Салық көзі - салық салынатын табыс
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
«Экономикалық теория» кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Салықтар, мәні қызметтері, түрлері, ставкалары.
Орындаған:
Тобы:
Қабылдаған:
Мазмұны
Кіріспе...................................................................................3
Салықтың экономикалық негіздері
Салықтың мәні, мазмұны.........................................5
Салық элементтері..................................................6
Салық жүйесі...........................................................7
Нарықтық экономикадағы негізгі салықтар
Нарықтық экономикадағы салық түрлері................15
Салық ставкалары.................................................16
Салық салу жүйесі................................................19
Қазақстан Республикасының салық салу жүйесін жетілдіру жолдары.
Республикалық салықтар, олардың бюджет толтырудағы орны.....................................................28
Салық жүйесін жетілдіру.......................................32
Қорытынды...................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер.............................................39
Кіріспе
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты
Мемлекет пен тұлғалар арасында бюджетке төленетін міндетті төлемдер,
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі
Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік
I. Салықтың экономикалық негіздері.
1.1.Салықтың мәні, мазмұны.
Салықтар дегеніміз - мемлекетік бюджетке
Салықтар– шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
Салықтар – құрылған және анықталған заңмен бекітілген тәртіп
Бірінің мәні мынада: салық, салық төлеушіге мемлекет тарапынан
Қазіргі заманғы салық жүйесі бірнеше қағиданы қолданады: жалпылай,
Тұрақтылық, яғни уақытында салық мөлшері мен салық түрінің
Салықтар нысаны, яғни табыс және мүлік, осылардан салық
1.2. Салық элементтері.
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және
Салық салу элементтері мыналар;
Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем
Енді осы әр бір элементке қысқаша түсініктеме берейік.
Салық субъекті /салық төлеуші/ дегеніміз – заң
Салық объекті – табыс, мүлік, еңбек ету түрі,
1.3.Салық жүйесі.
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және
Салық жүйесін мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған «Қазақстан
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан
Алғашқында салық комитеті Мемлекеттік кіріс министрлігінің құрамында болса,
Салық мемлекеттің құрылуымен бірге пайда
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында
Салық мәнін толық түсіну үшін, олардың
Салықтың мынадай негізгі қызметтері
-реттеушілік;
-фискалдық;
-қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар
Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің
а) егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының
ә) егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 40-50
б) егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қыжметі.
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып
Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғарыда айтылған болатын.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе жіктейміз:
1)салық салу объектісіне байланысты;
2) қолданылуына қарай;
3)салық салу орнына байланысты;
4)Экономикалық ерекшелігіне байланысты ;
5)салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай;
Салық объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
Мүлік салығы;
Жер салығы;
Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемі;
Көлік құралдарына салынатын салық және т.б.
Жанама салықтар – тікелей емес, жанама түрде тауар
Жанама салықтарға мына салықтар жатады:
Қосылған құнға салынатын салық;
Акциздер;
Баж салығы.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни түтынушы
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген
Салықты алатын және салыққа иелік ететін органдардың ерекшелігіне
Жалпы мемлекеттік салықтарға мына салықтар жатады:
Заңды және жеке тұлғалалдан алынатын табыс салығы;
Қосылған құнға салынатын салық ;
Акциздер;
Бағалы қағаздармен жасалатын операциялға салынатын салық;
Жер қойнауынан пайдалынушылардың арнайы салығы мен төлемдері.
Жергілікті салықтар мен алымдар:
Жер салығы;
Заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
Көлік құралдарына салынатын салық;
Касіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды
Жекеленген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын
Аукционда сатудан алынатын алым.
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын салықтар табысқа
Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің кез келген салық
Олардың қатарына мына салықтар кіреді: заңды және жеке
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы
Нақтылы салықтар – салық төлеушінің салық салу объектісінен
Оларға жер салығы, мүлік салығы, бағалы қағаздармен жүргізілетін
Дербес салықтар салық төлеушінің салық төлейтін объектісінен алынатын
II.Нарықтық экономикадағы негізгі салықтар
2.1. Нарықтық экономикадағы салық түрлері.
Салық мемлекеттік бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекеттің
Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғанындай, салықты реттеу несие-
2.2. Салық ставкалары.
Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар жөніндегі комиссия бағалы қағаздар
Қалалық атқарушы өкімет органдары (мемлекеттік комитеттер, министрліктер, ведомоствалар,
Бұл да заңды және жеке тұлғалар шығарған бағалы
Салық алу бағасы көрсетілген құнының төмен болған жағдайда
Мемлекетік бағалы қағаздар эмиссиясы салық салуға болады.
Төлеушілер салық сомасын эмиссия құны менг бағалы қағаздар
Салық сомасы эмиссияның көрсетілген құнына сүйене отырып бағаллы
*Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық
*Ставкалар тұрақты немесе процентпен белгіленеді
*Салық көзі – салық салынатын табыс.
*Тұрақты ставкалар салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне байланыссыз,
*Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді;Үдемелі немесе прогрессивті, регрессивті
Үдемелі немесе прогрессивті ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне
Регрессивтік ставкалар, керісінше салық салынатын табыстың төмендеуіне сәйкес,
Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне байланыссыз ,
Елді мекендердің жеріне салынатын салық ставкасын әрбір еленуші
Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланып отырған елді мекендердің жерлеріне,
Өнеркәсіптің , көліктің, байланыстың және өзге де ауыл
Жергілікті өкілді органдар учаскенің көлік қатынауына қолайлығына, саулет
Базалық салық ставкалары елді мекендерден тыс орналасқан өнеркәсіп,
Бонитет балы.
0-10.
11-20
21-30
31-40
41-50
51-60
61-70
71-80
81-90
91-100
100-ден астам.
Салық төлеушілер алып отырған жер учаскелеріне бонитет балын
2.3.Салық салу жүйесі.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясытының негізгі бағыты
«Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және
Салық салудың әдістері мен жолдары, нұсқаулар мен әдістемелік
*Салық көзі – салық салынатын табыс.
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір салық
Салық жеңілдіктері дегеніміз, заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп
дету, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады.
Салық төлеу мерзімі –салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
Салық төлеудегі дәйектілік заң жүзінде бекітіледі де,
а) бірінші кезеңде барлық мүлікке салынатын салық төленеді,сонан
ә) екінші кезеңде жерлікті салықтар мен алымдар;
б) үшінші кезеңде басқа салықтар мен алымдар.
Салық төлеушілер мен салық қызыметі органдарының құқығы мен
Қазақстан Республикасының салық заңдарына мыналар жатады:
Қазақстан Республикасының салық қатынастарын реттейін Қазақстан Республикасы Президентінің
Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілері;
Салыққа қатысты емес заңдарға салық салуға байланысты мәселелерді
Егер Қазақстан Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттарда
Салық қызметі Қазақстан Республикасы Мемлекеттік салық комитетімен және
Облыстардағы, аудандардағы, қалалар мен қалалық аудандардағы мемлекеттік
Барлық деңгейден салық қызметі органдары заңды тұлғалар болып
Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:
салық заңдарының орындалуын қамтамасыз ету, оның тиімділігін зерделеу;
заңдардың,салық салу мәселелері жөнінде басқа мемлекеттермен жасалатын жобаларын
салық төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, салық
Салық қызметі органдарының негізгі міндеттері:
салық төлеушілердің құқұқтары мен мемлекет мүдделерін сақтау және
салық төлеушілер мен салық салынатын объектілердің, есебін уақтылы
салықты есептеу мен төлеуге байланысты декларацияның және басқа
салық тәртібін бұзушыларға, салықты уақтылы төлемеушілерге, салықты дұрыс
салық төлеуден жалтарып жүрген жеке және заңды тұлғаларды
мәліметтер құпиясын сақтау.
Салық қызметі органдарының мынадай құқықтары бар:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіп пен шарттар негізінде
Ұйымдардың лауазымды адамдарынан салық жөнінде тексерулер барысында пайда
салық полициясы бөлімшелерімен бірлесе отырып салық тергеулерін жүргізуге;
өз өкілеттілігін жүргізген кезде қолданылып жүрген заңдарға сәйкес,
салық заңдарын бұзған ұйымдарға, лауазымды адамдарға және азаматтарға
салық айыппұл және өсім белгіленген мерзімде төленбеген кезде,
Қазақстан Респупликасы Ұлттық банкі мен оның бөлімшелерінде заңдармен
қызмет бабындағы мақсатта басқа заңды тұлғалардың банктерден, биржалар
*Салық қызметінің қызметкерлері өздерінің міндеттерін атқару барысында оларды
Салық төлеушілер өз тарапынан мынадай міндеттерді атқарулары тиіс:
уақтылы салық инспекциясына тіркеліп, тіркеу нөмірін алуға;
мемлекеттік салық комитетінің актілдеріне сәйкес есеп құжаттамаларды
белгіленген мерзімде салық декларациясын тапсыру;
атқарылған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін төлемді жүзеге
салық заңдарын, салық төлеу тәртібін,салық төлеу мерзімін қатаң
Салық төлеушінің құқығы.
Салық төлеушінің:
салық жөнінде жеңілдіктерге деген құқығын растайтын құжаттарды табыс
жүргізілген тексерулер актілерімен танысуға;
салық органдарына салықтарды есептеу мен төлеу және жүргізу
заңға сәйкес тәртіппен салық органдары шешімдеріне шағымдануға болады;
салық салуға қатыссыз деп саналатын ақпарат пен құжаттарды
Салық жүйесі және оның қызмет ету механизмі белгілі
Қарапайымдылық принципі. Бюджеттің кіріс көзін құраудағы, салықтар мен
Салық жүйесі қарапайым да айқын болуы қажет, салық
салықтардың түрлері аса көп болмай, нақты да дәләлді
белгілі бір салықтың түріне бір ыңғай салық салық
салық салу объектісін, салық салатын табысты немесе айналымды
салық жеңілдіктері не үшін беріледі, оған қандай негіздер
салық төлеуде, салықты табыс көзінен, яғни төлем жүргізілген
Әділетілік принциптері. Салық жүйесінде әділеттілік принципі тікелей және
Тікелей әділеттілік принципі дегеніміз, салық ставкасы, салық мөлшері,
Көлденең әділеттілік принципі дегеніміз, тиісті жағдайда бірыңғай салық
III. Қазақстан Республикасының салық салу жүйесін жетілдіру жолдары.
3.1. Республикалық салықтар, олардың бюджет толтырудағы орны.
Республикалық салықтарға мыналар жатады:
Табыс салығы. Табыс салығыны төлеушілер жеке және заң
Қолданылмайтын заттар салығы, төлемақысы, яғни бұларға: бонус –
Қ.Б.С.( Н.Д.С.)
Акциз.
Мүлік салығы
Жер салығы
- Мемлекеттік саясат.
Салықтың экономикалық маңызы заңды және жеке тұлғаларда жинақталған
Біздің жас та егемен мемлекетіміз қазір фискальдық саясаттағы
Салық жүйесінің тұрақтылығына;
Салық жинау механизмінің реттілігіне;
өндіріс факторлары емес,соңғы өндірістік заттың жеңілдіктеріне;
Жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар субординациясына;
Салық жүйесінің қарапайымдылығына;
Басқа мемлекеттерде салық жүйесі біртіндеп ,көптеген жылдарда қалыптасқан
Бюджетте маңызды мәселе болып барлық қоғам мүшелері үшін
Мемлекеттік бюджеттің қаржылай тұрақтылығына қол жеткізуіміз қажет.
Сонымен қазіргі заманға сай жүйе үш принципке негізделіп
Шығын жөнінде мықты да нақты жауапкершілікті сезіну;
Салықтарды үкімет деңгейінде бөліп беруде «бір ғана салық
Бюджет жүйелері арасында нәтижелі трансферттерге жетісу;
Салықтарды бөліп беруде нәтижесін алдын ала көре білу,
Мемлекеттің әлеуметтік дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі
Әлеуметтік – экономикалық тұрғыдан маңызды және әлеуметтік проблемаларды
Салықтардың жиналу көрсеткіштері де жақсара бастады. 1998 -2002
Бюджеттің кіріс көзіндегі алатын орны жоғары корпорациялық табыс
1995-2004жж.Мемлекеттік бюджет кірісінің құрылымы.
Табыстар 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Салықтық түсімдер, оның ішінде 82,2
73,9 81,4 76,7 84,0 89,3 88,9 93,5 92,1
Корпорациялық
табыс салығы
16,0 16,7 9,9 10,1 13,9 27,9 29,1 28,8
Жеке табыс салығы
11,7 12,6 10,2 7,9 9,0 8,7 8,4 9,1
ҚҚСС 15,1 20,7 14,5 21,4 22,7 19,6 19,6
Әлеуметтік салық - - - - 17,9 16,9
Акциздер 2,9 4,4 4,1 5,0 4,8 3,3 2,7
Бонустар, роялти, өнімді бөлу бойынша ҚР үлесі 1,9
Салықтық емес түсімдер. 9,9 8,9 4,0 5,0 6,8
Капитал мен жасалынатын операциялардан түсетін табыстар . 7,8
Салық жүйесін жетілдіру
Салық жүйесіні бюджеттік децентализацияны дамыту өлшемі бойынша және
Егер ірі кәсіпорындардың ел
Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру үшін үкіметтің органдар
Қорытынды
Жалпы осы уақыттардың ішінде қоғамда, ел экономикасында болған
Қазақстан Республиканың салық кодексін басқа елдердің заңдарымен салыстырсақ,
Салық салу тәртібін жүйелеу, қазіргі салықтардың тұрақтылығы және
Салықтар–елдің экономикалық дамуының бірқатар міндеттерін шешуге, экономиканы құрылымдық
Салық төлеуші мен оны жинаушы салық төлеу процесінде
Тағы бір айта кететін жайт, төлемшілердің салық заңдылықтарын
Салық органдарында 2002 жылғы 1 қаңтарға дейін тіркелген
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. А.Әубәкіров.
Экономика теория негіздері: Оқулық-Алматы,1998ж
2.Бегасиев. М.
Халықаралық экономикалық қатнастар Алматы,1998ж
3. Қазақстан 2030 жылға дейінгі даму статегиясы. Алматы,1998ж
4. Шеденов Ө.Қ Байтамаратов Ү.С.
Жалпы экономикалық теория. Алматы-Ақтөбе 2002ж.
5. М.Қ.Мамыров М.Ә Тілеужанова
Макроэкономика теориясы Алматы,2003ж
6. Сахариев С.С Сахариева А.С.
Жаңа кезең-экономикалық теориясы Алматы,2004ж
7. Д.М.Мадиярова
Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауыпсіздік Алматы 2000ж
8.Әубакіров
Саяси экономика Алматы 1962
9. Б. Мәденов.
Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы 1995ж
10. Журнал
Қаржы-қаражат. №6 2005ж.
33
Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет ету механизмі
ҚР салық жүйесі. Салықтың Қазақстан Республикасының экономикасына тигізер әсері
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіп кәсіпорындарда салық салудың теоретикалық аспектілері
Әлеуметтік салық туралы ақпарат
Салықтардың жіктелуі
Салықтың экономикалық мәні, мазмұны, атқаратын қызметтері, түрлері және шет елдердің салық салу тәжірибесі
Корпорация табыс салығының мәні және бюджет кірісін қалыптастырудағы рөлі
Табыс салығы
Қазақстандағы салық жүйесiнің жалпы сипаттамасы
Қазіргі кезеңдегі ҚР салық жүйесі