Философия және мәдениеттану

ЖОСПАР
Кіріспе 2
Жүсіп Баласғұнның “Құтты бiлiк” шығармасы және
Пайдаланылған әдебиеттер: 13
Кіріспе
Соңғы жылдары өрiс алған ұлттық мәдениеттiң
Өтпелi дәуiрдiң тар құрсауынан шығу үшiн
Мiне осы мәселелерге, әсiресе ұлттық санаға
Ал Жүсiп Баласағұн философиясының қазақтың тарихы
Ұлтымыздың қоғамдық-философиялық ойының даму тарихына ерекше
Егемендiкке қол жеткiзген тәуелсiз мемлекетiмiздегi қоғамдық-тарихи
“Құтты бiлiктiң” өз кiрiспесiнен кiтаптың сол
Жүсіп Баласғұнның “Құтты бiлiк” шығармасы және
Жаңа заман мәдениетiнде, соның iшiнде түрiк
Ең алғаш мәлiм болған Герат нұсқаасы
Екiншiсi ең жақсы сақталған Ферғана нұсқасы
Үшiншiсi Мысыр нұсқасы. Бұл нұсқа 1896
Жүсiп пен Махмұт Қашқаридi бiр кезең
“Құтадғу бiлiг” туындысының араб әрпiмен жазылған
Туындының негiзгi-негiзгi бөлiмдерiн аударма жасаған Вамбериден
Үш қолжазбаның басын қосып, транскрипцияланған құрама
Арқауы үзiлмеген аралас-құраластық пен салиқалы сабақтастықтың
Ойшылдардың әлеуметтiк салаға қатысты қарастырған көптеген
“Жүсiптiң өмiрге деген көзқарасының үш жақты
Әсiресе, Жүсiп Баласағұнның дүниеге деген көзқарасының
Философиялық және әлеуметтiк мәселелердi поэтикалық
Орта ғасырдағы Шығыста қолданылған мәдени тәсiлге
Жүсiп шығармашылығының танымдық негiздерi өзiнше бiр
Ұғымдардың мәнi автордың iшкi ой толғаныстарынан,
“Құтты бiлiктегi” дүние мен адамды танып
Жүсiптiң әлеуметтiк философиясының негiзiнде дүниедегi сандық
Маңызды танымдық принцип ретiнде Жүсiп
Макрокосм мен микрокосмның бiрлiгi туралы iлiм
Жүсiптiң әлеуметтiк философиясының гносеологиялық ерекшелiктерi тек
Шығыс Перипатетизм мен бiрге Жүсiп Баласағұн
Елбасы және халық атты тараушада мемлекеттің
Балсағұн мемлекеттің гүлденуінің бір жолы ретінде
Шығыстық ортағасырлық кезеңдегі әлеуметтік ой елбасыға,
Баласағұн пікірінше, дана, парасатты елбасы әділеттілік,
Онда ол ізгілікті халықтың елбасы болып,
Баласағұн дана және кемел елбасының бейнесін
Ол елбасыға қарата айтқан кеңесіне құрғақ
Ол сонымен бірге, елбасы ниетінің түзелуі
Яғни, бұл жерде халқы қандай болса,
Баласағұн ұсынған саяси жүйе, қоғам мүшелерінің
Қоғам өмірін жолға салып, реттеп отыратын
Жүсiп Баласағұнның ел басы туралы iлiмiнiң
Жүрсiн бектер, бес нәрседен алыстап,
Есi болса, жұрнақ болса намыстан:
Ұшқалақтық - бiрi, екiншiсi сараңдық,
Үшiншiсi - ашу оған надандық.
Қырсығың - сор, беттi жер ғып
Бесiшiсi - өтiрiк жерге тiрi кiргiзер!
Бек бесеуден бойын аулақ ұстасын,
Бiлсiн сонда, басынан құс ұшпасын. (5).
Сонымен, Жүсiп Баласағұнның ел басы туралы
1. “Құтты бiлiкте” суреттелген бектiң бейнесi
2. Ел басына этика тұрғысынан қарап,
3. Ойшылдың аллигориялық бейнелерi Күнтуды “Әдiл”,
4. “Құтты бiлiктiң” негiзгi мәселесi адам
5. Сопылық философиясының әсерi тисе де,
6. Жамандықтың, зұлымдықтың онтологиялық статусын терiске
Ж. Баласағұнның жалпы дүниетанымына, ойлау жүйесіне
Жалпы “Құтты білік” дастанының негізгі идеясы
1. Мемлекеттік басқару үшін бұлжымас әділ
2. Бақ-дәулет, ырыс-байлық мәселелері, дәулеттің баламасы
3. Ақыл мен парасат ұғымдары. Дастанда
4. Қанағат-ынсап, барға риза болу, ұстамдылық
Баласағұни саясат ұғымын – басқару, көтермелеу
Жалпы Жүсіп Баласағұнның “Құтты білік” дастанын
“Құтты бiлiк” дастанында саясат “басқару iлiмi”
Ел басқару өнерiне гуманистiк тұрғыдан қарап
Зұлым күшпен бек ұзаққа бармайды:
Күш зорлықққа халық шыдап қалмайды.
Асыл сөз бар: “Қыздырмасын елдi -
Күшпен ұзақ ұстай алмас елдi бек”.
Бұл пiкiрдiң маңызы өте зор. Өйткенi
Ал Жүсiп Баласағұн болса деспотияға қарсы
Жүсiп Баласағұн қоғамның әлеуметтiк құрылымын тағы
Ел басқарудағы тәрбиелеу принципi Жүсiп Баласағұнның
Жүсiп Баласағұн мынадай тәрбиелеу принциптерiн Үсынады:
1) ата-ана өздерiнiң iзгi тiрлiктерiмен, iс-әрекеттерiмен
2) тәрбие жүйелi тұрде жүргiзiлуi керек;
3) тәрбие жақсы бiлiм берумен байланысты;
4) тәрбиелеу негiзiнде еңбек жаòу керек.
Ойшылдың тәрбиелеу туралы пiкiрлерi оның гуманизмiн,
Сонымен, Жүсiп Баласағұнның саясат туралы iлiмiне
1. Ойшылдың әлеуметтiк-саяси көзқарастарын үш топқа
2. Аталмыш iлiмдердiң негiзiнде адам мәселесi
3. Бектiң бейнесi iзгiлiк, әдiлдiк, қайырымдылық,
4. Халқын гуманистiк тұрғыдан қарастырып, оған
5. Ел басқаруда әдiлдiк, iзгiлiк, бiлiктiлiк,
6. ХХ ғасырдың аяғы қазақстандықтар үшiн
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Философия және мәдениеттану. А., Жетi
2. Қасымжанов А. Рухани тамырлар. Қазақ.
3. Сонда, 96-б.
4. Fабитов Т.Х. Мәдениеттануға кiрiспе. А.,
5. Бартольд В.В. Соч., т. 4,
6. Қасымжанов А. Рухани тамырлар. //Қазақ.
7. Баласағұн Жүсiп. Құтты бiлiк. А.,
8. Fабитов Т. Қазақ мәдениетiнiң типологиясы.
9. Философия және мәдениеттану. А., Жетi
10.Баласағұн Жүсiп. Құтты бiлiк. А., Жазушы,
13

Ұқсас жұмыстар

Мәдениеттану- философиялық ілім

Мәдениеттану пәні, мақсаты мен міндеттері

Мәдениеттанудың ғылыми пән ретінде қалыптасуы

Мәдиниеттану: пәндік ерекшеліктері, құрылымы, негізгі ұғымдары және әлеуметтік қызмет

Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы

МӘДЕНИЕТТАНУ: ПӘНДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, ҚҰРЫЛЫМЫ, НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕРІ

Мәдениеттану: пәндік ерекшеліктері, құрылымы, негізгі ұғымдары және әлеуметтік қызмет

Мәдениет теориясы

Философияның мәдениеттегі орны және ролі