ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1.ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН
1.1.Қаржылық есептіліктің қажеттілігі, сипаты мен мазмұны...........5
1.2. Қаржылық есептіліктің элементтерін тану және бағалау..........11
2.ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІ ҚҰРАСТЫРУ ТӘРТІБІ
МЕН ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ..................................................14
2.1.Бухгалтерлік баланс және оның сипаттамасы..............................14
2.2.Кіріс пен шығыс туралы есептілік және оны құру тәртібі..........18
2.3.Ақша қозғалысы туралы есептілікті құру әдістемесі..................21
2.4.Меншікті капиталдағы өзгерістер жайында есептілік.................24
2.5.Есеп саясаты туралы ақпарат және түсіндірме хаттамасы........29
2.6.Қаржылық есептілікті жетілдіру жолдары....................................32
3.ТАРАУ.ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ НЕГІЗГІ
КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ..............................................................41
3.1.Баланс активінің құрамы мен құрылымын талдау......................41
3.2. Баланс пассивінің құрамы мен құрылымын талдау.....................47
3.3.Баланс өтімділігін талдау ...............................................................57
3.4.Талдау арқылы ұйымның жағдайын жақсарту .............................61
ҚОРЫТЫНДЫ .......................................................................................63
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...........................................69
ҚОСЫМШАЛАР....................................................................................71
КІРІСПЕ
«Тәуелсіздікті алған алғашқы күннен бастап біз сіздермен бірге
Қазақстан Республикасы кәсіпорындарында, соңғы жылдары еліміздің экономикасының нарықтық қатынастарға
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы ТМД елдерінің ішінде алдыңғы қатарлы
Қоғамда қаржылық талдау біреудің орынсыз тілегінен емес, өмірлік аса
Халық шаруашылығы есептерінің арасында қаржылық есептіліктің алатын орны ерекше.
Нақты дипломдық жұмыстың мақсаты қаржылық есептілікке жалпы толық
әдебиетте көрсетілген ақпаратты
кәсіпорынның қаржылық есептілігін толық талдаудан өткізу;
> жағымды және жағымсыз жолдарын айтып, даму жолдарын көрсету.
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып Қазақстан
1 ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ
1.1.Қаржылық есептіліктің қажеттілігі, сипаты мен мазмұны
Есептілік деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін кешенді
кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету;
барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру;
бухгалтерлік пен жедел-статистикалық
әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.
Бұрмаланған есептілік үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері Қазақстан
Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» заңына
Үздіксіздік. Субъект өз қызметін жақын арада тоқтатуды топшылайды және
Жоғарда аталып өткен заңға сәйкесті қаржылық есептіліктің көрсеткіштерінің сапасын
Түсініктілік. Қаржылық есептілікте берілген
Орындылық.Қаржылық есептілікті пайдалунышылар ондағы мәліметтерге қанағаттануы тиіс; қаржылық, шаруашылық,
Сақтық. Кез келген шешімді қабылдаған кезде сақтық деңгейін сақтаған
Аяқтау және салыстыру. Қаржылық есептіліктегі ақпараттардың анықтылығын қамтамасыз ету
Жүйелілік. Пайдаланушы субъекттің қаржылық есептілігін, оның әртүрлі есептік
Алғашқыда айтылғандай есептілікке қойылатын негізгі талап оның анықтылығы мен
Қаржылық есептілік кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық қызметін бастапқы құжаттармен
> әр турлі шаруашылық фактілері құжатталады;
> есеп мәліметтері есеп
> есеп жиынтығы есептілік нысандарына көшіріледі: баланс, кірістер және
> кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметі талданады.
Есептілік жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін
Жылдық есеп меншік иелерінде немесе құрылтай құжаттарында көрсетілген мәліметтер
Қаржылық есептілікте жазбаларға өзгеріс енгізу жағдайы туындаса, осы жылға
Қазақстан Республикасының 2007жылдың 28 қаңтарындағы «Бухгалтерлік есеп пен
Есеп берудің негізгі үлгісі болып бухгалтерлік баланс саналады. Оны
Ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелердің өзара жабуға рұқсат етілмейді.
Сонымен, баланстағы ағымдағы активтер мен міндеттемелерді анықтау және олардың
Сонымен, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер, меншік
Кіріс және шығыс туралы есептілік нысаны табыс пен шығыс
өнімді, жұмысты, қызметті сатудан түскен табыс; ҚҚС, акциздер және
өнімнің, жұмыстың, қызметтің сатылған өнімдік құнына кәсіпорынның нақты
жалпы пайда - өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан түскен табыстан
қаржыландырудан түскен кірістер;
өзге де кірістер– кәсіпорынның негізгі қызметімен байланысты емес операциялардан
өнімдерді сату мен қызметтер көрсетуге арналған шығыстар;
әкімшілік шығыстар;
қаржыландыруға арналған шығыстар;
өзге де шығыстар;
үлес қосу әдісімен есептелетін ұйымдардың пайдасының/залалының үлесі;
табыс салығы бойынша шығыс - № 11 БЕС «Табыс
салық салынғаннан кейін әдеттегі қызметінен алынған табыс (зиян)-салық салынғанға
корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар;
аздық үлесі;
кезеңдегі жиынтық пайда(залал) - есептік кезеңде кәсіпорынның алған қаржылық
Сонымен, кіріс және шығыс туралы есептілік нәтижелері: «Өткізілген дайын
Кәсіпорындар мен ұйымдар өз қызметі барысында басқа заңды және
ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақытылы дер
кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелдігінен және олардың тиімді пайдаланылуын
есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы
Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін
Ақша қаражаттары туралы есептілікте операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметін
Операциондық қызмет - кіріс алатын негізгі қызмет пен инвестициялық
Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді алашақтарды сатып алу мен сату
Шаруашылық жүргізуші субъектінің құрамында Қазақстан Республикасының аймағында және онан
Заңды түлға егер де басқа негізгі заңды тұлғаның өзінің
Заңды тұлға егер де басқа қатысушы, артықшылығы бар заңды
Негізгі кәсіпорындарда және барлық еншілес кәсіпорындары бірігіп, біріккен заңды
Қаржылық есептіліктін пайдаланушылар олардың топтасқан бөлігін ғана емес, тұтас
Консолидацияланған есептілік құрамына: консолидацияланған бухгалтерлік балансты, консолидаияланған кіріс және
Негізгі кәсіпорын өз өзегінде, еншілес кәсіпорын да болуы мүмкін,
Негізгі заңды тұлға және оның еншілес заңды тұлғасы қаржылық
есеп беруді өзара сәйкестендіреді, есеп беру қосымша өңделеді,
жіктемесі өзгертіледі, түзетулер енгізіледі;
активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, табысы, шығысы туралы мәліметтердің әр
>кейбір баптар бойынша қайталауға жол берілмейді және кейбір баптар
1.2. Қаржылық есептіліктің элементтерін тану және бағалау
Қаржылық есептіліктің мақсаты пайдаланушыларды есептік кезеңдегі қызметінің нәтижесі мен
инвесторлар - жасалған инвестицияның тәуекелділік дәрежесі олардың алатын табысына
қабілеттілігін анықтау үшін қажет ақпараттарды талап етеді;
кредитор - алған қарызын және төленетін пайызын өтеу қабілеттілігін
жабдықтаушылар - кредиторлық қарызды дер
сатып алушы - кәсіпорын қандай
қызметкерлер - кәсіпорынның
мемлекеттік органдар - кәсіпорынның тұрақты әрі рентабельді жұмыс істегеніне
жұртшылық - жұмыс орнын табу мақсатында қажетті ақпараттарды елді
Қаржылық есептілік кәсіпорынның инвестициялық саясатын жасауға, несиелеу аясын қалыптастыруға,
Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» заңының 13
Қаржылық есептіліктің элементтері. Қаржылық есептілік мәмілесінің және басқа да
Актив – бұл құндық бағасы бар субъекттің құқығы мен
Активтер болашақта жүзеге асатын экономикалық олжа ретінде көрсетіліді. Ол
Міндеттемелер – бұл өткен мәміленің нәтижесі, ол жүзеге
Меншік капиталы – бұл субъекттің міндеттемесі шегерілген активі. Бухгалтерлік
Жоғарыда айтылған заңның13 бабына сәйкес табыстар мен шығыстар туралы
Табыстар –бұл субъекттің негізгі және негізгі емес қызметтінің нәтижесі.
Шығыстар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен байланысты
Қаржылық есептіліктің элементерін тану – бұл бухгалтерлік балансқа енгізу
кез келген болашақтағы олжаның осы баптарда көрініс табу ықтималдылығы
баптың құны бар, ол үлкен дәлдікпен өлшенуі мүмкін.
Қаржылық есептіліктің элементтерін бағалау. Бағалаудың көмегімен олардың құны анықталуы
Қаржылық есептілікте әр түрлі жағдайларда және әр түрлі деңгейлерде
-бастапқы құны;
-ағымдағы құны;
-сатудағы мүмкіндік құны,
-дисконттық құны.
Бастапқы құн әдісі –ол активті салуға,сатып алуға,әкеліп жеткізуге,орнатуға кеткен
Ағымдағы құн-бұл шаруашылық субъектінің белгілі бір уақыттағы,яғни бүгінгі
Сатудағы мүмкіндік құны-бұл бүгінгі таңда, қалыпты жағдайда активтерді сатудан
Көбіне ұйымдарда,кәсіпорындарда қаржылық есептіліктің элементтерін бағалауда бастапқы құн
2.ТАРАУ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІК ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
2.1 .Бухгалтерлік баланс және оның сипаттамасы
Пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді
Актив = меншік капитал + міндеттеме
Әдетте кәсіпорынның бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай негізделіп,
«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты» АҚ-ның 2006 жылғы балансын қарастырайық.Қысқа
Ұзақ мерзімді активтер бөліміне материалдық емес активтер, негізгі құралдар,
Материалдық емес активтер - бұл бап бойынша ұзақ мерзімді
Негізгі құралдар - бұл материалдық салада, сондай-ақ өндірістен тыс
Ұзақ мерзімді инвестициялар – кәсіпорынның табысты активтеріне жарғылық қорына
Жалпы, тәжірибелік материалдан көріп отырғандай,«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты» АҚ-да
Бухгалтерлік баланстың пассив бөлімі үш тараудан тұрады. Оның бірі
Пассив бөлімінің екінші және үшінші тараулары тиісінше қысқа мерзімді
Қысқа мерзімді міндеттемелер бөлімінде кредиторлардың талабы бойынша төленуге тиісті
қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер есепті кезең соңында 15000000теңге болған,яғни
салықтар бойынша берешек есепті кезең басында 13035016 теңгені құраса,есепті
басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер(Евразийский БАНК)
қысқа мерзімді кредиторлық берешек есепті кезең басында 42567091
қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері есепті кезең соңында
өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер есепті кезең
Ұзақ мерзімді міндеттемелерде ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер,ұзақ мерзімді кридиторлық
Бухгалтерлік баланстың пассив белімінің үш тарауының жынтығының қосындысы пассив
Бухгалтерлік баланста кәсіпорынның белгілі бір мерзімдегі ресурстарының мөлшері көрініс
Өзінің жасалу уақытына, қолдану барысына қарай бухгалтерлік баланс әр
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансы ілгеріде айтылғандай белгілі бір уақытқа, яғни
Кәсіпорынның жойылу балансы осы ұйым өз қызметін тоқтатар кезде,
Қаржылық есеп беруге талдау жүргізу кезінде «Қарағанды Элекротехникалық Жабдықтар
2.2.Кіріс пен шығыс туралы есептілік және оны құру тәртібі
Қаржы - шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есептілік Қазақстан Республикасының
№ 30 «Қаржылық есеп беруді ұсыну» бухгалтерлік есеп стандарты
Стандарттар сондай-ақ тоқтатылған операцияларға анықтама береді. Мұны тоқтатылған
Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижесінің бағалауымен байланысты, қаржылық есептіліктің
Табыстар — есеп мерзіміндегі экономикалық пайданың өсуі, бұл активтердің
Шығыс - есеп мерзіміндегі экономикалық пайданың азаюы, бұл активтердің
Шығындар мен табыстар есебі 7 «Кірістер» және 8 «Шығыстар»
Тауарды сатудан түскен табыс сатып алушыға ұсынылған тауар құнынан
Негізгі қызметтен түскен табыс қосылған құн салығы, акциздер, салық
7010«Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны» шоты бойынша
«Мерзімдік шығындар» бабында есептік мерзімдегі шығын болып табылатын ТМҚ
әкімшілік шығындар;
өткізу шығындары;
сыйақы түріндегі шығыстар.
Бухгалтерлік есеп бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясының 13 қаңтар
Өткізу шығындары - тауарлы материалдық қорларды сатудан болған шығындар.
«Негізгі қызметтен түсетін табыс» бөлімшесі сальдоланған қаржылық нәтижені көрсетеді.
«Салық салынғанға дейінгі қарапайым қызметтен түскен пайда» бабында сальдоланған
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері туралы»Қазақстан
«Салық салынғаннан кейінгі қарапайым қызметтен түскен пайда (шығын)» -
«Таза табыс» бабында есептік мерзім бойынша кәсіпорынның сальдоланған нәтижесін
Егер ағымдағы есептік мерзімді қаржылық есптілікті құруда өткен
Қарастырып отырған «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты» АҚ-ның қаржылық жылы
2.3.Ақша қозғалысы туралы есептілікті құру әдістемесі
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік бухгалтерлік есеп бойынша Қазақстан
№30 «Қаржылық есеп беруді ұсыну» бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес
Операциялық қызметі - ол заңды тұлғаның табыс алатын негізгі
Тікелей әдісте ақша қозғалыстарының негізгі түрлері ашылады. Операциялық қызметте
Жанама әдістер - бұл әдісте таза табыс немесе зиян
Ивестициялық қызмет - ұзақ мерзімді активтерді сатып алу, сату
негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді және басқа да ұзақ
негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді және басқа да ұзақ
қаржылық инвестицияларды алу, басқа кәсіпорындарға қарыз ақша беру,басқа да
Инвестициялық қызмет бухгалтерлік баланстың ұзақ мерзімді активтерінің құрамына кіреді.
Қаржы қызметі заңды тұлғаның меншік капиталы мен қарыз капиталының
шығарылған акциядан түскен ақша қаражаттары және басқа да бағалы
алынған банктік және банктік емес несиелерді өтеуге жұмсалған ақша
Қаржылық қызметтің ақша қозғалысы бөлімінен келесі жағдайларды көруге болады.
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілік үшін арнайы әзірленген кестелерді
өткен және есептік
өткен және есептік жылдағы кірістер және шығыстар
Операциондық қызметтен түскен ақша қаражаттарының
Егер де операциялар өзінің экономикалық мазмұны бойынша біртектес болып
Қаржылық есептілікте жасалған түсініктеме жазба - бұл кәсіпорында жасалған
2.4.Меншікті капиталдағы өзгерістер жайында есептілік
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни
Жалпы кәсіпорынның есебін жүргізу барысында жұмыс істеп тұрған, қызмет
Ұйымның барлық мүлкі, яғни қызмет атқарушы капиталы, айналыстан тыс
Кәсіпорын мүліктерінің құралу көздері кәсіпорын мүлкі оның негізгі құралдары
жарғылық капитал;
резервтік капитал;
бөлінбеген пайда.
Кәсіпорындар өздерінің қызмет атқару барысында меншікті қаржыларынан басқа қарыз
Жарғылық қор меншік иесінің жарғысында қаралған қызметтерін қамтамасыз ету
Құрылтайшылардың жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе барлық
Қоғамның жарияланған жарғылық капиталы түгелдей төленіп және орналастырылып біткен
Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді. Заңға сәйкес
дивиденттер алуын;
қоғамды басқаруына қатысуын;
қоғам жойылғаннан кейін
Қоғам тек иесі жазулы, яғни атаулы, акцияны шығаруға құқы
Жарғылық капиталдың қолда бары және қозғалысы5010 «Жарияланған капитал» шоты
Шығарылған акциялардың немесе жарналардың номиналдық құны төленсе, онда ол:
Егер де шығарылған акциялардың номиналдық құны негізгі құралдармен, материалдық
Егер де аталған жағдайлар орындалмаса, онда жарғылық капиталына жетіспей
Серіктестіктердің қатысушысы мүліктен шығып кетсе, онда оның үлесін үшінші
Төленбеген капиталдың есебін жүргізу үшін 5020 «Төленбеген капитал» шоты
5020 «Төленбеген капитал» шоты үлгі шоттар жоспарында «Өз капиталы»
Жарияланған жарғылық қор сомасына 5020 «Төленбеген капитал» шоты дебеттеледі
Жарғылық қорға салымдардың салынуының жүзеге асырылуына қарай 5020 «Төленбеген
Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысында акциялардың номиналдық құнын, не
Резервтік капитал - акционерлік қоғамның және басқа да тараптардың
Резервтік капиталдарын қалыптастырған кезде 5410 «Есептік жылдың пайдасы(залалы)» шоты
Басқа да резервтік капитал есебі 5340 «Басқа резервтік капитал»
Пайда (табыс) - кәсіпорынның жалпы
Дебет 5410«Есептік жылдың пайдасы ( залалы)»
Дебет шоты 5410«Есепті жылдың пайдасы( залалы)»
Жалпы акционерлік қоғамның немесе қандай да бір кәсіпорынның құрылғаннан
Есепті жылдың соңында барлық кәсіпорындардың бухгалтериясында 6 «Кірістер» және
Біздің талдап отырған «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ - ның
2.5.Есеп саясаты туралы ақпарат және түсіндірме хаттамасы
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен
-бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық
-бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және
-алғашқы құжаттардың типтік нысандары;
-ұйымның ішкі ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы
-актив пен міндеттемелер түгендеуін өткізу тәртібі;
-актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
-құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу
-шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
-бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер;
Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер
Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды
-негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу
-материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасын есептеу және
-шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу әдістері;
-өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндк құнын есептеу,яғни
-жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында
-дайын өнімді кіріске алудың есебі;
-аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау жолдары;
-материалдық қорларды бағалау әдістері;
-негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру;
-курстық айырманы есептеу,т.б.;
Өндірістік шығындарды есептеу мен өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни
нормативтік әдіс;
өндірістік өңдеу сатысы;
тапсырыстық әдіс.
Жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі. Жанама шығындарды
өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын төлеуге байланысты тікелей шығындар;
тікелей шығындардың жалпы сомасы;
материалдық шығындардың сомасы;
сметалық мөлшерлеме;
шығырылған өнім көлемі.
Аяқталмаған өндірістің бағалануы жаппай және сериясы өндірісте аяқталмаған өндіріс
нақты немесе нормативті өндірістік құны бойынша:
тікелей шығындар бойынша;
жұмсалған шикізаттар мен материалдардың құны бойынша.
Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорынның бухгалтерлік балансында аяқталмаған
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының заңы
Кәсіпорынның есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытында дайындалады. Оны
Бұйрықтың құрамында есеп саясатының есептілік жылына қабылдаған барлық пунктерінің
Кәсіпорынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқару құжаттарымен,
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік заңының өзгеруіне
бухгалтерлік есеп
> жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және т.б.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу
Бас кәсіпорын қаржылық қызметінің бөлімшелерін есеп саясатындағы болған өзгерістер
Ұйымның түсініктеме жазуларында жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған
>Есеп бөлігіне қатысты субъекттің есеп саясатында қаралған негізгі ережелері
>Түсініктеме жазба баланс бойынша ұзақ және ағымдағы активтерді, меншік
>Табыс пен шығыс туралы есептілік бойынша жазылған түсініктеме жазбада
>Ақша қаржатының қозғалысы туралы есептілік бойынша жазылған түсініктеме жазбада
>Түсініктеме жазбада кәсіпорынның қаржылық қызметі мен қаржылық жағдайына жалпы
Қаржылық есептілікке жасалған түсініктеме жазба. Түсініктеме жазба – кәсіпорында
Атап айтқанда, есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорынның өз мүліктері
шаруашылық қызметінің барлық
сақтық жағдайын ұстау керек;
шаруашылық нысанының басымдылық мазмұнын, яғни шаруашылық қызметінің барлық
қайшылықсыз деп әрқилы есеп түрлерінен қалыптасқан мәліметтердің сәйкестілігін, бухгалтерлік
> ұйымдық кәсіпорынның көмегімен, оның қызмет масштабына лайықты келетін
Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсіпорынның есептік саясатын
2.6.Қаржылық есептілікті жетілдіру жолдары.
Қазақстан Республикасының экономикасының барынша бәсеке қабілетті болуы заман талабы,ал
- инвесторлардың қажеттілігін қанағаттандыру;
- ұлтаралық корпорациялардың жұмысын жеңілдету;
- бухгалтерлік мәліметтерді ортақ пайдалануға жол ашу. Жоғарыдағы
-ХҚЕС әртүрлі мемлекеттің бухгалтерлерінің жинаған тәжірибелерінен құралған;
-жеке мелекеттердегі бухгалтерлік есепті реттеу ерекшеліктерін міндеттемейді;
-ішкі пайдаланушылармен қатар әлемдік маштабта бухгалтерлік құжаттарды компаниялар арасында
-ХҚЕС есеп беруге дайындалу барысында компания шығындарын елеулі түрде
-ХҚЕС қолданушыларға ұсынылған қаржылық ақпараттарды қабылдаудағы қарапайымдылығымен ерекшеленеді.
Кемшіліктері:
-ХҚЕС қа қосымша түсініктеме нұсқамалардың жоқтығы,стандарттар бойынша нақты
-ХҚЕС-тың нарық экономикасына бейімделуі,сонымен байланысты дамушы мемлекеттердің оны пайдалану
* Бухгалтерлік есеп стандарттары енгізілді;
* Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары енгізілді;
* Бухгалтерлік есепті компьютерлендіру процесі күнделікті жүруде.
Нарықтық экономикадығы бухгалтерлік есептің рөлі мен маңызын, сондай-ақ одан
Жоғарыда айтылып өткендей Қазақстан Республикасының экономикасының барынша бәсеке қабілетті
ХБЕС-на кезең кезеңімен көшу бухгалтердің қаржы есептілігінің мақсатын –
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚР Заңының 18-бабына
Акционорлік қоғамдар үшін «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңының 35-бабына
Қазақстан Республикасының 2007жылдың 28 қаңтарындағы «Бухгалтерлік есеп пен
Бұл заңның негізгі тұжырымдамасы Ұлттық банк пен бухгалтерлік есеп
Қазақстан Республикасында халықаралық қаржылық есептілік стандарты қазақстандық бухгалтерлік есеп
Бүгінгі таңда елімізде осы жағдайдың жүзеге асуы қалай
Қазақстандық стандарттар бойынша кәсіпорындарда қалыптасқан тәжірибе бойынша
ХҚЕС-ның қазақстандық бухгалтерлік есеп жүргізуден негізгі айырмашылықтарын қарастырайық.
Мәселен, ХҚЕС бірінші кезекте қаржылық есептілікті жүргізушілердің негізгі мүдделерін
ХҚЕС-та нысандарға байланысты артықшылық мазмұнының талаптары жарияланады, КСБУ-да да
Халықаралық стандарт кәсіби ой-толғамының немесе қаржылық есептілікке дайындық негізіндегі
Стандарттарды қолданудың айрмашылықтарынан басқа, есеп жүргізуді ұймдастыруды да
Мысалы, ХҚЕС компания үшін есептіліктің бірыңғай кезеңін белгілемейді,
Қаржылық есептілік деп есеп жүргізушілер үшін кем дегенде жылына
Қаржылық есептілікке әдетте баланс, пайда мен шығын туралы
Қаржылық есептіліктің құрамдас бөліктері ХҚЕС-та көрсетілгендей, бір-бірімен тығыз байланыста
Сонымен қатар, ХҚЕС-қа көшумен байланысты бірқатар қиындықтар айналып өтпегені
Қаржы есептігін жасаудағы және бухгалтерлік есепті ағымдағы жүргізудегі басқа
Қаржылық есептіліктің мақсаты — халықаралық бухгалтерлік есептің №1 «Қаржылық
Есеп жүйесінде бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп берудің мәліметтерінің
Бүгінгі таңда ХҚЕС-ке байланысты қаржылық есептілігін құрастырғандар саусақпен санарлық
Қаржылық есеп беруді ХБЕС - на сәйкес құрастыруда көзде
Қаржылық есептілік кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық қызметін бастапқы құжаттармен
1.Әр турлі шаруашылық фактілері құжатталады.
2.Есеп мәліметтері есеп
3.Есеп жиынтығы есептілік нысандарына көшіріледі: баланс, кірістер және шығыстар
4.Кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметі талданады.
Бухгалтерлік есеппен қатар талдау өте жоғары орын алады. Оның
баланс активінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау;
баланс пассивінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау;
баланс өтімділігін талдау.
Есептілік жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін
3.ТАРАУ.ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ
3.1.Баланс активінің құрамы мен құрылымын талдау
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымын талдау -кәсіпорынның барлық мүліктерінің
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің өсуі кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол осы
Алайда, кәсіпорын мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі
Отандық әрі халықаралық есептік-аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім
Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таратылуына талдау
Кесте 1.
«ҚЭЖЗ» АҚ -дағы
2006жылғы активтерінің құрамы мен құрылуы
№ Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Жыл бойындағы өзгеріс
Сомасы, мың. Тг. Үлес салма ғы, % Сомасы, мың.
ғы, % Сомасы мың. тг. Құрылы мының өзгеруі
1 Активтер құны, барлығы соның ішінде: 118902 100 257447
1,1 Ұзақ мерзімді активтер: 29603 24,89 44837 17,42 +15234
а)негізгі құралдар 29534 24,89 44703 17,42 +15169 -0,07
б) қаржы салымдары - - - - - -
1,2Қысқа мерзімді активтер 89299 75,11 212610 82,58 +123311 +7,47
а) өндірістік қорлар 48629 40,90 106070 82,58 +57441 -4,57
б) дайын өнім 5420 34,21 - - -5420 -6,07
Кәсіпорынның өндірістік потенциалы
ның құны 78163 154,23 150773 149,59 +72610 -4,64
Кесте мәліметтерінен,«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ активтерінің нақты құнын көрсететін
Екінші әдістемеде кәсіпорынның өндірістік потенциалын анықтайтын активтер құрамына жоғарыда
Екінші әдістеме бойынша анықталған өндірістік потенциал құны біз талдау
1-кесте мәліметтері көрсеткендей қаражаттарды ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Осы көрсеткіштен кейін баланс валютасындағы қысқа мерзімді активтер үлесін
Талдау жүргізіп отырған«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ-да бұл коэффициенттің деңгейі
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш - мобильді
Бұл қатынастың қолайлы және қауіпті көлемі, кәсіпорынның салалық ерекшіліктеріне
Талданып отырған «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ-да бұл көрсеткіш
Әрі қарай кәсіпорынның мүліктік жай күйінде қандай сапалық өзгерістер
Кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнындағы негізгі құралдардың нақты құнының үлес
Біздің мысалымыз «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ бойынша баланс валютасындағы
Негізгі қүралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіш - бұл
Әрі қарай, келесі 2-ші аналитикалық кестені құрастыра отырып, ағымдағы
Кесте 2.
«ҚЭЖЗ» АҚ -дағы 2006 ж қысқа мерзімді активтерінің құрамы
мен кұрылымы
Көрсеткіштер Жыл басында Жыл соңында Өсуі (+), Кемуі
(-), есе
сомасы, мың тг. үлес салма-ғы, % сомасы, мың тг
Қысқа мерзімді активтер, соның ішінде: 89299
1.1.Тауарлы-материалдық қорлар 54050 60,52 106070 49,89 -10,63
1.2.Дебиторлық борыш 35142 39,37 97505 45,86 +6,49
1.3.Ақша қаражат-тары және қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
1.4. Басқа да қысқа мерзімді активтер - - -
Келтірілген мәліметтер кәсіпорын активтерінің жалпы алғанда жағымды динамикасын көрсетеді.
Қысқа мерзімді активтердің ең мобильді бөлігінің, олардың құнына қатынасы
Ең мобильді қаражаттар сомасының азаюы және айналым қаражаттарының мобильдік
«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ материалдық айналым қаражаттары есепті жылы
Есепті жылы дебиторлық борыш та әжептеуір өскен. Егер оның
Дебиторлық борыш неге мұнша көп өскендігін және бұл бапты
Өтімді емес, өтімділігі төмен тауарлы-материалдық құндылықтардың бар болуы, дебиторлық
Осылайша, мүліктің және ағымдагы активтердің мобильділігінің өскеніне қарамастан, кәсіпорын
3.2. Баланс пассивінің құрамы мен құрылымын талдау
Баланс активтерінің құрылу көздерін талдау кезінде кәсіпорын мүлкінің келіп
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және қатыстырылған капиталдың
Меншікті капиталдың көлемін ғана анықтап қоймай, сонымен бірге капиталдың
Ктс = Мк : Ак
Мұндағы:Ктс-тәуелсіздік коэффициенті;
Мк – меншікті капитал;
К - капитал (баланс валютасының жиыны,
Бұл коэффициенттің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі жоғары екендігін көрсетсе,
Батыс экономистері тәуелсіздік коэффициентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғаны дұрыс
Қаржылық талдаудан кітаптардың біпқатар авторлары инвесторлар мен несие берушілерді
АҚШ және Еуропа елдерінде тәуелсіздік коэффициентінің жоғары жетерлік деңгейі
Жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы келісім - шарттық міндеттемелер
Жоғарыда келтірілген меншікті коэффициентін 0,5-0,6 деңгейінде шектеуді орындау, қарызға
Бұны тәуелсіздік коэффициентіне кері көрсеткіш болып табылатын қатыстырылған капиталдың
Кт= Қк/К немесе Кт=1-Ктс
Мұндағы Кт -тәуелділік коэффициенті;
Қк - қатыстырылған капитал;
К -капитал;
Ктс-тәуелсіздік коэффициенті.Талдаңып отырған «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ көрсеткіштеріне сәйкес
Бұл коэффициент капиталдың жалпы сомасындағы қарыздың үлесін сипаттайды. Бұл
Келесі, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға
Кқ = Мк/Қк
Мұндағы: Кқ - қаржыландыру коэффициенті;Мк - меншікті капитал;Қк -
Бұл коэффициент жоғары болған сайын, соғұрлым банктер мен инвесторлар
Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қандай бөлігі аз қаражатымен, ал
Кейбір жағдайларда меншік капиталының орнын жалпы көлеміндегі үлесі жартысынан
Сонымен қатар мақсатты бағытталған активтерінің айтарлықтай үлес салмағы қаражаттар
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентінің кері көрсеткіші кеңінен қолданылады, қатыстырылатын
Кқ/м = Тк / Мк
Мұндағы Кқ/м - қарыз және меншікті қаражаттар қатынасының коэффициенті.
Бұл коэффициент кәсіпорын активтеріне салынған меншікті қаражаттың әрбір теңгесіне
Бұл көрсеткіш үшін қалыпты шектеу Кқ/м >1 болғанда. Егер
Кәсіпорынның ең төменгі қаржылық тұрақтылығын сақтау үшін бұл коэффициент
Кәсіпорынның тәуелсіздік дәрежесін сипаттайтын ең бір маңызды көрсеткіштерінің бірі
Қкт = (Мк+Ұм): Ак
Мұндағы Қкт - қаржылық тұрақтылық коэффициенті; Ұм - ұзақ
Ак - авансталған капитал.
Бұл дербестік коэффициентімен салыстырғанда анағұрлым жұмсақ көрсеткіш. Батыс тәжірибесінде
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорын капиталының құрылымын сипаттай отырып,
Кұ/м = Ұм : (Мк + Ұм)
Мұндағы Кұ/м - қарыз қаражаттарын ұзақ мерзімді тарту коэффициенті
«Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ көрсеткіштері бойынша ұзақ мерзімді міндеттемелер
Капиталдың құрылымын қалыптастырудың тиімділігін анықтау үшін жоғарыда келтірілген көрсеткіштермен
Активтерді құрудың ең дұрыс жолы болып, меншік капитал барлық
Меншікті, қарыз (қатыстырылған) және жалпы (авансталған) капиталдың қатынасы әр
Меншікті капиталды зерттегенде өзіндік айналым қаражаттарындағы болған өзгерістерге ерекше
Тәжірибе жүзінде күрделі салымдар қаржыландыру және негізгі құралдарды сатып
Біздің кәсіпорнымызда бұл көрсеткіштің мөлшері меншікті айналым қаражаттарының мөлшеріне
Талдау кезінде меншікті айналым капиталының абсолюттік мөлшерін анықтаумен қатар,
Ол кәсіпорынның меншікті қаражаттарының қандай бөлігі, осы қаражаттарды еркін
Кж = Мак : Мк
Мұндағы Кж - жұмсау коэффициенті;
Мак - меншікті айналым капиталы; Мк — меншікті капитал.
Ұзақ мерзімді қарыз қаражаттары негізгі құралдарды алуға және капитал
Оптимальді мөлшері ретінде жұмсау коэффициенті 0,5 тен жоғары деп
Жұмсау коэффициентінің мәні, кәсіпорынның қызметінің сипатына байланысты: оның әдеттегі
Кәсіпорынның ТМҚ - ры мен шығындарының қалыптасу көздерімен қамтамасыз
Кқ/к = Мак : Қтм
Мұндағы Кк/к — ТМҚ — лардың қамтамасыз етілу коэффициенті;
Қарастырып отырған «Қарағанды Электротехникалық Жабдықтар Зауыты»АҚ-да ТМҚ - лардың
Материалды айналым қаражаттарын жабу коэффициенті қандай дәрежеде ТМҚ -
Шаруашылық тәжірибені статистикалық орташаланған мәліметтерінің негізінде алынған оның
Қорлар мен шығындардың меншікті айналым қаражатымен қамтамасыз етудің қалыпты
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын тек қана қаражат көздерінің құрамымен ғана
Талдау жүргізу үшін қарыз қаражатының әрбір баптарының есеп беретін
Дебиторлық және кредиторлық борыштың қатынасы негізінен 2:1 болуы керек
Біздің кәсіпорнымызда кредиторлық борыш жыл басында дебиторлық борыштан 1,58
Талдаудың келесі маңызды жұмысы – кәсіпорынның қаржылық жағдайын, оның
Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштері ТМҚ - лардың, олардың қалыптасу
ТМҚ — лардың қалыптасу көздерін сипаттайтын үш негізгі көрсеткіш
1. Меншікті айналым капиталының бар болуы (Мак). Бұл көрсеткіш
Мұндағы Мак - меншікті айналым капитал;
Ұа - ұзақ мерзімді активтер;
ІбП — баланс пассивінің I бөлімі;
ІбА - баланс активінің I бөлімі.
Меншікті айналым капиталы көрсеткіші бір қатар маңызды талдау коэффициенттерін
ТМҚ - лардың меншікті және
Мак/ұз = Мак +Ұм = Мак + ІІбП =
Мұндағы Ұм - ұзақ мерзімді міндеттемелер;
ІІбП - баланс пассивінің II бөлімі.
3. ТМҚ - лардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері
НК = Мак/ұз + Қнқ = - 9606+55602 =45996
Қнқ - қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар.
ТМҚ - лардың бар болуының үш көрсеткішіне ТМҚ -
1. Меншікті айналым
+/- Мак = Мак/ұз - ҚШ = - 15603
2. ТМҚ - лардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу
+/ - Мак/ұз =Мак/ұз - КШ = 9606 -
3. Қорлардың негізгі
+/ - НК = НК - КШ = 45996
ТМҚ - лардың, олардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің үш
-қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы;
-қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы;
-тұрақсыз қаржылық жағдай;
-дағдарысты (қауіпті) қаржылық жағдай.
Қаржылық жағдайдың абсолютті
Бұл теңсіздік ТМҚ - лар меншікті айналым капиталымен жабылатынын
Қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы мына теңсіздікпен сипатталады:
Мак/ұз
Қаржылық есептілікті талдау әдістемелері
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын ЖШС СП «FIAL» мысалында қаржылық коэфиценттерін бағалау
Инвестициялық тартымдылықты талдау әдістері
Инфляция жағдайындағы бухгалтерлік есеп және есептілікті ұйымдастыру
Кәсіпорын қаржылық орнықтылығын
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сай бухгалтерлік есеп
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының тұжырымдамасы
Аудиттің мәні
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың міндеттері
Пайда мен залалдар туралы есептілікті құрудың теориялық негіздері