Республикалық бюджет
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ҚР БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІ
1.1 ҚР бюджет жүйесінің құрамы мен
1.2 ҚР бюджеттік жүйесін ұйымдастыру негіздері 8
1.3 Шетелдердің мемлекеттік бюджетінің ұйымдастырылуы
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 2004-2006 ЖЫЛДАРДАҒЫ
БЮДЖЕТТІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістерін толтырудағы және шығындарын
қаржыландыру процесі
12
2.2 2004-2006 жылдардағы мемлекеттік бюджеттің атқарылуын талдау
2.3 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға
арналған республикалық бюджет саясатын қалыптастырудың
15
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІНІҢ
3.1 Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің қалыптасуы және
18
3.2 Қазіргі кезеңде мемлекет тарапынан бюджет жүйесін жетілдіруге
21
ҚОРЫТЫНДЫ
23
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
25
ҚОСЫМШАЛАР
26
КІРІСПЕ
Бюджет - ақшалай қатынастар процесі болып табылады. Мемлекет
Нарықтық экономикаға көшу жағдайында бюджет жүйесіне үлкен көңіл
Курстық жобада бюджеттің мәні, құрылымы мен оның субъектілері
Бұл жұмыс аса маңызды тәжірибелік мәнге ие.Курстық
Жалпы қоғамдық өнімді бөлуде бюджет ерекше рөлге ие.
Экономикада бюджеттік процес, мемлекеттік қаржылар үлкен рөлі атқарады.
Қазақстан Республиксының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін
Бюджет процесі реттеуші кіріс көздерін пайдалану, мақсатты және
Менің бұл тақырыпты таңдаған себебім, маған орталықтандырылған, бүкіл
Мемлекеттік бюджет экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде объективті сипатта
Курстық жұмысымды жазу барысында өзіме деген қаржылық институттан,
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БЮДЖЕТ ПРОЦЕСІНІҢ
ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ
Қазақстан Республикасының бюджет процесінің құрамы мен
құрылымы
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет процесі алады, ол
Қазақстан Республикасының бюджет құрылымы келесідей: түсімдер (кірістер, алынған
Бюджетке түсетін түсімдер бюджет кірістерінің ресми трансференттерінің және
Бюджет қүрылысында басты орынды бюджет процесі алады. Қазақстан
Жергілікті бюджет келесідей бөлінеді: облыс бюджеті (облыстық бюджет,
Республикалық бюджет - бұл салықтық жэне басқа да
Республикалық бюджет дегеніміз Қазақстан Республикасының заңымен бекітілген түсімдер,
Республикалық бюджеттік бағдарламалар - Қазақстан Республикасының үкіметі әзірлейтін
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және де басқа
түсімдер есбінен қалыптастырылатын және облыстық деңгейдегі
жергілікті мемлекеттік органдардың, республикалық маңызы бар
қаланың, астананың,
Бюджеттік процестің бір белгісі ретінде нақтыланған бюджетті айтуға
Қазақстан Республикасының бюджет процесін құру принциптері келесідей:
1. Бірлік
2.Толықтылық
3.Нақтылық
4.Жариялылық
5.Дербестік
6.Жауапкершілік
Бюджеттің бірлігі - бірыңғай құқықтық негізбен Қазақстан Республикасының
Бюджеттің толықтылығы Қазақстан Республикасының салалық және бюджет заңдарында
Бюджеттің нақтылығы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына
Мемлекеттік бюджет құрылымы келесідей бөлімдерден тұрады:
1. Түсімдер(кірістер)
- салықтық түсімдер;
- салықтық емес түсімдер;
- негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
- ресми трансферттер түсімі;
2. Шығындар
3. Операциалық сальдо
4. Таза бюджеттік кредит беру
- бюджеттік кредиттер;
- бюджеттік кредитттерді өтеу;
5. Бюджет тапшылығы немесе профициті
6. Бюджет тапшылығын қаржыландыру
пайдалану.
- қарыздар түсімі;
- қарыздарды өтеу;
- бюджет қаражаты қалдықтарыныц қозғалысы.
7. Қаржы активтерімен
сальдо.
Бюджеттерді бекіту және бюджеттердің атқарылуы туралы есептерді түзу
Бюджеттің кірістері салықтық жэне басқа міндетті төлемдер ресми
Бюджеттің шыгындары - қайтарылмайтын
Операциялыц сальдо бюджет кірістері мен шығындары арасындағы айырма
Таза бюджеттік кредит беру - бюджеттік кредиттердің және
1.2 Қазақстан Республикасындағы бюджеттік процесті ұйымдастыру
негіздері
Бюджеттік процес маңында заңнамалар арқылы реттелетін мемлекеттік органдардың
Бюджеттік кодекс бойынша бюджет қалыптасу негізі болып Қазақстан
Бюджеттік процестің ұйымдастыруы бюджеттік жоспарлау бойынша өкілетті орган
Бюджет процесі біртұтастық, толықтылық, нақтылық, жариялық принциптеріне негізделеді.
Біртұтастық приципі бюжет процесінің орталықтандырылуының ұйымдастырушылық- экономикалық деңгейін
Толықтылық принципі үкіметтің барлық қаржылық операцияларының бюджетте шоғырлануын,
Нарықтылық принципі бюджеттік тізімдеменің жалғандығының алдын алу мен
Жариялық принципі бюджеттің құрамы мен құрлымымен, дефицит және
Жергілікті бюджеттің қалыпты және тиімді қызмет еуінің басты
Бюджеттік дербестік бюджет процесінің барлық буындарының өзіндік
Бюджеттік баланстылық бюджеттік-қаржылық саясаттың басты талабы болып табылады.
Қазіргі уақытта Қазақстан Рсепубликасының бюджет жүйесі 3 мыңға
Сонымен, 1965 жылы реформа бойынша нарықтық шаруашылыққа адекватты
1.3 Шетелдердің мемлекеттік бюджетінің ұйымдастырылуы
Әр елдің бюджет процесінің құрамы мемлекеттің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен
федералдық бюджет мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар;
Ресей Федерациясы субъектілердің бюджеті мен аймақтық мемлекеттік
жергілікті бюджет.
Ресейдің бюджеттік процесі федералдық бюджет, 21 республикалық бюджет,
Ресей Федерациясының бюджеттік кодексіне сәйкес (48 бап) салықтық
Шығыстарды қамтамасыз ету үшін сәйкесінше табыстар болу керек.
- пайдаға салық
- жеке табыс салығы
- қосымша құн салығы
- Акциздер 64 407
- мүлік салығы
Қосымша құн салығы және акциздер 35%-ке жуық. Егер
Салықтық емес түсімдер бюджеттік түсімдердің 10 процентінен аспайды.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 2004-2006 ЖЫЛДАРДАҒЫ
БЮДЖЕТТІК ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірісін толтырудағы және шығындарын
Қаржыландырудағы рөлі
Мемлекеттің орталықтандырылған ақшалай қаражат қорларының құрылуы мен қолданылуы
Табыстар мен шығыстардың құрамы мен құрылымы мемлекеттің бюджеттік
Табыстардың негізі көзі болып салықтар немес соларға балама
1. Түсімдер
2. Алынған ресми трансферттер (гранттар)
3. Бюджеттен берілген несиелердің қайтарылуы
4. Шығыстар
5. Несиелендіру
6. Бюджеттік дефицит (профицит)
7. Дефицитті қаржыландыру (профитті пайдалану).
Өз кезегінде түсімдер мынадай топтарға бөлінеді:
салықтық түсімдер
салықтық емес түсімдер
капитал мен операциядан түскен түсімдер.
Бюджеттік түсімдердің бұл негізгі үш категориясы тағы да
Салықтық түсімдер бюджетке түсетін барлық тсімдердің 90%-ке жуығын
корпоративтік табыс салығы
жеке табыс салығы
қосымша құн салығы
акциздер
жер қойнауын пайдалану салығы мен арнаулы төлемдері
әлеуметтік салық
жер салығы
көлік құралдарына салықъ
мүлік салығы
Корпаративтік табыс салығы Қазақстанда мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің
Жеке табыс салығы мемлекеттік бюджет түсімдерінің 11%-ін құрайды.
Қосымша құн салығы – жанама салықтардың ішіндегі ең
Акциздер - өнімнен алынатын жанама салық болып
Әлеуметтік салық Қазақстанда 1999 жылдан бастап енгізілді. Мемлекеттік
Жер салығы 1992 жылы енгізілген. Салық салу объектілері
Мүлік салығын төлеушілер жеке жіне заңды тұлғалар. Объектісі
( ҚОСЫМША В ).
Бұл кестеден бюджеттік түсімдердің жыл сайынғы өзгерісін байқауға
Бюджеттен берілген несиелердің қайтарылу категориясы бюджеттік несиелер бойынша
Шығыстар негізгі функционалды топ бойынша көрсетіледі: жалпы сипаттағы
Несиелендіру бөліміне басқа экономикалық бірліктерге қайтарымдық негіздер несие
Алтыншы бөлім – бюджеттік дефицит – түсімдер мен
Жетінші бөлім – бюджет тапшлығын қаржыландыру (профицитін пайдалану)
дефицит жағдайында – сыртқы заемдар мен ішкі көздерден
профицит жағдайында – жоспардан тыс түсімдерді, ең алдымен,
Кірістер мен шығыстардың толық тізбесі мен топталуы бюджеттік
2004-2006 жылдардағы мемлекеттік бюджеттің атқарылуын талдау
Экономикалық, әлеуметтік және де басқа мәселелерді шешу үшін
Бюджеттің атқарылуы – бюджеттік қорлардың құрылуы мен пайдалануы
Бюджеттің атқарылуы түсімдер бойынша және шығыстар бойынша қарастыруға
салықтық түсімдер
салықтық емес түсімдер
капиталмен жасалған поерациялардан алынатын кірістер.
Салықтық түсімдердің ішінде маңызыды, бірінші орында корпоративтік табыс
Корпоративті табыс салығынан кейінгі екінші орында қосымша құн
Диаграммадан 2004-2006 жылдарда қосымша құн салығының түсімдері көбейгенмен
Әлеуметтік салықтар 2004 жылғак қарағанда, 2005 жылы 28
Ал акциздер салықтық түсімдердің шамалы бөлігін ғана құрайды:
2.3 ҚР Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған Республикплық
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді
Экономикалық өсуіне өнеркәсіп елеулі үлес қосты. Үш жыл
Салықтық түсімдердің 2007 жылы ЖІӨ-ге 18,3 пайыздан 2008
Мұнай түсімдерін Ұлттық қорға аударудың болжамы 2007 жылы
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫНДАҒЫ БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУ
3.1 Қазақстан Республикасында бюджет процесінің қалыптасуы және
Бюджеттік саясат мемлекеттің өз функцияларын және міндеттері орындау
Бюджеттік механизм бюджеттік саясаттың негізі болып табылады. Нарықтық
1.Фискалды
2.Экономикалық реттеу
3.Кірістерді теңестіру.
Фискалды бюджеттік саясат экономика секторының қажеттіліктерін минималды шығынмен
Бюджет арқылы экономикалық реттеу саясаты дағдарыстан
шығу, экономикалық өсуді ынталандыру жэне оны тұрақтандырудың қозғаушы
Кірістерді теңестірудің бюджеттік саясаты қоғамдық кіріс деңгейі бойынша
Бюджет жүйесінің дефицитінің себептері әр түрлі болуы мүмкін:
- қоғамдық өндірістің құлдырауы;
- қоғамдық өндірістің шекті шығындарының өсуі;
- "бос" ақшаны артығымен шығару;
- мөлшерінен тыс, керексіз, ақталмаған әлеуметтік бағдарламалар;
- "көлеңкелі" капиталдың көлемді ауқымдағы айналымы;
- көлемді өндірістік емес өндірістік шығындар, ұрлаушылық, өндірістік
тауарлардың жоғалуы және т.б.;
- отанды қорғау шығындарының өсуі.
Осылардың ішінен ерекше маңыздысы өндіріс құлдырауы мен экономиканың
Көлеңкелі экономиканың әдеттегі экономикадан айырмашылығы фирмалар мен кәсіпорындар
Тұрақты және терең бюджет тапшылығының болуы қаржылардың дағдарыс
Бюджет тапшылығы мемлекеттің барлық әлеуметтік-экономикалық салаларына әсер етеді.
Бюджет тапшылығы халықтың әл-ауқатын көтеруге байланысты бюджет баптары
Әрбір мемлекеттің үкіметі өзінің іс-әрекет мерзімінде бюджеттің кіріс
Тапшылықты жабудың келесідей әдістері бар:
1. Инвестірлеу- бюджет шығыстарын пропорционалды бөлу (қысқарту);
2.Ақша эмиссиясы;
3.Мемлекеттік займдар
Бюджет тапшылығын төмендетудің
1. шығыстар түрақты, кірістер өседі;
кірістер түрақты, шығыстар азаяды;
кірістер өседі, шығыстар азаяды;
Тапшылықты қаржыландыру- оны жабу үшін қосымша ақша қаражатын
Бюджет тапшылығын қаржыландырудың жолдары:
- Ақша белгілерін шығару. Бұл жол теріс әлеуметтік-экономикалық
- Мемлекеттік қарыздар. Бұл жағдайда қаржыландыруға бос ақша
- Шетелдік қарыздар. Оларды Дүниежүзілік валюта қоры, басқа
- ¥лттық байлықты пайдалану. Бұл орайда
Салықтар мөлшерлемелерін көбейту бюджет тапшылығын қаржыландырудың әдісі емес,
Бюджеттің кірістерін көбейтуге және шығыстарын қысқартуға, бюджет тапшылығын
Бюджеттің жетіспеушілігі өзінен өзі экономика дамуы мен өмір
Егер ақша қаржылары, табыстарынан шығындары артып кеткенде, экономиканы
Егер үкіметтің экономикалық дамудың нақтылы бағдарламасы болмағанда, ол
Бюджет тапшылығын жабу үшін үкімет енді орталық банктен
Ал қарыз тек қана төлеумен ғана өтеледі. Егер
3.2 Қазіргі кезеңде мемлекет тарапынан бюджет жүйесін жетілдіруге
Қазақстан Республикасындағы нарықтық қатынастардың тұрақты дамуы әлеуметтік- экономикалық
Бюджет жүйесін одан әрі жетілдеру мақсатында « Қазақстан
Бюджет заңнамасын және тұтастай алғанда бюджет жүйесін жетілдіру
мұнай емес түсімдер есебінен теңгерімді бюджетке қол жеткізуге
Шоғырландырылған бюджет республикалық бюджеттен, облыс бюджетінен, республикалық маңызы
Бюджеттің мұнай емес тапшылығы Ұлттық қордан түсетін түсімдерден
2. инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) әзірлеуге қойылатын талаптарды қатаңдату.
Инвестициялық жобалар (бағдарламалар) егер олар қабылданған мемлкеттік, салалық
бюджет процесіне барлық қатысушылардың бюджет заңдамасының талаптарын сақтауы.
Орта мерзімді кезеңдегі бюджетаралық қатынастар саясчатының негізгі мақсаты
Бюджетаралық қатынастар Бюджет кодексінде белгіленген қағидеттердан және түсімдер
Ел басымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан Республикасынң Перламентібірлескен палаталардың отырысында
Нәтижеге бағдарланған басқарудың жүйесін енгізу стратегиялық, экономикалық және
Орта мерзімді фискалды саясат 2007-2009 жылдар арнайы республикалық
ҚОРЫТЫНДЫ
Мемлекеттік бюджет – мемлекет экономикасының ажырамас бөлігі болып
Курстық жұмыс 3 үлкен бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде
Мемлекеттік бюджет – негізігі қаржылық жоспар ретінде мемлекеттің
Мемлекеттік бюджетті- экономиканы басқару құралы ретінде сипаттай отырып,
Қазақстан республикасынң бюджет жүйесі бірнеше жыл бұрын алғышартын
Екінші бөлімде бюджетті мемлекеттің кірісін толтырудағы және шығындарын
Салықтық емес түсімдер маңында бюджетке Салық кодексінде қарастырылғандардан
Бюджет арқылы осы түсімдер реттеліп, сонымен қатар мемлекеттің
Үшінші бөлімде мемлекеттік бюджетті атқаруда кездесетін бірқатар мәселелер
Сонымен, мемлекеттік бюджетің негізгі ерекшеліктерін ескере отырып, мынадай
жеке экономикалық категория;
мемлекеттің орталықтанған ақшалай қаражат қоры;
экономикаға әсер ету құралы;
мемлекеттің негізгі қаржылық жоспары;
қоғамның барлық мүшелері орындауға міндетті заң.
Жалпы қорытындылау келе, мемлекеттік бюджет – кез-келген мемлекеттің
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Конституциясы.- Алматы: Қазақстан, 2000.
Қазақстан Республикасы Президентінің және
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. Егемен Қазақстан, 6 мамыр
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Елубаева Ж.М., Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика
Ильясов К.К., Исахова П.Б. Расходы государственного бюджета. Учебное
Құлпыбаев С. Және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы.-
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Жоғары
Ли. Қаржының жалпы курсы. Оқу құралы. Алматы, 2004
Әліпбай СМ. "Кеше
Елубаев Ж. "Планирование доходов как инструмент управления бюджетной
системой" // Саясат.2004 №1 .с-73-76.
Аубакиров А.Б. Экономикалық теория.// Алматы-2004.
13.Дербисов Е.Д. Диалоги о бюджете переходного периода.// Алматы
Қаражат», 1994.
Сансызбаев К.М. Расходы по назначению.// ІІ Финансы Казахстана-
№5.
14.Журавлев В.В., Савруков Н.Т.Государственный бюджет// Санкт-Петербург
«Политика», 2000г.
Мельников В.Д. , Ильясов К.К. ( Финансы )
15. Өтебаев Б.С. Мемлекеттік Бюджет.// Оқулық-
320 б.
16.Албегова И.М. «Государственная экономическая политика».-М.Дело и
сервис.1998-320б.
17.Бюджетная система Р.Ф./Под ред.М.В.Романовскогои О.В.Вруглевского
М:Юрайт,1999.
18.Региональная политика Республики Казахстан/Под ред. М.Б.Кенжегузина –
А: «Ғылым», 1998-189 б.
19.Утегенова Г. Бюджетный контроль.// ІІ Деловая неделя- 2005
20.Нурахметов Т.С. Мақста бюджет байлығы.// ІІ Қаржы-Қаражат.2006ж.
ҚОСЫМША А
Сурет 1- Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
ҚОСЫМША В
Кесте 1 – 2004-2006 жылдардағы республикалық бюджеттің түсімдерінің
Түсімдер 2004 2005 2006
Салықтық түсімдер:
Табыс салығы
Корпоративті табыс салығы
Жеке табыс салығы
Әлеуметтік салық
Меншікке салық
Мүлік салығы
Жер салығы
Қосымша құн салығы
Акциздер
Басқа да салықтар
2. Салықтық емес түсімер 91,7
26,6
16,6
10,0
19,5
10,8
3,3
0,9
25,2
3,4
7,33
9,7 93,3
27,8
27,8
27,8
17,8
10,3
3,2
0,7
23,4
3,4
5,93
5,5 35,3
33,0
33,0
33,0
19,5
5,3
3,3
0,9
25,2
2,6
14,2
12,98
Барлығы 100 100 100
4
Республикалық бюджет
Ұлттық қор
Мемлекеттік бюджет
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Жергілікті бюджет
Облыстық бюджет
Астана
бюджеті
Республикалық маңызы бар қала бюджеті
Аудандық бюджет
Ауылдық округтер мен кенттердің бюджеті
Астана ауданының бюджеті
Республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі туралы
Бюджет жүйесі туралы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Бюджет баланысы. Бюджет тапшылығы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және оның теориялық негіздері
Мемлекеттік бюджетті жоспарлау мен болжаудың теориялық және методологиялық негіздері туралы
Республикалық және жергілікті бюджеттердің жобаларын қарау және бекіту рәсімі