жазалана алмайтын ең жоғары
бекіту;
в) үкімді шығару немесе оны орындау сатысында ақыл-есі шектелген
немесе есі дүрыс емес адамдарға қатысты өлім жазасын жою».
БҮ¥ өлім жазасы туралы үкімді орындауға дэрігерлердің қатысуы туралы
Өлім жазасын орындау барысында медицина қызметкерлерінің рөліне баса назар
- үкімнің орындалуына дэрігердің қатысуы этикаға жат болса да
Қорыта келе Қазақстан Республикасының қылмыстық заңдары халықаралық қүқыққа қайшы
Сонымен, осы еңбекті зерттеу барысында мынаған көзіміз жетті, өлім
Ал өлім жазасы туралы үкімді орындауды жүзеге асыратын адамдар
Сонымен жоғарыда көрсетілгендердің негізінде өлім жазасына сотталғандардың құқықтық жағдайын
165-бап «Жалпы ережелер»
Өлім жазасына сотталған адамды үхтаудың жағдайы оны күшейтілген
күзетпен жэне жалғыз адамдық камерада оқшаулаумен қамтамасыз етілуге тиіс.
Сотталушы кешірім жасау туралы өтініш берген жағдайда үкімнің
орындалуы Қазақстан Республикасының Президенті шешім қабылдағанға дейін
тоқтатыла түрады.
Сотталушы кешірім жасау
жағдайда тергеушілік оқшаулау орнының экімшілігі прокурордың қатысуымен
тиісті акт жасайды.
Сот үкімінің заңды
Прокурорының қадағалау тэртібімен соттың үкіміне қарсылық жасау үшін
негіздердің жоқтығы туралы
негіздердің жоқтығы туралы
Төрағасының қорытындылары, сондай-ақ кешірім
қабылданбағаны туралы хабарлама
туралы өтініш беруден бас тартқаны туралы акт өлім жазасы
орындау үшін негіз болып табылады.
Өлім жазасы туралы үкім ол күшіне енген кезден бастап
бір жыл өткеннен кейін, сондай-ақ өлім жазасын орындауға мораторийдің
жойылғаннан соң ерте дегенде бір жыл өткеннен кейін орындалады
ҚР ІІМ бірқатар нормативтік актілері мен тиісті баптың түсіндірмесіне
қарауыл-дабыл соғатын сигнал берумен жэне де кезекші көмекшісіне қосылған
Ерекше жағдайларда бір камерада өлім жазасына сотталған екі адамнан
Сотталушы кешірім жасау туралы өтініш бергенде субъективті қүқыққа ие,
Біздің пікірімізше, Ресейдегі бүл норма қай жағынан алсақ та
Сотталушыдан түскен кешірім жасау туралы өтініш бірден Қазақстан Республикасы
үкіміне қарсылық жасау үшін непздердщ жоқтығы туралы қорытындылары жолданады.
Қазақстан Республикасы Президентінің қарамағында кешірім жасау туралы Комиссия жүмыс
Өлім жазасы түріндегі жазаны орындауға төмендегі шарттарды сақтай отырып,
1) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының қорытындысы.
2) Қазақстан Республикасы Бас
соттың үкіміне қарсылық
қорытындысы.
3) Қазақстан Республикасы Президентіне жолданған кешірім жасау туралы
өтініштің қабылданбағаны туралы хабарлама.
4) Сотталушының кешірім жасау туралы өтініш беруден бас тартқаны
туралы акт.
Қазақстанның жэне бүрынғы КСРО елдерінің бүкіл даму тарихында өлім
Өлім жазасын орындауды реттейтін алғашқы заң 1997 жылдың 13
166-бап «Өлім жазасына сотталған адамның құқықтық жағдайы»
Үкім заңды күшіне енгеннен кейін сотталушының бір жылдың ішінде
белгіленген тәртіппен кешірім
Қазақстан Республикасының Президенті өлім жазасын орындауға мораторий
енгізген жағдайда, сотталғанның
қолданылған уақытта өтініш
мораторийдің күші жойылғаннан кейін де бір жыл ішінде кешірім
өтінішпен жүгінуге қүқығы бар.
Ол:
- заңда көзделген тэртіппен қажетті
отбасылық қатынастарды ресімдеуге;
заң көмегін алуға және үзақтығы мен санына шек қойылмай
оңаша кездесуге;
қажетті медициналық көмек алуға;
хаттарды шек қойылмай алуға жэне жіберуге;
зайыбымен, жақын туыстарымен ай сайын бір қысқа мерзімді кездесуге;
дш қызметшісшен кездесуге;
күн сайын үзақтығы отыз минут болатын сейілдеуді пайдалануға;
тамақ өнімдері мен бірінші кезекте қажетті нэрселерді сатып алуға
режимдегі түзеу колониясында
мөлшерде ақша жүмсауға қүқылы.
Өздері жөніндегі сот үкімі заңды күшіне енген, бірақ кешірім
мэселесі шешілмеген не кешірім жасау туралы өтініш қанағаттандырылған өлім
жазасына сотталғандар жазасын
жіберілгенге дейін осы
ұсталады.
Өздері жөніндегі кешірім жасау туралы өтініш қабылданбаған өлім
жазасына сотталғандар үкімді орындау үшін тиісті мекемелерге жіберілгенге
дейін осы Кодекстің
үсталады.
Б¥¥ Бас Ассамблеясы 1966 жылы 16 желтоқстанда қабылдаған жэне
заңнамасы сотталушыдан түскен шағымдар қай соттың қарауына жатқызылғандығын былайша
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты бірінші, апелляциялық жэне қадағалау сатысындағы
Көріп отырғанымыздай сот органдары өлім жазасы туралы қылмыстық істерді
жазамен келіссе, ал 1993 жылы Жоғарғы Сот айрықша жаза
жылы 131 қылмыстық іс өз уақытында бірінші
жазасына сотталған 12 Жоғарғы Сот бас бостандығынан айыру
ауыстырған. 1996 жылы осындай категориядағы
бірінші сатыдағы соттың үкімін жойып, 9 адамға қатысты іс
жылы 8 адамға қатысты. 1995 жылы 106 сотталғанға, ал
қатысты үкім өзгерусіз қалдырылған. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы
Президенті 1995 жылы - бір адамға, 1996 жылы -
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасы істі қадағалау тэртібімен қарау
Өлім жазасына сотталған адам үкім заң күшіне енгеннен кейін
Осы жерде А.С. Михлиннің сөзімен айтқанда: демократиялық қайта қүруларға
Біздің пікірімізше, өлім жазасына сотталған адамдардың қазіргі жағдайы жақсы
көп жағдайларда - үкім шыққан уақыттан бастап оның орындалуына
Біз түсініктеме беріп отырған норма өлім жазасына сотталған адамға
мақсатында, айдауылданушының қолына кигізілген кісеннің екі жүбын өздерінің қолындағы
Егер де өлім жазасына сотталған адамда психикалық ауытқулар байқалса,
Жалпы адамгершілік түсініктен бастау алып, жэне де заңда бекітілген
Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің «Үкімді орындау кезінде
Біз зерттеп отырған нормада заң шығарушы осы категориядағы сотталушы
ҚР жаңа ҚК, ҚАК қабылдағанға дейін сотталушының қорғаушысымен кездесу
1) Мү_ндай кездесулердің тэулік уақыты сотталған адам отырған мекеменің
күн тэртібімен анықталады.
2) Екі жақтың толық қауіпсіздігі үшін режим талабын ескере
кездесу арнайы осындай мақсатқа арналған бөлмелерде өтеді.
3) Кездесу экімшілік өкілінің бақылауымен көре алатын жэне ести
жағдайда өтуі қажет.
Сотталушымен кездесуге келген адамдар заң көмегін көрсету үшін
ордер, жэне де жеке басын куәландыратын қүжатты көрсетуге міндетті.
Заңда көрсетілген адамдармен кездесу үшін сотталушы өзімен бірге
келесі заттарды ала алады: қалам, автоқалам, жазу үшін қағаз,
Жақтардың біреуінің өтініші бойынша кездесу аяқталуы керек.
Қажет болған жағдайда кездесуге келген адамдар және олардың заттары
мен киімдері тексеруге жатады. Тексерістен өтуге қарсы болған
кездесуге рүқсат берілмеуі тиіс.
Сотталған адамдармен заңда көрсетілген адамдарды кездесуге жібергенде адамды кепілге
Өлім жазасына сотталғандар хаттарды шек қоймай алуға жэне жіберуге
Жіберілетін жэне алынатын хаттар жалпы негізде тексеріліп бақылаудан өткізіледі.
Заң шығарушы біз қарастырып отырған нормада дін қызметшісімен кездесу
Өлім жазасына сотталған адамға қажетті түрмыстық жағдайлар жасалады. Бірінші
төсек-орын тысы (ақжайма) жаңартылады. Тамақ өнімдері мен бірінші кезектегі
Өлім жазасына сотталғандар күн сайын үзақтығы отыз минут болатын
ҚР ҚАК 166 бабының 3 және 4 бөлімдері өлім
а) кешірім жасау туралы өтініш қанағаттандырылған;
э) кешірім жасау туралы өтініш қабылданбаған.
Сонымен, үкімді орындау үшін оның заңды күшіне енуі, кешірім
орындалуына бүйрық береді.
Енді ҚР ҚАК
қарастырайық.
Өлім жазасы жария етпей ату жолымен орындалады. Бірнеше адамға
қатысты өлім жазасын орындау эрбіреуіне қатысты жеке жэне өзгелері
орындалады.
Өлім жазасын орындау кезінде прокурор, өлім жазасы атқарылатын
мекеменің өкілі жэне дэрігер болады.
Сотталушының өлгенін
орындалғаны туралы хаттама жасалады, оған осы баптың 2-тармағында аталған
адамдар қол қояды.
Жазаны атқарған органның экімшілігі үкім шығарған сотқа, сондай-ақ
сотталушының жақын туыстарының
туралы хабарлауға міндетті.
жерленген кезден екі жыл өткен соң хабарланады.
Азаматтық хал актілерін жазу органына экімшілік белгіленген үлгіде
хабарлама жібереді жэне туыстарына олардың өлуі туралы куэлікті қайдан
алуына болатын орынды хабарлайды.
Қарастырылып отырған норманың мазмұны заңдық деңгейде өлім жазасы түріндегі
Өлім жазасына сотталған адамның кешірім жасау туралы өтініші қанағаттандырылмағаннан
Қазақстан Республикасының аумағында өлім жазасы жария етпей (1995 жылы
Өлім жазасының жаза ретінде орындалуының ату түріндегі тэсілі тек
қолданылады. Біздің пікірімізше, заң жүзінде үкімді орындау тэсілін таңдап
Терінің астына инъекция жасау - белгілі медициналық дэрі-дэрмекті қанайналымына,
Өлім жазасын жария етпей орындау жолы біздіңше дүрысырақ. Себебі,
туындайтын элеуметтік зардаптарды толық ескермей, іс жүзшде өзі зорлық-зомбылықты
Өлім жазасын теледидардан көрсетуді қолдай қоюға болар ма екен,
Көптеген елдерде журналистерге өлім жазасын орындау кезінде қатысуға жэне
Зерттеу барысында біздің бір байқаған көрінісіміз мынада: КСРО-да 1934
статистикасы жабық болды. Өкінішке орай, қазір де мемлекеттің түрғындары
Қазақстан Республикасы Бас прокуратура жанындағы құқықтық статистика жэне ақпарат
Көптеген елдерде өлім жазасын орындайтын орындаушылар жайлы жэне жазаның
Үкімді шығарған сот оның орындалуына бақылау жасайтындығы жайлы ҚР
Өлім жазасын орындау барысында дәрігердің қатысып, өлімді растауы, әрине,
Біз қарастырып отырған ҚР ҚАК-нің 167-баптың 4 бөлігінде: «Сотталушының
жерленген жері туралы екі жыл өткен соң хабарланады. Өлікті
Қайтыс болған адамның денесін беруді талаптанушының жазбаша өтініші негізінде
Біздің пікірімізше, көрсетілген қүқықтық нормативтік актілердегі тэртіп барлық адамдарға
Осы орайда біз өлікті жерлеу мәселесін бірнеше себептерге байланысты
Өлім жазасына сотталған адамның қүқықтық жағдайын талдаудың нэтижесінде осы
ҚОРЫТЫНДЫ
Көптеген мемлекеттер өлім жазасын қолданудан бас тартқан, қазіргі уақытта,
Қазақстан мемлекеті мен күқығының қалыптасу жэне дамуында өлім жазасын
Өлім жазасы ежелгі кек алу институтымен генетика түрғысында байланыста
Қазақ қоғамында аяғы ауыр эйелге өлім жазасы тағайындалмаған. Өлім
Қазақ жерінде құн төлеп жазадан құтылу әрдайым берілмегендігі туралы
Өлім жазасы әлеуметтік эділеттілікті қалпына келтіру, сотталған адамның да,
Өлім жазасы қылмыс жасаған адамды өмірінен түрлі эдістер арқылы
Кешірім жасау актісінің нэтижесінде жазадан босатылуға немесе жеңіл жазаға
Кешірім жасау мемлекет тарагіынан сотталғандарға ізгілік көрсетудің көрінісі болып
Әдетте кешірім жасау жаза қолданудың түрімен не болмаса қылмыс
жасағандарға жэне өлім жазасына кесілгендерге қолданылады. ҚК 49 бабының
Қолданыстағы қылмыстық кодекстің 49 бабы өлім жазасын қолданудың бірқатар
Біз зерттеп отырған мэселеге жазаны қолданудың ең маңызды қағидалары
Заң шығарушы жазаның осы түрін адамның өміріне қол сүғатын
Жазаның мақсаты ретінде жаңа қылмыстар жасауынан сақтандыру екі мақсаттан
Өлім жазасында бүл түжырым толығымен жүзеге асады, өмірі қиылған
Біздің пікірімізше, өлім жазасы жеке сақтандыру түрғысынан алғанда өте
Өлім жазасы жазаның түрі ретінде Қазақстан Республикасы ҚК-інің 38
жазалау басқа адамдарды оны жасау үшін сақтандыруда және тэрбие
Біздіңше, эсіресе қазіргі түрақсыз кезеңде қүқықтық кедергі (шек) ретінде,
Дүние жүзі елдерінің қылмыстық саясатының тарихын талдау барысында жазаны
Өлім жазасы - қоғамдық сананың нәтижесі, жэне өлім жазасының
Өлім жазасын сақтау я жою деген мэселені шешуде елдегі
Сонымен қорыта айтқанда Қазақстанда өлім жазасын қылмыстық-қүқықтық қорғаудың негізгі
Адамзат тарихында ежелде қолданған өлім жазасының тэсілдері қазіргі элем
Өлім жазасын орындаудың екі түрі - жай жэне мамандандырылған
Атап айтқан жөн өз заңдарында өлім жазасын сақтап отырған
Дүние жүзілік қауымдастыққа мүше болып табылатын Қазақстанда өлім жазасы
Өлім жазасы туралы үкімді орындау бүрынғы Одақтағы тэсіл, яғни
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚР Бас Прокуратурасының Қүқықтық статистика жэне арнайы есептер
жөніндегі комитетінің мэліметтері. 2002.
Зиманов С. Қазақтың ата заңдары жэне оның бастаулары /
заңдары. - Алматы: «Жеті жарғы», 2001. - 15-16 бб.
Толстой Л.Н. Полн.произ., т. 8, 1993 . - 671
Қүлмат Өмірэлиев. Абай афоризмі. А. Қазақстан. 1993. - 128
5 Ленин В.И. Шығармалар толық жинағы. 29-том, 19787. -436
6 Малько А.В. Жильцов С.В. Смертная казнь в России.
Право - М: Изд.«Норма», 2003. - 224 с.
Шелкопляс Н.А. Смертная казнь
развития (IX - середина XIX вв.) Минск: Изд. "Амалфея"
Пашуканис Е.Б. Избранное произведения по обшей теории права и
государства. Москва: Наука, 1980.-271 с.
Кенжалиев З.Ж. Көшпелі
мэдениет. Алматы: «Жеті Жарғы», 1997. - 192 б.
Михлин А.С. Высшая мера наказания история, современность, будущее.
Москва: Изд. «Дело» 2000. - 176 с.
Жүнісова Г.Ә. Қазақ әдет-ғүрып қүқығындағы өлім жазасы // Правовое
развитие Казахстана за
международ. науч.-практ. конф.
Республики Казахстан, 2001. 4.1. - 276-279 б.
Бегедаев Ә.Н. Қазақстан. Мемлекеттің тарихи даму диаграммасы. 2003.
Бичурин Н.Я. Средняя Азия и Восточный Туркестан. Алматы: 1997.-
253 с.
Гумилев Л.Н. Көне түріктер: көпшілік оқырман қауымға арналған.
Алматы.-Білім. 1998.- 480 6.
Путешествия в восточные страны
Рубрука. Алматы: «Ғылым» 1993. - 248 с.
Қазақ совет энциклопедиясы. Алматы: 6-т. - 542 б.
Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық.
Алматы: Қазақ ССР-інің «Ғылым» баспасы, 1983. - 440 б.
18 Өзбекүлы С. Көшпелі қазақ өркениетіндегі
цивилизации казахов. Алматы: «Мектеп» баспасы ЖАҚ, 2002. - 224
19 Левшин И.А. Описание киргиз-казачьих или киргиз-кайсацких орд и
степей. Алматы: «Санат». 1996. - 656 с.
Вяткин М.П. Очерки по истории Казахской ССР. Москва:
Фукс С.Л. Обычное право казахов в XVIII - первой
Алма-Ата. Изд. Наука Каз.ССР: 1981. - 220 с.
22 Материалы по обычному праву: Сб.
Сост.: - научные
Казахстан: Т.М.Культелеев, М.Г.Масевич,
Қазақ әдет-ғұрып құқығының материалдары. Құрастырған З.Кенжалиев
жэнет.б. А. 1996.-208 6.
Зиманов С.З. Состояние и задачи разработки проблем обычного права
казахов. // Проблемы казахского обычного права. Алматы: 1989. -
Валиханов Ч. Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Т-1.
Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1984.- 432 б.
26 Культелеев Т.М. Уголовное
Изд.Академия наук СССР. 1956. - 302 б.
Орысша-қазақша сөздік. П-томдық. Қазақ Совет Энциклопедиясының
Бас Редакциясы. Алматы: 1981. П-том. - 592 б.
Тэжікова К. Ислам: дүниетаным, идеология, саясат. Алматы: Қазақстан,
1989.-176 6.
Құран Кэрім Қазақша мағына жэне түсінігі. Ауд. Халифа Алтай.
Арабия, 1991.
Уголовное право. Под.ред.И.Т.Голякова. т.1. Москва: 1943. - 159 с.
Гродеков Н. Киргизы и каракиргизы Сыр-Даринской области.
Ташкент. 1889.- 141 с.
Жүнісова Г.Ә. Қазақ әдет-ғү_рып
орындау ерекшеліктері // Әділеттің ғылыми еңбектері. - 2003.- №2
244-250.
Өсерүлы Н. Жеті Жарғы. А. 1995. - 80 б.
Мү_хтар Әуезов. Абай жолы роман эпопея. Бірінші кітап Абай.
Жарғы. 1997.-320 6.
Досжанов Д. Қү_м жұтқан қалалар. Алматы, Қазақстан. 1967. -
Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан летопись трех тысячелетий.
А.Рауан. 1992.-375 с.
37 Ленин В.И. Шығармалар толық жинағы: 5-бас.аударылды. Алматы:
Қазақстан, 1980.- Т.39.- 708 б.
Жильцов С.В. Смертная казнь в истории России. - М:ИКД
2002.- 464 с.
Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и
РСФСР. 1917-1952 тт.ІІ Под ред. И.Т.Голякова.- М.: Госюриздат. 1953.-
Ленин В.И. Шығармалар толық жинағы: Алматы: Қазақстан, 1980.-
Т.35.- 708 6.
Известия ЦК КПСС. - 1989. - № 4.
Свердлов Я.М. Избранные произведения. М.: Госполитиздат. т.2, 1959.
-395с.
Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и
РСФСР (1953-1991 гг.) // Сост.Захаров Н.С.,
Казанскиий университет. 1992. - 270 с.
Саяси сөздік / Орысша редакциясын басқарған проф.Б.Н.Пономарев. А.
1959.- 722 б.
45 Кальченко Н.В. Права человека и гражданина на жизнь
РФ дис.кан.юр.наук ВЮИ МВД РФ. Волгоград. 1995.- 118 с.
46 Комментарий к Уголовному кодексу Казахской
Г.Ф.Поленова, В.Н. Маркелова.- Алматы: Казахстан, 1980. - 480 с.
Уголовный Кодекс Казахской ССР с изменениями и дополнениями на
марта 1997 г.- Алматы, 1997.
Уголовный Кодекс Казахской ССР с изменениями и дополнениями на
сентябрь 1997 г. - Алматы, 1997.
Чукмаитов Д.С. Несколько аргументов против публичной демонстрации
смертной казни // Юридическая газета. - 1995. - №
50 Борьба против пыток
унижающих достоинство видов обращения и наказания: роль ОБСЕ Варшава,
1998.-32 с.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995, 30 тамыз.
ҚР Заңы Бүқаралық Ақпарат құралдары туралы // Егемен Қазақстан.
1999.-24сэуір.
Международные акты о правах человека. Сборник документов. - М.:
Издательская группа НОРМА - ИНФРА-М., 1998. - 784 с.
Петер Пшибыльский Между виселицей и амнистией: Процессы против
военных преступников в зеркале Нюрнберга. М.: 1985. - 216
55 Наумов А.В. Ресей қылмыстық құқығы.
курсы.- Қайта өңделген
Астана: Фолиант, 2005. -712 6.
56 Смертная казнь в
институтам и правам человека (БДИПЧ) Справочный документ 2001/1. -
Преступление и наказание // Начнем с понедельника. -
декабря.
Против смертной казни. Сборник материалов. Сост. Коган-Ясный В. М,
1992.-48 с.
59 Каиржанов Е.И., Исимов С.А. Наркотическая преступность. Шымкент.-
2006.-296 с.
60 Смертная казнь: история, применение. Аргументы «за» и «против»
Материалы к международной
Алматы: Фонд «XXI век», 2002. - 116 с.
Конституции зарубежных государств США, Великобритания, Франция,
Италия, Испания, Греция, Германия, Япония, Канада. М., 1997. -
Малиновский А.А. Сравнительное правоведение в сфере уголовного
права. М.: Междунар.отношения, 2002. - 376 с.
Когда убивает государства. Смертная казнь против прав человека.
(доклад Международной Амнистии) М, 1989. - 528 с.
Уголовное право буржуазных стран (общая часть) / Под.ред.проф.
Игнатова А.И.и И.Д.Козочкина. М.: Изд-во УДН, 1990. - 312
65 Преступление и наказание в Англии, США, Франции, ФРГ,
Өлім жазасын тағайындау және оны орындаудың тарихи даму кезеңдері
Қазақстан Республикасы қылмыстық құқығындағы жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар
Соттылықтың қылмыстық - құқықтық мәні
Өлім жазасын қолдану туралы
Жеңіл жаза көзделетін қылмыстар
Мүлікті тәркілеу жазасының қолдану ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару заңнамасы
Өлім жазасының түрлері
Өлім жазасын жақтайтындардың көп тараған тағы бір уәжі - экономикалық уәж
Қылмыстық жаза жүйесіндегі өлім жазасына тарихи сипаттама