Пайғамбарларға сену
Мазмұны
I тарау. Тәрбие және ислами тәрбиесіне жалпы көзқарас.
Тәрбие және оның даму тарихы
Құран және оның тәрбиелік мәні
Ислам тәрбиесінде Мухаммед пайғамбардың орны
II тарау. Исламдағы бала тәрбиесінің маңыздылығы.
Бала тәрбиесі туралы ислам ғалымдарының тұжырымдамалары
Бала тәрбиесінде – жанұя
Исламда бала тәрбиесінің принциптерімен әдіс-тәсілдері
I тарау. Тәрбие және ислами тәрбиесіне жалпы көз-қарас.
Тәрбие және оның даму тарихы
Араб тілінде тәрбие сөзінің үш түрлі түбірін кездестірге
Раба- ярбу; көбейту, арттыру мағынасына келеді. Құранда Рум
Раба- ярби; пайда болу, бала өсіру, асырау, тәрбиелеу
Раба- яруббу; реттеу, арылту, басқару, жауапкершілікке алу, тәрбиелеу
«Раб» сөзі негізінде тәрбие сөзінің түбірі болса да,
Тәрбие ұғымын Мухаммед пайғамбардың міндеті жағынан алып қарайтын
Имам Ағзам Әбу Ханифа «Тәрбие тұлғаны тәрбие ететін
Зернуси: «Білім, зейінді алатын нәрсе, ал тәрбие болса,
Атақты тәпсірші Бейзауи болса тәрбиені «Бір нәрсені бірте-бірте
Тәрбие негізінде өз алдына мақсат емес себеп болып
Қазіргі таңда да тәрбиенің маңызы орасан зор. Тәрбие
Дүние жүзіндегі бүкіл діндер адамзатқа тәрбиеге қатысты әр
Будда діні жоғарыдағы ұстанымдарды шамалы өзгертсе де, бәрі
Зәрдушт дінінде 15 жас балағат жасы болып есептелген.
Адамды кәмілдікке жеткізу түсінігі тайпаларда түрліше көріне бастады.
Қытайда болса ежелден қалыптасқан Конфуцийдің тәрбие тәсілдері мен
Ежелгі түріктерде тәрбиенің негізі дін еді. Олардың алғашқы
Шыңғысханның немересі Құбылай Буддист болғанымен жексенбі күні христиандардың
Иранның ежелгі діні зердушт діні болған. Тәрбие дәстүрлері
Тәрбиенің жүйелі түрде берілүін ежелгі түріктерден көруге болады.
Грек философы Платон адамдарды үш бөлікке бөлген. Диқаншылар
Бірінші бөлік кісілердің тәрбиесіне тек өнер үйрету жеткілікті
Тарихи дамудың кейінгі жылдарында алғашқы қауымдықтың орнына
Мысалға, Қытайлықтар қағаз ойлап тапты, Үндістанда ондық есеп
Көне грек тарихшысы әрі философ Плуатахр Спарта мектептеріндегі
Көне Грецияның екінші ежелгі қаласы болған Афинада да
Сократтың пікірінше шынайы ахлақ тек ғалым және білімділерге
Аристотель жан мен тәннің бар екендігін айта отырып
Аристотелдің пікірінше жоғарыдағы үш түрлі жанға байланысты, тәрбие
Атомизм теориясының негізін салушы атақты философ Демокрит та
Орта ғасырларда батыс Европада дін және оған қызмет
Батыс Европада сол кездерде Янь Комменский, Пестолиций секілді
Пестолицийдің пікірінше тәрбиенің мақсаты адамның бүкіл күш және
Европа мен Азия терең қараңғылыққа батқан кезде ислам
Балаларды тәрбиелеу, оларды өз еркіне қоймау әке-шеше алдындағы
Ислам ғалымдары тәрбиені екіге бөліп қарастырған. Жалпы және
Аллаһтың құлы болған адам баласы пайғамбарды мойындап одан
1.2. Құранның тәрбиелік мәні.
Адамзат тарихына көз салсақ, сонау алғашқы дәүірден бері
Ислам көзқарасы бойынша Аллаһ тағала әуелі Адам пайғамбарды
Аллаһ әлемнің жаратушысы;
Ол жауын жаудырып, әр нәрсеге тіршілік беруші;
Ол мерекелі жиынды басқарушы;
Өткінші монизм ақиқаты;
Аллаһ Кағбаның Раббысы.
Алайда, арабтар жаратушының бар екеніне сенгенімен пайғамбар мен
Арабтар арасында пұттарға табынбаған, оларға арнап құрбан шалмаған,
Ол кезде ерлер әйелдерге мүлік ретінде қараған. Әйел
Арабтарда сәуегейлік де етек алған еді. Ондайлардың халықтың
Арабтар осындай қараңғы дәуірді бастан кешу үстінде әлемнің
Кей бір ғалымдар Исламның алғашқы кезеңіндегі тарихи шындықты
Құран сөзі тау суындай сарқырап ағып жан мен
Жаһилия (исламнан бұрынғы кезең) кезеңіндегіі жаман әдеттерді жойып
Мұсылмандардың бастапқыда таңқаларлық табысқа қол жеткізулері тәрбиенің арқасында
Негізінде Мухаммед пайғамбар өзін тәрбиеші ретінде көрсетеді. «Мен
Қасиетті Құранда: «Егер сенсеңдер, әрине жоғарысыңдар(үстінсіңдер)» аятын
Қазіргі замандағы тәрбие системасын зерттейтін болсақ, ислам тәрбиесінің
Осы жерде ислам тәрбиесінің алғашқы тәрбие негіздерінен Құран
Ислами деректердегі мағлұматтардан тұжырым жасайтын болсақ, адамдарды жаратқан
Құран, адамзат қараңғылыққа көмілген заманда, қапастан құтқарып нұрға
Құран- тарихтағы өзіне дейінгі адамдардың қолымен бұрмаланған өзге
Ол осыдан он бес ғасыр бұрын түссе де,
Құранның бұрынғы кітаптардан тағы бір ерекшелігі алғашқы түскен
Егер де сол кезеңнің қоғамдық ахуалына қарайтын болсақ
Құран әрі адамзаттың тәрбиешісі. Құранның басты мақсаты адам
Шығыс және батыс зерттеушілері Құранды дүниежүзілік мәдениетте кездеспейтін
Құран әлем мәдениетінің ең үлкен байлығы, бүкіл мұсылмандардың
Құран адамдарды татулыққа, ізгілікке, теңдікке шақырады. Адамдарды жақсылыққа
Баршамызға мәлім кәміл адам өзінің білімділігімен танылады. Коммунистік
Құрандағы негізгі тақырыптарды ислам ғалымдары үшке бөліп қарастырған.
Иман (сенім).
Ахлақ (көркем мінез-құлық).
Муамелат (қарым-қатынас, іс-әрекет).
1. Иман (сенім) мәселесі.
Ислам дінінде сенім мәселесі мұсылманшылықтың ең алғашқы шарттарынан
Аллаһтың барлығы мен бірлігіне сену.
Періштелерге сену.
Кітаптарына сену.
Пайғамбарларға сену.
Өлгеннен кейін қайтадан тірілуге сену.
Тағдырға, жақсымен жаманның Аллаһ тағаладан екеніне сену.
Бұлардың біреуіне толық сену басқаларына да сенуді қажет
Абай атамыз, Иман- бұл Аллаһу тәбәрака уа тағаланың
Иман екі түрлі болады:
Тақлиди иман.(Еліктеу арқылы сену).
Тахқиқи иман (Шынайы сену).
Тахқиқи иман дегеніміз әр бір нәрсенің ақиқатын толық
Тақлиди иман дегеніміз басқа біреудің айтқанына, сенгеніне еліктеп
Иман тек сеніммен шектелмейді. Иман жақсы ғамалдарды да
Құран Кәримде Аллаһқа иман етіп жақсы ғамал жасағандарға
Құрандағы екінші басты мәселе бұл ахлақ мәселесі. Ахлақ
Құран адамдаардың құндылықтарын жоғары бағалай отырып, құрметке ең
«Раббың өзііне ғана ғибадат етулеріңді, әке-шешеге жақсылық жасауларыңды
Бала әке-шеше іс-әрекеттерінен ауырсынып оларды зекімеу.
Бала әке-шешеге мейірім-шапағатта болу.
Ата-анаға әр қашан құрмет көрсету.
Ата-анамен сөйлескенде оларға ауыр тиетін сөздер сөйлемеу.
Бала әр қашан олардың бақытты әрі рахатты болу
Құранда тек ата-анаға ғана еме, отбасының басқа да
XX ғасыр адамзат үшін ғылым техниканың дамуы, көптеген
Құран адамдарға сабырлы болуды әмір етеді. Сабыр қанағат
«Егер сабыр етіп, Аллаһтан қорықсаңдар құтыласыңдар»(Али Имран,186). Сабырдың
Күнәлардан қашу арқылы сабыр ету.
Ғибадаттаарды, құлшылықтарды орындаудағы сабыр.
Қиыншылық аурулардан сабыр ету.
Шын мәнінде сабырлы адам оның түбінде сары
Құран адамды достыққа татулыққа шақырады. Оған мына аятпен
Құрандағы тәрбиелік мәңге ие болған әмірлерді қысқаша шолып
Тәкаппарлық туралы Құранда «Жер жүзінде даңдайсып жүрме, өйткені
Такаппар адам әуелі өзін жақсы көреді. Өз пайдасы
Жоғарыда айтқанымыздай, тәкаппар адам әуелі өзін жақсы көреді.
Құранда өтірік айту және оның түрлері баяндалады. «Аллаһ
Біреуді жамандау, айып және нашар қылық екенін, жиіркеніштілігін
Құран ұлтшылдық пен нәсілшілікке тиым салады. Бір ұлттың
Марқұм Ибраһим Құнанбайұлы ұлтшылдықтың, нәсілшіліктің адам болмысына
Үстемдікті тек моралдік, рухани, ахлақи сапаларда іздейді, яғни
Ислам сөзі Құрани Кәримде мынандай мағынада қолданылған: құтылу,
Бір жолы Мәдинедегі Хазраж руынан бір топ адам
Әлем тарихын парақтағанымызда мұсылмандардың әр дәйім бейбітшілік жағында
Ислам дінін ең алғаш рет қабыл алған Мухаммед
Ортағасырда европалық шіркеулерде «әйелдердің құқықтары бар ма,
Құранда адамның рухани дамуына кедергі әрі тосқауыл болатын
Құран ашкөздікке көре алмаушылыққа тиым салады. Мұсылман
Құранда Фатиха сүресінің бесінші аятында «Бізді тура жолға
Біріншісі, пайдаларды өзіне тарту, әкелу үшін берілген шәһәуи
Екіншісі, зиянды нәрселерді жоқ ету үшін берілген ашу
Үшіншісі, пайда мен зиянды бір-бірінен ажырату үшін берілген
Шариғат және Құранда бұл құаттарға шек қойылғанымен адам
Шаһауи құаттың төменгі мәртебесі жақсылыққа да, жамандыққа да
Ашу құаттың төменгі мәртебесі, қорқпайтын нәрселерден де қорқу.
Ақыл құатының төменгі мәртебесі, еш бір нәрседен хабары
Құрандағы муамелат(іс-әрекет) бөліміне келетін болсақ, Аллаһ тағала құлдарына
Ия, үнемділік дегеніміз мағынауи шүкір, сонымен қатар Аллаһтың
Үнемшілдіктің адамның жеке өміріне және ден саулығынада пайдасы
Қанағатсыздық, ол адамның жұмысқа болған ынтасын жояды. Шүкіршілік
Үнемді пайдаланбаудың салдарынан тұтынушылар артып, өндірушілер азаяды.
Түңілу мен зиянға ұшырау. Мақсатына жете алмай жағымсыз
Демек, ысыраптан қанағатсыздық пайда болады екен.Ал қанағатсыздық еңбекке
1.3. Мухаммед Пайғамбардың ислам тәрбиесіндегі орны.
Ислам тәрбиесінің екінші қайнар көзі хадис болып табылады.
Қаули сүннет. Мухаммед Пайғамбардың айтқан бүкіл сөздері осы
Фиғли сүннет. Мухаммед Пайғамбардың жасаған бүкіл іс-әрекеттері.
Тақрири сүннет. Мухаммед Пайғамбардың құзырында айтылған сөздер мен
«Хадис» сөзінің сөздік мағынасы -сөз деген мағынаны білдіреді.
Мухаммед Пайғамбар Аллаһтың әмірлерін адамдарға жеткізуге міндеттелген исламның
Баршамызға белгілі Құран Кәримде Мухаммед Пайғамбар әлемдерге рахмет
Оның ең бірінші көзге тасталатын ерекшелігі құлшылығы және
Мен бұл жерде алтын ғасыр деп аталатын кезеңдегі
Мухаммед пайғамбардың пайғамбарлық ерекшеліктерінен тыс, адамдық жақтарынан ең
Мухаммед пайғамбардың балармен болған қарым-қатынастарынекі негізгі тақырыпқа бөліп
Адам баласы жаратылысы жағынан көңіл бөліп құнды деп
Оның бір хадисінде «Егер еметін балалар, белі бүкірейген
А) Мухаммед пайғамбардың қыз балаларға көрсеткен құрмет.
Кей бір қоғамдарда ер балалар қыздардан жоғары саналған.
Мухаммед пайғамбардың әйелі Айша былай дейді: «Жаныма екі
Мухаммед пайғамбардың сүйіншілеген осындай іс-әрекет Аллаһтың жанында қабыл
Ол басқа бір хадисінде: «Адам өлгеннен кейін оның
Жария садақа. (Адамдарға және қоғамға жиі пайдасы тиетін
Адамдарға қалдырған пайдалы ілімі.
Оған әр уақытта дұға етіп жүретін салих(жақсы тәрбиелі)
ә) Мухаммед пайғамбардың балалардың қорғалуына байланысты іс-әрекеттері.
Адам жаратылысында бізге белгілі болған сезімдерден басқа да
Мухаммед пайғамбар басқа бір хадисінде «Жанұясы және балаларын
Б) Мухаммед пайғамбардың балаларға көрсеткен сүйіспеншілігі.
Бала психологиясымен айналысатын мамандардың балаларға көрсететін сүйіспеншілікті «өсіру
1.Балаларды құшақтауы.
Соңғы кездердегі зерттеу жұмыстарда адамдардың физикалық жақтан бір-бірімен
2.Балаларға дұға етуі.
Үлкен кісілердің жастарға жасаған дұғалары, оларды жақсы көргендіктерінің
Мухаммед пайғамбар мал-мүлік және балларының көп болуы үшін,
Балаларды сүйуі.
Сүйу мәселсі Мухаммед пайғамбардың балаларға қарсы жиі қолданған
Мухаммед Пайғамбардың немересі Хасанды сүйіп жатқан кезде Акра
Балаларды аялауы.
Баланы аялап оған көңіл бөлуі олардың өздерін қауіпсіздікте
Сүйіспеншіліктің тағы да бір көрінісі баланы көкірегінде алып
Мухаммед пайғамбардың әзілдесуі.
Балалар әлемінде шындықтан тыс нәрселер маңызды орын алады.
Мухаммед пайғамбардың балаларды желкесіне міндіруі.
Мухаммед пайғамбардың баланы арқасына және желкесіне міндіргенін
Мухаммед пайғамбардың бала тәрбиесіне берген маңызы.
Мухаммед пайғамбардың өмірі бала тәрбиесіне қатысты назар аударарлық
Тәрбиеші және өнеге ретінде жіберілген Мухаммед пайғамбар шын
Аллаһ елшісі жәһаннамға қатысты аяттарды оқығанда көз жастарын
Дін дұшпандары оның сенімділігін пайғамбарлықтан кейін де жоққа
Оған ең көп қосылып жатқан кімдер. Байлар ма,
Кедейлер, қазірге дейін бола қойған жоқ.
Сандары артып жатыр ма, әлде кеміп жатыр ма?
Күн сайын артуда.
Ғұмырыңда жалған сөйлегенін естіп немесе көріп пе едіңдер?
Жоқ еш қашан естімедік.
Хаттан әсер алып сол кездегі мұсылманның қас дұшпаны
Осылайша Мухаммед пайғамбар мұсылмандар үшін жан жақты үлгі.
А) Мухаммед пайғамбар адамдардың әрқайсысы мен өзінің дәрежесіне
Мухаммед пайғамбардың ұзтаз ретінде өнеге болған ең маңызды
Аллаһ тағала Құран Кәримде оның осындай көркем сипаттарын
Ал енді осы жерде пайғамбарлардың сипаттарымен әрекеттерін айта
Садық.
Сөзі мен істерінде туралықты ұстанады. Еш қашан өтірікке
Сенімді.
Олар үнемі сенімділкті өмірлеріне ту етіп ұстанады.
Күнәсіз.
Пайғамбарлар еш қашан күнә істемейді. Ол өз жүйелерін
Таблиғ.
Аллаһтың уаһи арқылы білдірген әмір мен тиымдарын адамдардың
Пайғамбарлардың осы ұлы сипаттарын негізге ала отырып жастарды
«Исламға дұшпандық жасау жөнінен шекке шыққандардың бірі Әбу
II тарау. Исламдағы бала тәрбиесінің маңыздылығы.
Бала тәрбиесі туралы ислам ғалымдарының тұжырымдамалары
Ислам ғалымдары арасында бала тәрбиесіне қатысты ең көп
Жалпы этика және тәрбие философиясында болғаны сияқты Ғаззали
Ғаззали бала тәрбиесін жанұядағы
Жанұядағы бала тәрбиесі.
Ғаззали бала тәрбиесін Құдай тағала
Ғаззалидің пікірінше бала туылғанда жаман
Баланың жанұядағы тәрбиесі баланың
А) Жеке тұлғалық тәрбие.
1. Рухани тәрбие.
Бұл тәрбие баланы материалдық
Балаларды өз еркіне, бәлкім үйленгенден кейін
Дене және физиологиялық эстетикалық
Ғаззали баланың рухани тәрбиесіне
а. Балаға күнде белгілі бір уақытта
ә. Баланы жұмсақ көрпе жастыққа
б. Баланы күндізгі уақытта емес
с. Балаға сабақтарынан кейін пайдалы
Б) Қоғамдық тәрбие.
Әке-шеше баланы қоғамдық өмірге
Ғаззалидің пікірінше, бала тәрбиесінде ең маңызды
С) Діни тәрбие.
Ғаззалидің пікірінше діни тәрбие
Ғаззали бай болу және кедей
Ислам ғалымдары бала тәрбиесіне
- Егер бала қателік жасаса
- Баланың кемшілігін дұрыстаймын
- Жаман қылықтарды басқалардың да
- Егер қателіктері қайталана берсе,
- Баланы жасырын істер
- Балаға айтылатын ескертулер көпшілік
2) Мектептегі бала тәрбиесі.
Балаға тәрбие беруде екінші
Мұсылман ғалымдары, мұғалімдердің бала тәрбиесінде маңызды рол
- Мұғалім оқушыны өзінің
- Мұғалімдер оқушыларға білім
- Оқушыларға айтылуы керек болған насихаттарды
- Мұғалім оқушылардың қателерін
- Баланың күш-құдіреті мен
- Зерек болмаған балаларға олардың
- Мұғалім өнеге болу үшін үйреткен
Исламдғы бала тәрбиесінде жанұяның орны.
Бала туралы айтылған кезде ең әуелі жанұя ойға
Адам өмірінде қоғамның өмірі қаншалықты маңызды болса, қоғам
Ислам діні әуелі ахирет өміріне көңіл бөледі.
Міне, сондықтан да ислам некеден бастапажырасуға дейінгі бүкіл
1. Құрани Кәрим үйленуде адамдардың жеке құмарлықтары
Мухаммед пайғамбар да діндар әйелге үйленуді әмір еткен.
Жанұя құқықтарымен міндеттері.
Халқымызда «Үйлену оңай, үй болу қиын» деген сөз
а) Әке және оның міндеті.
Баршамызға белгілі қоғамдық өмірдегітәртіп, үйлесімділік және тынштық құрылымды
1. Еркектің табиғатындағы кей бір үстемдіктер. (дене жағынан
2. Әйелдің напақсын қамтамсыз ету. Экономикалық жақтан көбірек
Осыған байланысты жанұяның напақасын еркектің мойнында екендігін айта
ә) Шеше және оның міндеттері. Исламда жанұядағы
Бала тек қана шешелерде ғана болатын қарсылық күтпейтін
Құранда аталып өткен жанұялар.
Құран жанұяға қатысты мәселелерге көп тоқталған. Онда Ибраһим,
Баланың көзімен ең бірінші көргені оның шешесі болып
Жаңа туылған баланың оң құлағына азан және
Исламиятта тәрбие діннің негізін құрайды.
Бала тәрбиесінде оның жасына қарай кезеңдерге бөлуге
Пайғамбарымыз бір хадисінде былай деген: «Әр біріңіз шопансыңдар.
Бала әке-шеше жанында қорынуы
Қорытындылай келе ислам діні бала тәрбиесіне
2.3. Исламда бала тәрбиесінің негізгі принциптерімен әдіс-тәсілдері.
Құран назарымен қарайтын болсақ тәрбие бала туылмай тұра
Осы жерде тәрбиені екіге бөліп қарастыруға болады. Адамдық
Илаһи тәрбиеде адамдарды әр түрлі қабілетте, әр түрлі
Мухаммед пайғамбар баланың ана құрсағында болатын жағдайларды түсіндірген
Әр бір әке-шеше өзінің баласын жақсы тәрбиелеуді қалайды.
Баланың діни тәрбиесінің бастау кезеңі.
Балаға дінге сену және діни білімдерді екі түрде
Сұрауы.
Баланың сұрақ сұрауы үлкендерге болған сенімділіктің нәтижесі десе
Себептілік.
Баланың діни білімдерін қабылдай алатын қабілетте екендігінің бір
Османлы ғалымдарынан Шабан Шифаи бала тәрбиесіне ерте жастан
Психолог Антонно Верготте «Дін психологиясы» атты кітабында, баланың
Балалық шақ бала үшін қорқыныштар мен толы. Баланың
Діни әңгімелердің бала психологиясына жағымды әсері бар.
Мектептен бұрынғы кезеңдегі баланың діни тәрбиесі.
Мектептен бұрынғы кезеңде балада Аллаһ, пайғамбар, періште
Мухаммед пайғамбар «Шүбәсіз сендер қиямет күндері есімдеріңізбен, әкелеріңіздің
Бала жас кезінде жанұясында немесе қоршаған ортада есіте
Жас бала тыңдап, қарап, еліктеу арқылы үйренеді. Оның
Кей бір педагогтар баллардың Құдай түсінігін сұрақтар жәрдемімен
Mailhot, мектепге дейінгі баллардың діни түсініктерін зертеу мақсатында
Мектепке дейінгі балалар Құдайға адамға ұқсас сипат береді.
- «Тәңір айда өмір сүретін адам».
- «Бәлкім үлкен үйде өмір сүреді, бірақ қарны
- «Үйден шыққан түтіндер көкке көтеріліп Тәңірдің алдына
- «Аллаһ аспанда уақыт-уақытымен ұшады, бұлттардың үстіне отырып
Баладағы Аллаһ түсінігі.
Бала неше жасынан бастап Алаһты түсіне бастайды? Бұл
Баланың үлкендерге сұрақ сұрауы олардың сол нәрселерге болған
Ислам дініің негізі Аллаһқа сенумен басталады. Аллаһ түсінігі
«Аллаһ бүкіл болмысты жаратқан, солардың ішінде адамды ең
Ал енді батыс мемлекеттеріндегі және Азия мемлекеттеріндегі балалардың
5 жасар балалардағы Аллаһ түсінігіне мысал.
а. Білесің бе, шешем не деп айтты? Аллаһ
ә. Иә, мен де білемін. Ол қазір де
7 жасар балалардағы Аллаһ түсінігіне мысал.(Түнде даладағы қойлардың
Менің ойымша Аллаһ қорғайды. Барлық нәрсе ұйықтап жатқанда
9 жасар балалардағы Аллаһ түсінігіне мысал.
а. Көршіміздің қарт шешесі өлгенде Аллаһ
ә. Бәлкім бір магнит қолданған болуы да мүмкін.
Халқымызды бес алты жасар балалардың дін түсініктерін зерттейтін
Аллаһ тағаланы әр уақытта жандарында деп сезініп сезінбейтіндігіне
Аллаһ бізді сүйеді ме? деген сұраққа балалар өздерін
Балаларға діни білім беруде қате қолданылатын методтардың беретін
«Әкесі баласының діни білімдерді үйренуі үшін жиі-жиі кітап
Сен өзіңді Аллаһқа бермейтін болсаң болмайды. Өзіңді Аллаһқа
Бала ұлғайғаннан кейін әкесінен әр күні сөгіс есітіп,
7-9 жастар арасындағы балаларда Аллаһ түсінігі.
Аллаһтың бырлығы және болмысы жайлы, әсіресе 7-9 жас
9-12 жас аралығындағы балалардың Аллаһ түсінігі.
Балалардағы Аллаһ ұғымының қалыптасуындағы бірініші фактор оның жасы,
9-12 жас аралығындағы балалардағы Аллаһ түсінігін зерттеп «Аллаһ
1.Аллаһ барлық нәрсенің жаратушысы.
2.Аллаһ өмір беретін, жәрдем бертін, талап армандарымызды орындайтын
3.Аллаһ көріп тұрушы, есітіп тұрушы, барлық нәрсені білетін,
4. Аллаһ қамқор, мейірімді, әрі кешіруші.
Баланы Аллаһпенен қорқыту.
Балаларға Аллаһты таныттырудағы ең үлкен қате, Аллаһты қорқылуы
Тәрбиелі жайында үздік деп келінген бір шеше балаларын
Балаларға Аллаһтан тілеуді үйрету.
Ибн Аббас жас кезінде пайғамбарымыз оған мынандай ұсыныс
Бала тәрбиесінде насихаттың маңызы.
Балаға насихат етужәне жақсы сөздермен тәрбиелеу ең маңызды
Серік қосудан алыс болу.
«Лұқман баласына насихат еткен кезде: Ұлым еш уақытта
2. Аллаһ дегеніміз не?
Балаға Аллаһқа серік қоспау керек екендігі үйретілгеннен кейін,
3. Лұқман үшінші кезекте балсына намаз оқуды әмір
4. Такаппарлық.
Аллаһ тағала аяты кәримеде, баланың қоғамдық өміріндегі қарым-қаьынас
Осы жерге мән беріп қарайтын болсақ Лұқпан баласына
Шифаи былай дейді: Бала такаппарлық, өзін жоғары
о
Бесінші кезекте Лұқпан ұлына жүру әдебін айтады. Сол
Сөйлеу әдебі.
Бұл кезекте Аллаһ тағала сүренің 19 аятында адамдар
Балалардағы дұға және ғибадат түсінігі.
Дұға баланың психологиялық және рухани дамуына ықпалын тигізетін
Дұға етуде бала құанышқа қауышады. Дұға еткен баланың
Бір күні шешесі бірініші сыныптағы баласына дұғаны үйретіп
Аллаһ маған аспаннан ойыншық тастамайтындығын мен білемін. Бірақ
Олай болатын болса балаларға діни тәрбие берген кезед
Жас кзінде берілетін дін тәрбиесінің маңыздылығы.
Жас кезіндегі күшті дін тәрбиесі, алдағы жылдардағы қиыншылық
5-12 жас аралығындағы балалардың дұға түсінігі.
Дұғаға қатысты осы жас арлығындағы балалардан зереттеу лер
Бірінші саты. (5-7 жас аралығында).
Бұл сатыда дұға түсінігі белгілі де емес белгісіз
Екінші саты. (7-9 жас аралығында).
Бұл жас арлығындағы жасалынатын дұғалардың көпшілігінде баллар өздеріне
Ғылыми зерттеулерге қарайтын болсақ 7-9 жас арлығындағы
Үшінші саты. (9-12 жас аралығынды).
Бала тек осы жас аралығында дұғаның Аллаһпен адам
Жас өскен сайын бала қиналып, бәлелерге тап
Балаға діни білім беруде намаздың орны және маңызы.
Ғалымдардың зерттеу жұмыс нәтижелеріне қарайтын болсақ, жастар тәрбиесінде
Намаз оқуды үйреткенде баланың ең алдымен жас ерекшелігімен
Ал егер осы жайтқа дұрыс қарамайтын болсақ істің
Намаздың адам өмірінде ерекше маызы бар. Намаздың бес
Балаға намаз оқытуда оны намазға ынталандырудың үлкен маңызы
Құранның аяттарында және Мухаммед пайғамбардың хадистерінде намазға қатысты
Ораза тәрбиесі.
Ораза- исламның бес шартының бірі болып есептеледі. Аллаһтың
Осы жерде оразаның тәрбиелік жағынан қысқаша тоқталып өтейік.
Балаларға оразаны үйрету намазды үйрету сияқты жас кезінен
Балаларға діни тәрбиені жеңілдетіп үйретілуі.
Балаларға діни тәрбие беру барысында кей бір жеңілдік
1.Дәрет алуды үйрету.(Су мен ойнауға рұқсат беру арқылы).
2.Дұға етуді үйрету.(Қайғы-қасіретті сөндіру, жақсы көрген нәрсесін талап
3.Ораза ұстауды үйрету.(Ауыз ашар кезіндегі құанышты және сәр
4.Ораза, құрбан айт мейрамдарын тойлау.(Жаңа киімдер кию, сыйлықтар
Басқа да діни ұғымдарды үйрету.
7-8 жас аралығындағы балаларда жәннат, тозақ, періште, сияқты
1. Ахиретке иман.
Жас балаға ахиретке сенім мәселесі түсіндірілген кезде үміт
Адам баласы бүгін тірімін, ертең мүлдем шіріп жоқ
Ақырет сенімі адам бойындағы адамдық қасиеттерді оятып, жалған
Құран Кәрімде адамдар жан тәсілім ету сәтінде кейбіреулер
«Расында: «Раббымыз Аллаһ» деп, сосын мықты тұрғандар, оларға
«Періштелер, сондай қарсы болғандардың беттеріне, арқаларына ұрып: «Күйдіретін
Осылайша әрбір жанның әртүрлі жан тапсыратын ақиқатын білдіріп
«Жоқ, қиямет күніне ант етемін. Жоқ сөгіс беруші
«Шын мәнінде Біз адам баласын бірінен тамшыдан жараттық.
Ақыретте күмәнсіз сену нағыз мұсылманның белгілерінің бірі. Жастарға
1. Алланың бар екеніне сену.
2. Рухтың мәңгілік екеніне сену.
3. Ақырет күніне сену.
Сонымен ақырет сенімін үйрету адамшылыққа бастайды, ал оны
Діни тәрбиеде ақыретке сенудің өте маңызды ролі бар.
Бұл дүниедегі адамдардың жартысы жас өспірімдер.Олар өздеріне тым
Періштелерге сенімді үйрету.
Исламда иман негіздерінен періштелерге сенімді үйрету өте
Жас балаларға періштелер туралы сөз айтқан кезде, оларды
Бала ұлғайған сайын оған тағы да бір рухани
Адам баласының рухани дамуы үшін періштелер де Аллаһтың
Құран Кәрімде мүминдердің қате істерден құтылып, рух пен
«Ол сондай Аллаһ, сендерді қараңғылықтардан жарыққа шығу үшін
Басқа қиын іс түскенде Аллаһ Тағала періштелері арқылы
Мұндай жаратылыстарды ақыл және сезім күштерімен түсіне алмаймыз.
Пайғамбарларға сенуді үйрету.
Пайғамбарларға иман балаларға сұрақ-жауап әдісімен Мухаммед пайғамбардан бастапҚұрани
Мектепке әлі бармаған балалар басқаларға еліктеуге немесе
4. Кітаптарға сенуді үйрету.
Иман негіздерінің бірі пайғамбарларға түсірілген қасиетті кітаптарға сену.
Кітаптар түсіруінде де үлкен мән-маңыз жатыр. Өйткені жер
Ислам мәдениетінің негізгі қайнар бұлағы осы Құран Кәрім.
Исламнан алдыңғы Арабтардың тілге орасан көп мән берулері
Құран Кәрімнің теңдесіз әдемі түрінде түсуі арабтарды қатты
Маңғолдар, Бағдатты қиратқан кезде тек сол қаланың өзінде
Құран Кәрім білім алуға шақырады. Мұны біз Құранның
«Оқы! Сондай, жаратқан Раббыңның атымен оқы. Ол адам
Осылайша Құран адамдардың өміріне жол нұсқап, адасудан сақтап,
5. Тағдырға сенуді үйрету.
Хз. Пайғамбарымыз иман негіздерін айтқанда, жақсылық пен жамандықтың
Қадар, Аллаһ Тағаланың ғалым әрі қалау сипаттарына байланысты.
«Шын мәнінде әр нәрсені бір өлшеумен жараттық» Қамар
Тағдырға сену адамзат баласын ақылып-үкілеп өзін-өзі ұстай алмайтындай
«Жер жүзіне сондай-ақ сендерге мүбада бір бейнет келетін
Қандай да бір істе жетістікке жете алмаған адам,
«Оба ауруы шыққан ауылға Хз. Омар бармай қояды.
«Ия, Аллаһтың тағдырынан екінші тағдырына қашамын» деп жауап
Яғни ауру мен оба ауруы Аллаһтың жаратқан тағдыры.
«Ибраһим (а.с.) Раббыңның рахметінен адасушылардан басқа кім күдер
Ал Юсуф сүресінде былай бұйырады:
«Әй ұлдарым! Барыңдар да, Юсуфты және туысың іздестіріңдер.
Сондықтан Аллаһтан үміт етіп күдер үзбей өз мойнындағы
«(Мұхаммед ғ.с.) оларға Аллаһтың мейірімі бойынша, жұмсақ сыңай
Сондықтан жастар тәрбиесінде тағдырға сеніп, оның қыр-сырын үйренуде
Балаларға халал харам сенімін үйрету.
Харам дегеніміз бұл адамның хақы болмаған нәрсені иеленуіне
Қазіргі таңда қоғамда қарапаым күнәлер ішіне кіретін іс-әрекеттер,
Демек баланың хараммен немесе халалмен ризықтануы оның
Садық Дананың басынан өткен бір оқиға: Таңертен үйден
Баланың ана құрсағындағы алғашқы жылдарында халал және шариғат
Баланы шыншылдық немесе өтірік тақырыбына қатысты тәрбиелеу.
Дін тәрбиесіндегі негізгі көзделетін мақсаттарынан бірі баладағы шыншылдықты,
Егер де әке-шеше балаларын шыншыл етіп тәрбиелеуді қаласа
Бала алты жеті жасқа дейін өтіріктің нәтижесі туралы
Балалар не үшін өтірікке барды, оның себептерін төмендегідей
Мақтану, өзін жоғары көрсету.
Басқаларды өзіне қарату.
жаза көру немесе сөгіс есіту қорқынышы.
Үлкендердің өтірік сөйлеуі.
Ұялу, тартыну немесе мазақтаудан қорқу.
Пайдаға қол жеткізу мақсатында.
Өш алу мақсатында.
Баланың өтірікке үйренбеуі үшін мұқият болу керек болған
Әке-шеше немесе үлкендер баллардың жанында әзіл болса да
Баланың тәрбиесіне қатты көңіл бөлу және оған әр
Баланы істей алмайтын нәрсені әмір етіп оларды мәжбүрлемеу.
Бала басқалармен салыстырылмауы керек. Әйтпесе өзімен салыстрған балаға
Өтірік айтқан баланы еш уақытта жазаландырмауы немесе ұрмауы
Егер бала қателік жасағанда оның шындықты айтуы оған
Дін тәрбиесінде балаларға мейірім-шапағат пен қарым-қатынасжасаудың маңыздылығы.
Сүйіспеншілік- адам өміріндегі рухани әрі діни жақтан ең
Әке-шеше және балалар арасындағы қарым-қатынастарда сүйіспеншіліктің практикалық жақтан
Кей бір әке-шешлер өз балаларын жек көретіндігін ашық
Бала сүйуді тек басқалар тарапынан сүйілу арқылы ғана
Балалардың діни сұрақтарына жауап беру кезінде ескерілетін принциптер.
Әке-шеше бала тәрбиесінде олардың даму кезеңдерін жақсы білуі
Бала не сұраса оған жауап берілуі керек. Осы
Жауап беру баланың тәжірибе және түсінігіне сай болу
Сұраққа жауап беру кезінде баламен шыншыл болу керек.
Балада ғибадат жерлеріне қызығушылық оянуы мүмкін. Міндетті түрде
Әр бір баланың тұлғалық ерекшеліктері зерттелінуі керек.
Әке-шеше іс-әркеттерінде салмақтылықты және байсалдылақты негіз етіп
Жанұяда сенімділік ауасын қалыптастыру, жанұя мүшелері бір-бірінесенімді болуы
Балалар әке-шешеге еліктгендіктен, олар балаларына үлгі болуды жалғастыра
1
Иман негіздері, Кітаптарға иман
Фикх-ул-әкбардан үзінді
Исламның сенім негіздері
Тафсир пәнінен лекциялар жинағы
Әл-фараби – ислам философы
Иман туралы түсінік
Ислам діні туралы түсінік
Аллаға иман
Дін
Қазіргі кездегі діндер және ислам дінінің пайдасы