Танымдық қызығушылығының қалыптасуы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе .....................................................................................................................3
I. Тарау. Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудың
теориялық негіздері.
1.1.Ғылыми-педагогикалық, психологиялық, философиялық әдебиеттердегі танымдық қызығушылықты қалыптастыру мәселелері.....................................6
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудағы
II.Тарау. Математика пәнін оқыту барысында ұжымдық технологияны
2.1. Танымдық қызығушылықты қалыптастырудағы математика пәнінде ұжымдық
2.2. Оқушылардың танымдық
Қорытынды............................................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................39
Қосымша.................................................................................................................41
Кіріспе
Егеменді еліміздің білім беру жүйесінде әлемдік деңгейге жету
Бүгінгі күні өзінің білімділігі мен біліктілігін таныта алар
Оқушыларды шығармашылыққа баулу, өз бетімен әрекет жасауға
Әлеуметтік сұраныстарға сәйкес оқушылардың танымдық қызығушылығының қалыптасуына ерекше
Осы міндеттерді жүзеге асыруда халқымыздың ғасырлар бойы жинақтаған
Бала тәрбиесіне ерекше мән беріп, тілі жаңа шыға
Ғалым әрі ұстаз С.Елубаев өзінің «Қазақ халқының қара
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" заңында "… жеке
жағдайлар жасау" [1] қажеттілігі айтылса, ал Қазақстан Республикасы
Мәдени-этникалық білім мен тәрбие беру мақсатын көздеген осындай
Оқыту үрдісін жетілдіру мәселесі көптеген ғалым педагогтар
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру мәселелері Я.А.Каменский, Ы.Алтынсарин, Г.И.Шукина,
Оқыту бұл қарым-қатынас барысында болатын басқармалы таным, қоғамдық
Тұлғаның дамуына жағдай жасап, танымдық қызығушылығын қалыптастыру –
Бүгінгі мектептің оқу тәрбие процесін түбірімен өзгертіп, шешуші
Оқу-тәрбие процесінің шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі
Зерттеу обьектісі: танымдық қызығушылықты қалыптастыруға бағытталған оқу-тәрбие процесі.
Зерттеу пәні: энтопедагогикалық тәсілдер арқылы бастауыш сынып оқушыларының
Зерттеудің мақсаты - бастауыш сынып оқушыларының этнопедагогикалық тәсілдері
Зерттеу міндеттері:
бастауыш сынып оқушыларың танымдық қызығушылығын қалыптастырудың теориялық негіздерін
«Таным», «Танымдық қызығушылық» ұғымдарының мазмұныны анықтау.
сабақтарда танымдық қызығушылықты қалыптастыру жолы ретінде
бастауыш мектепте оќыту процесінде танымдық қызығушылықты қалыптастыруда
Ғылыми болжам – Егер математика пәнің оқыту
Зерттеудің әдіснамалық негізі - таным теориясы, жеке тұлға
Зерттеу көздері: зерттеу проблемасы бойынша философтардың, психологтардың, педагогтардың,
Зерттеу әдістері:
философиялық, психологиялық-педагогикалық, әдістемелік зерттеулерді оќып-үйрену және талдау;
озық педагогикалық іс-тәжірибені оқып-үйрену және талдау;
бақылау;
тәжірибелік-эксперименттік жұмыс.
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және ендіру: Целиноград ауданы,
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, әдебиеттер тізімінен, қорытындыдан, қосымшалардан
Кіріспеде таңдап алған тақырыптың көкейкестілігі негізделеді, зерттеу проблемасы,
Бірінші тарауда Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудың
Екінші тарауда Ұжымдық технологияны пайдалану арқылы бастауыш сынып
Қорытындыда зерттеу нәтижелері бойынша тұжырым жасалып, бастауыш сынып
I.Тарау.
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудың теориялық негіздері
1.1. Ғылыми-педагогикалық, психологиялық, философиялық әдебиеттердегі танымдық қызығушылықты қалыптастыру
Білім беру мен оқыту теориясының әдіснамалық негізі –таным
Көне замандағы Антик дәуірінде -ақ ойшылдар мен
Таным теориясы \гнесеология немесе эпистомология\ –айналадағы қоршаған дүниенің
Танымдық қызығушылық
- Жаңа фактілермен құбылыстарға қызығушылық;
- Белгілі бір бағытты таңдау;
- Даму сатылары;
- Білуге құмарлық;
- Білімпаздық;
- ізденімпаздық.
Танымдық белсенділік
- Білуге құмарлық;
- Зеректілік,саналылық;
- Бағдарланушылық;
-Шешімпаздық;
Танымдық дербестілік
-Обьектімен,құбылыспен тереңірек танысуға ұмтылу;
-Дербес іс әрекет жасауға және өз бетіндік жұмысты
-Болжамды бақылаулармен, жаттығулармен, эксперименттермен тексеру.
Шығармашылық әрекет
Шығармашылық ойлау біліктілігі;
Жаңаны ойлап табу;
Іс әрекет нәтижесін түйіндеу;
- Ұжымдық оқыту арқылы оқушылардың танымын қалыптастыру.
«Таным» философиялық ұғым., «...айналадағы материалдық шындықтың адам санасында
Қызығушылық ( лат. Interest – мәні бар, маңызды)
Психологтар қызығушылыққа түрлі анықтамалар береді.
- адамның зейінінің таңдаулы бағыттылығы ( Н.Ф.Дубровин,
-оның ақыл-ой және эмоционалдық белсенділігінің көрінісі(С.Л.Рубинштейн)
- әр түрлі сезімдер қозғағышы (Д.Фрейер)
- адамның әлемге деген белсенді эмоционалдық- танымдық қарым
Л.Г. Выготский «Қызығушылық – бұл бала мінез –
Білім негізі қаланатындықтан және арнайы орындар мен мамандар
Ұлы дидак Я.А.Каменеский адамды табиғаттың бір органикалық бөлшегі
... жаратқынның күші бар» ғажап «микрокосм», -
К.Д.Ушинский қызығушылық сапалы оқытудың негізгі жолы деп қараған.
Педагог Г.И.Шукина «... танымдық қызығушылық оқушының мектепке деген
М.Н.Скаткин бастауыш сынып мұғалімдеріне берілетін материалды проблемалық мәселе
Қазіргі кезеңде қоғамда болып жатқан өзгерістер білім беруді
Халыққа білім берудегі алғашқы тәжірибе станциясындағы жұмысты басқарған
Бүгінгі күні өзінің білімділігі мен біліктілігін таныта алар
Субьектінің даралық қасиеттерін қалыптастырудың негізі деп саналатын мотивтердің
Сондықтан оқу үрдісінде жеке тұлғаның өз бетінше әрекет
Адамның танымдық белсенділігіне бір нәрсе түрткі болады, бір
Оқу әрекетінің бала дамуының қайнар көзіне айналуы, оның
С.Л.Рубейнштейн «Ішкі жағдайлардың жиынтығы әрқашан сырттай әрекет етеді»,
Баланың белсенділігі оның дамуындағы қажетті фактор болып табылады.
Егер бала оқудың өзі үшін қаншалықты мәнге ие
Бірінші жалпы заңдылық қызығушылық болып оқушылардың білім сапасы
Танымдық қызығушылықтың элементарлы деңгейі болып жаңа фактілерге,
Жоғары деңгей болып заттар мен құбылыстарға тереңірек үңілуге
Ең жоғарғы деңгей оқушылардың себеп-салдарлық байланысқа, заңдылықтарды анықтауға,
Танымдық қызығушылықтың аталған деңгейлері жалпы сипатта оның даму
Танымдық қызығушылықтың негізгі көрсеткіш параметрі интеллектуалдық белсенділік болып
Қай заманда, қандай қоғамда болмасын мектептегі білім беру
Көптеген зерттеулер нәтижесі бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарының
Баланың танымдық қызығушылығының көрсеткіші болып :
- зейін қоюшылық;
-баланың өз еркімен білімге деген құлшынысы,
- жұмыс барысында кездескен қиыншылықтарға кездескенде жағымды эмоцияда
Танымдық қызығушылық танымдық міндеттерді шешетін , интеллектуалдық
- интеллектуалды міндеттерді шешуге;
- аталған міндетті шешу жолдарына ұмтылыс;
-интеллектуалдық жетістіктерге қажеттілік;
- тақырып бойынша «қалай істеу керек?», «не үшін?»,
- ұсынылған әрекет тәсілдерін меңгеруге талпыныс;
- таныс емес нәрселер мәніне көңіл бөлу;
Педагогикалық және психологиялық әдебиеттерде бұл деңгейді « өнімді
Сонымен қатар бастауыш сыныпта оқушыларда өзіндік танымдық белсенділік,
танымдық қызығушылығыгың жарқын сипаты - көп
Дербес әрекеті барысында және мұғалімге берілген заңдылықтарды тануға,
Меңгеру мақсатын және сұрақтарын дербес қоя алуы, жаңа
Мақсат, міндеттерді шешудің тың тәсілдерін таба алуы;
Талқылауға белсенділікпен қатысу;
өз пікірін білдіруге тілегі,
саналы қызығушылық – оқушы өзіне не ұнайтынын түсіндіре
Төменгі сынып оқушыларының төменгі деңгейі:
- оқытудың дифференциясынан, «жоғары деңгейдегі» оқушыларды бөліп, оқу-
- мектептегі ахуалдың жағымсыз болуы;
- Мұғалімнің кәсіби құзырлыығының жеткіліксіздігі.
- жоғары мотивациялы, дарынды балалардың танымдық қызығушылығын
Міне, сондықтан танымдық қызығушылықты дамыту үшін тек жалпы
Педагогикада таным процесі төмендегідей құрылымдардан айқындалған:
1.Қабылдау.
2.Ұғыну.
3.Талдап қорыту.
4.Бекіту.
Танымдық қызығушылық – оқыту процесін жүзеге асырудың басты
Танымдық қызығушылықты оятуда төмендегідей жағдайлар ескерілуі керек.
Оқу әрекеті үстінде жағымды қолайлы ортаны сабақты түрлендіріп
Оқу әрекеті барысында әрбір баланың мүмкіндігіне сенім тудыру.
Ата–аналардың жағымды қатынастарын пайдалануда педагогикалық көмегі.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру қиялға байланысты.
Оқушының танымдық қызығушылығын, таным мен оқу қабілеттерін, білімі
Ол үшін түрлі зерттеу әдістер қолданылады.
1. Экспериментальды әдіс
2.Экспериментальды емес әдіс
3. Танымдық қызығушылық қалыптастыру әдістері.
Экспериментальды әдістің үш түрі болады:
1.Педагогикалық эксперимент
2.Лабороториялық эксперимент
3.Ситуативті модельді эксперимент
Экспериментальды емес әдіс: байқау, сауалнама, әңгіме,талдау жатады.
Танымдық қызығушылық қалыптастыру әдістері:
1.Эмоциональдық ситуация
2.Танымдық ойын.
3.Өмірлік ситуацияны талдау.
Оқыту әдістерінің үш міндеті бар:
- дидактикалық міндет
- танымдық қабілеттерін арттыру
- оқытудың тиімділігін арттыру.
В.А.Сухомлинский « Егер оқу ойдың, сезімнің, шығармашылықтың, әсемдіктің
Бастауыш сынып мұғалімдері оқушылардың оқуға қызығушылығын оятудағы өзіндік
Ішкі белгілер:
- сабаққа белсене қатысу;
- сабақ үстінде сұрақтар қою;
- пәнмен айналыссам деген тілегі.
- берілген тапсырмаларды оқушылардың толығымен орындауы.
Сыртқы белгілер:
- оқушылардың көңіл-күйінің көтерілуі
- көздерінде ұшқын болады
- бет әлпетіндегі қуаныштың көрінісі.
Т.И.Шамова « Оқушыларды оқуға қанықтыру» еңбегінде еңбегінде
1. Танымдық қажеттілік қалыптастыру, тұрақты танымдық қызығушылық тәрбиелеу.
2.Алған ақпаратты саралау интеллектуалдық білік қалыптастыру,жобалау, оқу процесінде
3.Ұжымдық жұмыс барысында даралықты ескеру, оқушылардың оқу танымдық
Оқыту әдістерін зерттеуші ғалымдар жалпы алғанда былай топтайды.
Оқушылардың оқу-танымдық әрекеттерін ұйымдастыру және оны іске асыру
Оқу-таным әрекеттеріне түрткі жасау, әсер ету әдістері.
Оқу-таным әрекеттерінің тиімділігін тексеру тәсілдері.
Бұлардың әрқайсысына жекелеген әдіс кіреді.
1-топқа индуктивтік, дедуктивтік;
2- топқа оқушылардың қызығу мүддесін туғызу, зейінін жинақтау,
оқуда борыш,жауапкершілік туғызу әдістері;
3 –топқа ауызша және жазбаша тексеру.
1960-90 жылдары Л.В.Занковтың басшылығымен зерттеу жүргізіліп, дамыта оқыту
Л.В.Занков жасаған жаңа жүйенің негізі - өсіп, дамып
Л.Г.Занков әр түрлі жағдайларға байланысты төменгі сынып оқушыларына
№ Деңгейлері Оқушының қызығушылықтары Тапсырманы орындауы
1 Қызығушылықтың болмауы Бұл оқушыда танымдық қызығушылықтың мүлдем
2 Жаңаны білуге талпыну Теориялық жағына емес, практикалық
3 Құмарлық Қызығушылығы тұрақты емес, практикалық жағына ғана
4 Оқудағы ситуацияға қызығу Жаңа материалда кездесетін тапсырманы
5 Таным қызығушылығының тұрақтылығы Оқушы жалпы жүйелі тапсырманы
6 Жан-жақты таным қызығушылығы Қызығушылығы тұрақты, тапсырманың ішкі
Ғалымдардың пікірлеріне, озат тәжірибеге сүйене отырып танымдық қызығушылықты
1.Оқушылардың ойлау әрекетін белсендіруге максимальды тіреу. Оқушылардың танымдық
2.Екінші жағдай, оқу процесі оқушылардың дамуының оңтайлы деңгейде
3.Оқытудағы эмоционалдық ахуал, оқу процесінің жағымды эмоционалды тонус
4. Оқыту мұғалім мен оқушының, оқушылардың қарым –
Сонымен, танымдық қызығушылыққа бағытталған оқу процесінің
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудағы
Жас ұрпақты халық педагогикасы дәстүрлерінің негізінде тәрбиелеу, білімді
Этнопедагогиканың мазмұны – халық педагогикасы, этнопедагогика білімдері жиынтығының
Қазақтың этнопедагогикасы (ежелден халықпен бірге жасап келе жатқан
Қай халықтың тәлімгерлік тәжірибесі болмасын, ол адамзат атауға
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-мәдени дамуының тұжырымдамасында: "Тәуелсіз Қазақстанның әлеуметтік-мәдени
Этнопедагогика - оқу мен тәрбие ұғымдарын біріктіріп отырған
Халықтың өзі жасаған бастауларға сүйенген оқу және тәрбие
Тілімізге, дінімізге қайта мойын бұрған кезде, болашақ ұрпағымыздың
Мұндай жағымсыз құбылыстардан құтылу үшін халкымыздың өзі жасаған,
Этнопедагогика мәселелері ғылыми тұрғыда бұрынғы Одақ бойынша ең
Аталған мәселеге көптеген қазақстандық ғалымдар тарапынан да көңіл
Қазақ халық педагогикасы, этнопедагогикасы жөнінде 1970-2000 жылдарда И.Оршыбеков,
Бүгінгі таңда, халықтық педагогика мәселелері жөнінде жарық көрген
Бұл ғылыми-зерттеу жұмыстарының практикалық маңыздылығы мынада: жеке тәрбие
Басқа ұлттардағыдай, қазақтың халық педагогикасының да өзіне тән
Қазақ халқының өнегелі дәстүрлері арқылы ұлтжанды, терең білімді
Әрбір ұлтың бала тәрбиелеу туралы ескіден келе жатқан
Ұсынылып отырған мәселе Қазақстанның педагогика ғылымының саласында 70-шы
Мемлекетімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық жағдайлар білім беру жүйесінің
Бастауыш мектеп педагогтарының алдында тұрған сондай тарихи педагогика
Сондықтан, нарықты экономика жағдайында оқушыларды өнімді еңбекке ұйымдастыра
Қазақтың ұлы ағартушылары Ы.Алтынсарин, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев дамудың мешеу
Дегенмен, Кеңес үкіметі кезінде шамамен 70 жылдан астам
Өмір ағымы талап етіп отырған жаңа қоғамға лайықты
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан – 2030" атты
Қазақстан Республикасы этномәдени білім беру тұжырымдамасында "Бізге қажетті
Тәрбие жұмыстарына ғылыми сипаттама бере отырып халықтық тәрбие
Бастауыш мектеп оқыту саласында үлкен үлес қосқан ғалымдар
Өмірде болып жатқан бетбұрыстар, қоғамдағы саяси көзқарастар, әлеуметтік-экономикалық
Расында да, шығыс ғұламалары ұрпақ тәрбиесіне ұлан-ғайыр мұра
Шығыс ойшылдары әл-Фараби, Ж.Баласағұн, М.Қашқари, А.Үйгінеки, Қ.Жалайыри, Асан
"Адамға ең бірінші білім емес тәрбие берілу керек,
Өткен тарихымыздың терең қойнауына ой сәулесін түсірсек, ұрпақ
Ұлтымыздың ұлағатты дәстүрлерін келешекте де кеңінен пайдаланып, тәрбие
Ғалым Р.Дүйсембінова қазақ этнопедагогикасын мектеп практикасына ендіру мақсатында
Сонымен біздің өз жұмысымызда бастауыш сынып оқушыларының
Тіл мен математика – реалды ақиқаттың ең маңызды
Жалпы алғанда батауыш математика пәндері қарапайым математикалық ұғымдар,
Замана талқысынан өтіп, өңі өзгерсе де сөлі қалған,
Тоғыз тарау иірімдерінің бүге-шігесін меңгеріп, зерде тезіне салып,
Қазақ халқының математикалық білімінің қолданыс жағы басымдау. Ол
Қазақ педагогикасының математикалық астарлары да түрліше. Олар біресе
Қазақ өзі бірде елгезек, ақ көңіл, ойындағысын айтып
Екінші жағынан, халық есептерінің өзімен туыстас, жалғас, көршілес
Кейде мынадай бір жағдай болып жатады. Алыстағы екі
Біздің бұл жұмысымызда математика пәнінде ұлтымыздың қара есептерін
Адамгершілік тәлімі тәлкекке түсіп, көмескіленіп, тәрбие мәселесі енді-енді
Тәрбие — сан қырлы. Ата-тегіңнің табысын айту, халқыңның
Бұта түбі кеуегі,
Кеуегінде көжегі,—деп есепті шешуге болатындығына, әрі
Бозда боз ат мінген атам,
Бозда боздап жүрген атан,—жаңылтпашы арқылы аспаннан түскен қара
Қырық бір түйір құмалақ,
ӨтІрік айтпай, шынын айт,—түйіндеуімен бітеді де қазақ даласында
Есеп түйіндеуі болжам мен ақиқаттың арасында алшақтық барлығына
Кішкентай ғана мінтас,
Алып ұрсам сынбас,—жұмбағы сырмақты сыритын құрал ине екендігіне,
«Ұлу есебі», «Жұлдыз маржаны», «Қыз жібі», «Жалқау мен
Ауыздан-ауызға тараған есептердің енді бір бөлігі — қулықтар.
Сан сұрақ сырына үңілсек, күнбе-күн көзбен көріп, құлак.
Қожанасыр демекші, оқиғалар сезуар Суайттың, миқұла Мәңгүрттің, тазша
Есімдерді таңдау жайдан-жай туған жоқ. Олар арқылы халқымыздың
Алайда оларды берілген есеп негізінде шешуге болады. Әрі
Қазақ этнопедагогикасын мектепте инновация ретінде ендіру - оның
Педагогикалық өдебиеттерде оқу-әдістемелік кешендер тәрбие мен білім беру
Көптеген ғалымдардың зерттеу жұмыстарында, соның ішінде Р.Дүйсембінованың қазақ
Еліміз егемендік алып, қазақ халқының бүгінгісін кешегі ата-бабаларымыз
Математиканы оқыту үрдісінде пәнаралық байланыстың қажеттілігі ескерілген. Оқулықта
Қосымшаның мақсаты: оқушылардың бағдарламаға сәйкес білімінің, есептеу дағдыларының,
„Кеңістік пен уақыт" тақырыбында бастауыш сыныптардың барлық кезеңдеріне
„Ондық" такырыбын өткенде уақытты анықтауда халықтың „қасқағым", „сүт
"Жүздік" тақырыбы бойынша геометриялық фигураларды (тік емес
„Заттар мен шамаларды өлшеу" тақырыбын өткенде „бір шөкім",
„Көп таңбалы сандарды" еткенде шамаларды өлшеу, салыстыру және
Егер біріншісіне оқушылардың қабылдау, зейін қою,қиялдау, есте сақтау
1. Масса – физикалық шама. Массаның бірлігі ретінде
2. Халық өлшемдеріндегі масса бірліктері:
Бір қайнатым шай – 6,5 г.
Бір шөкім тұз – 12,5 г
Бір таймөңке шай – 25 г.
Бір әшмөңке шай – 50 г.
Бір ширек шай – 250 г
Бір қадақ – 19,47 кг
Бір пұт – 17 кг
Бір қап – 68 кг
Оқушылардың халық өлшем бірліктері жөніндегі түсініктерін бекіту үшін
Қос мысқал, үш қайнатым шай, он шөкім тұз,
Қымыз құйылған ыдыстың сыйымдылығы 100 литр болса, бұл
«Бөлшектер» тақырыбында логикаға түзілген фольклорлық есептер, біріншіден, халықтың
1-есеп. «Үшеуінде бір қайық». Үш адамда үш қайық
2-есеп.
Жоғалды бір мақұлық үлкен жайын:
Өзінің басы 7, қолы 12,
30-дан саусағы бар қол бас сайын,
24 құлағы бар бір басында,
Жолдас боп жүрер оның кім қасында?
Бірі – ақ, біреуі – көк екі көзі
Тұрады бадырайып арасында.
(12 ай, 30 күн, 24 сағат, күн мен
Есеп – Мерген.
Мерген нысанаға 10 рет атып, 90 ұпай жинады.
Аң таппаған,
Атынан көреді.
Ата алмаған
Мылтығынан көреді.
Жауабы. 7х1+8х2+9х3+10х4—90 болғандықтан, жеткілікке біреуін, сегіздікке екеуін, тоғыздыққа
Айналадағы болмыстан алынған есептер олардың шығару тәсілін қарапайым
II. Тарау.
Математика пәнің оқыту барысында ұжымдық
2.1. Танымдық қызығушылықты қалыптастырудағы математика пәнінде ұжымдық
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім
Түсіндірме сөздікте «Технология- бұл қандай да болсын істегі,
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша , педагогикалық технология –бүкіл оқыту
Педагогикалық технология дегеніміз – тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі
Былайша айтқанда, педагогикалық технология- оқу-тәрбие процесінің шығармашылықпен терең
Ғылымға мықтап енген педагогикалық технология ұғымына әр түрлі
Педагогикалық технологиялар - бұл білімнің басымды мақсаттарымен біріктірілген
Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың бір маңызды сипаты
Жалпы педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты
Оқушыларды оқуға, білімдерін өз бетімен қолдануға, өз бетімен
Білімді меңгеру - бұл тек түсіну мен есте
1919 жылдың бас кезінде Корнин елді мекенінен Киев
Оқытудың бұл тәсілі бойынша оқушылар негізінен серістестік (жұп
А.Г.Ривиннің бұл еңбегі өзіне дейінгі мектеп тәжірибесі мен
Сондықтан Ривин ұзақ, қиын, қызық емес мәтіндерді, таруларды
Бұл технологияның талаптарына сәйкес, оқушы-оқушы, оқушы -
А.Г.Ривин әдісінің мәні: оқушылардың бір-бірімен жұмыс істей білуі
Ал, оқушылардың жасы бірыңғай емес, бірі кіші, бірі
Қарым –қатынас құрылымына сәйкес оқытуды ұйымдастыру түрлеріні белгілейміз:
Сондықтан ұжымдық оқыту дегеніміз ұжым әр мүшесін оқытады
Ұжымдық оқыту технологиясы арқылы оқушылардың білімін,ұғымталдығын.ақыл–ойын өрістетуге, ізденіске
Оқушы тек білім алуға ғана емес, ұжымдағы қарым–қатынасқа
Бірін–бірі сыйлау,тыңдау, өзіндік шығармашылық жұмыс істеу қабілеті дамиды
2.2.Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыруда ұжымдық
2005-2006 оқу жылында Астана қаласы №12
Жұмыстың нәтижелілігін анықтау үшін төмендегі критерийлер анықталды.
Танымдық қызығушылығының қалыптасуы.
Оқушылардың білімінің қалыптасуы.
Оқушылардың білік,дағдыларының қалыптасуы.
Танымдық қызығушылығының қалыптасуы бойынша төмендегі деңгейлер анықталды.
1 деңгей: Оқыту процесінде оқушыда танымдық қызығушылық
2 деңгей: жаңа нәрсеге реакция.Негізгі белгілері: нақты
3 деңгей: ынтазарлық. Оң реакциялар жаңа теориялық материалдарға
4 деңгей: ситуациялық оқу процесі. Жаңа, бөлшектелген,
5 деңгей: тұрақты оқу-танымдық қызығушылық. Оқушылар тапсырмаларды орындау
6 деңгей: жан-жақты оқу-танымдық қызығушылық. Бұл деңгей оқушының
Білімді меңгеру дењгейін біз төмендегі көрсеткіштер бойынша анықтадық
Саналылық
Беріктік
Жинақылық (Мобильдік).
Саналылық – оқу материалдарын жаңғырту қабілеті.
Беріктік - ұзаќ уақытқа дейін оқу материалын есте
Жинақылық (Мобильдік) – оқушының меңгерген білімін келешекте әртүрлі
Саналылықтың жоғары деңгейлері:
Берік, қатесіз білімді жаңғырту.
Ережені мысал арқылы түсіндіру.
Берілген ережеге мысалдар келтіре білу.
Орташа деңгей:
Білімді 1 - 2 қатемен жаңғырту.
Ережені мысал арқылы қарапайым қателермен түсіндіру.
1 - 2 қатемен ережеге мысалдар келтіру.
Төменгі деңгей:
3 және одан да көп қатемен ережені орындау.
Ережені түсіндіруде дөрекі қателер жіберу.
Мысалды мүғалім көмегімен келтіру.
Беріктіктік деңгейлері:
Жоғары деңгей: оқу материалын алғаш тапсырғаннан кейін бірінші
Орташа деңгей: оқу материалын алғаш тапсырғаннан кейін 2
Төменгі деңгей: оқу материалын мұғалімнің көмегімен жаңғырту.
Жинақылық (Мобильдік) деңгейлері:
Жоғары деңгей: оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша алған
Білік пен дағдының қалыптасу деңгейі төмендегідей көрсеткіштермен сипатталады:
Нақтылық
Жылдамдық
Ізденімпаздық
Нақтылық - тапсырманы дұрыс орындау.
Жоғары деңгей - тапсырманы қатесіз орындау.
Орташа деңгей - тапсырманы қарапайым қателермен орындау.
Төменгі деңгей - тапсырманы 50% қатемен орындау.
Жылдамдық - тапсырманы белгілі бір уақыт аралығында орындау.
Жоғары деңгей - тапсырманы көрсетілген уақытта орындау.
Орташа деңгей - тапсырманы берілген уақыттан 1 -
Төменгі деңгей - тапсырманы берілген уақыттан 3 және
Ізденімпаздық - өз бетімен орындаушылықтың әртүрлі сатысында тапсырманы
Жоғары деңгей - тапсырманы ешкімнің көмегінсіз өз бетімен
Орташа дењгей – тапсырманың кейбір жерлерін мұғалімнің көмегімен
Төменгі деңгей - тапсырманыњ 50% мұғалімніњ көмегімен орындау.
Оқушылардың оќу үлгерімі орташа балды, материалды меңгерудің сапасының
«5» бағасы – оқу материалын толық, дәл логикалық
«4» бағасы - материалды толық біледі, бірақ болар
«3» бағасы - жауабы негізінен дұрыс , бірақ
«2» бағасы – оқушы жауабында қателіктер, білімінде елеулі
«1» бағасы - тексерілген оқу материалы бойынша білімі
С.Л.Рубинштейн «ойлау барысында ойлау объектісін жаңа байланыстарға
Жоғары деңгей: Оќушыларда тапсырмаларды орындауға қажеттілік пен сенімділік
Орта деңгей: Оқушыларда тапсырмаларды орындауға мотевациялық-мақсатты қатынас
Төмен деңгей: Оқушылар тапсырмалардың әлеуметтік мәнін саналы
Эксперимент басындағы нәтиже төмендегідей:
Танымдық қызығушылығының қалыптасуы бойынша :
1 деңгейде --1 оқушы (7%)
2 деңгейде –2 оқушы ;(13%)
3 деңгейде – 2 оқушы; (13%)
4 деңгейде -5 оқушы; (34%)
5 деңгейде - 3 оқушы (20%)
6- деңгейде 2 оқушы (13%) .
Білімді меңгеру деңгейі бойынша :
Жоғары деңгей – 5 оқушы (34%)
Орташа деңгей – 7 оқушы( 46%)
Төменгі деңгей –3 оқушы (20%)
Білік пен дағдының қалыптасу деңгейі бойынша :
Жоғары деңгей - 3 оқушы (20%)
Орта деңгей - 8 оқушы (54%)
Төмен деңгей - 4 оқушы (26%)
Ұжымдық технологияны пайдаланылып өткізілген сабақтардан кейін оқытудың
Оның нәтижесі төмендегідей:
Танымдық қызығушылығының қалыптасуы бойынша :
1 деңгейде --1 оқушы (7%)
2 деңгейде –1оқушы (7%)
3 деңгейде – 1оқушы (7%)
4 деңгейде -5 оқушы (34%)
5 деңгейде - 4 оқушы (25%)
6- деңгейде 3 оқушы (20%) .
Білімді мењгеру дењгейі бойынша :
Жоғары деңгей – 6 оқушы (40%)
Орташа деңгей – 8 оқушы( 53%)
Төменгі деңгей – 7 оқушы (7%)
Білік пен дағдының қалыптасу деңгейі бойынша :
Жоғары деңгей – 5 оқушы (33%)
Орта деңгей - 9 оқушы (60%)
Төмен деңгей - 1 оқушы (7%)
Танымдық қызығушылығының қалыптасуы бойынша 1 деңгейде -1 оқушы
( 7%); 4 деңгейде -5 оқушы; (34%) ;5
6- деңгейде 1оқушыға артты (7%).
Білімді меңгеру деңгейі бойынша жоғары деңгей - 5оқушыға
орташа деңгей - 1оқушыға кеміді (4%),төмен деңгей -
Білік пен дағдының қалыптасу деңгейі бойынша: жоғары деңгей
Қосымшада берілген мәліметтерді талдау эксперимент және бақылау
Қорытынды
Зерттеу процесінде оқып-үйренілген теориялық мәселелер және жүргізілген тәжірибелік-эксперименттік
Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру проблемасының педагогика ғылымы
Бастауыш сынып оқушыларының математика пәніне танымдық
Бастауыш сыныптарда математикалық материалдарды оқып үйрену ерекшелігі жаңа
Оқыту процесінде ұжымдық технологияны пайдалану берілген ақпаратты қарастыра
Дәйектілік пен дәлдікке үйретеді.
Педагогикалық іс-тәжірибені талдау және жинақтау нәтижелері және жүргізілген
бастауыш мектептің оқу процесін жетілдіру мақсатында ұжымдық технологияны
Ұжымдық технологияны ұйымдастырудың нәтижелілігін үнемі қадағалап отыру
Бастауыш сынып оқушыларының ;
Эмоция - іс-әрекеттің жоғары адамгершілік сипатын қалыптастырады, бағытын
Шығармашлық қабілетін шыңдап, өмірмен байланысын күшейтеді;
Үйреншікті ақпаратқа жаңа көзқараспен қарап , әртүрлі шешімдер
Зерттеу проблемасы күрделі болғандықтан, оның барлық салаларын қамтып
Қорыта келе, бастауыш сыныптар математикасын негізгі математикадан бөліп
Сонымен қатар, негізгі жұмысқа қосымша (1) ретінде
Қосымша 1.
Математика пәнінде қолданылатын қазақтың қара есептерінің үлгілері
Алтынның сыры кетпес,
Сыры кетсе де сыны кетпес.
1. Ескісіз жаңа болмайды.
Екі сегіз — он алты. Және сегіз және
Ескісіз жаңа болмайды,
Есепсіз дана болмайды.
Жауабы: Бұл есептің ауызша айтқанда жауабы түрліше болады,
Жазбаша келтірілген есеп соның бір жағдайы ғана, яғни
1) 2·8+8 + 6 + 6 = 36.
Бұдан басқа есептің бірінші буынында мынандай жағдай болуы
2) Екі, сегіз, он, алты, яғни 2 +
3) Екі, сегіз, он алты, яғни 2 +
4) Екі сегіз, он, алты, яғни 2·8+10 +
5) Екі сегіз, он алты, яғни 2·8+16 =
6) Екі, сегіз он, алты, яғни 2 +
Бұл қарастырғанымыз есептің бірінші буыны өзгеріп, екінші және
Үшінші буында екі жағдай болады:
7) бір алты, демек 6, мүны талдап кеттік.
8) бір және алты, демек, 7.
Сегізінші жағдайды бірінші буыннан шыкдан алты жағдаймен әрекеттестіреміз.
2·8 + 8+6 + 7 = 37,
26 + 8 + 6 + 7 =
32+8 + 6 + 7 = 53,
88+8 + 6 + 7 = 109.
Сонымен, есептің бірінші және үшінші буындарының өзгерісіне сай
36,46,52, 108,37,47,53, 109.
2. Үнді шәйі.
Сәске кез болатын. Анам кесеге шәйді толтырып қоя
Бұта түбі кеуегі,
Кеуегінде көжегі.
Жауабы. Қант құрғақ шәй үстіне түсті.
3. Жеңіл сақина.
Бәйбіше егіз қызы мен өгей қызына күміс теңгеден
— Түрі бірдей, бірақ біреуі жеңілдеу, небәрі үш
Ұста сақиналарды бәйбіше айтқандай етіп жасады. Мұны білмеген
Басқан ізін аңдып жүретін шеше өгей қызына кейіген
Жау, жау, жаңбыр,
Жау жаңбыр.
Көк биеңді сау, сау!
Жауабы. Таразының екі басына екі сақинаны саламыз. Егер
Архимед заңын пайдаланып та жеңіл сақинаны табуға болады.
Бұл есептің халық арасында мына түрлері тараған:
7 теңгенің біреуі жеңіл. Табақты таразыға екі өлшеу
8 теңгенің біреуі жеңіл. Өлшеу арқылы жеңілін қалай
10 теңгенің біреуі жеділ. Үш өлшеу арқылы жеңілін
4. Салт аттылар.
Айдала. Көзге түртсе көрінбейтін айсыз түн. Суыт жүрістілер
Түлкішек-ау, түлкішек,
Түнде қайда барасық?
Жауабы. Ешқайсысы көрмейді, себебі сеніп-өшті деген сөзге мән
5. Екі қарға.
Екі қарғаның біреуі оңтүстікке, екіншісі солтүстікке қарап отыр.
— Достым, мен сені көріп отырмын, —
Қарға-карға қарғалар,
Қар үстінде жорғалар,
Екі шоқып бір қарар.
Жауабы. Қарғалар бір-біріне бетпе-бет отырғандықтан, олар бірін-бірі көрді.
6. Соқыр шам.
Ертеректе кедей-жатақтар жертөледе тұратын. Ол кезде төбеден терезе
— Жатыңдар!—деп ертеңгі тіршілік харакетін ойласа, балалары бірін-бірі
Сондағы есебі:
Үш жалпылдақ шам жанып тұрды. Екеуін сөндірсе нешеуі
Ақсерек, кексерек,
Бізден сізге не керек?
Жауабы. Мұнда екі жауап болуы мүмкін.
а) Жанып, жарық беріп тұрғаны біреу,
ә) Шам жанып кететін болса, жанбай сақталып қалғаны
Түйеқұс салмағы.
— Түйеқұс екі аяғымен тұрғанда бір пұт тартса,
Әзілің жарасса — атаңмен ойна.
Жауабы. Бір пұт, себебі түйекқұс салмағы өзгермейді.
8. Жылқы атасы — Қамбар ата.
Бірде біздің ауылда ат шабыс болып, тайлы-таяғымызбен дөң
Аттың көркі жал емес пе,
Адам керкі мал емес пе!—
дей келіп, әкем маған:
— Анау үш пар атты көрдің бе?— деді.
Мен көрдім дегендей ишарат білдіріп, мұрынды жеңмен сүртіп,
— Үш пар ат сегіз шақырымға шапса, бір
Мен ол кезде не дегенім есімде жоқ, ал
Тебіншек ат — шегіншек,
Шегіншек ат — тебіншек.
Жауабы. Ол да сегіз шақырым жер шабады
9. Ай жарығы әлемге.
Сәкен жасынан елгезек боп өсті. Ол әрқашан үлкендер
— Апа! Мына бөренені нешеге бөлеміз?—деді ол.
Сонда апа:
Жақсы келді дегенше,
Жарық келді десейші.
Жақсылықтың уытын,
Алып келді десейші,— деді де:
Бөрене алты құлаш. Бір құлаштан кесіңдер,— деді. Бөрене
Ай жарығы әлемге.
Жауабы.. Бөренен беске бөлінеді.
10. Нар түйеден жүк ауыспас.
Кіре шығып елдің сауда жасайтын кезі болатын. Нарға
Әр түйе төрт қанар жүк көтерсе, жиырма екі
Нар түйеден жүк ауыспас. Мына бір жұмбақты да
Аттаған ізі — атандай, басқан ізі — бармақтай.
Жауабы. 6 түйе. Жұмбақ шешуі: шалдың қолына ұстаған
11. Шыпта.
Шыптадағы оралған ши мен оралмаған ши алма кезек
Балды бармағыңнан.
Жауабы. 29, 30, 31. Жұмбақ шешуі: жер мен
12. Неше емшек, неше өркеш?
—Балалар, бір түйеде неше өркеш, бір биеде неше
Бір түйеде екі өркеш, нар түйеде — бір
Екі түйе, үш бие.
Бәрің маған карандар,
Емшектерін санаңдар.
Қыналы бармақ, жез оймақ.
Сауға саламыз.
Жауабы. Екі түйе нар болса, 8 емшек, үш
13. Судыр балықшы.
Балықшыдан неше балық ұстадың дегенде:
—Жиырманың жартысын, бассыз екеуін, құйрықсыз үшеуін,— деді.
Балықшы неше балық ұстады?
Бақалшақ,
Тоқалшақ,
Қию-қию.
Жауабы. 10 балық.
14. Қөнекөз қарт пен немересі.
Құмсағыз теріп мәз болып жүрген немересін қол бұлғап
—Тарғақтық тарғыл екі жұмыртқасын көрдің бе?— деді.
Қане?—деп қуанып кетті ол.
Міне, — деп құм үстінде жатқан тауықтың жұмыртқасынан
Нешеу? - деп сұрады.
Ол сәл ойланып:
Біреу - деді.
Неліктен екі жұмыртқа біреу болды?
Жоқ, үшеу.
- Неге ?
Іңгә, іңгә.
Іңгәлә бала.
Жауабы.— Құс жұмыртқасының біреуін садақаға тастайды, сондықтан жұмыртқа
Көпірден екі адам өтуге болады. Басқаша
Бір үйде екі қыз, екі шеше тұрады. Барлығы
Екі бала, екі әке аңға шықты. Олар үш
Қария немересіне ескілікті бір әнгімені айтады. Әкесі, дейді
- Бүл бір ғана нәрсе емес, үш нәрсе,
- Қалайша үшеу?—деп сұрапты әке таңданып. (Қырық қазына.
15. Жыл қайыру.
— Нешедесін? - деді ақсақалға жігіт ағасы.
— 4 жылқы, тоқтымын,- деді Тәттімбет күйші.
Тәттімбет нешеде?
Дананың сөзі асыл тас.
Жауабы. Тәттімбет күйші төрт жылдеу арқылы өзіне төрт
16. Мерген.
Мерген нысанаға 10 рет атып, 90 ұпай жинады.
Аң таппаған,
Атынан көреді.
Ата алмаған
Мылтығынан көреді.
Жауабы. 7х1+8х2+9х3+10х4—90 болғандықтан, жеткілікке біреуін, сегіздікке екеуін, тоғыздыққа
Әдебиеттер тізімі
Қазақстан республикасының білім туралы Заңы, Астана, Дастан. 2000
ҚР.Бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты.А.РБК.1998
Аймауытов Ж..Психология.А.Рауан,»1995
Айтмамбетова Б., Бозжанова К.,Қазақ педагогикалық энциклопедиялық сөздігі. т.б.
Асанов А.Ж. Оқушы оның дамуы мен тәрбиесі. Қызылорда,1993.
С.Ахметов Бастауыш кластарда білім берудің тиімділігін арттыру жолдары.А.Рауан.»1994
Большой справочник. Начальная школа.- М.:«Олимп», 2000.-368 с.
Бастауыш білім берудің құрылымы мен мазмұныны жаңартудың кейбір
Бастауыш кластарда ғылым негіздерін оқытудың кейбір ерекшеліктері.
Богданова Т.Г. , Корнилова Т.В. Диагностика познавательной сферы
Боглович Л.И. Личность и ее формированиев детском возрасте,
Бөрібекова Ф «Қазақ этнопедагогикасы материалдарын математика пәнінде пайдалану».
Выготский Л.С. Педагогическая психология. М . : Просвещение,
Дүйсембінова Р.,Бөрібекова Ф. «Фольклорлық есептер жиеағы», Алматы, 1998.
Дүйсембінова Р. Қазақ этнопедагогикасы материалдарын оқу процесіне ендіруді
Елубаев С. Қазақтың қара есептері. Алматы. Қазақстан, 1996.-144
Жикалкина Т.К. Математикадан ойындар мен қызықты тапсырмалар. –
Жұмабаев М.. Педагогика, 3–ші басылым, А.Ана тілі. 1992
Жазыбаев М., Нағашыбаева Ә.Бастауыш кластар үшін грамматикалық ойындар.
Жолтаева Г.К. Методика использования элементов этнопедагогики в прцессе
Зак А.З. Развитие умственных способностей младших школьников. М.Просвещение.1994
Каменский Я.А.Ұлы дидактика.А.1993
Көшекбаев Н.Оқыту теориясы. А.Мектеп.1976
Қоянбаев Ж.Б.Қоянбаев Р.М. Педагогика.Астана.1998
Қоянбаев Р. Білім беру және оқыту теориясы. Алматы,1990.
Карпушкина Н.Н. Учитывать индивидуальные особенности детей // Начальная
Ұзақбаева С.А., Сарбасова Қ.А. Бастауыш сыныптардағы математика сабақтарында
Оқушы жастардың танымдық әрекетін арттырудағы оқытудың әдістері мен
Садуақасов Ә. Қазақ мектептерінің оқу-тәрбие процесінде халық педагогикасы
Сарбасова Қ.А. Бастауыш сыныптарда математикадан сыныптан тыс жұмыстарды
Харитонов М.Г. Этнопедагогическая переподготовка учителей начальных классов в
А.В.Сухомлинский коллективтің құдірет күші. А.Мектеп. 1973.
1
Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын дамыта отырып, білім сапасын арттыру
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудың моделі
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудағы мектеп пен университет арасындағы сабақтастық
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру мәселелері
Оқушылардың танымдық қызығушылығын тілдерді оқыту үрдісінде қалыптастыру
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудағы мектеп пен университет арасындағы сабақтастықтың ғылыми-педагогикалық негіздері
Математика пәнін оқудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудағы негізгі әдістеме
Оқушыларды жан-жақты тәрбиелеу
Математика пәнін оқытудағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудағы негізгі әдістеме
Оқушылардың танымдық қызығушылығының дамуы