Айнымалы шығындар
Мазмұны
Кіріспе
І.Кәсіпорын шығындары және оның түрлері, экономикалық бөліну
ІІ.Шекті шығындар және оның фирма стратегиясындағы ролі
ІІІ Нарық жағдайында өнімді өндірудің шығындары және
мен маңызы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Өндіріс шығындарының шамасын анықтаудың экономикалық деңгейі бухгалтерлік
Кәсіпорынның құрамын бөлу өнімдерді дайындау процесінде және жұмысшылардың
Кәсіпорынның жалпы құрылымы: өндірістік (ғимарат, құрылыс), өндірістік емес
Өндірістің алғашқы нысаны жұмыс орны болып табылады. Бұл
Жұмыс орнының топтары аяқталып біткен өндірістік процесте, өнім
Ең алғашында бірнеше операция қатар орындалады, одан кейін
Бірнеше учаскеден цех құралады. Кешенді құрылымға цехтың
І.Кәсіпорын шығындары және оның түрлері, экономикалық
Шығындар шамасының енім көлеміне тәуелділігі тұрғысынан тұрақты және
Орташа тұрақты шыгындар тұрақты шығындарды өнім –көлеміне бөлгенге
ТС
АТС= ;
Q
Орташа өзгермелі шығындар жалпы өзгермелі шығындарды өндірілген өнім
VС
АУС=------------- ;
Q
Тұрақты шығындардың сомасы тұрақты болғандыктан орташа тұрақты шыгындар
Шекті шығындар МС (marginal cost) - берілген өнім
МС = TC/Q
Тұрақты шығындар өзгеріссіз болғандықтан, шекті шығындар өзгермелі шығындардың
МС = VС/Q.
Орташа жалпы шығындардың (АТС) шамасы, біріншіден, кемімелі табыстылық
16.1-суретте орташа өзгермелі шығындар Q1 өнім шығару көлемінде
АС- орташа жалпы шығындар
АVС - орташа өзгермелі шығындар
АҒС - орташа тұрақты шығындар
МС - шекті шығындар
Ал шекті шығындарды өлшеу қажеттілігі кемімелі табыстылық жағынан
Өнімді өндіру мен сату шығындарын жоспарлау ең алдымен
1. Бір өнімге кететін шығын тұрақты нормасы бойынша;
2. Өткен кезеңдегі өнімнің өзіндік құнының нақты көрсетікіші
Айнымалы шығынның тұрақты құны боынша оның жалпы мөлшерін
С = Н * В
Мұндағы
С- айнымалы шығын сомасының жоспарланған ақшалай мәні.
Н – бір өнімге кететін шығын нормасының ақшалай
В – шығарылатын өнімнің жоспарланған көлемінің натуралды мәні.
Егер жоспарлау барысында есепті кезеңнің көрсеткіштерін сүйенетін болсақ,
С пл = Сф Впл
Вф
Мұндағы
Спл – Жоспарланған айнымалы шығын сомасы.
Сф – есепті кезеңдегі айнымалы шығынның нақты сомасы.
Впл – Жоспар бойынша шығарылатын өнім көлемі.
Вф – есепті кезеңдегі шығарылатын нақты көлемі бойынша
Өндірістік процестің жекелеген тобыа тоқтлатын болсақ, негізгі өндірістік,
Кәсіпорынның құрамын бөлу өнімдерді дайындау процесінде және жұмысшылардың
Кәсіпорынның жалпы құрылымы: өндірістік (ғимарат, құрылыс), өндірістік емес
Өндірістің алғашқы нысаны жұмыс орны болып табылады. Бұл
Жұмыс орнының топтары аяқталып біткен өндірістік процесте, өнім
Ең алғашында бірнеше операция қатар орындалады, одан кейін
Бірнеше учаскеден цех құралады. Кешенді құрылымға цехтың
Кәсіпорынның негізгі капитал салымдары бойынша:
-ең оңтайлы бөлу межелерін негіздеу;
-цехтарды, бөлімшелерді және жүмыс орындарын мамандандырудың деңгейін арттыру;
-цехтардың қуаттылығына қарай сәйкестілігін қамтамасыз ету;
-кәсіпорынның жер, құрылыс обьектілерінің коэффициенттерін есептеу;
-капитал салымдарының құрылымын бағалау жұмыстары жүзеге асырылады.
Кәсіпорын құрылымына әсер ететін факторлар: өнім өндірудің
кәсіпорын өлшемі;
-өндіріс процесінін сипаттары мен ерекшеліктері;
-өндірісті механикаландыру мен автоматтандыру деңгейі;
-орналасқан жері.
Кәсіпорынның оңтайлы құрылымын жүзеге асыру өндірісті қайта кұру,
Кәсіпорынның негізгі бөліктері технологиялық процесс бағыты бойынша: қопмалық,
Бұл тасымалдау ұзақтылығын және жүк айналымы көлемін қысқартуға
Кәсіпорынның оңтайлы құрылымының басты шарты — кәсіпорында еңбек
Кәсіпорын тұрақты шығындарды жоспарлаған кезде келесі мақсатты шешіп
1. Тұрақты және айнымалы шығындардың өтелуіне қол жеткізетін
2. Қажетті тұрақты шығындар мөлшерін есептеу және
Шығарылатын өнімнің минималды көлемін анықтау үшін рентабельділік
Рентабельділік =
(сатуда
түскен -
түсім)
Тұрақты шығындарды жоспарлау үшін олардың күтілетін құрылымын және
Мұндағы сатудан түскен түсім дегеніміз кәсіпорынның өндірістік, өзіндік
Кез-келген кәсіпорынның алғашқы қалыптасуы өндірістік процестен басталады. Кәсіпорындағы
Өндірістік процестердің күрделілігі —кәсіпорынның түрлі бөлімдер мен цехтарының,
Өндірістік процестін нәтижелігі өнім түрлеріне қарай: негізгі;
қызмет көрсетуші (оның ішінде: әлеуметтік, тұрмыстық, мәдени); басқару
Негізгі процесс технологиялық процесс болып табылады, яғни бұйымдардың
Негізгі операциялардың жиынтығы негізгі технологиялық процесс деп аталады.
Көмекші процесс кәсіпорынның ішкі жүйесінде пайдаланылатын өнімді дайындау
Қызмет көрсету процесі. Жұмыс нәтижесі ретінде белгілі бір
Белгілі бір деңгейдегі негізгі процестердің дер кезінде және
ІІ Шекті шығындар және оның фирма стратегиясындағы
ролі
Кәсіпкерлік қызмет процесінде кәсіпорын ақшалай шығын щығарады.
1. Шаруашылықты ұйымдастыру құқықтық түріне байланысты:
2. Салалық тиістілігі;
3. Капитал мен тауар нарығындағы шаруашылық субъектілерінің
4. Инвестицтяилық – қаржылық және есептік саясат.
5. Заңдылықтар ережелері мен принциптері бергіленген
Барлық ақша шығындарын үшке бөлуге болады:
1. Табыс алуға байланысты шығындар;
2. Табыс алуға байланысты емес
3. Мәжбүрлік шығындар.
Табыс алуға байланысты шығындарға өндірістік процесте қызмет көрсетуге,
Табыс алуға байланысты емес шығындарға тұтыну сипатындағы шығындар,
Мәжбүрлік шығындарға салықтар, салықтық төлемдер, бюджеттен тыс мемлекеттік
Табыс алуға байланысты емес шығындар: материалдық шығындар, еңбекақы
1. Өндірілген өнім сатылуы тиіс.
2. Сатылған өнімнен түскен түсім өз уақытында
Еңбекақы төлеу шығынына кәсіпорын еңбекшілеріне натуралды және ақшалай
Қосымша шығындарға әкімшілік басқару шығындары жалға төленетін шығындар,
Өнімді өндіру мен сату шығындары келесідей болып жіктеледі:
1. Есептік тіркелу берлгілері бойынша;
2. Өндірілген бірлігін қою тәсілі бойынша;
3. Шығын деңгейінің біртектілігі бойынша.
Кәсіпорнның шығынының есептік тіркелу белгілері бойынша бөлу
Оларды есептеу мен есептен шығару тәртібін регламент дейді.
Өнімнің шығарылуына байланысты шығындар:
1. Тұрақты шығындар.
2. Айнымалы шығындар
Тұрақты шығындар шығарылатын өнім көлемінің өзгеруіне байланыссыз болады.
Айнымалы және тұрақсыз шығындар – бұл шығындар өндіріс
Шығындарды тұрақты және тұрақсыз деп бөлу ең алдымен
Жалпы табыс - барлық өндірілген өнімді сатудан түскен
TR= P*Q
Мұндағы: ТR - жалпы түсім (табыс)
Q - сату көлемі
Р - тауардың бағасы
Орташа түсім жалпы түсімді сатылған өнім бірлігіне қатынасына
АR= ТR/Q
Мұндағы: АR - орташа түсім
Шекті табыс - шығарылатын енім санын қосымша бірлікке
МR= ТR /∆ Q.
Мұндағы: МR- шекті түсім
∆ ТК - жалпы түсімнің артуы
∆ Q - онім санының артуы
Енді орташа және шекті түсімдер шамаларының өзара қатынасын
Пайда категориясының экономикалық әдебиеттерде әр түрлі көзқарастармен келісілген
пайда - бұл кәсіпкерлік кызмет үшін марапаттау және
пайда - бұл тәуекел және белгісіздік үшін төлем;
пайда- бұл табыс пен шығынның айырмасы.
К.Маркстың пайда теориясы еңбек құн теориясына негізделген және
Қазіргі кездегі пайда туралы үсінік үш негізгі бағытта
Бухгалтерлік және экономикалық шығыншдарды ажыратқандай пайдаға қатысты екі
Бухгалтерлік пайда - өнімді сатудан түскен табыс пен
Экономикалық пайда - өнімді сатудан түскен табыс пен
Бухгалтерлер үшін пайда - бұл фирманың жалпы табысынан
Жетілмеген бәсекелестік жағдайында, егер фирма нарықта монополиялық жағдайды
Фирма үшін үлкен табыстың қайнар көзі - ашық
Пайда нормасы - бұл процентпен өрнектелген пайданың өндіріс
Жетілген бәсеке жағдайьшда фирмалар небәрі өнім шығару көлемін
Жетілмеген бәсеке жағдайында фирма бірмезгілде екі параметрді анықтайды:
Жетілмеген бәсеке жағдайында фирма бағаға ықпал ету мүмкіндігіне
Кей жағдайда пайданы жоғарылату емес, шығынды азайту мақсаты
ІІІ Нарық жағдайында өнімді өндірудің шығындары және
Ауыл шаруашылық өндірісі процесіне еңбек құралы және еңбек
Өндіріс құралдары ұзақ уақыт бойы пайдаланылады. Осы уақыттың
Еңбек заттары, жаңадан жасалған өнімнің негізін құрай отырып,
Еңбек қүралдары кәсіпорындарында әдетте, негізгілер түрінде көрінеді, ал
Қолданыстағы ережелерге сәйкес, құны 600 теңгеге дейінгі еңбек
Ауылшаруашылық кәсіпорындарында табиғаттың өзі берген өндірістің басты кұралы
Ақшалай бағалауда көрсетілген негізгі қорлар негізгі құралдар деп
Негізгі құралдарды есептеуді дұрыс ұйымдастыру және тозу мөлшерін
Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді.
Өндірістік құралдар — бұлар өндіріс процесіне тікелей қатысатын
Негізгі өндірістік қорлардың пайдаланылуын сипаттайтын жинақтаушы экономикалық көрсеткіш
Өндірістік емес — тұтынуға арналған негізгі құралдар. Олар
Негізгі құралдар халық шаруашылығының салалары бойынша топтастырылады;
Ауыл шаруашылығы (егін шаруашылығының мал шаруашылығының және жалпы
өнеркәсіп (өнеркәсіптік өндірісте пайдаланылатын үйлер, жұмысшы машиналар, май
құрылыс (құрылыс алаңдарында пайдаланылатын — мұнаралы крандар, бетон
сауда және қоғамдық тамақтану (технологиялық жабдықтар, автолавкілер);
тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және халыққа тұрмыстық қызмет көрсету.
денсаулық сақтау, дене тәрбиесі және әлеуметтік қауіпсіздендіру (денсаулық
халыққа білім беру (мектептердің, балалар ясли-бақшаларының, балалар үйлерінін
мәдениет (мәдениет сарайлары мен үйлерінің, клубтардың, оқу үйлерінің,
өнер (мәдениет үйлерінің ғимараттары мен инвентарьлары, сахнаның жабдықтары).
Арналған мақсатына қарай бұйымдық-заттық белгілерін ескере отырып, негізгі
ғимараттар — еңбек етуге, тұруға, халыққа әлеуметтік-мәдени қызмет
құрылыстар— еңбек затын өзгертуге байланысты емес сол немесе
өткізгіш жабдықтар — электр, жылу немесе механикалық қуаттарды
Қорытынды
Қорыта айтқанда кәсіпорын шығындары және оның түрлері, кәсіпорын
Ақшалай бағалауда көрсетілген негізгі қорлар негізгі құралдар деп
Негізгі құралдарды есептеуді дұрыс ұйымдастыру және тозу мөлшерін
Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді.
Өндірістік құралдар — бұлар өндіріс процесіне тікелей қатысатын
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Артыкова Б., Назыкеева Б. «Саяси экономия» жоғарғы
2. Әубәкіров, Я.Ә., Абдуллаев А.А. «Саяси
3.Әубәкіров «Экономика теория негіздері» А -
4.Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.б., Жақыпова Ф.Н., Т.П.
5.Дүйсенбаев К. Ш., Э.Т. Төлегенов., Ж.Г. Жұмағалиева «Кәсіпорынның
6. «Заң» Республикалық құқықтық, журнал
7. Мельников В.Д., Ілиясов К. «Қаржы» Алматы, 1994ж.
8. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. К.орын экономикасы.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
10. Қазақстан Республиксының еңбек туралы заңы. Алматы 2000ж.
11.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік»
12. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
13. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер» Алматы,
14. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А,2002ж.
15. Оңтүстік қазақстан газеті 26-желтоқсан 2007
16. Заң газеті, 2007ж. 19 сэуір, 3 бет
17. Мүса.С, Егеменді Қазақстан, 2007ж. 18 шілде, Ібет
18. ҚР Парламентінің Жаршысы, 2005ж. №19. 3 бет
19. Заң жэне Заман, 2007ж. №4. 32 бет
20. «Экономикалық теория негіздері» Оқулық, Алматы, 1998ж.
Өнім шығымын бір бірлікке арттырғанда жалпы шығындардың
АС- орташа жалпы шығындар
АVС - орташа өзгермелі шығындар
АҒС - орташа тұрақты шығындар
МС - шекті шығындар
Шекті және тұрақты шығындар және оның фирма
стратегиясындағы ролі
Қазақстан Республикасы нарық жағдайында өнімді өндірудің
Аннотация
Курстық жұмыста кәсіпорын шығындары және
Қазақстан Республикасының кәсіпорын шығындары және оның
Курстық жұмыс 27 бет компьютерлік тексте берілген,
2 диаграмма қосымшаларымен 20 түрлі әдебиет
5
Директ костинг
Залалсыздықты талдаудың жалпы түсінігі
Зиянсындық нүктесі
Директ-костинг әдісі туралы
Залалсыздық нүктесі
Директ-костинг есеп жүйесінің басқару есебіндегі мәні мен маңызы
Өндіріс шығындарының мәселесіне кіріспе, шығындардың түрлері, К. Маркс бойынша шығындар құрылымы. қазіргі таңдағы экономикалық теориялар
Операциялық тетік нәтижесін талдау және бағалау
Шығындар
Шығындардың бөлінуі