Ақтөбе облыстық бюджеті
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..............................3
1 ҚР АЙМАҚ БЮДЖЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН БАСҚАРЫЛУЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ,
1.1 Аймақтық бюджеттік жүйенің құрылымы мен принциптері………………..8
1.2 Аймақтық бюджеттің ұйымдастырушылық-құқықтық негіздері…………..13
1.3 Аймақтық бюджетті ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі……………….16
2 ТҰРАҚТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ҚР АЙМАҚТЫҚ БЮДЖЕТТІҢ
2.1 Аймақтық бюджеттің қалыптасуы мен басқарылуының ерекшеліктері (Ақтөбе
2.2 Тұрақты экономикалық өсу жағдайындағы аймақтық бюджеттің кірістер
3 ТҰРАҚТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АЙМАҚ БЮДЖЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
3.1 ҚР аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылуының ұйымдастырушылық-құқықтық
3.2 ҚР аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылуының тиімділігін
ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………………………65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық зерттеу жұмысында тұрақты экономикалық
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» Стратегиясында
Нарықтық экономикаға өту және тиісті экономикалық реформаларды жүргізу
Қазақстан Республикасының экономикасы дамуының қазіргі кезеңінде реформа ауыртпалығының
Осындай мәселелер күн тәртібіне қойылып отырғандықтан, оларды шешу
Қазақстан Республикасы экономикасының күрделі кеңістіктік құрылымы мен жүргізіліп
Республика экономикасының дамуы соңғы жылдары аса кемелденіп, толығып
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің әлемдік интеграция жағдайында дамуы әр түрлі
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуында елеулі айырмашылық орын алатын болса
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы өзгешеліктер объективті тұрғыдан аумақтық даму
Әрбір аймақтың экономикаға қаржылық ресурстарды жұмылдыру үшін өз
Аймақтық бюджеттер Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің бір бөлігін
Сондықтан, аймақтардың экономикалық дамуы болымды себебінен кірістік
Бұл әдістің маңызы әр түрлі аймақтар мен аумақтар
1999 жылдан бері қолданып келе жатқан бюджеттік алымдар
Бірақ, оған қарамастан, жергілікті бюджеттер деңгейі арасында кірістерді
Такырыптың ғылыми зерттелуінің дәрежесі. Қазақстанда қоғамдык-саяси және экономикалық
Экономиканы аймақтық басқаруға, бюджетаралық қатынастарды жетілдіруге арналған ғылыми
Зерттеу жұмысының мақсаты. Дипломдық зерттеудің негізгі мақсаты -
Аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылуын зерттеу үшін әлеуметтік-
Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді шешу қажет:
- аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылу үдерісінің мәнін
- тұрақты экономикалық өсу жағдайындағы аймақ бюджетінің қалыптасуы
- жергілікті бюджетті басқарудың шетелдік тәжірибесін сараптай отырып,
- Ақтөбе және Қарағанды облыстарының бюджетінің қалыптасу барысын
- аймақтық бюджетаралық қатынастардың қазіргі жағдайын талдау негізінде
- жергілікті бюджетті басқарудың тиімділігін арттыру жөнінде ғылыми
Зерттеу жұмысының пәні мен нысаны. Зерттеу пәні болып
Зерттеу нысаны ретінде Ақтөбе және Қарағанды облыстарының бюджетінің
Ғылыми-зерттеу жұмысымызда ақпараттық база ретінде Қазақстан Республикасының статистика
Ақпарат көзі ретінде ҚР Президентінің жарлықтары, жергілікті бюджетті
1 ҚР АЙМАҚ БЮДЖЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН БАСҚАРЫЛУЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ,
1.1 Аймақтық бюджеттік жүйенің құрылымы мен принциптері
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасы өзінің жеке бюджет
Қазақстандағы бюджеттік үрдіс «Бюджет жүйесі туралы» Заңның үш
1. Орталық және жергілікті билік органдарының
2. Аймақтар бюджетінің жеткіліктілігін қамтамасыз ету үшін олардың
3. Бюджеттің кредиторлық қарызының өсуінің алдын
4. Барлық бюджеттен тыс қорлар қысқартылды.
Бұл заң шынайы тенденцияларға едәуір жақын болғанмен де,
Бюджетаралық қатынастар - бұл бюджет үрдісіндегі жоғары және
Бюджетаралық қатынастарды реформалау мемлекет пен экономиканың ілгерілеуі үшін
Қазақстанда бюджетаралық қатынастарды, соның ішінде бюджет деңгейлері арасында
Бірінші кезең. 1995 жылдың 1 шілдесінде қабылданған Салықтық
- акциздер (Павлодар облысы
- қосымша құн салығы -
- заңды тұлғалардан алынатын табыс
- жеке тұлғалардан алынатын табыс
1997 жылдан бастап қосымша құн салығы тұтасымен республикалық
Екінші кезең. 1999 жылдан бастап барлық облыстар бойынша
Үшінші кезең. 2002 жылдан бастап бюджет деңгейлері арасында
Елдің әлеуметтік-экономикалық даму
Біріншісі - оған тұрақтылық элементтерін бере отырып, яғни
Екінші - әрбір нақты аймақ үшін жеке орта
Үшінші нұсқа - республикалық бюджеттің кірістерінде төлем кезінен
Төртінші нұсқа – кәсіпорындар бойынша түсімдерді базалық (республикалық
Бұдан басқа бюджетаралық қатынастардың ұтымды үлгісін қалыптастыру шеңберіңде
Бюджетаралық қатынастар мәселесін зерттеушілердің ойлары бойынша, орталықтандырылмаған бюджет
Бюджет жүйесін ұйымдастыру келесідей негізгі қағидаларға сүйенуі тиіс:
Бүгінгі күні бюджет жүйесіндегі бюджетаралық қатынастардың реттелмегендігі күрделі
Қазіргі кезеңдегі бюджет жүйесінің негізгі проблемаларының бірі бюджетаралық
Бюджетаралық қатынастар жұмылдырылған салықтар мен табыстарды бөлу бойынша
Республиканың бюджет жүйесін реформалаудың бірқатар оңды ілгерілеулеріне қарамастан
Бекіту әдісі жалпымемлекеттік реттеуші салықтар мен табыстардың әсер
Бюджет жүйесіндегі табыстарды бөлу ең алдымен, тұрақты немесе
Бекітілген табыстар бюджеттердің табыс бөлігінің негізін қамтамасыз етеді.
Аймақтардың өзіндік бюджеттерінің табыстарын құру қағидаларына келесілерді жатқызуға
• тиімділік және орындылық;
• аймақтық саясаттың жалпы мемлекеттік макроэкономикалық
• салықтық баламалылық.[3]
Салықтардың белгілі бір билік деңгейіне бекітілуі бюджеттік қамтамасыздандырылу
Бюджеттік реттеудің мұндай түрін қолданғанда жергілікті билік органдары
Республикада 1996 жылдың аяғынан бастап жүргізіліп кел жатқан
Жоғарыда аталып өткен себептерге сәйкес салықтарды бекіту әдісі
Салықтарды үлестік бөлу әдісін қолдану мемлекеттік билік деңгейлері
Салықтық түсімдер үлесін алудың келесі әдісі бойынша аумақтарға
Үстемелер бюджет жүйесінің әр түрлі буындары арасындағы салықтық
Қазіргі жағдайда, әсіресе жергілікті басқару жүйесін реформалауға орай,
1.2 Аймақтық бюджеттің ұйымдастырушылық-құқықтық негіздері
Жергілікті бюджеттердің теңестірулігін қамтамасыз ететін, трансферттердің ортамерзімдік тұрақты
Осы мақсаттарда ауылдар мен шағын қалаларда әкімнің аппараттарын
Жоғарыда айтылған шаралар ауылдар мен шағын қалалар әкімдерінің
Аймақтық саясатты жетілдіру мен мемлекеттік басқару деңгейлері арасында
• елді мекендерді көріктендіру, жасылдандыру және санитар-лық тазарту
• зираттар мен басқа қабырлау орындарды тиісті қалыпта
• өртке қарсы қауіпсіздік пен судағы қауіпсіздікті қамтамасыз
• жер мен су пайдалануын реттеу және елді
• заң бекіткен тәртіп бойынша әкімшілік-аумақтық бірлікке берілген
Келешекте республикада жергілікті өзін-өзі басқару негіздерін қалыптастыру жоспарлануда.
Бюджеттердің түрлері мен деңгейлері арасындағы өзара бай-ланыс аймақтық
Жергілікті бюджеттердің шығындары мөлшерлес кірістермен қамтамасыз етуі тиіс,
Өзіндік кірістер - ол заңмен бекітілген тәртіп бойынша
Нормативтер арқылы төменгі тұрған бюджеттерге берілетін кірістер реттеуші
Жалпы сипаттағы ресми трансферттерді, яғни бюджеттік субвенция мен
Бюджеттік кодексте жергілікті бюджеттердің шығындар құрылымы анықталған, ал
• тиімділік (ең аз шығындармен ең көп нәтиже);
• адрестік (қаражаттарды пайдаланудың нысандық сипаты);
• бақылаулық (қаржы бақылауды іске асыру);
• қайтарылмайтындық (қаражаттар бюджетке қайтарылусыз шартга берілу);
• ақысыздық (қаражаттар пайыз немесе басқа түрлі төлемсіз
Бюджеттік қаржыландырудың белгілі екі әдісі бар - «нетто-бюджет»
Аймақтық қаржыландырудың ерекшелігі болып нысанды ағымдағы трансферттерді пайдалану
1.3 Аймақтық бюджетті ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі
Әлемнің бірқатар елдерінде қалың жұртшылыққа есептілік қағидатын сақтауды
Бағдарламалық-мақсатты бюджеттеудің мәні – жұмсалған шығыстарды осы шығыстардан
Нәтижеге бағдарланған бюджетті (НББ) енгізудің халықаралық тәжірибесі мемлекеттік
Қазіргі күнде жергілікті өзін-өзі басқарудың екі моделі қалыптасқан:
Англосаксондық
Континентальдық немесе еуропалық
Англосаксондық модель көбіне біратаулы құқықтық жүйесі бар мемлекеттерде
Континентальдық модельдің көрнекті мысалы Франция болып табылады. Мүнда
Германия, Австрия, Жапония, бірқатар постсоциалистік және дамушы елдерінде
1-кесте - Жергілікті өзін-өзі басқарудың модельдері
Англосаксондық модельді елдер Ерекшелігі
Ұлыбритания
АҚШ
Канада
Үндістан
Австралия
Жаңа Зеландия т.б. Жергілікті өзін-өзі басқару автоно-миясының жоғарғы
Таңдау мүмкіндігі
Бақылаудың ең алдымен халық тарапынан болуы
Жергілікті жерде өзін-өзі басқаруды бақылайтын өкілетті органдардың болмауы
Жергілікті әкімшіліктердің (жергі-лікті деңгейдегі мемлекеттік билік органдарының) болмауы
Континенталдық модельді елдер Ерекшелігі
Франция
Италия
Испания
Бельгия
Латын Америка елдері
Таяу Шығыс елдері т.б.
Жергілікті өзін-өзі басқару мен жергілікті әкімшіліктің үйлесімділігі
Таңдау мүмкіндігі мен таңайындаудың үйлесімділігі
Басқару жүйесінің белгілі иерархиялығы (жергілікті өзін-өзі басқару жоғарғы
Жергілікті өзін-өзі басқару автономиясының шектеулілігі
Жергілікті жерлерде өзін-өзі басқаруды бақылайтын өкілетті органдардың болуы
Бағдарламалық-мақсатты бюджеттеу жүйесінің әрбір елде өзіне тән ерекшелігі
индикаторлар жүйесі және ақпарат берудің қажеттілігі заңмен бекітілмейді,
индикаторлар жүйесі бойынша жасалған барлық есептер баршаға ашық
белгіленген индикаторлар жүйесі әкімшіліктің халық алдындағы есеп беру
тиімділік және нәтижелілік индикаторларын есептеу нәтижелері алдағы кезеңді
КАНАДА
Жергілікті билік органдарының қызмет тиімділігін арттыру, ақпаратты ашу
Бағдарлама негізгі тоғыз қоғамдық қызметтің (сумен қамтамасыз ету,
АҚШ
АҚШ-та федералдық деңгейдегі бағдарламалық-мақсатты бюджеттеу тұжырымдамасының дамуы мен
1 бағдарламалық-мақсатты бюджет
Performance Budget (1949-1962)
Федералдық бюджетті ұсыну үшін әзірленген бұл формат («performance
2) 1965 жылы ұсынылған
«жоспарлау – бағдарламалау – бюджеттеу»
Planning-Programming-Budgeting System (PPBS)
PPBS-тің басты мақсаты – бюджет ресурстарын оңтайлы бөлуді
Бұрынғы жүйенің көптеген кемшіліктеріне байланысты жаңа жүйеге көшуге
Сондай елеулі кемшіліктің бірі – жоспарлаудың бір жылмен
3 мақсат бойынша басқару - Management by Objectives
MBO жүйесі өздерінің алдында тұрған мақсаттарға қол жеткізуі
Бағдарламалық-мақсатты бюджеттеу тұжырымдамасын, сондай-ақ бюджет шығыстарының тиімділігін әрі
түпкілікті әлеуметтік нәтижеге осындай жағдайда халықтың білімділігін белгілі
Мемлекеттік саясаттың мақсаты – түпкілікті нәтижеге қол жеткізу
4 бюджетті нөлдік негізде әзірлеуі – Zero-Based Budgeting
(Президент Дж. Картердің кезеңінде)
Zero-Based Budgeting (ZBB) жүйесі министрліктер мен ведомстволардың әртүрлі
5 «Мемлекеттік мекемелер қызметінің нәтижелерін бағалау туралы» заң
халықтың федералдық мемлекетке деген сенімін нығайту;
бағдарламалық мақсаттарды әзірлеудің, бағдарламаларды іске асырудың әлеуметтік және
бағдарламалардың әлеуметтік тиімділігін арттыру және оларды жүзеге асырудың
федералдық министрліктің басшыларына түпкілікті нәтижеге бағдарланған жұмысты тәртіпке
заңнамалық шешімдердің сапасын арттыру;
федералдық деңгейдегі мемлекеттік басқаруды жетілдіру.
Ресурстар мен нәтижелерді өзара байланыстыратын жоспарлар мен есептердің
Жоспарлар мен есептер жүйесіне мына құжаттар кіреді:
Стратегиялық жоспар (5 жылға арналған);
Бір жылға арналған жұмыс жоспары (Annual Performance Plan);
Бір жылға арналған жұмыс жоспарының орындалуы жөніндегі есеп
ФРАНЦИЯ
Өкіметтің аймақтық және муниципалдық органдары қоғамдық сектордың барлық
Өкіметтің аймақтық және муниципалдық органдары мемлекеттік бақылау үшін
Бұл көрсеткіштерге мыналар жатады:
жан басына шаққандағы ағымдағы шығыстар;
жан басына шаққандағы тікелей салықтық кірістер;
жан басына шаққандағы ағымдағы кірістер;
жан басына шаққандағы негізгі шығыстар;
жан басына шаққандағы үлестік жүктеме;
жан басына шаққандағы жәрдем ақшалар (субсидиялар);
жалақыға шаққандағы шығыстардың үлесі және ағымдағы шығыстардың құрылымындағы
Бұл көрсеткіштер аймақтық және муниципалдық билік органдары қызметінің
ҰЛЫБРИТАНИЯ
Ұлыбританияда Есептеу комиссиясы әзірлеп шығарған «басты құндылықтар» тұжырымдамасы
«Ақша үшін сапа» (Value for money) - қаражатты
Нәтижелілікті арттыру жоспары (Best value performance planning) мемлекеттік
Нәтижелілікті іргелі талдау (Fundamental best value reviews) нені
Көрсетілетін әрбір қызметті талдау жергілікті әкімшіліктің қызмет көрсетуде
Көрсетілген мысалдарға негізделе отырып, Қазақстанға еуропалық жүйе жақынырақ
2 ТҰРАҚТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ҚР АЙМАҚТЫҚ БЮДЖЕТТІҢ
2.1 Аймақтық бюджеттің қалыптасуы мен басқарылуының ерекшеліктері (Ақтөбе
Аймақтық бюджеттің рөлі, оның құрылымы мен бағыты бүтіндей
Жалпы аймақтық бюджеттің жай-күйі әрқашанда, біріншіден, елдің жалпы
Сонымен, тұрақты экономикалық өсу жағдайындағы аймақ бюджетінің қалыптасуы
Ақтөбе облысы
Облыс республиканың солтүстік батыс бөлігінде орналасқан, 1932 жылы
2008 жылдың 1 қаңтарына облыс аумағы 300,6 мың
2008 жылы облыс бойынша жалпы өңірлік өнім 390,4
2008 жылы облыста 485,4 млрд. теңгеге өнеркәсіп өнімдері,
27,4 млрд. теңгеге ауыл шаруашылығы өнімдері, соның ішінде:
2008 жылы негізгі капиталға жұмсалған инвестиция көлемі 2004
Облыстағы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындысының талдауы көрсеткендей, «Қазақстан-2030» Стратегиясындағы
Ақтөбе облысының 2009-2011 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының
Орта мерзімді жоспар Ақтөбе облысының 2015 жылға дейінгі
Орта мерзімді жоспардың көрсеткіштері 2009-2013 жылдарға арналған
Ақтөбе облыстық бюджетінің орындалуы
Ақтөбе облыстық бюджеті. ҚР Қаржы министрлігінің жедел деректері
Кесте 2 - Ақтөбе өңірі бойынша жергілікті
Ақтөбе
млн. тг Түсімдер Кредиттеу есебін қо-
сқандағы шығыстар Операциялық сальдо Бюджеттік таза кредит
активтерінің операциялар бойынша сальдосы Бюджет-
тің дефициті, профициті
2005 14434 14216
218
2006 18951 18809
142
2007 23909 24973
-1064
2008 31904 34001 -2097 143 453 -2693
Жергілікті бюджет табысының 75,6%-ын салықтар, 7,3%-ын - салықтан
Жергілікті бюджет шығындарының негізгі бөлігі әлеуметтік көмекке және
Сурет 1 - 2006-2007 жылдардағы Ақтөбе облысы бойынша
1-суретте көрсетілгендей бюджет кірістерінің салық түсімдері құрылымында негізгі
Әлеуметтік көмекке және әлеуметтік қамсыздандыруға 145,1 млрд. теңге
Сурет 2 - 2006-2007 жылдардың 1 сәуіріндегі
2007 жылғы 1 сәуірде жергілікті бюджетке түскен табыс
Жергілікті бюджетке түскен табыс 317,6 млрд. теңгені құрады,
2008 жылы негізгі капиталға жұмсалған инвестиция көлемі 2008
Қарағанды облысы
Облыс республиканың орталық бөлігінде орналасқан, 1932 жылы құрылды.
35,5млрд.теңгеге ауыл шаруашылығы өнімдері, соның ішінде: 269,8 мың
Қарағанды облысының 2015 жылға дейінгі территориялық даму Стратегиясы
Сурет 3 – Қарағанды облысының тұрақты дамуы
Стратегияны жасауда Қазақстан Республикасының экономика және бюджетті жоспарлау
Стратегия Қарағанды облысын аймақтық экономикалық тұрғыдан дамыту
Стратегия – атқарылған зерттеу қорытындылары мен жергілікті жоғары
Аталмыш құжат жүргізілген жұмыстардың негізгі кезеңдерін
Құжаттың басты мақсаты – Қарағанды аймағының жоспарлық стратегиялық
Бұл құжат - жобалар мен бағдарламаларды, кеңестер
Стратегияны жасау 2 кезеңнен тұрады - Стратегияның базалық
Зерттеу қорытындылары Қарағанды әкімшілігінде құрылған Жұмысшы топ келісімінен
Екінші кезең барысында кеңестер, қалалық жиындар, кәсіпкерлер және
Қарағанды облысының экономика мен бюджетті жоспарлау департаментінің тапсырысы
Дүниежүзілік Банктың ұсынысы бойынша Кәсіпкерлер Форумы мен Сандж
Стратегия – кеңестер мен ақылдасулардың қорытындысы және терең
Баяндамалардың толықтай түрін Қарағанды облысының экономика және бюджетті
Аймақтық экономикаға жүргізілген зерттеулер мен келтірілген анализ қорытындыларының
Осы алғышарттар, келешектегі мақсат-міндеттер Қарғанды, Жезқазған, Балқаш қалаларында
Аудандық, қалалық әкімшіліктер мен кәсіпкерлердің ұсыныстарының негізінде жасалған
Қарағанды облысының аймақтық даму стратегиясы
Бүгінгі таңда аймақ ресурстарының құндылығы маңызды емес,
Сурет-3 – Аймақтық дамуға әсер етуші факторлар
Болжам бойынша экономикалық белсенді халықтың деңгейі 2,8 мың
Қарағанды облысының бюджет кірістерін болжаудың және мониторингінің жүйесін
Кесте 3 - Қарағанды облыстық бюджет кірістерін болжаудың
Облыстық
бюджет кірістері
Кірістерді
болжау Кірістерді
мониторингтеу Экономикалық ахуал мен
заңнамалық базаның өзгеруін талдау
жаңарту
Біріктірілген бюджетті қалыптастыру кезінде ескерілетін елдің әлеуметтік-экономикалық
Есептер
Салықтар бойынша міндеттемелер
Төлем мерзімдері
Болжамды іс жүзіндегі түсімдермен салыстыру
Фискалдық көрсеткіштер бойынша ақпараттарды талдау және жинақтау
Ағымдағы жылды бағалау
Бюджетті атқару барысында болжамды нақтылау Нақты түсімдерге:
а) елдегі экономикалық ахуалдың өзгеруінің;
б) заңнаманың өзгеруінің;
в) басқа факторлардың әсер етуін талдау Салықтар мен
Елді және өңірлерді дамытудың экономикалық көрсеткіштері
Фискалдық көрсеткіштер бойынша ақпарат
2008 жылға арналған облыстық бюджетке облыстық маңызы бар
2009 жылға арналған облыстық бюджетке облыстық маңызы
Кесте 4 - Қарағанды өңірі бойынша жергілікті
Қарағанды
млн. тг Түсімдер Несиелеу есебін қосқандағы шығыстар
активтері-
нің пера-
циялар бойынша сальдосы Бюджет-
тің дефи-
циті, профициті
2005 25298 26483
- 1185
2006 30460 30609
-149
2007 40609 41203
-594
2008 47094 48902 -1809 153 -692 - 1269
4-кесте бойынша көріп отырғанымыздай төрт жыл аралығында түсімдер
Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексіне,
1) кірістер – 100192482 мың теңге, оның
салық түсімдері – 28031869 мың теңге;
салықтық емес түсімдер – 358774 мың теңге;
трансферттердің түсімдері – 71801839 мың теңге;
шығындар – 100376738 мың теңге;
таза бюджеттік кредиттеу – алу 262232 мың теңге:
бюджеттік кредиттер - 850000 мың теңге;
бюджеттік кредиттерді өтеу – 1112232 мың теңге;
4) қаржылық активтермен операция бойынша сальдо – 675000
қаржылық активтерді алу – 675000 мың теңге;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер –
5) бюджеттің дефициті (профициті) – алу 597024 мың
6) бюджет дефицитін (профицитін пайдалану) қаржыландыру –
қарыздар түсімдері – 850000 мың теңге;
қарыздарды өтеу – 440000 мың теңге;
бюджет қаражаттарының пайдаланылған қалдықтары – 187024 мың теңге.
2009 жылға арналған облыстық бюджет түсімдерінің құрамында, республикалық
2009 жылға арналған облыстық бюджетке, аудандар (облыстық
1)жеке табыс салығы бойынша:
Абай, Ақтоғай, Бұқар жырау, Жаңаарқа, Қарқаралы, Нұра,
2)әлеуметтік салық бойынша:
Абай, Ақтоғай, Бұқар жырау, Жаңаарқа, Қарқаралы, Нұра,
Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Қаражал, Приозерск, Саран, Сәтбаев,
2009 жылға арналған облыстық бюджетте аудандар (облыстық маңызы
Абай ауданына – 1217220 мың теңге;
Ақтоғай ауданына – 697982 мың теңге;
Балқаш қаласына – 409093 мың теңге;
Бұқар жырау ауданына – 1858760
Жаңаарқа ауданына – 1009072 мың теңге;
Қаражал қаласына – 302496 мың
Қарқаралы ауданына – 1790328 мың теңге;
Нұра ауданына – 1164686 мың
Осакаров ауданына – 1111156 мың
Приозерск қаласына – 433887 мың
Саран қаласына – 817475 мың теңге;
Сәтбаев қаласына – 1511715 мың
Ұлытау ауданына – 443422 мың
Шахтинск қаласына – 1213715 мың
Шет ауданына – 1349974 мың
2009 жылға арналған облыстық бюджетте облыстық маңызы бар
Жезқазған қаласынан – 443247 мың
Қарағанды қаласынан – 303949 мың
Теміртау қаласынан – 4072154 мың
2009 жылға арналған облыстық бюджеттен қаржыландырылатын
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында Қазақстан
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
2009 жылға арналған облыстық бюджет шығыстарының құрамында аудандар
Нысаналы трансферттер мен бюджеттік кредиттер сомаларын бөлу Қарағанды
2009 жылға арналған Қарағанды облысы әкімдігінің резерві 1500000
Облыстық бюджеттерге субвенциялар 134 911,7 млн.теңге көлемінде бөлінді,
Кесте-5 - 2009 жығы 1-тоқсанда республикалық бюджеттен облыстық
млн.теңге
Атауы Бір жылға арналған жоспар Есепті кезеңге арналған
есепті кезеңге арналған жоспарға бір жылға арналған жоспарға
Субвенциялар, барлығы 526 926,8 136 518,7 134
оның iшiнде:
Ақтөбе облысы 17 544,1 4 500,0 4 500,0
Қарағанды облысы 40 621,4 11 437,0 11 437,0
Жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей Қарағанды облысы бір жылға арналған
Кесте-6 - 2009 жылғы 1-тоқсанға арналған Ақтөбе
млн.теңге
Облыс
тар атауы Түсімдер* Шығыстар**
Бір жылға арналған жоспар Есепті кезеңге арналған жоспар
ды Атқарылуы, %-ы Бір жылға арналған
ды Атқарылуы, %-ы Бюджетің тапшалағы (-)
есепті кезеңге арналған жоспарға бір жылғы жоспардың
есепті кезеңге арналған жоспарға бір жылға арналған жоспарға
Ақтөбе 82 577,3 16 365,9 20 494,1
Қараған
ды 127 691,7 26 381,5 28 198,2
Шығыстардың атқарылуының анағұрлым үлкен пайызы Ақтөбе облысы –
2009 жылғы 1-тоқсандағы қорытынды бойынша жергілікті бюджет профициті
2.2 Тұрақты экономикалық өсу жағдайындағы аймақтық бюджеттің кірістер
Аймақ бюджетінің кіріс бөлігіне болжамы және оны бақылауды
Қазақстанда бюджеттер арасындағы табыстарды бөлудің аталған барлық әдістерін
- облыс, аудан аумағында құрылатын қаржы ресурстарының жалпы
- табыстарды бюджет түрлері бойынша бөлу механизмін
- аймақтарда құрылатын өзіндік бюджеттік ресурстардың үлес салмағының
Енді аймақ деңгейінде қалыптасқан бюджеттік ресурстарды басқару мәселесіне
Атап айтқанда, қазіргі кездегі меншік қатынастары аймақтық жүйелердің
Аймақтық меншік құрылымы екі бөлімнен тұрады:
- әлеуметтік сала меншігі, оны
- өндірістік сала меншігі, аймақтың
Аймақтың қаржылық ресурстарын басқаруда басқару үрдісін орталықсыздандырудың мәні
Жергілікті басқаруды орталықсыздандырудың тұтас ел үшін оңды тұстары
• «күшті аймақтар - күшті
• орталық билік органдарын элеуметтік-экономикалық дамудың стратегиялық мақсаттары
• аймақаралық айырмашылықтарды теңестіру;
• мемлекет пен аймақтардың бюджеттік қатынастарының тұрақтылығын арттыру.
Ал аймақтар үшін орталықсыздандырудың оңды әсері ретінде олардың
Аймақ бюджетінің шығыс бөлігіне болжамы және оны бақылауды
Аймақтар саралануының ете қиын деңгейі жоғарыда айтылған объективті
азайтатын, мемлекет пен аумақтың табыс базасын ұлғайтатын бағыттарға
Алдағы орта мерзімді кезеңде даму бағдарламалары шеңберіндегі шығыстар
Осыған орай Ақтөбе облысының бюджетінің қалыптасуы мен оның
Ақтөбе облысының бюджет түсімдерін болжау аймақтың орта мерзімді
2008 жылы облыстық бюджеттің түсімдері 101,8%-ға (жоспарланған 35988328
Сурет 4 - Ақтөбе облысы бюджетінің өсу
Ал осы мерзімдегі бюджеттің жоспар бойынша айырмасы -
Кірістердің жалпы мөлшері 14577864 мың теңгеге немесе 105,5%-ға
2007 жылы облыстық бюджеттің түсімдері 101,8%-ға (жоспарланған 35988328
Ал осы мерзімдегі бюджеттің жоспар бойынша айырмасы -
Кесте 7 – Ақтөбе облысы бойынша бөлінген бюджеттік
млн. теңге
№ р/с Саланың аталуы 2005 жыл 2006 жыл
1 Білім беру 989,3 1196,4 2462,2
2 Денсаулық сақтау 1033,3 461,0 662,8
3 Сумен жабдықтау 418,3 553,1 934,6
4 Тұрғын үй құрылысы (соның ішінде ипотекалық кредит
4404,7
5411,4
7058,6
5 Жергілікті мағынадағы жолдар
360,9 328,2
6 Газдандыру
312,7 1053,9
7 Басқалары 712,4 790,1 1027,1
БАРЛЫҒЫ 7558,0 9085,6 13527,4
өткен жылға қатынасы бойынша инвестициялық шығыстар, %
201
120
149
Кірістердің жалпы мөлшері 14577864 мың теңгеге немесе 105,5%-ға
Облыс бюджетінің жоспарлануы мен атқарылуына талдау жасай отырып,
- 2005 жылы жергілікті жобаларды қаржыландыру мақсатында алынған
- 2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерді қолдау
- 2006 жылдың қорытындысы бойынша Қызылорда облысы бюджетіне
Облыста жүргізіліп жатқан фискальдық саясат жалпы алғанда бюджеттің
Мемлекеттік бюджетке түсімдердің жалпы көлемі 236,7 млрд. теңге
Облыс бюджетінің кірісі 42,4 млрд. тенге болып орындалып,
Облыс экономикасының жедел дамуы, өндірістік нысандарды іске қосу,
Салық салынатын базаны кеңейтуге 2007-2008 жылдары мүлікті жариялау
Сурет 5 – Ақтөбе облыстық бюджетіне салықтар мен
Республикалық бюджеттен бөліген қаржылардың игерілмей қалуы өте өзекті
8-кестеде көрсетілгендей облыс бюджетінің шығыс бөлігі 2007 жылы
Шығыстардың негізгі бөлігі әлеуметтік саланы қаржыландыруға жұмсалды. Даму
Кесте 8 - Негізгі бағыттар бойынша бюджет
мың.тенге
№ Атауы
Шығыстары; 44 003 660 60 824 879
1 Білім беру 14 274 894 20 264
2 Денсаулық сақтау 7 234 611 11 286
3 Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамассыз ету 1
4 Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы
5 Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік
6 Ауылшаруашылық, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын
7 Көлік және қатынас
8 Басқалары
Жергілікті бюджеттердің ағымдағы бюджеттік бағдарламаларына арналған шығындарын жергілікті
Кесте 9 - Облыстық бюджеттен 2007-2008 жылдары аудандық
Аудандар
2007 жыл
2008 жыл
2008 ж. 2007 ж. %-ға шаққанда
Алға ауданы
780624
896482
114,8
Шалқар ауданы
735952
824404
112,0
Мәртөк ауданы
497963
534176
107,3
Байғанин ауданы
476418
518760
108,9
Қарабұтақ ауданы
377831
406785
107,7
Ырғыз ауданы
720608
802140
111,3
Қандағаш ауданы
885099
987890
111,6
Бюджеттік алып қоюлар мен субвенциялардын көлемін бекітуде шығындардың
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан
1)түсімдерден: кірістерден; алынған ресми трансферттерден (гранттардан); бұрын бюджеттен
2) шығыстардан және кредит беруден: шығыстардан кредит беруден;
3) бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4) бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі — бюджет тапшылыгын (профицитті
1) тапшылық болған жағдайда — ішкі көздерден (Ұлттық
2) профицит кезінде — жоспардан тыс түсімдерді, бірінші
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік
Бюджеттің кіріс бөлігі мұнай емес сектордың есебінен ғана
Мұнай және мұнай емес кірістерді есепке алудың жаңа
Бекітілген бюджетте жоспарланған даму бағдарламаларының шығыстарын қаржыландыру үшін
Макрокөрсеткіштерді нақтылауды және Ұлттық қор қаражатын қалыптастырудың және
ЖІӨ-нің нақтыланған көлеміне пайыздық қатынаста тапшылық өзгеріссіз 1,4%-да
Бюджеттің шығыс бөлігінің өзгерістері тұтастай Мемлекет басшысының Жолдауында
2005-2010 жылдарға арналған ҚР білім беруді дамытудың мемлекеттік
Қорғаныс министрлігіне қосымша 20 млрд. теңге шығыстар қарастырынды.
Қазақстанның көлік стратегиясын іске асыру мақсатында автомобиль жолдарын
2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында ғарыш қызметін дамыту"
Мемлекеттік бюджет ең алдымен әлеуметтік салаға бағдарланған. Мемлекеттік
Мемлекеттік бюджеттің шығыстар құрылымында әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік
Біздің елімізде соңғы үш-төрт жылдан бері әлеуметтік-мәдени шараларға
Бюджеттің шығындары - қайтарусыз негізделінетін бюджет қаражаттары. Шығындардың
1) мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
2) тұрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге
3) мемлекеттік тапсырысқа арналған шығындар - мемлекеттік саясатты
4) жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер қызметкерлерге еңбегі үшін
5) заңи тұлғаларға субсидиялар - мемлекет-іс мекемелер және
6) ресми трансферттер - бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне,
Бұрынғы кезеңмен салыстырғанда шығыстың құрылымында бюджеттік ресурстардың әлеуметтік
Сөйтіп, жалпы мемлекеттік мәні бар шараларды қаржыландыруға қажетті
Мемлекет шығындарының өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік
Кесте 10 - Облыстық бюджеттегі жергілікті бюджеттердің үлес
%
2004ж. 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 2008
Облыстық бюджет түсімдері 53,5 54,8 55,4 59,4 61,7
Жергілікті бюджет 46,5 45,2 44,6 40,6 38,3
Облыстық бюджет шығыстары 60,4 56,6 56,0 59,1 63,5
Жергілікті бюджет 39,6 43,4 44,0 40,9 36,9
10-кестеде көрсетілгендей облыстық бюджеттегі жергілікті бюджеттердің үлес салмағы
Бағыттары мен мақсатты арналымы бойынша шығындардың барлық түрлерінің
Мемлекет шығындарының басым бөлігі оның таза табысы есебінен
Кесте 11 - 2004-2008 жылдардағы Ақтөбе облысының жергілікті
млн.тг
Аты 2004 ж. 2005 ж. 2006 ж, 2007
Жалпы мемлекеттік кызметтер 28856 35114 50772 45566 63958
Қорғаныс 17198 20379 32481 37710 47463
Қоғамдық тәртіп 32492 47738 64319 77742 91550
Білім беру 78491 84668 106419 121145 148941
Денсаулық сақтау 44825 54323 62323 71119 89757
Әлеуметтік корғау 159064 171065 186715 201415 239230
Шығыс үлесі 34,0 28,4 24,6 24,1 22,5
ЖІӨ салмағы 7,9 6,6 5,7 5,3 5,3
Тұрғын-үй шаруашылығы 6012 22106 30454 24728 33986
Мәдениет, спорт 12237 17487 18076 2283 33788
Отын-энергетика - _ 5500 7419 8486
Ауыл шаруашылығы 6917 11440 23158 28769 45490
Өндіріс 2867 7191 4771 5463 3865 .
Көлік байланыс 12865 37804 44212 57425 81235 ;
Басқалар 26160 31325 59042 48163 86086
Қарызға қызмет көрсету 19442 35541 37764 38936 35437
Ресми трансферттер -
- 12636 12497
Несиелер 20997 25842 33594 33095 40842
Шығыстар барлығы 468423 602023 759610 834162 1062611
ЖІӨ салмағы 23,2 23,2 23,4 22,1 23,6
ЖІӨ 2016400 2599900 3250600 3776300 449500
2006-2008 жылдарға арналған облыстық бюджет кірістері
Облыстық бюджет кірістері 2006 жылғы 1 қаңтардан бастап
Кесте 12 - Жергілікті бюджет кірістері
(ЖІӨ-ге %-бен)
Атауы 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
Кірістер 24,3 24,0 24,3
Салықтық түсімдер 23,2 22,9 22,9
Салықтық емес түсімдер 0,7 0,6 0,6
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер 0,4 0,5 0,8
12-кестеде кқрсетілгендей өткен жылға қарағанда 2006 жылы салықтық
Кірістер болжамының есептеулерінде жоспардан тыс салықтық және өзге
Бұдан басқа, Салық кодексінің ережелеріне енгізілген, тіркелген активтер
Салықтық түсімдер «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының
Сонымен қатар, салықтық түсімдерде Қазақстан Республикасында тұрғын үй
2007 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Yкiметi мен «Теңізшевройл»
2006 жылы салықтық емес түсімдер 2005 жылғы бағалауға
Өткен жылмен салыстырғанда 2005 жылы салықтық емес түсімдердің
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті кірістерінің құрамындағы мұнай және
13-кестеде көрсетілгендей, салық саясаты мұнайдан тыс (әсіресе шикізаттық
Кесте 13 - Облыстық бюджет кірістерінің құрылымы
(мемлекеттік бюджет кірістеріне пайызбен)
Кәсіпорындардан түсетін түсімдер 2006 жыл 2007 жыл 2008
- мұнай секторынан 22,2 18,9 17,6
- мұнайдан тыс сектордан 77,8 81,1 82,4
Мемлекеттік бюджет қажеттіліктерін қаржыландыруға жіберілетін мұнай кірістерінің ағынын
Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік бюджет пен Ұлттық қор
1. Бюджеттің конъюнктураға тәуелді түсімдері мен шығыстары арасындағы
2. Болашақ ұрпақты қамтамасыз ету үшін орны толтырылмайтын
3. Валюта ағыны тудыратын шамадан тыс инфляциялық қысымды
4. Шығыстарды бақылау жолымен ішкі сұранысты тежеу, экономиканың
2007 жылғы мемлекеттік бюджет түсімдері 1997 жылмен салыстырғанда
Осылайша, 1997 жылы ЖІӨ-ге мемлекеттік бюджет түсімдері 16,7℅
2006 жылы ЖІӨ-ге мемлекеттік бюджет түсімдері 27,6℅ немесе
2007 жылы ЖІӨ-ге мемлекеттік бюджет түсімдері 22,9℅ немесе
2008 жылға арналған мемлекеттік бюджет түсімдері 2648,9 млрд.
2008 жылға арналған мемлекеттік бюджет шығыстары 2974,4 млрд.теңге
2009 жылға арналған Ақтөбе облыстық бюджеттінің негізгі параметрлері
1. Кірістер
Барлығы кірістерден облыстық бюджетке 68,3 млрд. теңге сомасында
- салықтық және салықтық емес түсімдер –
- трансферттерден түсімдер 59 млрд. теңге сомасында жоспарланады,
- бюджеттiк несиелерді өтеу – 0,6 млрд. теңге.
- қарыздардың түсімі – 0,5 млрд. теңге.
2. Шығындар
Шығындар көлемі 68,3 млрд. теңгені құрайды.
Жалпы облыстық бюджеттің шығындары әлеуметтік
Ағымдағы бюджеттік бағдарламалар 51,0 млрд.
Облыстық білім беру нысандарының жүйесі 61 ұйыммен көрсетілген.
Білім беруді дамытуда, еңбек нарығында қажетті жұмысшы мамандықтарын
2008-2012 жылдарға арналған техникалық және кәсіптік білімді дамытудың
Әлеуметтік қолдау және одан әрі еңбекке орналастыру мүмкіндігін
Мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде орта білімнен кейін
Білім беруге мемлекеттік білім беру ұйымдарының қызметкерлері тегін
Білім беру ұйымдарын өтрке қарсы құралдармен кезең-кезеңмен қамтамасыз
Білім жүйесіне аумақтық білімдік мониторинг енгізуге арналып 27,0
Білімді дамыту бағдарламасымен балалар үйінде, интернаттық мекемелерде тәрбиеленушілерді,
2005-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
2009 жылы денсаулық сақтауды дамытуға 16,4 млрд. теңге
Келесі мәселелерді шешуге ерекше көңіл бөлінген:
Ана мен бала денсаулығын сақтау.
Туберкулезбен сырқаттанатындарды азайту.
Қан ауруларын ерте аңықтау және алдын алу.
Бастапқы медициналық-санитарлық көмекті дамыту және
Тегін медициналық кепілді көмек көрсету көлемін қамтамасыз етуге
Оның ішінде республикалық бюджеттің нысаналы трансферттері тегін медициналық
Ана мен бала денсаулығын сақтауға арналып қосымша 85
Туберкулезге қарсы күрес шараларына қосымша 70 млн. теңге
Халыққа бастапқы медициналық-санитарлық көмек көрсетуге қосымша 132,6
Аталған бағыттарда басым бағыт ретінде ен алдымен
Одан да басқа, денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын
Ағымдағы жылы облыстың аурухана базасында жаңа заман талабына
2009 жылы стационарлық мекемелерде тамақтандыруға арналған шығындарды
Облыста донорлық (қан беру) жағдайын жақсарту мақсатында, оған
Сондай-ақ, жұқпалы ауруларды емдеу жағдайларын қамтамасыз ету және
Әлеуметтік қөмек және әлеуметтік қамсыздандыру 1 101,7
Ұлы Отан соғысына қатысқандар мен оның мүгедектерін әлеуметтік
2009 жылы санаторлық- курорттық емделуге ниет білдірген барлық
Барлық мұқтаж мүгедектерді протезді-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз етуге арналып,
96,1 млн. теңге мемлекеттік әлеуметтік атаулы көмек және
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістікке
Мәдиниет нысандарын дамытуға 386 млн. теңге жоспарланған, оның
Спорт нысандары бойынша жөндеу жұмыстарына
Ағымдағы жылы облыстың барлық аудандарынан облыстық теледидардың Көкшетау
Нақты сектордың дамытуда мемлекеттік қолдауды қамтамасыз етуге арналып
Қазіргі уақытта шағын кәсіпкерлік субъектілеріне екінші деңгейдегі
Бизнесті қолдау, өндіріс көлемін сақтау және жаңа
Ақмола облысының бәсекеге қабілеттілік Стратегиясына сәйкес ең басым
Ауыл шаруашылығы. Жоғары өнім беретін малдарды көбейу, ұстау
Алғаш рет картоп тұқымын сатып алуға 220 млн.
Республикалық бюджеттен ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерді қолдауға қосымша
Сумен жабдықтау. Қаржыландырудың жыл сайынғы артуы соңғы төрт
Облыс бюджетінің қаржысы есебінен 2009 жылы тұрғындарды
2009-2011 жылдарға арналған Ақтөбе облысының жергілікті бюджеттер
Орта мерзімді кезеңде бюджеттік жоспарлаудың жаңа әдістерін есепке
Алдағы кезеңде шығыстар саясаты мына шектеулерді есепке ала
бюджет шығыстарының теңгерімділігін қамтамасыз ету;
экономиканың өсу қарқынынан аспайтын шегінде бюджеттің ағымдағы шығыстарын
облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының басымды бағыттарының бірінші
Облыс бюджетінің шығыстар көлемі ӨЖӨ қатынасына шаққанда тұрақты
Орта мерзімді кезеңде жүргізілетін шығыстар саясаты әлеуметтік-экономикалық саясаттың
Облыстың алдағы үш жылдық кезеңге арналған шығыстар бюджеті
Мәселен, 2008-2010 жылдарға арналған Қоршаған ортаны қорғау
- аудандарда қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарын салу;
- аумақтарды жасылдандыру және көшпелі құмды бекіту арқылы
Тұрғын үй саясатын әрі қарай дамытуға қаражаттар Тұрғын
Индустриялық-инновациялық дамуға және «серпінді» жобаларды іске асыруға шығыстары
Ақтөбе облысының агроөнеркәсіптік кешенін тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға
Жергілікті бюджеттің қаражаттары:
ауыл шаруашылық тауар өндірушілеріне кредит беруге;
тұқым шаруашылығын, мал шаруашылығын дамытуды қолдау және мал
АӨК дамытуға бағытталатын қаражаттардың жалпы көлемі 2,8 млрд.
Стратегиялық инфрақұрылымды дамыту
Жергілікті автомобиль жолдарының, сумен жабдықтау жүйесінің
Алдағы үш жылдық кезеңде жергілікті бюджет қаражаты есебінен:
- ұзындығы 252,2 км. болатын автомобиль
- 26 көпірді салу және реконструкциялау;
- 2185,0 км. жолға, 14 көпірге және
Ақтөбе облысының елді мекендерін газдандырудың 2006-2010 жылдарға арналған
2002-2010 жылдарға арналған «Ауыз су» және «2004-2010 жылдарға
Жоспарды іске асыруды бақылау және мониторинг жүргізу
Облыстың 2009-2011 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының мақсатты индикаторларының
Облыс аудандарының әлеуметтік-экономикалық даму серпінін қамтамасыз ету мониторингі
Мемлекеттік және салалық бағдарламалардың іске асырылу тиімділігін бағалау
Аудандар арасындағы, соның ішінде шағын қалалар және ауылдық
Қазақстан Республикасы Президентінің 2005-2008 жылдары айтылған Жолдауларын және
2009 жылға белгіленген міндеттер:
Облыстың жергілікті атқарушы билік қызметінің негізгі бағыты
Болашақта нақты мультипликаттық тиімділік күтілетін жаңа жоғары технологиялық
Салалардың өнімділігі және кірістілігі өсімінің, өнімнің
Облыс тұрғындарының өмір сүру сапасын әрі қарай өсіру,
жылы белгіленген міндеттер шеңберінде өнеркәсіп секторында:
ірі инфрақұрылымдық объектілерді – ұзындығы 761 км. Кеңқияқ-Құмкөл
таукен өндіру саласында «Құндызды» және «Лиманное» кенорнында
Өңдеу өнеркәсібінде пайдалануға қуаты 360 МВт газтурбиналық
Ауыл шаруашылығында ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу
Мұғалжар ауданында карантиндік-экспорттық алаңшасын және Алға ауданында ірі
Сондай-ақ Ақтөбе облысының елді мекендерін газдандырудың 2006-2010 ж.ж.
Өзекті мәселелердің бірі облыс тұрғындарын сапалы ауыз сумен
Мұқтаждарды атаулы әлеуметтік қолдау саясаты жалғастырылатын болады, бірақ
жылға қарастырылған сандық индикаторлары:
Өңірлік жалпы өнімді 810,0 млрд теңгеге дейін
ӨЖӨ жан басына шаққанда 1128,0 мың теңгеге (109,5%)
Өнеркәсіп өнімінің (жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер) көлемі
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі – 62,0 млрд.
Майлы дақылдар өндірісінің көлемін 9,8%, сойылған ет 4,5%,
Негізгі капиталға тартылатын инвестициялар 272,1 млрд. теңге
Сыртқы сауда айналымы 8740 млн. долл. құрайды (97,1%
Денсаулық сақтау саласында туу деңгейі 1000 адамға
Білім беру саласында 1300 орындық 16 балабақша
Облыс экономикасында жұмыспен қамтылғандар саны 382,5 мың адамға
Экономикалық жағынан белсенді тұрғындарға қарағанда жұмыссыздық деңгейі 2008
3 ТҰРАҚТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АЙМАҚ БЮДЖЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
3.1 ҚР аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылуының ұйымдастырушылық-құқықтық
Нарықтық экономикада қаржылар бүкіл аймақтық шаруашылықтың қызмет етуін
Аймақтың экономикалык элеуетінің жагдайы мен деңгейі каржылык ресурстарды
Кез-келген реформаны, оның ішінде экономикалық реформаларды жүргізу экономикаға,
Жеке аймақтар бюджеттеріне каражаттардың түсу көлемі мен құрылымына
Нарықтық қатынастарды калыптастыру барысында жүргізілген реформалар аймақаралық саралауды
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының бюджет заңнамалары жергілікті деңгейдегі
Жергілікті бюджеттерді қалыптастырудың қүрылымдык ерешеліктерін ескере отырып, олардың
Қазіргі кезде Қазақстанда жергілікті органдардың оз деңгейінде салык
Жергілікті бюджеттерге жергілікті үстемелерді енгізу, салыктык койылымдарды езгерту
Аймактық экономиканың қазіргі кездегі негізгі қайшылыктарының бірі элеуметтік-экономикалық
Әлемдік тәжірибе керсеткендей бюджет қүрылымының қайта қүрылуы бюджет
Сонымен, аймактык бюджеттердіц аймақтық деңгейдегі экономикалық жэне элеуметтік
Макродеңгейде аймактық басқару механизмінің кұралы ретінде: экономикалық, қаржылық
Аймақтық дамуды орталыктан басқарудың басқа нысандары, агап айтсақ,
Аймақ деңгейінде аймақтық менеджмент механизмі аймақтардың ресурстық элеуеті
- аймактың ендірістік кызмегінің аукымын және жалпы табысын
- ұтымды мамандандыру жэне салалар мен қызмет аяларының
- аумактық жоспарлау мен ендіргіш күштерді орналастыруды жетілдіру;
- колайлы инвестициялық климат жасау;
- кәсіпкерлік қызметті дамыту мен бәсекелестік ортаны кұру
Аймактық менеджмент аймактык мүдделер айқын бейнеленіп, олар жалпымемлскеттік
Аймактық менсджмент механизмін тиімді колдану биліктің республикалық жэне
Сонымен, аймақтардың дамуын басқарудың маңызды міңдегтерінің катарына біздің
- аймақтардың экономикалық жэне элеуметтік даму деңгейлеріндегі бастапкы
- мемлекет пен оның жекелеген аймақтарының мүдделерін үйлестіру
- меншіктің түрлі нысандарын тең негізде дамыта отырып,
Аймактар дамуын басқару бағдарламасы тиімді жүзеге асуы үшін
Аймактар дамуын басқарудың калыптастырушы «жинак» элементтері біріге келіп
3.2 ҚР аймақ бюджетінің қалыптасуы мен басқарылуының тиімділігін
Қазакстан Республикасында жергілікті бюджетті баскарудың тиімділігін арттыруга жэне
1. «Жергілікті бюджет» түсінігіне жан-жакты талқылаулар жүргізіліп, оның
2. Жергілікті бюджетгі қалыптастыру үшін оның табыс көздерін
3. Мемлекеттік басқару деңгейлері арасындагы екілеттіктерді ажырату жэне
4. Жергілікті бюджетті баскаруды жетілдіруге мемлекет және қоғам
5. Жергілікті бюджеттің дамуы ушін оның зандық-құкыктық негіздерін
- «жергілікті бюджет» түсінігіне жүргізілген жан-жақты талқылаулар, онын
- жергілікті бюджетті жоспарлау үдерісінің негізгі түстарын зерделей
- қандай да болмасын аймак ұшырап отырған зкономикалық
- жергілікті бюджеттер табысын орталықтан реттеудің бүрыннан калған
- бюджеттік реттеудің әлемдік тэжірибесіндегі көптеген елдердегі теңестіруші
- аймактар арасында корларды бөлу үрдіснамасына қатысты дамыған
Дипломдық зерттеу жұмысында төмендегідей ғылыми түжырымдар негізделді:
- алғаш рет жаһандану жағдайында «жергілікті бюджетті баскару»
- бюджетті жоспарлау үдерісінің негізгі тұжырымдамалык сипатгары айқындала
- өңірлер экономикасын дамыту жергілікті бюджетті қалыптастырудың негізгі
- жергілікті бюджетті баскарудың тиімділігІн арттырудьің бір багыты
- бюджетті орталыксыздандыру мэселесін шешу жолдарының бірі ретінде
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі уақытта республикадағы әлеуметтік-экономикалық даму жағдайларының біркелкі болмауы
Аймақтардың дамуына ықпал етудің мемлекеттік тәсілдері әр облыста
Бюджет саясаты мемлекеттің түрлі экономика салаларына қатысты тиімділігін
Аймақтарды дамытуды реттеудің мүмкіндіктері ең алдымен әрбір елдің
Тұрақты экономикалық дамудың қаржылық құрамды бөлігі аумақтардың қаржылық
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуын ынталандыру және өндірістік қызметінің белсенділігін
> корпоративтік табыс салыгының дифференциалды мөлшерлемесіне қайта
> оңайтылған салық декларациясы арнайы салық режімі
> экономиканың барлық саласында өндірістік қызметті ынталандыру
> аумақтардың инвестициялық тартымдылығын жоғарылату және өндірістік әлуетін
Аймақтық қаржылық дербестік пен өзіне - өзі жеткілікті
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму нәтижелері макроэкономикалық көрсекіштерге өз әсерін
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан - 2030» стратегиясы
Смағұлова Г.С. Аймақтық экономиканы басқару мәселелері//Алматы, 2005
Аймақтық экономика//Алматы - 2005
Ихданов Ж.О. Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері//Алматы -
Бердалиев К.Б «Қазақстан экономикасын басқару негіздері»,
Алматы – 2001.
Жатқанбаев Е.Б. «Аралас экономика негіздері», Алматы – 2000.
Қазақстандағы салық жүйесі: тарихы мен дамуы; // «Проблемы
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы»
Мәдешев Б. «Нарықтық экономика теориясына кіріспе»
"Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы" Заңы
"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Иманбаев Н. Салықтық құқық, Алматы – 2005
Кәсіпорындарға салынатын салық// Қаржы – қаражат- 2001
ҚР-ның Салық Кодексі, Алматы – 2005
Қарағанды облыстық мәслихатының «2009 жылға арналған облыстық
Қарағанды облысының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы
Ақтөбе облыстық мәслихатының «2009 жылға арналған облыстық
Қазақстан өңірлері-Регионы Казахстана, 2006-2008//Алматы-2008
Г.Г.Фетисов, В.П.Орешин, «Региональная экономика и управление», Москва, Инфра-М,
О.С.Пчелинцев, «Региональная экономика в системе устойчивого развития», Наука
Абдрахманов С.Н., Жергілікті бюджет:қалыптасуы мен атқарылу көрсеткіштері(мәтін), Салалық
Казанова Л.В., Перспективы выбора приоритетов в расходовании средств
Макарова Н.А., Бюджет и бюджетная система Казахстана, Астана-2005
67
Қарағанды облысының тұрақты дамуы
«Сары-Арқа» ӘКК мен бірлесіп облыстың мүдделігімен кенді қолданушылар
Жергілікті қызмет көрсететін және қайта өндеу өндірістің дамуы
Стратегиялық
бағдармалар
Стратегиялық
бағдармалар
Бизнес-ортаның ахуалы және институционалддық даму
Бизнес-орта
Шағын және орта бизнес
Институционалдық даму
Технологиялық факторлар:
Кәсіпорындардың инновациялық қызметі
Ғылымның, технологиялардың және инновациялардың дамуы
Әлеуметтік факторлар:
Демография
Көшіп қон
Білім
Денсаулық сақтау
Жұмыссыздықтың деңгейі
Әл-ауқат
Халықтың төлемдік қабілеттілігі
Экология
Экономикалық факторлар
Табиғи әлеует
Өнеркәсіп
Транспорт және байланыс
Инвестициялар
Энергетика
Ауыл шаруашылығы
Еңбек нарығы
Қаржы-несие секторы
Сумен қамтамасыздандыру
Сыртқы экономикалық байланыстар
Аумақтық дамуға ықпал жасайтын факторлар
Мемлекеттік қаржылық-бюджетке түсінік
Жергілікт өзін-өзі басқару жүйесіндегі қаржылық экономикалық механизмдерді зерттеу
Жергілікті өзін - өзі басқарудың модельдері
Қ.р.-ның бюджеті және бюджеттік құрылым
Бюджет жүйесінің құрылымы
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні
Мемлекеттік бюджет және оның құрылымы. Қазақстанның мемлекеттік бюджетін теңестіру мәселелері
Мемлекеттік бюджет және бюджет жүйесі
Республикалық бюджеттің экономикалық мазмұны
Мемлекеттік бюджеттің экономикада алатын орны жайында