Салауатты өмір салтын
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Дұрыс өмір сүру қалпы және денсаулық. Біздің
Орындаған: Есенова А.С
Тобы: АиСУ-02-03қ
Қабылдаған: профессор
Тезекбаева Ж.Ғ
Алматы 2004
Мазмұны
I. Кіріспе 2
II – тарау. Валеологиялық білім берудің теоретикалық негізі
2.1. Валеология – салауатты өмір негізі 4
2.2. “Салауаттану – денсаулықты сақтау” бағдарламасы бойынша дұрыс
2.3. “Салауаттану – денсаулықты сақтау” бойынша салауатты өмір
III – тарау. Салауатты өмір салтын
3.1. Дұрыс өмір сүру негіздері 15
3.2. Қазақстанда дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру шаралары
3.3. Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінің құрылымы мен
3.4. ТМД мемлекеттерімен жасалған келісімшартгар 25
IV – тарау. СӨСҚ қызметінің негізгі бағыттары 26
4.1. Негізгі жүргізілетін кешенді және бюджетті бағдарламалар 26
4.2. Білім беретін бағдарламалар 26
4.3. Валеология бойынша бағдарламаны енгізу 29
4.4. Профилактикалық бағдарламалар 30
V. Қорытынды 32
Қолданылған әдебиеттер: 33
I. Кіріспе
Валеология – салауатты өмір сүрудің негізі. Қазіргі уақыттағы
Халық денсаулығының жағдайы тек қоғамдық дамудың ғана көрсеткіші
Өмір салты мен денсаулық арасындағы өзара байланыс Салауатты
Осы заманғы ғылым мен әдістемеде салауатты өмір салты
өмір сүру деңгейі;
өмір сүру сапасы;
өмір сүрудің өзіндік жолы.
СӨС-ын ынталандыру әрқайсысымыздың дене тәрбиесімен
айналысуымызға, дұрыс тамақтануымызға, есірткілерді, темекі мен алкогольді тұтынуды
Жеткілікті құралдар болмай тұрған жағдайда ауруларға қарсы күрес
II – тарау. Валеологиялық білім берудің теоретикалық негізі
2.1. Валеология – салауатты өмір негізі
Валеология – адам туралы ғылымның жаңа бағыты. Ол
Валеология ғылымы бос қиялдан пайда болған жоқ. Валеологияның
Валеологияны және оның ғылыми концепциясын жасауға көптеген клиникалық
Адамзат қоғамының барлық даму кезеңдерінде адам өмірі әртүрлі
Егер де медицина адам ағзасын аурудан сауықтыру үшін
Яғни, валеология денсаулықтың механизмдерін тануға мүмкіндік береді, денсаулықтың
Валеология термині қазір баршаға таныс. Бірақ та оның
Профессор Г.К.Зайцевтің анықтамасы бойынша, валеология дегеніміз адамның өмір
Валелогия – салауатты өмір сүрудің негізі. Валеологиялық білім
Дүниежүзіілк денсаулық сақтау ұйымының '' Денсаулық баршаға ''
Қазіргі күнде біздің мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарына үмітіміз
Валеологиялық білім беруде мұндай қарым – қатынас нәтижесінде
Кез – келген тақырыптар, қозғалыс белсенділігін ұйымдастыру, тиімді
Әлеуметтік гигиенаға тән салауатты өмір салты мен денсаулықтың
Қазіргі уақытта Салауатты Өмір Сүру Салтын Қалыптастыру Проблемаларын
Валеологияны медициналық және педагогикалық деп бөлуді шартты деп
Салауатты өмір салты іс әрекетті тәрбиелеу арқылы және
Жаңа өз бетінше дамып келе жатқан адам денсаулығын
Жоғарыда айтылғандай, валеология ғылымының зерттеу пәні адам денсаулығы
Подфизиологтардың айтуынша, '' денсаулық түрлі қоғамдық және еңбек
Профессор В.П.Казначеев айтуынша, ''денсаулық дегеніміз биологиялық және физиологиялық
''Денсаулық өлшемі'' деген методологиялық ұғымында профессор А.Г.Шедрина (Новосибирск
Жоғарыда айтылған анықтамаларды ескере отырып, профессор В.В.Колбанов (Санк
Өзінің көлемділігі мен күрделілігіне қармастан бұл анықтама денсаулық
2.2. “Салауаттану – денсаулықты сақтау” бағдарламасы бойынша дұрыс
Қазіргі уақыттағы әлеуметтік – экономикалық жағдай, тіршілік деңгейінің
Ел Президентінің “ Қазақстан - 2030” жолдамасындағы ұзақ
Қазақстанда соңғы жылдары демографиялық көрсеткіштер нашарлап, туу, халықтың
Ресей Федерациясының балалар мен жасөспірімдер физиологиясы ғылыми –
Темекі тарту, ішімдік пайдалану, есірткі құмарлық және уытты
Дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру проблемалары Ұлттық орталығының
Көпбағытты медицина кезінде нарықтық экономикаға көшу жағдайларында сақтандыру
Санитарлық – гигиеналық сауаттылық деңгейін жоғарылатуда, адам денсаулығын
“Салауаттану – денсаулықты сақтау” тұжырымдамасының өзекті мәселесі “бірегей
Дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру тұжырымдамасының мақсаты –
- салауатты өмір салтын қалыптастыруға арналған қазіргі бағдарламаларды
- аурудың пайда болу факторларының өте таралғыштығын зеттеу,
- салауатты өмір салтын қалыптастырудың тұжырымдамалық негіздерін жасау,
Тұжырымдаманың мақсаты, мазмұны және құрылымы ең алдымен қоғамның
Жас ұрпақтың салауатты өмір сүру салтын қалыптастырудан алған
2.3. “Салауаттану – денсаулықты сақтау” бойынша салауатты өмір
“Салауаттану – денсаулық сақтау” бағдарламасы бойынша дұрыс
1. Ел Президентінің халыққа жолдауы “Қазақстан - 2030”,
"Қазақстан-2030", N 4-ші басымдылық: "Қаржы жеткілікті болмай тұрған
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 ж.
3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 ж. 30
- СӨС қалыптастыру жөніндегі мақсатты бағдарламаларды МДМ,
4. Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық
5. Қазақстан Республикасы білім, мәдениет және денсаулық
6. Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық
7. Қазақстан Республикасының 1999 ж. маусымның 7-дсгі
8. Қазақстан Республикасы білім беру ұйымдарында
9. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік "Білім" бағдарламасы, 2000
10. Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі салауаттанудың
III – тарау. Салауатты өмір салтын
3.1. Дұрыс өмір сүру негіздері
Салауаттану - тұтасымен алғанда жеке тұлғаның, қоғамның, табиғаттың
Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметгік
Салауаттанудың рөлі - адамның ішкі биологиялық табиғатымен, өзін
Салауаттанудың зерттеу пәні - адам. Зерттеуге организмнің анатомиялық,
Тіршілік дегеніміз тек адамның ғана емес, кез келген
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) сарапшыларының дерегі бойынша
Денсаулық қатерінің негізгі факторлары - қозғалыс күшінің
- жеке және қоғамдық гигиена;
- дене шынықтыру, гиподинамиямен күрес;
- организмді жаратылыс-табиғи факторлармен - су, ауа,
- күн тәртібін тиімді пайдалану;
- дұрыс және уақтылы тамақтану;
- жұкпа аурулардың алдын алу;
- тән ауруларынан сақтандыру;
- жарақаттанудан, уланудан, т.б. сақтандыру;
- зиянды әдеттерден (темекі тарту, алкоголь, есірткілік
- жыныс гигиенасы;
- психопрофилактика және психогигиена;
- кикілжің және денсаулық;
- экология және денсаулық.
Салауаттанудың негізгі мақсаты - әрбір жеке адамның және
Бүдан мынандай міндеттер туындайды:
- салауатты өмір салтының әдістерін
- өз денсаулығына
- негізгі гигиеналық
- осы заманғы
Адам денсаулығы, ең алдымен, өмірлік сара жолға тәуелді,
Денсаулық деген не? Денсаулық үғымына берілген анықтамалар өте
Академик Н.М.Амосов адам денсаулығы мүшелердің атқаратын қызмет сапасы
И.И. Брехман денсаулықты "сезімталдық, ауызша айту және құрылымдық
Келтірілген денсаулық анықтамалары негізінен алғанда денсаулық ұғымын бірдей
Денсаулықтың физиологиялық түрі организмдегі физиологиялық үрдістерді (процестерді), олардың
Зияттылық түр дегеніміз — денсаулық туралы білімнің ақпараттық
Сезім әрекетіне берілгіштік түр - жағдайға байланысты өз
Әлеуметгік түр — тұлғаны әлеуметтендіру, өзін қоғамға қажетті
Тұлғалық түр — өзін тұлға ретінде түсіну, тұлға
Рухани түр — адам жеке басының біртұтастығын қамтамасыз
Қазіргі уақытта денсаулық бірнеше түрлерге және құрамдас бөліктерге
1. Тән денсаулығы — бұл адам мүшелері
2. Дене денсаулығы — организм
3. Жан денсаулығы — адамнаң психикалық өріс
Мұның негізі мінез-құлыққа бара-бар реакцияны қамтамасыз ететін жалпы
Рухани тазалық— тіршілік әрекетінің уәжді және ақпаратты-мұқтаждық өрісі
Денсаулықтың негізгі төрөлшемдері мыналар:
• тән және дене күйі үшін — мен
• психикалық күй үшін — мен тілеймін;
• адамгершіліктік күйге - мен істеуге тиістімін.
Денсаулық белгілері мыналар:
• зақым келтіретін факторлар әрекетіне өзіне тән
• өсу мен даму көрсеткіштері;
• организмнің функционалдық күйі және сақтамалық мүмкіндігі;
• қандай болса да аурудың немесе даму
• имандылық-еріктілік және құндылык-уәждік мақсат деңгейі.
Өмір салты мен денсаулық арасындағы өзара байланыс салауатты
Осы заманғы ғылым мен әдістемеде салауатты өмір салты
- өмір сүру деңгейі;
- өмір сүру сапасы;
- өмір сүрудің өзіндік жолы.
Өмір сүру деңгейі — бұл адамның материалдық, рухани
Өмір сүру сапасы - адам қажеттіліктерін қанағаттандыратын жайлылық
Өмір сүрудің өзіндік жолы адам тіршілігінің мінез-құлықтық ерекшеліктерін
Адам денсаулығы, ең алдымен, өмір сүрудің өзіндік жолына
Этнокомпонент салауатты өмір салтында балалардың ақыл-ойын, сезімін және
СӨС қалыптастырудың негізіне биологиялық та, әлеуметтік те ұстанымдар
СӨС әлеуметтік ұстанымдарына: эстетикалығы, адамгершілігі, ерікті тәрбиелей білуі,
- жеке бас гигиенасы;
- дене шынықтыру;
- тиімді тамақтану;
- оңтайлы қимыл тәртібі;
- зиянды дағдылар мен құмарлықтан (темекі тарту,
- жағымды эмоциялар.
3.2. Қазақстанда дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру шаралары
“Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі және сәттілігі” атты “Қазақстан
— салауатты
— құқықтық-нормативтік базасы жасалды;
— гигиеналық тәрбие процесіне жаңа технологиялар
— денсаулықты сақтау мен білім беруді ұйымдастыру
— СӨСҚ-дың ұлттық саясаты анықталды, оның концептуалды
ҚР Мемлекет басшысы және ҚР Үкіметі елдегі СӨСҚ
Өткен кезеңді талдай отырып, "Салауатты өмір салтын қалыптастыру
Қазақстан-2030 Даму стратегиясының республика халқының салауатты өмір салтын
- салауатты өмір салтын қалыптастырудың ұлттық саясатын
- қауіпсіз және сенімді тіршілік ету ортасын қамтамасыз
- денсаулықты сақтап нығайту үшін әлеуметтік жағдай жасау;
- салауатты өмір салтына септігін тигізу;
- денсаулық сақтау жүйесін реформалау және оны алғашқы
Алға қойған мақсатгы іске асыру барысында ҚР Үкіметінің
ҚР Білім, мәдениет және денсаулық сақгау министрлігінің, денсаулық
Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі
Салауатты өмір салтын қалыптастыру барысында қолданатын, мамандарға арналған
3.3. Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінің құрылымы мен
Қазіргі таңда республикамызда СӨСҚ қызметінің құрылымы мен жүйесі
Аудандық деңгейлерде де СӨСҚ орталықтары ұйымдастырылуда, мысалы, Жамбыл
Дұрыс өмір сүру қалпын қалыптастыру қызметі жоғары маманданған
Мәселелерді шешу үшін ведомствоаралық деңгейдегі республикалық, облыстық, аудандық,
ҚР Білім және шылым министрлігімен, ҚР Мәдениет, ақпарат
3.4. ТМД мемлекеттерімен жасалған келісімшартгар
Соңғы жылдары еліміздің салауатты өмір салтын калыптастыру тәжірибесі
IV – тарау. СӨСҚ қызметінің негізгі бағыттары
4.1. Негізгі жүргізілетін кешенді және бюджетті бағдарламалар
Қазақстан 2030 жылдарына дейін Даму стратегиясын жүзеге асырудың
4.2. Білім беретін бағдарламалар
СӨСҚ мамандарын даярлау және қайта даярлау. СӨСҚ мамандарын
1. Салауатты өмір салтын қалыптастыру бойынша
2. Мемлекеттік оқу, білім беру ұйымдарына
Міндеттерді жүзеге асыру максатында, салауатты өмір салтын қалыптастыру
СӨС мамандарын даярлауды одан әрі жетілдіре түсу ҚР
СӨСҚПҰО мен Алматы мемлекеттік дәрігерлер білімін жетілдіру институты
Медициналық колледждерде тұрақгы СӨСҚ бойынша жаттықтырушылар даярлайтын курстар
Білім беру саласындағы валеология пәнінің мұғалімдерін даярлау әрдайым
4.3. Валеология бойынша бағдарламаны енгізу
Салауатты өмір салтын қалыптастырудың басты бағыттары мен міндеттерін
- 91,6%, мектепке дейінгі балалар бақшасында
- 96,3%, орта арнайы білім беретін орындарда —
Республика мектептеріндегі сараптама зерттеу жұмыстарының көрсетіп отырғанындай, оқушылардың
2003 жылы СӨСҚПҰО ҚР Білім және Ғылым Министрлігімен
4.4. Профилактикалық бағдарламалар
Ұлттық Орталықта жинақталған тәжірибеге сүйене отырып, жергілікті деңгейде
1. Ақпараттық жұмыстар мен білім беру.
2. Кауіпсіз жауапты іс әрекет пен
3. Салауатты өмір салтын ұстануға баулу.
4. Денсаулық сақтау қызметі мен әлеуметтік қызметтің
5. СӨС калылтастыруда мемлекеттік саясатты күшейту,
6. Нысаналы топтарды тандаудағы басымдық -
Халықтың ақпарат алу деңгейін жақсарту мақсатында, жасаған іс
Соңғы жыддары аурудың алдын алу және денсаулықты нығайту
Бүгінгі таңда профилактикалық бағдарламалар сапалы, жаңа деңгей жетістіктерін
Жалпы халық үшін аурулардың алдын алу және денсаулықты
V. Қорытынды
Қазіргі заманда денсаулықты сақтау мен нығайту ең басты
Салауаттану – тұтасымен алғанда жеке тұлғаның, қоғамның, табиғаттың
Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметтік
Салауаттанудың ролі – адамның ішкі биологиялық табиғатымен, өзін
Салауаттану ғылымы “қалай денсаулықты сақтаудың” ұстанымдары мен тетіктерін
Сонымен, жоғарыда айтылған мәліметтерден әркімнің өзінің денсаулығының нашарлауына
Қолданылған әдебиеттер:
Валеология. Республикалық педагогикалық әдістемелік журнал - №6, 2003
Валеология. Республикалық педагогикалық әдістемелік журнал - № 1,
Ж.Ж.Жатқанбаев. Валеология. Алматы, 2003
Х.Қ.Сәтбаева, Ж.Б.Нілдібаева. Валеология (Оқу - әдістемелік құрал).
5. Н.М. Амосов. Денсаулық туралы толғаныстар. Алматы,
26
Салауатты өмір салтын қалыптастырудың тарихи мазмұны
Жалпы білім беретін орта мектепте химияны пәнаралық байланыс негізінді оқытуда салауатты өмір салтын қалыптастыру әдістемесі
Жеткіншектердің салауатты өмір салтын эстетикалық құндылықтар негізінде қалыптастыру
Жеткіншектердің салауатты өмір салтын қалыптастыруда эстетикалық құндылықтардың сипаттамасы
ҰЛТТЫҚ МҰРАЛАР НЕГІЗІНДЕ БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастыруды теориялық тұрғылар
Биология сабағында салауаттылық өмірге тәрбиелеу
Мектеп оқушыларында салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелері
Салауатты өмір салты туралы
Оқушылардың салауатты өмір сүру дағдыларын денсаулық сақтау технологиясы негізінде қалыптастыру