Көміртектің қос тотығы
Мазмұны.
Кіріспе...............................................................................................................1
бөлім
Бүкіл тірі организмнің негізі -
Әлемдегі әсемдік бұйым ретінде танымал, табиғаттағы
1.3 графиттің түрлері мен өнеркәсіпте
1.4 графиттің алынуы.......................................................................12
1.5 графит пен алмастың
1.6 көміртектің химиялық- физикалық
1.7 табиғи қосылыстарда көміртектің ерекшелігі.........................15
қорытынды.....................................................................................................24
1,8 пайдаланылған әдебиеттер.........................................................25
Кіріспе
көміртек өте көп тараған элементтер қатарына
дегенімен оның маңызы ерекше,
сонымен қатар, көміртек
құрамында көптеп кездеседі.
көміртегінің екі аллотропиялық
алмас-дүние жүзіндегі нарықтық сұранысқа
зергерлік бұйым ретінде қолдануда,
кеңінен қолданыс тауып келеді.
1бөлім
1,1
көміртек системасының -(carboneum), с , -менделеевтің
4 тобындағы химиялық элемент,
12,01115
көміртек өте көп тараған элементтер
бірақ оның маңызы
тірі организмнің негізі болып табылады.
көміртек жаратылыста дербес күйде,
қосылыстардың құрамында болады.
сонымен қатар, көміртек ыдырауының
дейінгі радиоктивтігі изотоптары бар.
көміртектің екі аллотропиялық түрі
графит, сондай-ақ амофты көміртек (күйу
болады. аморфты көміртек
қыздырғанда оттекпен әрекеттесіп
со түзеді.
Көміртектің қос тотығы
Көміртек қос тотығы, көмір ангидріді, көмірқышқыл газ,
со2-көміртектің оттекпен қосылысы. көміртек тотығымен жанғанда түзіледі, түссіз,
оны құрғақ мұз дейді. сумен әрекеттескенде көмірқышқыл түзіледі
к.қ.т-н кибб аппаратында мәрмәрді тұз қышқылымен ыдыратып
бұдан шыққан к.қ.т-н арнайы әдістерімен тазартады. к.қ.т-н негізінде
көміртек галогендерімен cf4,ccl4,cbr4 cj4 қосылыстарын түзеді маңыздысы-төрт
(тетрахлорметан) ссl4 ол ауа, жарық, концентрациялы
күкірт қышқылы т.б әсеріне төзімді.қалыпты тем-да
қосып қыздырғанда тиісті көміртегі алынады.
денсаулыққа зиянды, оның ауадағы конц 0,02 мг/л-ден аспауы
көміртек тотығы- иіс газы, со,-
көлем) спиртте жақсы
өздігінен тұтынады. жоғары тем-да
ккал/моль жылу бөлінеді.
хлормен. де реакцияға түсіп,
көміртек тотығы көптеген заттарды
бірі мыс. одан ароматты альдегидтер,фщрмамид,
үшін өндірістегі және бөлмедегі
әсер ету арқылы к.т
жүрек қызметін күшейтетін дәрі беру,
көміртектің көміртек балқыған металдарда мыс.
химиялық жағынан көміртек кәдімгі
бірақ жоғары тем-да химиялық активтеніп,
бейметалдардың да, көпшілігімен реакцияласады.
тотықсыздандырғыш ретінде қолданады.
қатты заттардың сыртқы бетімен газ,
1785 ж россия академигі
адсорбциялық өрістің күші адсорбциялаушы
заттың табиғатына , оның бетіндегі
суына тәуелді. сондай-ақ
адсорбциялаушы беттің аумағына да
адсорбцияланып қонған бөлшек қозғалмайтындай болып
үзіліп кетеді, оның орнына басқасы
ақтығында адсорбциялық тепе-теңдік туады, демек
бөлшек үзіліп шығады 131-сурет
бұл тепе-теңдікте концентрация және
ле шателье приципі бойынша
ле шателье –браун принципі
тепе-теңдіктің ығысу приципі-жүйені термодинамикалық
сыртқы әсердің салдарынан сол
әлсірететін процестер пайда болады
жүйені қыздыру кезінде жүйеде
ал суыту кезінде жүйеде жылудың
өтетін өзгерістер мыс. химиялық
қысымның артуы кезінде тепе-теңдіктің
көлемнің өсуімен қабаттаса жүреді.
тепе-теңдіктің ығысу принципінің температураға
айтқан 1884 ж ал, оның
француз ғалымы а. ле .
намикалық түрдегі дәлелін неміс
келтірген. ле. шателье - браун
тепе-теңдігінің ығысу бағытын тепе-теңдік шартын
адсорбциялық процестердің сырын ашуға н.а.
в.г.хлопин еңбектері көп жәрдем
хлопин.виталий григорьевич-совет химигі ссср ға-ның
академигі соц. еңбек ері рсфср-дің
қайраткері. хлопин платина тобына жататын
завщдын салуды ұйымдастырып сол
радиэлементтер химиясы, геохимиясы жөнінде
оны хлопин заңы деп атайды.
әрбір қатты заттың бөлшектері ( молекула, атом,
заттың табиғатына, оның бетіндегі бөлшектеріне тәуелді.
1,2 алмас
алмас( грек adamas -бұзылмас ,
минерал көміртектің с кристал
куб, октааэдр, рембододекаэдр,, тетраэдр, сондай-ақ
олардың араласқан түрінде кездеседі.
нарықтық сұранысқа байланысты алмас кристалдары\
зергерлік алмас-мөлдір, ақаусыз( қуыссыз, жарықшасыз
ол әсемдік бұйымы болуымен
техникалық алмас –ұнтақ немесе тиісті
келтірілген кристалдар түрінде қолданылады.
1990 ж және 1995 ж дүние
өндірілді. оның ішіндегі жоғары сапалық
алмастық үлесі 15 % жартылай
байланысты. 20-шы ғасырдың 50-ші жылынан
карат жолға қойылған. алмастың
оңтүстік африкада,австралияда, индияда, бразилияда,
ресейде саха-якутия орналасқан.
қазақстанда ірі құмдыкөл алмас кент
23 карат . алмастың судағы
халық мед-да тері ауруын мерезді емдейтін
қолданылады.
табиғаииа кездесетін алмас түйіршіктерінің салмағы
0,1-1,0 караттан аспайды. салмағы 100 караттан
кристалды өте сирек кездеседі. және оларға
мыс.. оңтүстік африкада 1905 ж табылған
ірі **куллинан** алмасының кристалының
/621,2 г/ болған. кейін одан әр
алмастың меншікті салмағы 3,5-4,0 г/см3 алмас
сынған жері бұдыр келеді, электр тоғын
түссіз, ақ, сары қызыл, жасыл болып келеді.
әр түрлі болып келуінің себебі..
дейін (si al ca mg
берік, селитра мен соданың қоспасында 500
көмір сияқты жұмсақ тектестермен салыстырғандағы
орасан қаттылығына оны құрайтын көміртек
тереңдікте, жоғарғы мантия,аумағындағы зор температура
қысым әсерінен пайда болады. ол
басқаша айтқанда қопарылыс, түтіктері алмас
1,3
графит-( гр: grapho-жазамын ) минерал, көміртектің жер
ең жиі кездесетін, әрі тұрақты гексодондық
гексогональдік сингонияда кристалданады
табиғатта кристалы жетілген графит жиі
түсі қара,сұр сұр қара, ұстағанда
меншікті салмағы2,2г/см3 балқу т 3850+50с
жақсы өткізеді.қышқылға төзімді, жоғарғы тем-да
отқа берік, балқыған металға салса еріп,
щксидтер түзеді, балқыған селитрада
жеңіл өңделеді жұмсақ майысқыш
нейтрон сәулесінен әсер еткенде
құрылымы жағынан графит айқын
кристалды және графитиодтар болып
графиттің негізінен құрамында битумды
саздардың қатты метаморфтануға салынуынан
20 процентке жетеді. кейін одан
кентастағы графит қабыршағы флотация
графиттің алынуы
графитті жасанды жолмен алуға
элекр пешінде 2200 с гр-тан астам
антроцит графитке айналады. домна пештерінде
дейді. карбидтерді термиялық жолмен
графит бөлінеді. графиттің химиялық-физикалық
ерекшелігі оны өнеркәсіптің алуан
мүмкіндік береді. графиттен отқа
қозғалғыштарының кейбір бөлшектері жасалынады
электр техникада ( гальваникалық элементтер,
өте таза жасанды графит
нейтрондарды баяулатқыш ретінде пайдаланылады.
графиттен карандаш пен бояу
графитті қазіргі кезде қолдан
күшті тоқ жібереді, соның салдарынан
жасанды графиттің табиғи графиттен
арқылы түсіндіріледі.
алмас пен графиттің ішкі
көміртек атомдары алмаста sp3 гибриттік
алмаста көміртектің әрбір атомы
орналасқан. сонымен алмастың кристалын
қарауымызға болады. мұндағы атомдар
графитте көміртектің атомдары дұрыс
бұрыштарында орналасқан, ол бұрыштардың
жазықтарда жатады. әрбір көрші жазықтың
жұққыш болады. көміртек атомдары графитте
күйде болады.
алмас пен графиттен басқа
карбин шымқай қара түсті
тұрақтысы графит көміртектің
заттардың бірі -түрлі отындар.
отын қатты, сұйық, және
қатты отын-- қазба көмірлер,
слонецтер.
сұйық отын—мұнай және олардың
газ түріндегі отын—табиғи, генератор, су
газдары.
отынның маңызы ерекше, ол
ауыл шаруашылығында, үй шаруашылығында
қатты отынға жататын --- шемтезек
шымтезек көмір түзілу процесінің бірінші
өнім. шымтезек талшықты жердің
шымтезекте көміртек 65%-тен артпайды.
шымтезектің кемістігі –күл көп қалады.
ағаш отында 50 проценгттей көміртек
жанғыш слонецтер—негізінде жануарлар қалдықтарынан,
не өсімдік текті органикалық затпен
машина майларын және түрлі
өнімдер алған әлде қайда
газ түріндегі отын- отындар ішіндегі
лысы .өндірістердің көпшілігінде отынның
яғни оның туғыза алатын ең
сұйық отын мұнайды---форсунка деп
жаныпқатты отыннан гөріжоғарылақ тем-ға
газ түріндегі отын ауамен өте
сондықтан оның пирометриялық эффекті бәрінен
осының арқасындагаз отыны 1800гр-қа дейін
табиғи газ жер қойнауынан
сутектерден тұрады. табиғи газды
синтезге, әсіресе, қазіргі кезде
қатты отын
қазба көмірлер—отынның көп тараған
бұл ерте замандағы ағаштардың
айрылғаннан түзілетін заттар. мұндай айырылу
оттек пен сутек бөлініп
қазақстанда қарағандыдан басқа екібастұз
қазба көмірдің басты 3
антрацит-қазба көмірлердің ескісі, тығыз, жылтыр
құрамында 96%-тей көміртек болады.
тас көмір –қазба көмірлердің ең
құрамында 85-91%көміртек болады.
қоңыр көмір- көмірлердің жасы, күлі көп/ 7-38%/
қолданылады. соңғы кезде қоңыр көмірді
қатынасында сутекпен араластырып қысып,
көмірдің соның ішінде ағаш көмірінің, адсорбциялағыш қабілетіне өте
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде 1915 жылы
Екі рет ленин орденімен
Көміртектің химиялық қасиеті.
Кәдімгі температурада көміртек инертті, тек
Көміртектің металдармен, галагендермен күкіртпен,
Карбит үш топқа бөлінеді:
1 тұз тәрізді
2 сіңіру карбиттері – бұл
қасиетері жағынан да металдарға -
3 қалған карбиттер -
карбиттердің ішіндегі қазіргі кездегі
сао+3с=cacl2+co
Көміртек оксиді- түссіз, иіссіз
Көміртек оксиді 0,05 бар
Генератор газы, не ауа газы
Мұнда әрі көмір оксиді әрі
Су газы түзілу реакциясы
жер астында орындалатын көмір
бұл тәсіл бойынша лавада
көмір қазатын және тиетін
бұрын бір лавада 300-400 т
көмір өнеркәсібі-ауыр индустрияның аса
ссср дүниежүзінде 1-ші орын
респуликада көмір өндірісінің өркендеуіне
өндірілетін көмірдің
таман қарағанды бассейінде көмір
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1глинка н.л. жалпы химия
бірімжанов б.а нұрахметов н.н жалпы
химия, алматы:ана тілі,1992
бірімжанов б.а жалпы химия
қазақ энциклопедиясы 4-5-6-11 томдар.
Байқоңыр космодромының биосфераға әсері туралы
Бүкіл тірі организмнің негізі - көміртек
Байқоңыр космодромы туралы шолу
Байқоңыр космодромы және оның Қазақстан биосферасына әсері
Атмосфераның химиялық ластануының ғаламдық әсерлері
Атмосфераның ластануы туралы
Қазақстан мен Ресей мемлекеттерінің арасындағы келісім – шарт
Байқоңыр космодромының биосфераға әсері
Қанықпаған көмірсутектер туралы
Байқоңыр космодромының көлемі 6717 шарлы шақырым