Республикалық бюджет
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ................................................................................................................3
1 БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ БЮДЖЕТ КІРІСТЕРІНІҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ
Бюджет жүйесі : мазмұны және құрылымы..............................................5
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Салықтық түсімдер бюджет кірістерінің негізгі көзі ретінде.................14
2 БЮДЖЕТТІК ЖҮЙЕ БУЫНДАРЫ БОЙЫНША БЮДЖЕТ КІРІСТЕРІНІҢ АТҚАРЫЛУЫН
2.1 Мемлекеттік бюджет түсімдерінің
2.2 Мемлекеттік бюджеттің
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................30
КІРІСПЕ
Мемлекеттік бюджет – бұл мемлекеттік шығыстар мен олардың
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті
Курстық жұмыстың тақырыбы – Бюджет жүйесінің буындары бойынша
Курстық жұмыстың мақсаты – бюджет жүйесінің буындары бойынша
Курстық жұмыстың міндеттері :
бюджет жүйесінің мазмұнын және құрылымын қарастыру;
мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымын
салықтық түсімдер бюджет кірістерінің негізгі көзі ретінде қарастыру;
мемлекеттік бюджет түсімдерінің атқарылуын талдау;
мемлекеттік бюджеттің жалпы атқарылу бақылауын талдау.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және
Бірінші бөлімде қаржы қатынастарының жиынтығы «мемлекеттік бюджет» ұғымының
Екінші бөлімде мемлекеттік бюджетке түскен түсімдер, жергілікті бюджеттердің
1 БЮДЖЕТ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ БЮДЖЕТ КІРІСТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ
Бюджет жүйесі : мазмұны және құрылымы
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін
2) құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын
3) қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен
Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категориялар сияқты,
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып,
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Ақырында мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының
Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Дүниежүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады,
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің
Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:
Мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің
Федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та – штаттардың, ГФР-да –
Жергілікті бюджеттер.
Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады:
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен
Қазақстан Республикасында жиынтығында мемлекеттік бюджетті құрайтын бекітілетін, атқарылатын
Сурет 1 Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Республикалық бюджет;
Облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті;
Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті.
Қазақстанда төтенше немесе соғыс жағдайында төтенше мемлекеттік бюджеттің
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге
Бюджет кодексіне сәйкес, мемлекеттік бюджет – араларындағы өзара
Мемлекеттік және жергілікті бюджеттер кез келген басқа мемлекеттердегідей
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық
Республикалық бюджет – бұл салықтық және басқа да
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикаллық маңызы бар
Бюджет кодектсімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Бюджет заңнамасымен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының
Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және Қазақстан Республикасындағы төтенше
Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті
Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе соғыс жағдайын
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан Республикасының Парлементі
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолдану уақытына тиімті қаржы жылына
Төтенше мемлекеттік бюджет төтенше немесе соғыс жағдайы
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылуы тоқтатылғаннан бастап республикалық және
Қазақстан Республикасының бірнеше аймақтарының аумақтарында бір мезгілде төтенше
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
Кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар төлемдер болып
Бюджет кодексіне сәйкес бюджеттің құрылымы мына бөлімдерден тұрады:
кірістер:
салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
ресми трансферттер түсімдері;
шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік кредит беру:
бюджеттік кредиттер;
бюджеттік кридиттерді өтеу;
қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо:
қаржы активтерін сатып алу;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер;
бюджет тапшылығы (профициті);
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану):
қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу;
бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Бюджеттерді бекіту және бюджеттердің атқарылуы туралы
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті
Бюджеттің шығындары – қайтарылмайтын негізде бөлінетін бюджет қаражаттары.
Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлінеді:
мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
тұрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге байланысты
мемлекеттік тапсырыстарға арналған шығындар – мемлекеттік саясатты іске
жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер – қызметкерлерге еңбегі үшін
заңи тұлғаларға субсидиялар – мемлекеттік мекемелер және қоғамдық
ресми трансферттер – бюджеттің бір деңгейден екіншісіне,
Бюджет кірістері – бюджетке қайтарылмайтын негізде салықтардан, алымдардан
«Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне» сәйкес республикалық бюджетке түсетін
1) салықтық түсімдер, алымдар және басқа да
2) салықтық емес түсімдер республикалық меншіктен алынатын кірістер
3) негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер (республикалық бюджеттен
ресми трансферттердің түсімдері (облыстық бюджеттерден, республикалық маңызы бар
1.3 Салықтық түсімдер бюджет кірістерінің негізгі көзі ретінде
Жас тәуелсіз еліміздің қомақты бюджеті болуы жолында, мемлекеттік
Қандай да болмасын мемлекеттің атқаратын қызметінің ең маңызды,
Салықтар мемлекеттің басқа да атрибуттары сияқты мемлекеттер құрыла
Алғашқы кездерде мемлекетті ұстауға қажетті қаражаттар сол мемлекет
Салықтардың, салықтық құқықтың мемлекеттермен қатар пайда болуы олардың
құқықтық принциптері көрініс берген. Әртүрлі меншік нысандарының теңдігі,
Сонымен салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу
Салықтардың функционалдық, сипаттамасын нақтыландыру, яғни қызметтеріне талдау жасау
Бірінші, фискалдық қызмет-салықтардың және басқа да міндетті телемдердің
Үшінші қызметі - салықтық реттеу, яғни реттеуші қызмет-салық
Мемлекет үстінде аталған салықтардың қызметін қолдана отырып салық
жүйесін анықтап, олардың қызмет атқару тұтқасын әзірлейді. Салық
Енді осы қызметтер жөнінде қалыптасқан, дәстүрлі көзқарастармен шектеліп
1.фискалдық немесе жұмылдыру қызметі арқылы мемлекет тиісті шығындарын
2.қайта бөлу қызметі арқылы мемлекет экономика аясының әртүрлі
3.ынталандыру қызметі - экономиканы дамыту, техникалық жаңарту және
4.шектеу кызметі, салық саясаты арқылы мемлекетке тиімсіз (пайдасыз)
5.бақылау-есептеу қызметі, кәсіпорындар мен азаматтардың табыстарын, өндірістің құрылымы
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып
Салық категориясының нақты формалары болып құқық органдарымен тағайындалған
Салық жүйесі тікелей және жанама салықтардың ара қатынасынан
Жанама салықтың субьектісі, мемлекет пен төлеуші арасьында болатын
Тікелей салықтар өз кезегінде нақты мүлік түрлерінің әрқайсына
Тікелей салықтардың біреулерін тек заңды түлғалар, келесісін тек-жеке
Жанама салықтар құрамы да әр түрлі - акциздер
Нарықтық экономикалық қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты
Салық жүйесінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
Сонымен салық жүйесінің өте маңызды және күрделі құрылым
Сондықтан, қандай да болмасын дамыған елдің салық жүйесі
Бірақ дамыған елдерінің салық жүйесінің тенденциясын және жалпы
Салық салу кезінде мемлекет белгілі бір принциптерді колданады.
Салықтар жөніндегі ілімнің тұңғыш қарлығаштары, саяси экономикалық, теорияның
Кезінде салық жүйесін құрудың төрт қағидасын Адам Смит
1.Бірінші қағида - салық әрбір салық төлеушінң тапқан
2.Екінші қағида - салық мөлшері мен оны төлеу
3.Үшінші қағида - ыңғайлылық қағидасы, яғни әрбір салық
4.Төртінші қағида - үнемділік қағидасы, яғни салық алу
Салық салу кезінде, аталмыш принциігіерді басшылыққа алу барысында
Қазіргі кезде қолданылатын салық салу прпнциптері тікелей салық
1.Салық салмағының тең болуы, яғни әркім мемлекет қорына
2.Салық жүйесінің қарапайым және анық болуы, яғни салық
3.Салық салудың теңділігі және әділеттілігі, яғни әлеуметтік-экономиқалық мақсаттарға
4.Салыктарды басқару және заңдылықты сақтау жөніндегі әкімшілік шығындар
Қазіргі кезеңде, мемлекет алдында тұрған бірден-бір күрделі мәселе
Біріншісі, тапқан (алған) игіліктерге негізделген яғни мемлекет тарапынан
Екіншісі, төлеу қабілеттілігі принцппіне негізделген. Бұл жерде салық
Дүние жүзілік тәжірибеден өткен ол принциптер мыналар:
1.Салық салу формаларын белгілеу барысында карапайым формаларды қолданған
2.Салық жүйесі мүмкіндігінше бейтарап болуы тиіс. Былайша айтқанда,
3.Прогресивті салықтардың орнына тікелей пропорционалды салықтарды басымырақ пайдалану.
5.Салық жүйесі экономикалық қызметтердің жақсаруына және күрделі жұмсалымдардың
Сонымен салық жүйесі мемлекеттің экономикалық саясатымен анықталатын, үстінде
БЮДЖЕТТІК ЖҮЙЕ БУЫНДАРЫ БОЙЫНША БЮДЖЕТ КІРІСТЕРІНІҢ АТҚАРЫЛУЫН ТАЛДАУ
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің атқарылуы
Мемлекеттік бюджетке түскен түсімдер 613,1 млрд. теңгені немесе
Сурет 2 Мемлекеттік бюджеттің 2007 ж. Ітоқсанындағы атқарылуы
Кірістер бойынша:
Көрсетілген түсімдер сомасының 590,1 млрд.теңгесі немесе жоспарға қарағанда
Сурет 3 2007 ж. І тоқсанында мемлекеттік бюджеттің
Бұл диаграммадан мемлекеттік, оның ішінде жергілікті бюджеттердің 2006
Келесі 3суретте салықтық түсімдердің негізгі көздері жөніндегі деректер
Сурет 4 2007 ж. І тоқсанында мемлекеттік бюджеттің
Кедендік әкімшілік жүргізу туралы өткен жылдың осыған ұқсас
Өткен жылдың осыған ұқсас кезеңімен салыстырғанда ішкі өндіріс
Кесте 1 2006-2007 жж. І тоқсанында түсімдер мен
2008 ж.
І-тоқсанының
фактісі 2007 ж.
І-тоқсанының
фактісі Қайтарымдар Өсу деңгейі
%
Қ Қ С б
Қ Қ С К Т
И м п о р т қ а
Қ Қ С а
Салықтар бойынша толық төленбеген төлемдер жөнінде.
Мемлекеттік бюджет бойынша толық төленбеген төлемдер 50,7 млрд.
Кесте 2 Мемлекеттік бюджет бойынша толық төлемеген төлімдар
Облыс аттары Толық төлембеген төлем Қайтарым %
01.01.2007 ж. 01.04.2007 ж.
Ақтөбе 9,4 12,5 3,1 133,5
Ақмола 1,9 2,5 0,6 129,3
Алмата 1,1 1,5 0,4 136,2
Батыс Қазақстан 2,5 2,7 0,2 108,7
Қызылорда 0,8 1,0 0,2 123,1
Маңғыстау 1,9 2,0 0,1 105,7
Солтүстік Қазақстан 0,6 0,7 0,1 113,3
Оңтүстік Қазақстан 1,7 1,8 0,0 102,3
Қостанай 0,9 0,8 -0,1 92,1
Шығыс Қазақстан 10,2 10,2 -
Қарағанды 1,0 0,9 -0,1 90,9
Жамбыл 0,9 0,7 -0,2 76,8
Атырау 1,4 1,1 -0,3 81,5
Павлодар 5,1 4,8 -0,3 94,7
Алматы қаласы 5,2 4,8 -0,4 91,5
Астана қаласы 3,3 2,7 -0,5 83,3
Барлығы 47,9 50,7 2,8 105,8
Толық төленбеген төлем үлесінің ең үлкені Ақтөбе облысына
Толық төленбеген төлемнің әрі қарай өсуіне жол бермеу
Жергілікті бюджеттердің кіріс бөлігі 106,5 %-ке атқарылып, 317,6
Сурет 5 2007 ж. І тоқсанындағы жергілікті бюджеттірдің
Бұл ретте мыналар бойынша жоспар орындалмағаны байқалады: Астана
Есепті кезеңде Ұлттық қорға 197,7 млрд. тенге, оның
Есепті кезеңде Ұлттық қорға 197,7 млрд. теңге
Кесте 3 2007 ж. І тоқсанындағы Ұлттық қордың
млрд. теңге
2006 ж. 1 қаңтарына Ұлттық қордың түсімдері 1
Түсімдер БАРЛЫҒЫ: 197,7
Соның ішінде:
Мұндай секторы серіктестігінің тікелей салықтары (жергілікті бюджетерге салынған
Республикалық меншікте және тау-кен өндіру және өңдеу саласына
0,0
Ауылшарушылық жерлерін мемлекеттің жеке меншікке сатудан түсімдері
Басқа да түсімдер мен тірістер 0,0
Қор басқарудағы инвестициялық кірістер 0,0
Қолданбалы БАРЛЫҒЫ 37,0
Е с е п
Мемлекеттік бюджеттің жалпы атқарылуын бақылау
Мемлекеттік бюджеттің шығыстары.
Ағымдағы жылғы 21 сәуірде Үкімет мүшелерінің және Облыстар
2007 жылғы 1-тоқсанда мемлекеттік бюджеттің шығыстары
Сурет 6 2007 ж. І тоқсанында мемлекеттік бюджеттің
Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борыштың ахуалы
Қазақстан Республикасының мемлекеттік борышы (өзара талаптарды ескермегенде) 2007
Сурет 7 Мемлекеттік және мемлекетпен кепілдендірілген қарыз
Қарыз алудың ахуалы
Есепті кезеңде Қаржы министрлігі 19,8 млрд.теңге сомаға мемлекеттік
Кесте 4 МОБ есепті кезеңдегі кірістері
Инфляция
% МЕОКАМ
% МЕККАМ
% НЕАКАМ
%
қаңтар 1,1
0,07
ақпан 0,8 6,25
наурыз 0,7 6,25 6,75 0,01
Бюджеттің атқарылуын бақылау.
Есепті кезеңде 2 043 объектіні бақылау жүзеге асырылды,
Анықталған жолсыздықтардың сомасы 10,0 млрд. теңгені құрады, оның
Кесте 5 Мемлекеттік бюджет қаражаттарын қолданудағы қаржылық қателіктердің
млрд. теңге
Барлығы 10,0
Бюджеттік қаражаттардың белгісіз қолданушы 3,6
Бюджеттік қаражаттардың және мемлекеттік активтердің тиімсіз қолданылуы 3,4
Бюджеттік қаражаттардың және несиелердің мақсатсыз қолдануы 0,4
Салықтық емес төл емдерді бюджетке толық төлемеу және
Материалдық құндылықтар мен ақшалаи қаражаттардың жеткіліксіздіп
Басқа да қателіктер 2,2
ҚОРЫТЫНДЫ
Осы тақырыпты зерттей келе мен мынадай тұжырымдарға
Мемлекеттік бюджет – мемлекеттің қажетті атрибуты және оның
Мемлекеттік және жергілікті бюджеттер кез келген басқа мемлекеттердегідей
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып,
Осылайша негізгі қаржы ресурстарын өзіне шоғырландыра отырып мемлекеттік
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ :
1.Әлжанова Н.Ш.Инвестициялық жобалау:Оқу құралы.-Алматы:қазақ университеті,2006.160б.
2.Мақыш С.Б.Банк ісі.Оқулық .-Алматы:ИздатМаркет,2007.471б.
3.Мақыш С.Б.Ақша айналысы және несие.Оқу құралы.-Алматы:ИздатМаркет,2004.248б.
4.Е.С.Стояновой Финансовый менеджмент 1998.33-41бб.48-56бб.
5.Л.Е.Басовский Финансовый менеджмент 1996.79-85бб.
6.Іскер адамның орысша-қазақша экономикалық түсіндірме сөздігі.Алматы,2005ж. 56-57бб.
7. Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев Қаржы Алматы:
8.К.Ж.Оразалин, М.М.Жантасов Орысша қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме
9.Б.А.Жүнісов Жалпы экономикалық теория Алматы:2002.60б.
10.С.С.Сахариев,А.С.Сахариев Әлем экономикасы Астана:2005.6б.
11.Қ.С.Сәкібаева. Коммерциялық бәсекелестік стратегияларын құру негіздемесі //Қаз ҰУ
12.Ғ.С.Сейткасымов Ақша,несие,банк Алматы:2001.36-41бб.
13.А.Н.Дәуренбекова Қазақстан өнеркәсібінің индустриалдық деңгейін көтерудің экономикалық механизмі.
14.C:Т.Мыржақов Компанияның инвестицияның Қазақстандағы жағдайы
// Атамекен № 7. 2006.426.
15.М.А Мустафин ҚР-ғы компанияның инвестициялық даму сатылыры //
16. Сейітқасымов Г.С
Ақша, несие, банктер: Оқу құралы. – Алматы: "Экономика",
17. Мақыш С.Б
Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы:
18. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Под ред. Л.А.
19. Фридман Ц.Л. Банки и кредит в дореволюционном
20. Назарбаев Н.А. Казахстан на пороге XXI века.
4
Ұлттық қор
Мемлекеттік (төтенше
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Облыстық бюджет
Астана бюджеті
Республикалық маңызы бар қала бюджеті
Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті
Ауылдық округтер мен кенттердің бюджеті
Астана ауданының бюджеті
Республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті
Орындалуы 80,2 %
Өсу деңгейі 106,0 %
Орындалуы 73,4 %
Орындалуы 106,5 %
Өсу деңгейі 136,6 %
Орындалуы 85,5 %
Өсу деңгейі 139,5 %
Орындалуы 90,6 %
Өсу деңгейі 138,3 %
Орындалуы 81,8%
Өсу деңгейі 136,3 %
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі туралы
Бюджет жүйесі туралы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Бюджет баланысы. Бюджет тапшылығы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы
Мемлекеттік бюджет жүйесі және оның теориялық негіздері
Мемлекеттік бюджетті жоспарлау мен болжаудың теориялық және методологиялық негіздері туралы
Республикалық және жергілікті бюджеттердің жобаларын қарау және бекіту рәсімі