Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне банкілерден берілетін несиелер және соларжылдар кезеңінде
Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................…4
1 ТАРАУ. БАНК НЕСИЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ............................5
1.1. Несиенің маңызы мен функциясы..............................................................5
1.2. Несие беру шарттары мен жіктелімі........................................................10
1.3. Несие берудің негізгі принциптері...........................................................17
2 ТАРАУ. Қазақстандағы шағын жӘне орта бизнеске
несие беруді талдау......................................................................................21
2.1. Еуропалақ қайта құру және даму бағдарламасы бойынша Қазақстанда,
2.2. Қазақстандағы шағын және орта бизнестің жағдайын талдау..............30
2.3. Қазақстанның қазіргі несиелік жүйесін талдау.......................................32
2.4. Кәсіпкерлік фирмаларды несиелендіру ерекшеліктері...........................34
3 ТАРАУ. Қазақстандағы шағын жӘне орта бизнестің
3.1. Қазақстандағы шағын және орта бизнеске несие беру мәселелері.......45
3.2. Кіші несиелеу – Қазақстандағы шағын және орта бизнесті
қолдау пішіні.....................................................................................................48
3.3. Қазақстандағы несиелік бюро...................................................................54
ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................65
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан
"Коммерциялық банк" термині, банкілер басымды жағдайда саудаға (commerce), тауар
Осының бәрі жалпы несиелендіру процесін және оның жеке аспектілерін
Негізгі дипломдық жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімі
1 ТАРАУ. БАНК НЕСИЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Несиенің маңызы мен функциясы
Несие – қарызға ақша немесе тауар беру, ереже бойынша,
Несиенің пайда болу және өркендеу мүмкіндігі капиталдың ауыспалы айналымымен
Негізгі капитал құнының ақша нысанында біртіндеп қайта құрылуы, босатып
Экономикадағы несиелік қатынастар белгілі бір әдістемелік негізге орналастырылады, оның
Несиенің қайтарымдылығы
Бұл принцип несиегерден алынған қаржылық ресурстардың, оларды қарызгер қолданып
Несиелендірудің отандық практикасында орталықтандырылған жоспарлы экономика жағдайларында “қайтарылмаған несие”
Несиенің мерзімділігі
Ол, несиені қайтарудың қарызгер үшін кез-келген ыңғайлы уақытта емес,
Несиенің ақылылығы. Несиелік процент.
Бұл принцип қарызгердің банктен алған несиелік ресурстарын тікелей қайтару
заңдық тұлғалар пайдасы мен жеке тұлғалар табысының жеке бөлімдерін
өндірісті реттеу және несиелік капиталды бөлу жолымен салалық, салалар
экономиканың өркендеуінің дағдарысты кезеңдерінде – банк тапсырыскерлерінің ақшалық қорларын
Несие капиталынан алынған жылдық табыс сомасының берілген несие сомасына
Тауарлардың мамандандырылған нарығына ұсынылатындардың бірі ретіндегі несие ролін қуаттай
Несие бағасы, тауарлар өндірісінде еңбектің қоғамдық қажетті жұмсалуы анықтаушы
нарықты экономиканың өркендеуінің айналсоқпалылығы (құлдырау кезеңінде несие проценті, қағида
инфляциялық процесс қарқындылығы (практикада несие процентінің жоғарылауынан бірнеше қалып
орталық банктің коммерциялық банктерге несие беру процесінің есептелу саясаты
халықаралық несие нарықындағы жағдайлар (мысалы, АҚШта 80 жылдары жүргізілген
жеке және заңдық тұлғалардың ақшалай қорларының динамикасы (оларды
әлеуетті қарызгерлердің сәйкес категорияларының тұтынушылық және несиелік ресурстарын анықтайтын
өндірістің мерзімділігі (мысалы, Ресейде несие процентінің мөлшерлемесі тамыз және
мемлекет беретін несиелер мөлшері мен оның қарыздары арасындағы қатынастар
Несиенің қамтамасыз етілуі
Бұл принцип қарызгердің өзіне алған жауапкершілігін бұзу мүмкіндігі болғанда,
Несиенің мақсатты сипаты
Несие операцияларының көптеген түрлеріне таралады, несиегерден алынған қаражатты мақсатты
Несиенің сараланған сипаты
Бұл принцип әлуетті қарызгерлердің әртүрлі категорияларына несиелендіретін ұйымдар жағынан
Қоғамның экономикалық жүйесіндегі несиенің алатын орыны мен ролі, бәрінен
Қайта бөлуші функция.
Нарықты экономика жағдайында несие капиталдарының рыногі, уақытша еркін қаржылық
Айналым шығынының үнемділігі.
Бұл функцияның практикалық жүзеге асуы, өнеркәсіптік және саудалық капиталдардың
Капиталдың шоғырлануын жеделдету.
Капиталдың шоғырлану процесі экономиканың өркендеуінің тұрақтануының қажетті шарты болып
Тауар айналымына қызмет көрсету.
Бұл функцияны жүзеге асыру процесінде несие тек қана тауарлық
Ғылыми – техникалық прогресті жеделдету.
Соғыстан кейінгі жылдары ғылыми – техникалық прогресс кез –
Сонымен несие – бұл уақытша қолдануға берілген құн мәселесі
Нарықты экономика жағдайларында несие келесі функцияларды орындайды:
- уақытша еркін ақшалай қаражаттардың шоғырлануы;
- ақшалай қаражатты, олардың кейін қайтарылуымен шарттап, қайта бөлу;
- айналымның несиелік құралын (банкнот және қазынашылық билеттер) және
- жиынтық ақша айналымы көлемін реттеу.
1.2. Несие беру шарттары мен жіктелімі
Анықтау бойынша несие, бұл бір жақтың екінші жаққа қарызға
Банктік несие, оның рәсімделуіне қойылатын талаптар, несиенің басқа түрлерінен
Біріншіден, бұл құқықтық қатынастар арнайы субъектілік құраммен сипатталады: осы
Екіншіден, егер қарыз шарты бойынша әлде тауарлық немесе коммерциялық
Үшіншіден, банк несиесі шартының ерекшелігі болып оның өтемді сипаты
Төртіншіден, несиенің қамтамасыз етілуі. Несиені өз уақытында қайтаруды қамтамасыздандыру
Бесіншіден, несие шартының қарыз шартынан ерекшелігі, несие шарты қарыз
Алтыншыдан, несиелік шарт міндетті түрде жазбаша нысанда қортындыланады. Мұндай
Жетіншіден, әрекеттегі заңға сәйкес несие шарты бойынша ақша
Коммерциялық банктермен кәсіпорындарға несие беру несиелік шарт негізінде жүзеге
Сол немесе басқа қарызгерге несие берудің тиімділігі туралы мәселені
- несиені алуға арналған тапсырыс;
- қарызгердің құрылтайлық құжаттарының, нотариалды расталған, көшірмесі (кәсіпорынды тіркеу
- салық инспекциясымен расталған, соңғы есеп беру мерзімінің балансы;
- жобаның өтелу мерзімінің техника-экономикалық негіздемесі;
- мәмілені мақұлдайтын шарттар (контракттар) көшірмесі;
- нотариуспен расталған кәсіпорын жетекшісінің, бас бухгалтерінің қолдарының үлгісі
- несиенің қамтамасыз етілетінін мақұлдайтын құжаттар (кепілзат
Қарызгердің қаржылық күйіне және басқада міндеттемелеріне тәуелді көрсетілген тізім
Берілген құжаттарды талдау нәтижесінде, сонымен қатар, мүмкін, қарызгердің шаруашылықты
Несие саясаты несиенің бағасы мен валютасы сияқты несие берудің
Несие бағасы басқа қаржы институттарымен ұсынылатын сыйақыдан, банк активтері
Несие валютасы. Несиелік тәуекелділікті басқару принциптеріне сәйкес банк берілетін
Несие валютасы қаржыланатын жоба сипаттамасына және валюталық рыноктың ағымдағы
Несиені сыныптауды, дәстүрлі түрде бірнеше базалық белгілер бойынша жүзеге
Банктік несие. Экономикадағы несиелік қатынастың ең кең тараған нысаны
- Онкольдық несиелер, несиегерден ресми хабарлама түскеннен соң белгіленген
- Қысқа мерзімді несиелер, қарызгердің меншікті айналымды қаражатының уақытша
а) ең қысқа мерзімдермен, көбінесе бір айдан аспайтын;
б) процент мөлшерлемесімен. Несиені қайтару мерзіміне кері пропорционал;
в) негізінен айналым аймағына қызмет көрсетумен, өйткені өндірістік сипаттағы
- Орта мерзімді несиелер, бір жылға дейінгі мерзімге беріледі
- Ұзақ мерзімді несиелер, инвестициялық мақсаттарда қолданылады. Орташа мерзімді
Өтеу әдістері:
- Қарызгер жағынан біруақыттық жарнамен (төлеммен) өтелетін несиелер. Қысқа
- Несиелік шарттың әрекеттегі барлық мерзімі ішінде мәулеттік өтелетін
Несиелік процентті өндіріп алу әдістері:
- Проценті оның жалпы өтелетін кезеңінде төленетін несиелер. Қысқа
- Проценті несиелік шарттың бүкіл әрекеттегі мерзімі бойында
- Проценті қарызгерге несиені беру кезінде банкпен ұсталып қалатын
Қамтамасыз етудің барлығы:
- Сенімгерлік несиелер, қайтаруды қамтамасыз етудің жалғыз
- Қамтамасыз етілген несиелер қазіргі банктік несиелердің негізгі түрі,
- Үшінші жақтардың қаржылық кепілдігіне несиелер, нақты кепілгер жағынан
- Жалпы сипаттағы несиелер, қаржылық ресурстардағы қандайда бір қажеттілігін
Мақсатты несиелер, банктен бөлінген ресурстарды тек қана несиелік шарттармен
Әлуетті қарызгерлер категориясы:
- Аграрлық несиелер – мамандандырылған несиелік ұйымдардың пайда болуымен
Коммерциялық несиелер, сауда және қызмет көрсету аймақтарында жұмыс жасайтын,
- Қор биржадағы делдалдарға берілетін несиелер, банктермен бағалы қағаздарды
- Жылжымайтын мүлік иелеріне ипотекалық несиелер, кәдімгі банктерменде, мамандандырылған
- Банкаралық несиелер – несиелік ұйымдардың шаруашылықты өзара әрекеттесуінің
Коммерциялық несие.
Вексельдік айналымды тудырған, экономикадағы несиелік қатынастың бірінші нысандарының бірі
Несиенің бұл нысанының негізгі мақсаты – тауарларды өткізу процесін
Несиегер ролінде мамандандырылған несие – қаржылық ұйым түспейді,
- коммерциялық несиенің орташа құны берілген уақыт кезеңіндегі банк
Қазіргі жағдайларда практикада коммерциялық негізінен несиенің үш
- өтеу мерзімі бекітілген несие;
- бөліктеп төлеуге қойылған тауарларды қарызгер нақты өткізгеннен соң
- ашық шот бойынша несиелендіру, бұл жағдайда коммерциялық несие
Тұтынушылық несие.
Оның басты ерекшелікті белгісі – жеке тұлғаларды несиелендірудің мақсатты
Несиенің бұл нысанының негізгі белгісі - әртүрлі деңгейдегі атқарушы
- қаржы ресурсының ерекше қажеттілігін керек ететін, нақты салалар
- банктер аралық несиелер рыногінде несиелік ресурстарды аукционды немесе
Мемлекеттік несие кезінде несиелік қатынастың негізгі нысаны болып мемлекет
Халықаралық несие.
Халықаралық деңгейде жұмыс істейтін, несиелік қатынастың жиынтығы ретінде қарастырылады.
Бірнеше базалық белгілер бойынша сыныпталады:
- несиелер сипаттамасы бойынша - мемлекет аралық,
- нысаны бойынша - мемлекеттік, банктік, коммерциялық;
- сауда жүйесіндегі орыны бойынша – экспортты несиелеу, импортты
Халықаралық несиенің сипатты белгісі болып жеке сақтану және мемлекеттік
Өсімқорлық несие.
Несиенің айрықшалықты нысаны. Шет елдік көздерде тек тарихи жоспарда
. Несие берудің негізгі принциптері
Несие берудің негізгі алты принципі (алты «Си» ережесі)
Сипаттама (Character) Тапсырыскердің несиелік тарихы. Осы тапсырыскермен байланысты басқа
Қабілеттілік (Capacity) Тапсырыскердің және кепілдіктердің түпнұсқалылығы. Қарызгердің заңдық статусы
Ақша қаражаты (Cash) Пайда, дивидендтер және бұрынғы сату көлемдері.
Қамтамасыз етілу (Collateral) Активтерді меншіктену құқығы, олардың қызмет көрсету
Шарттар (Conditions) Саладағы тапсырыскер жағдайы және нарықтағы
Бақылау (Control) Банк қызметіндегі сәйкестікті заңдар және несиенің сипаты
1. Қарызгер сипаты. Несие инспекторы, тапсырыскердің несиені алу мақсатын
Егер несие инспектордың, қарызгермен берілген құжаттарды оқып болған соң
2. Қаражаттарды қарыз алу қабілеттілігі. Несие инспекторы несие сұраушы
3. Ақшалай қаражат. Кез – келген несиелік сұраныстың өзекті
Көрсетілген көздердің кез – келгені несиені өтеу үшін қаражаттың
Қолма – қол ақша ағымы = Таза пайда
Бұл теңдеудің бірден – бір артықшылығы, оның көмегімен банктің
4. Қамтамасыз ету. Несие тапсырысы бойынша қамтамасыз етуді бағалау
5. Шарттар. Несие инспекторы қарызгердің жұмысының қалай жүріп жатқанын
6. Бақылау. Қарызгердің несиелік қабілеттілігін бағалаудың соңғы факторы болып
«Алты «Си» ережесі» деп аталатын көрсеткіштер сұлбасы, қарызгердің несиелік
2 ТАРАУ. Қазақстандағы шағын жӘне орта бизнеске
2.1 Еуропалақ құру және даму банкінің бағдарламасы бойынша Қазақстанда,
Еуропалақ қайта құру және даму банкісі бағдарламасы шеңберінде банктік
1) жеке тұлғаларға және жекеше кәсіпкерлерге (патент
- Ең жоғары 10 мың АҚШ
- несиелер АҚШ долларымен немесе тенгемен
- несиенің максимал мерзімі - 12
2) жекеше кәсіпкерлерге (патент бойынша немесе куәлік
Ең жоғары 30 мың АҚШ доллары(ерекше жағдайларда 50
- несиелер АҚШ долларымен немесе тенгемен беріледі;
- несиенің жоғарығы мерзімі - 12 ай (ерекше жағдайларда
3) куәлік бойынша жұмыс істеуші жекеше кәсіпкерлерге және қызмет
- Ең жоғары 125 мың АҚШ доллары
- несиелер АҚШ долларымен немесе тенгемен
- несиенің максимал мерзімі - 24
Банкілік қарыздардың мерзімі және валюта бойынша шектелуі басты Банктің
Еуропа жаңғыру және даму банкісі бағдарламасы шеңберінде банкілік қарыз
Банктік қарыздар, тапсырыскердің ағымдағы шотына ақшаны есептеу арқылы немесе
Банкіде шот ашу несиені берудің міндетті шарты болып табылады.
Еуропа жаңғыру және даму банкісі бағдарламасы шеңберінде банкілік қарыз
- Жеке тұлғалар және жекеше кәсіпкерлерге арналған нысан;
- заңдық тұлғаларға арналған нысан (қосымша № 2)
Тапсырысқа қосымша, тапсырыскер Қосымша №1«а» және 2«а» көрсетілген құжаттарды
Берілген құжаттар пакетін несие эксперті түпнұсқамен салыстырады, “көшірме сенімді”
Экономикалық талдау.
Несие эксперті тапсырыскердің бизнес орынына барып, оның қызметінің
- резюменің қысқаша нысаны жеке тұлғалар мен жекеше
- резюменің толық нысаны, қысқаша нысан қарастырылмайтын, заңдық тұлғаларға
- егер несие инвестицияны қаржыландыруға берілетін болса, резюмеге
Талдауды жүргізу және ақша қозғалысының болжамын құру (Cash
Қалған жағдайларда Cash Flow құру қажеттілігі Еуропа жаңғыру және
Заңдық экспертиза
Сомасы 10 мың АҚШ долларынан жоғары тапсырыстарды қарау кезінде
- қарызгердің құрылтайлық құжаттарын тексерудің нәтижелері, банктік қарыз шарттарын
- жоғарыда айтылған мүлік бойынша ауыртпалығы және қарызы жоқтығын
- тапсырыскермен өзінің іс әрекеті үшін қолданылатын контрактілерін тексеру
- негізгі қаражаттарға меншіктену құқығын тексеру нәтижелері (несие экспертінің
Мөлшері 10 мың АҚШ долларынан аспайтын банктік қарыздар бойынша
Филиалдың экономикалық қауіпсіздігі Қызметін тексеру.
Экономикалық қауіпсіздік Қызметінің қорытындысы 10 мың АҚШ долларынан асатын
Қызметтері тіркеуді қажет етпейтін жеке тұлғалар мен жекеше кәсіпкерлер
- тапсырыскер тұлғасын куәлендіретін құжаттың көшірмесі
- салық төлеушінің тіркелу нөмірі (СТТН)
- анкеталық мәліметтер мен тапсырыс көшірмесі
Қызметтері тіркеуді қажет ететін жекеше кәсіпкерлер үшін:
- тапсырыскер тұлғасын куәлендіретін құжаттың көшірмесі
- салық төлеушінің тіркелу нөмірі (СТТН)
- кәсіпкердің тіркелуін мақұлдайтын құжат көшірмесі (куәлік, патент)
- анкеталық мәліметтер мен тапсырыс көшірмесі
Заңдық тұлғалар үшін;
- заңдық тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің көшірмесі
- кәсіпорынның салық төлеушінің тіркелу нөмірі (СТТН)
- кәсіпорынның құрылтайшыларының, жетекшілерінің, бас бухгалтерінің паспорттық мәліметтері және
- анкеталық мәліметтер мен тапсырыс көшірмесі
Экономикалық қауіпсіздік Қызметінің қорытындысы сұрау салуды және барлық қажетті
Берілетін банктік қарыздың қайтарымдығын қамтамасыздандыру
Берілетін банктік қарыздың қайтарымдығын қамтамасыздандыруда қабылданады: жылжитын және жылжымайтын
Қамтамасыз ету құрамы бойынша соңғы шешім Еуропа жаңғыру және
- қарызгердің жалпы қаржылық жағдайы;
- несиелік тарихы ;
- қамтамасыз етудің әртүрлі әдістері мен нысандарын қолданумен құрама
- банк қарызын өтеу үшін ынталандыру ретінде, қарызгерге арналған
- кепілзатқа берілген мүліктің өтімділігі.
Банк қарызын қайтаруды қамтамасыз ету бойынша құжаттарда қарызды беру
- міндетті мемлекеттік тіркеуге жататын мүліктерден өзгесіне, жылжитын мүлік
- банк қарызын қайтаруды қамтамасыз етуде қабылданған жылжымайтын мүлікке
Несие мөлшері
Құқық орнатушы құжаттармен қамтамасыз етілген сома,
Қамтамасыз етудің минимал қажетті кепілзат құнына проценттік қатынаста
10.000 USD дейін 50% кем емес
10.000 USD дан 30.000 USD
30.000 USD жоғары 85% кем емес
Банк қарызын қайтаруды қамтамасыз етудің минимал қажетті құны банк
Кепілзат заттарын сақтандыру міндетті емес, сақтандыру қажеттігі туралы шешімді
Банк қарыздары бойынша 30 мың АҚШ долларынан асатын сомада
ЕҚДБ бағдарламасы бойынша филиалдың Несие Комитетінің құрамына ЕҚДБ жағынан,
Сомасы 5 мың АҚШ доллары (Алматы Обласының филиалы бойынша
ЕҚДБ бағдарламасы бойынша филиалдың Несие Комитетінің мүшелерінің қолының үлгісі
ЕҚДБ өкілі Қазақстанның шағын бизнесі Бағдарламасының Үйлестірушісімен Банкке бағытталатын
Қазақстанның шағын бизнесі Бағдарламасы Банк қызметкеріне ЕҚДБ өкілінің өкілеттігі
ЕҚДБ бағдарламасы бойынша филиалдың Несие Комитетінің мәжілісіне берілетін құжаттар:
- несие экспертімен дайындалған резюме;
- заңдық қорытынды (қажет болған жағдайда);
- қамтамасыз етуді бағалау бойынша қорытынды;
- экономикалық қауіпсіздік қызметінің қорытындысы (қажет болған жағдайда).
Банктік қарыздарды беру тәртібі
ЕҚДБ бағдарламасы шеңберінде бір қарызгерге екі паралель банктік қарыздар
Банктік қарыз берудің тапсырысын қараушы Несие эксперті, оны ЕҚДБ
Back-офис функциясын орындаушы қызметкер (яғни банктік қарыз және кепілзат
Несие эксперті және Back-офис қызметкері қарызгердің несиелік құжаттамасын
Банк пен қарызгер арасындағы барлық шарттар тексеріледі,
Барлық шарттарға қарызгермен қол қойылғаннан соң, Филиал өз жағынан
Кепілзат шарттарын тіркеу (қажет болған жағдайда) қарызгермен, сәйкес несие
Барлық қажетті құжаттарға қол қойылып болған соң несие эксперті
Банкілік қарыз шартының үш данасына рұхсатнама қойылады: шартқа қол
Кепілзат шартының үш данасына (қажет болған жағдайда төрт данасына)
Банкілік қарызды өтеу
Банкілік қарызды және ол бойынша сыйақыны өтеу ЕҚДБ бағдарламасы
Сома мен төлеу жиілігі түрленетін, еркін график, қаржыланатын бизнес
Банкілік қарызды және ол бойынша сыйақыны өтеу қарыз валютасыменде,
Банкілік қарыздың Мониторингі
Банк бухгалтериясының қызметкері ЕҚДБ бағдарламасы бойынша банкілік қарызды
шоттарды ашу және жүргізу (шоттарды ашу туралы өкім негізінде);
банкілік қарызды қолданғаны үшін сыйақы есептеу
мерзімі өткен несие қарыздарының шоттарын ашу (банкілік
негізгі қарыз бен несие бойынша сыйақының мерзімі өткен сомасын
Филиал бухгалтериясының қызметкері несие экспертіне қарыз
Банкілік қарыз бойынша, ЕҚДБ бағдарламасы шеңберінде берілетін провизия жалпы
Банкілік қарыз бойынша провизиялар ЕҚДБ бағдарламасы шеңберінде берілетін, ҚР
Несие эксперті ай сайын банкілік қарыздың мониторингісін өткізеді, оның
- ағымды төлемдер мониторингі несие экспертінің қарызгермен
- кеңейтілген қаржылық мониторинг – қарызгердің қаржылық күйінің
- кәсіпорынға берілген әрбір банктік қарыз бойынша
- мөлшері 10 мың АҚШ долларынан
Бұл мониторингтің нәтижелері кеңейтілген мониторинг бойынша есеп берудің арнайы
Мониторинг ЕҚДБ өкілінің талабы бойынша тез арада жүргізіледі.
Мәселелі банктік қарыздар. Егер банктік қарыз мерзімі өткен несиелік
Қажет болған жағдайда Заң бөлімі мен қауіпсіздік қызметінің қолдауы
ЕҚДБ бағдарламасы бойынша Несиелік комитеттің филиалы жеке жағдайларда келесі
- сыйақыны өтемеу бойынша өсімақынының күшін жоюды және
- төлеу мерзімінің кідірісі қарызгер кінәсінен емес, техникалық себептермен
- форс-мажорлық жағдайларға байланысты қарызгер міндеттемесін орындай алмағанда;
- өсімақыны төлеу қарыз сомасын төлеуге қатер төгеді;
- форс-мажорлық жағдайларға байланысты егер төлемеу уақытша сипатта болса,
- қарыздың қайта құрылымдануы туралы (төлеу графигін өзгерту, қарыз
2.2. Қазақстандағы шағын және орта бизнестің жағдайын талдау
Табысты нарықты экономиканың негізінде үлкен және шағын бизнестің тығыз
Қазіргі кезде Қазақстандағы шағын бизнестің өркендеу жағдайы қоғамның
Шағын бизнес халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыздандырудада, барлық өркениетті елдердегі
Нарықты экономикаға өту кезеңінде бұл жағдай түбегейлі өзгере бастады.
Қабылданған заң шаралары бүгінгі күнде нақты нәтижелер беруде. Шағын
Өткен жылы Қазақстан Республикасында 2003 – 2004 жылдары шағын
2004 жылдың аяғында шағын кәсіпкерліктің тіркелген субъектілерінің саны, бағалау
Шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуінің жеделдеткен қарқыныекінші және үшінші
Бірінші және төртінші тоқсандарда шағын және орта кәсіпорындар жұмысының
Шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуінде Қазақстанның банкілік секторы маңызды
2005 жылдың қаңтарынан бастап банктердің несиелік нарықта белсенді саясаты
Орташа- және ұзақ мерзімді несиелер бойынша негізгі қарыз 0,5%
Ұлттық валютадағы несиелердің меншікті салмағы несиелердің жалпы көлемінде 2004
Банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне несиесі бір айда 1,5% қысқарып
Несие нарығында проценттік мөлшерлемелер 2005 жылдың қаңтарында бірқатар жоғарылаумен
Шағын және орта кәсіпкерлікті екінші деңгейдегі банкілермен несие берудің
Ұлттық Банк жағынан шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін несиелендіруді
Жалпы алғанда, соңғы кездерде келесідей ығысулар болды - өнеркәсіп
Қазіргі жағдайларда шағын және орта бизнестің және қызмет көрсету
2.3. Қазақстанның қазіргі несиелік жүйесін талдау
Тәуелсіздік жылдары Қазақстан Республикасының экономика саласында түбегейлі түрлендіру жаңғырулары
Экономикалық реформалар мен ішкі нарықтардың ашықтығы қазақстандық өндірісшілерді, нарықтық
Қазіргі уақытта ақшалы – қаржылы жүйенің қазақстандық моделі қалыптасуда.
1.ҚР құрылатын ақшалы – қаржылы жүйенің моделі елдің өзіндік
ҚР қаржылы секторлық моделі, ең болмағанында, германиялық және норвегиялық
Мемлекеттік ақшалай – несиелі және қаржы саясаты көп жағдайда
Банкілік сектордың ролі маңызды өзгереді, ол ЖІӨ (жалпы ішкі
Қағида бойынша, банкілік жүйенің пассивтері – ТМД елдеріндегі ақшалай
Байқағанымыздай, банкілік жүйелердің пассивтері, Ресей мен Беларуссияны қоспағанда, барлық
2005 жылдың 1 сәуіріндегі жағдай бойынша республикада 35 екінші
Екінші дәрежелі 24 банкілердің филиалдық желісі бар, банкілер филиалының
Банкі орналасқан жерден сыртта 21 банкінің есептесу – кассалық
Республикада 20 шет ел банкілерінің өкілдіктері ашылды.
2005 жылдың наурыз айы бойынша банкілік сектордың жиынтық есепті
Банктердің жиынтық активтері бүгінгі күндері 1 785,6 млрд тенгені
Банктердің несиелік портфелі, банкілер аралық қарыздарды есепке алғанда, есеп
Банктердің несиелік портфелінің сапасы 2005 жылдың 1 сәуіріндегі
Заңды және жеке тұлғалардан банкілердің тартуы арқылы келген салым
Екінші дәрежелі банкілердің табыстарының жиынтық сомасы 2005 жылдың 1
1995 жылдың қаңтарынан бері банкілік жүйенің сан бойынша қусырылуы
Айта кететін жайт, тек жаңа қаржылық институттар құру және
2.4. Кәсіпкерлік фирмаларды несиелендіру ерекшеліктері
Тұрақты экономикалық өсу этапында тұрып, Қазақстан әлуетті инвесторлармен қаражаттың
Соңғы жылдары макроэкономикалық жағдайлардың жақсаруы және қаржылық нарықтың тұрақты
Жалпы, халықтың тұрмыс жағдайы жоғарылады, тұрғындардың табыстары жайлап өсуде,
Сонымен қатар, Қазақстандағы несиелендірудің белсенді дамуының анықтаушы факторлары қатарына
“Несиеге өмір сүруге” қорықпайтын тұрғындар саны көбейді;
банктердің сыйақылық мөлшерлемелері төмендеу тенденциясына ие;
Несиелендірудің жаңа түрлерін ұсынуда банкілер өз қызметтерін едәуір жандандырды;
Экономикалық өсудің жоғары қарқындылығы тұрақты түрде ақша қаражатының жетіспеушілігімен
Осы жағдайларда банкілер жаңа несиелендіру спектрін кеңейтті және берілетін
Соңғы үш жылдың ішінде, экономикадағы банкілер несиелерінің көлемі бірнеше
Қазіргі кезде банктер активтерінің 60% - ке жуығы экономиканы
Қазіргі күнде Қазақстандағы несиелік нарық келесі беталыстармен сипатталады.
Экономикадағы банктер несиелері бойынша негізгі қарыздың жалпы көлемі ақпан
2004 жылдың ішінде байқалған, ұлттық валютаның нығаюы тенгемен берілетін
Ұлттық валютадағы несиелер 2,0% -ке өсті және 460,5 млрд.
Кесте 1.
Ұлттық валютада банкілермен берілген несиелер*
12.00 12.01 12.02 12.03* 01.04 02.04 03.04
135317 141 284 211 862 435 436 451 501
валютада:
126 709 129 818 190 173 388 320 402
емес заңды тұлғаларға
8 608 11 466 21689 47 116 49 306
тұлғаларға
* http://www.nationalbank.kz/
Сонымен қатар қысқа мерзімді несиелермен салыстыру бойынша орта- және
2 кесте.
Банкілермен берілген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер*
12.00 12.01 12.02 12.03* 01.04 02.04 03.04
Несиелердің жалпы сомасынан:
143 195 241 135 289 014 369 775 363
133 023 248 682 383 393 608 350 611
http ://www.nationalbank.kz/
Ұзақ мерзімді несиелер 4,8% -ке өсті және 640,7 млрд.
Ұзақ мерзімді несиелердің басымды өсуі, бәрінен бұрын, экономикалық субъектілердің
Біздің экономикамызға деген сенімділіктің жоғарылауы, біздің халақаралық рейтингіміздеде өзінің
Ал қарызгерлер түрлері бойынша несиелердің құрылымына келетін болсақ, несиелендіру
3 кесте
Қарызгерлер түрлері бойынша несиелердің құрылымы
кезең соңында, млн.тенгемен
12.00 12.01 12.02 03.03 12.03* 01.04 02.04 03.04
261570 459002 613793 632166 856345 850629 881034 896188 Банкілік
емес заңды тұлғаларға
14647 30815 58614 64486 121780 123992 132158 140449 жеке
тұлғаларға
276218 489817 672407 696653 978125 974621 1013192 1036637 Барлығы
* http://www.nationalbank.kz/
Экономиканың салалары бойынша банктік несиелендірудің қалыптасқан басымдылығына келер болсақ,
4 кесте
Экономиканың салалары бойынша банктік несиелер
кезең соңында, млн.тенгемен
12.00 12.01 12.02 12.03** 01.04 02.04 03.04
Барл. сала бойынша
276218 489817 672407 978125 974621 1013192 1036637 экономикалар
оның ішінде:
84283 166814 230786 273641 271507 281463 274954 Өнеркәсіп
30,5
25880 34,1
50600 34,3
76717 28,0
117354 27,9
110989 27,8
109227 26,5
105523 Меншікті салмақ, %
Ауыл шаруашылығы
9,4 10,3 11,4 12,0 11,4 10,8 10,2 Меншікті салмақ,
11958 22991 42700 75178 78491 81090 87222 Құрылыс
4,3 4,7 6,4 7,7 8,0 8,0 8,4 Меншікті салмақ,
16509 21112 20262 31453 30471 32906 37934 Көлік
6,0 4,3 3,0 3,2 3,1 3,2 3,6 Меншікті салмақ,
5895 11629 12777 7730 7539 7288 10019 Байланыс
2,1 2,4 1,9 0,8 0,8 0,7 1,0 Меншікті салмақ,
91839 151317 197846 276731 274750 287822 296326 Сауда
33,3 30,9 29,4 28,3 28,2 28,4 28,6 Меншікті салмақ,
39853 65353 91318 196038 200874 213398 224659 Басқалары
14,4 13,3 13,6 20,0 20,6 21,1 21,7 Меншікті салмақ,
Қысқа мерзімді несиелер
Барл. сала бойынша
143195 241135 289014 369775 363187 372473 367333 экономикалар
оның ішінде:
42772 82845 81537 100256 97822 96928 89754 Өнеркәсіп
12669 24 527 35 508 45 345 40 500
4328 9419 13 736 25 362 26 043 26
3553 6 245 7 055 8 845 7 764
5473 9 552 9 777 1 285 1 391
57366 85 089 113 609 146 261 143 906
17033 23 457 27 793 42 420 45 762
Ұзақ мерзімді несиелер
Барл. сала бойынша
133023 248682 383393 608350 611433 640719 669303 экономикалар
оның ішінде:
41511 83968 149249 173385 173685 184534 185200 Өнеркәсіп
13211 26073 41209 72010 70488 69343 67294 Ауыл шаруашыл.
7630 13572 28964 49817 52448 54996 59097 Құрылыс
12956 14867 13208 22608 22707 25005 30544 Көлік
422 2077 3000 6444 6148 6058 6125 Байланыс
34473 66229 84238 130469 130844 136771 141698 Сауда
22820 41896 63525 153618 155113 164014 179347 Басқалары
* http://www.nationalbank.kz/
Осыған қарамастан, банкілермен берілетін несиелердің басым массасы қарызгерлермен саудалық
Нарықты экономикаға өту жағдайларында, бүкіл дүниежүзіндегі сияқты, шағын бизнестің
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне банкілермен берілетін несиелер бір ай ішінде
Салалар қазындығындағы шағын кәсіпкерлік субъектілер үшін мөлшерлеме мониторингі 2004
5 кесте
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне банкілерден берілетін несиелер және солар
жылдар кезеңінде*.
Сала мамыр 2004ж. желтоқсан 2004ж. наурыз 2005ж.
Берілген көлем
млн. тенге Сыйақы мөлшерлемесі, % Берілген көлем,
млн. тенге Сыйақы мөлшерлемесі, % Берілген көлем,
млн. тенге Сыйақы мөлшерлемесі, %
Өнеркәсіп 4632,1 17,0 3659,1 16,5 4754,0 14,8
Ауыл шаруашыл. 4086,4 15,6 5602,5 15,3 5449,3 14,8
Құрылыс 2879,7 18,4 2450,5 15,6 7966,5 14,9
Көлік 290,5 17,7 721,3 17,4 441,1 16,8
Байланыс 94,2 16,4 52,8 13,0 82,5 14,4
Сауда 27006,0 17,1 19978,2 16,0 31194,6 15,0
* http://www.nationalbank.kz/
Бесінші кестеден көргеніміздей, сыйақы мөлшерлемесі өткен кезеңде, барлық салаларда
Сонымен қатар, шағын бизнесті несиелендірудің жағдайының мәнді жақсаруы, тек
Қазіргі кезде несиелер сапасы оң деп бағаланады. Банкілердің жинақты
6 кесте
Банкілердің жинақты несиелік портфелінің сапасын сипаттайтын көрсеткіштердің өзгеруі,
кезең соңында*.
Сыныпталатын несиелердің портфелдегі үлесі Желт.
2001 Маусым 2002 Желт.
2002 Маусым 2003 Желт.
2003 Қыркүй. 2004 Наурыз
2005
Стандартты 60,8 46,9 55,3 70,0 76,8 74,6 68,9
Күмәнді 34,7 47,3 39,2 24,9 21,2 23,7 27,9
Үмітсіз 4,5 5,8 5,5 5Д 2,0 1,7 1,7
* http://www.nationalbank.kz/
Қазіргі күндері банкілер қарызгерлерінің негізгі массасы — бұл барынша
Келешекте экономиканың нақты секторының негізгі салаларының өсуінің позитивтік беталысы
Сонымен, өткен жылдары, отандық несиелік нарықтың жұмыс істеуінің сандықта,
Мысалы, Ұлттық Банкі коммерциялық банк өкілдерімен кезекті кездесулер ұйымдастырып
Ақпан айында несиелер бойынша сыйақының орташа өлшемді мөлшерлемесі,
Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесі төмендеді (өазір ол
Экономиканың нақты секторына банкімен берілген несиелер көлемінің өсу
Жалпы, несиелер бойынша мөлшерлемелер соңғы үш жылда төмендеу беталысында
7 кесте
Банкілік несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемелерінің динамикасы
Желт. 2002г. Желт. 2003г. Желт. 2004г. Қаңтар 2005г. Ақпан
2005г.
Берілгені, барлығы 14,2 13,4 12,8 14,0 13,1 13,4
Банкілік емес заңды тұлғаларға 13,9 13,0 12,2 13,6 12,3
Жеке тұлғаларға 21,6 18,7 18,6 17,8 18,5 18,6
Ұлттық валютада 15,8 14,6 15,5 75,5 15,8 15,6
Банкілік емес заңды тұлғаларға 15,3 14,1 14,9 15,0 14,8
Жеке тұлғаларға 24,5 21,5 20,3 19,4 22,1 21,4
Шетелдік валютада 13,4 12,6 10,6 12,5 10,8 10,7
Банкілік емес заңды тұлғаларға 13,1 12,3 10,1 12,1 10,2
Жеке тұлғаларға 19,6 17,1 16,7 15,9 15,2 15,8
* http://www.nationalbank.kz/
Бұл төмендеу негізінен Қазақстанның банкілік қызмет көрсету нарығының біртіндеп
Сонымен, соңғы жылдардың беталысы Қазақстанның несиелік нарығының тұрақты даму
Несиелендірудің тиімді жұмыс атқаратын, үш деңгейлі жүйесі құрылады. Бірінші
2005 жылдың бірінші тоқсанында көптеген областарда несиелендіру көлемінің жоғарылау
8 кесте
Қазақстан аймақтары бойынша кәсіпорындарға берілген несиелер, 2004 жыл және
1 669 043 864 036 Барлығы
Оның ішінде
100 765 49 727 Астана қаласы
1 052 841 587 533 Алматы қаласы
12 048 3 509 Ақмола обласы
82 226 42 719 Ақтөбе обласы
3 830 2 501 Алматы обласы
47 211 15 608 Атырау обласы
48 188 27 536 Шығыс-Қазақстан обласы
12 545 6 585 Жамбыл обласы
25 018 11 156 Батыс-Қазақстан обласы
92 500 33 061 Қараганды обласы
45 724 23 630 Қостанай обласы
4 704 4 629 Қызылорда обласы
18 744 7 993 Маңғыстау обласы
35 585 21914 Павлодар обласы
10 143 8 105 Солтүстік-Қазақстан обласы
76 969 17 829 Оңтүстік-Қазақстан обласы
* http://www.nationalbank.kz/
Қортындысында айтарымыз, экономиканы несиелендіру саласындағы проблемелардың шешімі көбінесе банкілердің
Дегенмен, банкілердің инвестициялық әлуеттілігінің әлдеде жоғары еместігін мойындауымыз керек
Нақты сектор кәсіпорынының несиелік және дебиторлық қарыздарының фонында банкілердің
Сондықтанда, келешекте банкілер несиелендіруді тек қана депозиттерді тартумен емес,
3 ТАРАУ. Қазақстандағы шағын жӘне орта бизнестің
3.1. Қазақстандағы шағын және орта бизнеске несие беру мәселелері
Шағын кәсіпкерлік қолайлы емес экономикалық жағдайда, сонымен қатар Қазақстан
Макроэкономика аумағында қол жеткізген ұлттық валюта курсының қалыптасқанына, ақшалық
Сондықтан, шағын кәсіпкерлікті несиелендіру басымдылықты мемлекеттік міндетпен анықталады, ЕҚДБ
Қаржылық сұлба ретінде қосалқы несиелендіру қабылданды, яғни екінші деңгейдегі
Шағын және орта кәсіпкерліктің субъектілерімен (жұмыс және қызмет көрсету)
Қор қарызгерлері болып ірі банкілер түседі, оның ішінде
Шағын және орта бизнесті несиелендіру мәселесі тек макроэкономикалық факторлармен
Шағын және орта бизнесті қаржыландыру мемлекеттік реттеуді, қаржыландыру көзі
Қазіргі кезде шағын және орта бизнестің несиеленуі қормен тек
Әлемдік тәжірибе.
Жекелегенде, оны тасымалдаушы ЕҚДБ - шағын және орта
Бірқатар жағдайларда шағын және орта бизнесті қаржылай қолдау бағдарламалы
Нәтижесінде негізгі құжат несиелендірудің шарттары мен тәртібі,несиелендірудің «потолокты» шартында
Қосалқы несиелендіру сұлбасында көп нәрсе уәкілетті банктер белсенділігіне тәуелді.
Әртүрлі қаржылық және несиелік нарықтарда операциялар жүргізе отырып, банктер
Жәнеде, банктер, соған сәйкес банк капиталы да, республика бойынша
Ең басты мәселе.
Тапсырыскерлік базаны кеңейту үшін шағын және орта бизнес
Өз жұмысын өсіру үшін және айналым қаражатын толықтыру үшін,
Сұлбада көргеніміздей, жоғарыда айтылған проблемалар екі негізгі топқа бөлінеді.
Несиені беру шарттарымен байланысқан проблемалар, макропроблемалар деп аталатын топқа
Екінші деңгейлі банктермен, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне несие
Қазіргі уақытта қолданудағы шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерге несие
Пролемалардың екінші тобы микродеңгейде айқындалған сипатты болады, осыған байланысты
Шағын және орта бизнес Орталығы жүргізген зерттеулердің көрсеткеніндей, кәсіпкерлер,
Өз кезегінде банк қызметкерлері, кәсіпкерлердің банкке дайындықсыз келетіндерін
Осы мәселенің маңыздылығын және қажеттілігін есепке ала отырып, шағын
Зерттеудің негізгі мақсаты әрекеттегі процедураны кәсіпкерлердің бағалауы болып табылды
Зерттеуде Алматы қаласында жұмыс жасайтын, әртүрлі салалықты 48 шағын
3.2. Қазақстандағы шағын және орта бизнесті дамыту бағыттары
Қазақстандағы нарықтық қатынастың өркендеуі рыноктың әртүрлі тұтынушы тауарлармен қанығуымен
Шағын және орта кәсіпорындардың экономикалық ортасы динамикалы болып
Ірі қалаларда халықтың және өнеркәсіптің жоғары шоғырлануы өте жоғары
Қазақстандағы шағын және орта бизнестің өркендеуін қолдау және ынталандыруға
Жалпы шағын және орта бизнесті қолдау үшін қажетті заңдық
Бұған кәсіпорынның қаржыландыру проблемесын талдау және банк арқылы несие
Банктер ролі бөлшекті және корпоративті тапсырыскерлер депозиттерін қабылдау
Осы мақсатта ірі банкілер Қазаұстандағы жеке кәсіпкерлікті қолдауға болжалынған
Банктерге шағын және орта кәсіпорындарды қолдаушы арнайы бағдарламалар әзірлеу,
Микронесиелендіруді кеңейту үшін, өз ісін ашу үшін алғашқы капиталы
Биылғы жылдың біздің мемлекетіміз үшін реформалаудың кезекті этапының басталуы
Сонымен бірге, Үкімет мүшелерімен 2004 жылдың қорытындысы бойынша жасаған
Осы жылдан басталған Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министрлігімен
Бұл мақсаттарға жету үшін бағдарламада маңызды орын шағын және
Бұл жағдайдың аксиомасы сол, барлық өркениетті елдерде нарықтық
Практиканың көрсеткеніндей, шағын кәсіпорындар инновациалық ой мен өнімнің
Одан өзге, шағын және орта бизнестің күшті деп есептелетін
Біздің мемлекетіміздегі жағдайларда шағын және орта бизнес – экономиканың
Осы сектордағы үлкен әлуеттілікті сезе отырып, дүние жүзілік
Шағын кәсіпкерліктің аймағының ары қарай өркендеуінің жолдары мен әдістерін
Өз ісін ашуға шешім байлаған азаматтар үшін тиімді деп
Сонымен қатар, бизнес-инкубаторлар торының стратегиялық мәні көрнекі. Бұл жүйенің
Шағын және орта кәсіпкерліктің жайғасымының болуында және беріктенуіндегі мемлекет
Екіжақты серіктестіктің басты қорытындысы, ол Қазақстан Республикасының бизнес-секторының сыртқы
3.3. Қазақстандағы несиелік бюро
Қазақстанның Ұлттық Банкісі ЮСАИД және «Прагма» корпорациясымен бірігіп, Қазақстандағы
Конференцияның басты мақсаты осындай институтты біздің елімізде құрумен
Конференцияда қаралған мәселелердің маңыздылығына қарай, оның жұмысында екінші деңгейдегі
Жалпы белгілі, өз ісін кеңейту үшін және айналымды қаражатын
Банк қызметкерлері кәсіпкерлер банкке дайындықсыз келеді және оларға, несие
Банк өкілдері және басқа қаржы – несиелі институттар өкілдері,
Осы проблемамен байланысты мәселелерді зерттеу, кәсіпкерлер мен қаржы –
Конференцияда өз тәжірибелерімен несиелік бюро бойынша дүние жүзілік эксперттер
Несиелік бюро – бұл абоненттер атынан ақпаратты басқаратын және
Үш күннің үшінде конференцияда, тұтынушылық несиелер бойынша есеп беру
Конференцияға қатысушылар баяндамаларының нәтижесін қорыта келіп, Қазақстанда мұндай ұйымды
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісі Төрағасының орынбасары
А. Сайденов Қазақстанда несиелік бюроның 2006 жылы құрыла алатынын
Қорыта келе айтатын мәселе, бұл конференция экономиканың қаржылық және
Енді, жаңа өнеркәсіптік бағдарлама шеңберінде, шағын және орта кәсіпорындарды
Мемлекет шағын кәсіпорындарды ғана емес, сонымен қатар шағын
Мұндай фирмалардың экономиканы өркендету үшін маңызы одан ары жоғарылайды,
Осының бәрін шағын кәсіпорындар жасайды, бір жағынан банктік несие
Бұл бағытта көп нәрсе мемлекеттік органдармен орталықта және жергілікті
Бірнеше, шағын және орта бизнесті қолдайтын, екідеңгейлі бағдарламалар болуы
Шағын және орта бизнесті қолдауда маңызды орын алатын, күрделі
Маңыздығы төмен емес шаралар:
- меншік пен инвесторлар құқығын қорғауды беріктендіру;
- шағын және орта бизнес тауарын сыртқы рынокқа шығаруда
- бизнес жолындағы барлық кедергілерді жою, жемқорлықпен шешімді күрес
Өз кезегінде шағын және орта кәсіпорындар Үкімет пен жергілікті
Ол үшін олар қамтамасыз етілуі қажает:
- өзінің қаржылық қызметінің транспорттылығын, қаржылық – бухгалтерлік есепті
- менеджмент обласында мамандардың кәсіпкерлігін жоғарылату, бизнесті жүргізу;
- өз табысын тиімді қолдану, өз кәсіпорынының капиталдану деңгейін
- өз өнімін белсенді жарнамалау, франчайзингті өнімнің сапасын
Банкте өз жағынан экономикалық ортаның дұрыс болуына, тәуекелдіктің аз
Сонымен қатар банкілерден талап етіледі:
- меншікті және қарызды капиталды өсіру;
- несиелер бойынша проценттік мөлшерлемені төмендету;
- жедел салымдар бойынша ұзақ мерзімді депозиттердің өсуін ынталандыру.
Банктік жүйенің төмен капиталдануы, тез өсіп келе жатқан қазақстандық
Тәуекелдік факторлары банк жағынанда, кәсіпорын жағынанда байқалады. Банк жағынан:
-кәсіпорынның төменгі табыстылығы (рентабельдігі несие бойынша орташа мөлшерлемеден артпайды),
Кәсіпорын жағынан:
- банк капиталының жетімсіздігінен несиеге шығу қиындығы, проценттік мөлшерлеменің
Сондықтан өндірісті өркендету проблемасын шешуде банкке толығымен сенім білдіре
Сонымен қатар, өңдешң өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, энергетикада болып жатқан
Отандық банктер шикізаттық секторды әсіресе, мұнайды, несиелендіруге қатысатын мүмкіндігі
Шағын және орта бизнес осындай объектілерге жатады. Біржағынан шағын
Дегенмен, отандық шағын бизнесте әліде шешімін таппаған бірқатар проблемелар
Екінші жағынан шағын және орта бизнес Қазақстандаға экономиканың дамуында
Жүргізілген зерттеулер Қазақстанда франчайзингтік қатынастың өнеркәсіпте кеңінен таралуы үшін
Қазіргі кезде өз қызметін ары қарай кеңейтуге көп қиыншылықтары
Шағын және орта бизнес нарықты экономиканың негізін қалыптастырады
Өз кезегінде шағын кәсіпорындар сыртқы және ішкі рыноктарда бәсекелес
Бұл жағдайда өндіріспен және бәсекелесті қабілетті тауарлар мен қызмет
Қазіргі кезде Қазақстанда ешқандай мемлекеттік қолдаусыз және нормативті –
Бұл аймақта шағын және орта бизнес кәсіпорындарының ірі кәсіпорындармен
Осы сектордағы үлкен әлуеттілікті сезе отырып, дүние жүзілік
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің негізгі үлесі, 70% жоғары, бұрынғыша
Шағын және орта бизнестің негізгі параметрлерінің динамикасын талдау іскерлік
Қазақстан Респуликасы Үкіметі шағын және орта бизнесті қолдайтын бірқатар
- Қазақстан Респуликасы Үкіметінің жарлығы
- Қазақстан Респуликасы Үкіметінің жарлығы «Ауылшаруашылығы тауарын
- Қазақстан Респуликасы Үкіметінің жарлығы «Ауылшаруашылық
- Қазақстан Респуликасы Үкіметінің жарлығы «Мемлекеттік
Шағын және орта бизнестің өркендеуін қамтамасыз ететін Үкіметпен қабылданған
- шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін қолдауға бағытталған, қабылданған
- тиімді өндірістік – шаруашылықты қызмет үшін отандық өндірушіге
- несиелік ресурсқа шығу қиындығы;
- өнімнің, жұмыстың, қызмет көрсетудің стандартталу және сертификаталу жүйесінің
Шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің жыл
отандық шағын бизнесте әліде шешімін таппаған бірқатар проблемелар бар,
Шағын және орта бизнестің ары қарай өркендеуі мүмкіндікті, егер
Экономиканың қаралатын секторындағы жұмыстың күрт өзгерісі болуы үшін Қазақстандағы
ҚОРЫТЫНДЫ
2004 жылдың ішінде Үкімет Қазақстандағы шағын және орта бизнестің
Әлемдік практикаға сәйкес, шағын және орта бизнес қалыпты өркендеуші
2003-2004 жылдары, алдыңғы жылдарға қарағанда, шағын кәсіпкерліктің белсенділенуі
Дегенмен, осыған қарамастан, қарастырылған кезеңде шағын және орта кәсіпкерлік
Бұған қарама – қарсы 1998-2000 жылдары, шағын кәсіпкерлік
Қарастырылған кезеңде, шағын кәсіпкерлік секторында жұмыспен қамтылғандардың өсуіне қатынасы
2004 жылы шағын кәсіпкерлік секторында сапалы өзгерістер болған жоқ.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің негізгі үлесі, 70% жоғары, бұрынғыша
Шағын және орта бизнестің негізгі параметрлерінің динамикасын талдау іскерлік
2004 ж.шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуін кідіртуші негізгі жалпы
- экономиканың нақты секторындағы негізгі салалардағы өнімді және қызмет
- халықтың нақты ақшалай табысының өсу қарқындылығының тежелуі;
- 2003 жылмен салыстырғанда тұтынушы тауарлардың көп түрімен импорттық
Бұл жағдайды талдау шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеу тенденциясы
Шағын және орта бизнестің өркендеуіне едәуір ықпал ететін келесі
Шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуіне кедергі жасайтын басқа факторларға
Шағын және орта кәсіпкерліктің өркендеуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің жыл
Шағын және орта бизнес секторындағы жұмыс жағдайын жақсарту үшін
Өзінің Қазақстан халқына үндеуінде Президент Н.А. Назарбаев “Келесі мәселелерді
- салықтық алымды төмендету;
- меншікті және активті жариялы ету;
- несие ресурстарына шығуды жеңілдету;
- әкімшілікті процедуралар мен рұқсаттарды күрделендірмеу;
- бюрократтықтан және бақылау – тексеру органдарынан қору;
- шағын және орта бизнесті қолдаудың регионалдық орталықтарын құру,
Қазақстан халқына мемлекет басшысының жолдауындағы ережелерге сәйкес, қазіргі этапта
Бұл жағдайда өндіріспен және бәсекелесті қабілетті тауарлар мен қызмет
Қазіргі кезде Қазақстанда ешқандай мемлекеттік қолдаусыз және нормативті –
Кооперациялау (қауымдасу) негізінен қосалқы мердігер нысанында жүзеге асады, яғни
2005 жылы өндіріс көлемінің артуы 2004 жылдағы сияқты сауда
Негізгі көңілді шағын және орта бизнес кәсіпорындарының тиімді қызметін
Көрсетілген шаралардың орындалуы, сонымен қатар стандарттау мен сертификаттаудың қолданбалы
Орын алатын әкімшілікті кедергілерді болдырмау үшін бәрінен бұрын, шағын
Жүргізілген талдаулар негізінде, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне қатынасы
Көрсетілген проблемалардың оң шешілуі сәйкес нормативті – заңды актілерге
Қарастырылатын проблемаларды шешу бойынша ұсынылған шаралар практикада жүзеге аспайтын
Қорыта келіп айтатын болсақ, шағын және орта бизнестің өркендеуін
- шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін қолдауға бағытталған, қабылданған
- тиімді өндірістік – шаруашылықты қызмет үшін отандық өндірушіге
- несиелік ресурсқа шығу қиындығы;
- өнімнің, жұмыстың, қызмет көрсетудің стандартталу және сертификаталу жүйесінің
Шағын және орта бизнестің ары қарай өркендеуі мүмкіндікті, егер
Бұл қазіргі кезде жұмыс істейтін кәсіпорындардың, әсіресе ауыл шаруашылығы
Экономиканың қаралатын секторындағы жұмыстың күрт өзгерісі болуы үшін Қазақстандағы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Закон «О государственной поддержке малого предпринимательства», Указ Президента Республики
Закон «О банках и банковской деятельности» от 31.08.95г.
«Правила ведения документации по кредитованию банками второго уровня», утвержденные
«Правила о пруденциальных нормативах», утвержденные Постановлением Правления НБРК №219
Положение «О классификации активов и условных обязательств и расчете
Арыстанов А.К. Микрокредитование как форма поддержки малого и среднего
Банковское законодательство/Под ред. Е. Ф. Жукова, М.: ЮНИТИ, 2003.
Белых Л.П. Устойчивость коммерческих банков. М.: Банки и биржи.
Деньги. Кредит. Банки. /Под ред. Жукова Е.Ф., М.,2000.
Деньги. Кредит. Банки.
Дауранов И. и др. Малый. бизнес: проблемы оформления
Дауранов И. и др. Малый бизнес: итоги 2004, ожидания
Дауранов И. и др. Вопросы расширения доступа малых и
Дауранов И., Шишкина А., Рудецких А.// Банки Казахстана.-2002.-№ 11.
Дауранова Э. Кредитное бюро в Казахстане// Вестник предпринимателя. -
Каскирова М. Вклад в развитие: Банковский сектор// Деловая
Кононович Е.
Нурсеит Н. Текущее состояние и проблемы кредитования малого бизнеса
Программа малого бизнеса Европейского Банка Реконструкции и Развития //
Токсанова А.Н. Финансирование малого бизнеса// Финансы
Умбетов А. Оценить риск сложно, но возможно: О кредитовании
Царегор.одцева М.А. Банк кредитования малого и среднего бизнеса// Деньги
4
Ұзақ мерзімді несиелер
Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау мен дамыту. Жеке кәсіпкерлік туралы заң жайлы ақпарат
Шағын және орта бизнеске несие беру
Шағын кәсіпкерлікті дамыту
Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк дамыту туралы ақпарат
БАНК НЕСИЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ МӘНІ, МАҚСАТТАРЫ, ҚҰРАЛДАРЫ
Қазақстандағы орта және шағын кәсіпкерлікті несиелеу проблемаларын талдау
Жеке кәсіпкерлерге салынатын салықты талдап, оны жетілдіру жолдарын ұсыну
Қазақстан Республикасының шағын және орта бизнесінің даму бағыттары