Проблемалық оқыту
Оқушылардың iс-әрекетiн белсендiлендiру және күшейту негiзiндегi педагогикалық
1– Тарау. Интерактивтi окыту әдістер
1.1. Интерактивті оқыту ұғымы және оның мәні
1.2. Интерактивті сабақтарды ұйымдастыру қағидалары
1.3. Интерактивті тақтаны сабақ өткізу барысында пайдалану
2 - Тарау.Ойын технологиялары
2.1. Ойынның пайда болуы және оның әлеуметтік -
2.2 Ойын теориялары
2.3 Іскерлік және рөлдік ойын түрлері
3 – Тарау . Проблемалық оқыту
3.1. Проблемалық оқытудың даму тарихы
3.2. Проблемалық оқытудың негiзгi функциялары
4 - Тарау. Жобалап оқыту технологиясы
4.1. Жобалар әдісінің пайда болу тарихы
4.2. Жобалар әдiсiн қолдануға қойылатын негізгi талаптар
1 Тарау. Интерактивтi оқыту әдicтерi
1.1.ИНТЕРАКТИВТI ОҚЫТУ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МӘНІ
Оқыту әдістері – бұл оқу үрдiсiндегi бiлiм алушылар
Оқытудың алғашкы пайда болғанынан бүгiнгi күнге дейiн білім
Оқыту әдістерін үш топқа бөлуге болады:
Пассивтi (еңжар);
Активтi (белсендi);
Интерактивтi.
Пассивтi әдiс – бұл оқытушы негiзгi әрекет етушi
Активті әдіс - бұл білім алушылар мен оқытушы
Интерактивтi әдiс - бұл өзара әрекеттесу, бiреумен әңгіме
Cонымен, интерактивтi оқыту деп бiлiм үрдiсiне қатысушы субъектілердің
Мұндай сабақ барысында оқытушының пассивтi сабақтарға қарағанда өте
Сонымен, оқытудың интерактивтi әдісінде бiлiм алушылардыв бiрлескен іс-әрекеті,
1.2.ИНТЕРАКТИВТІ САБАҚТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
ҚAFИДАЛАРЫ
Оқыту үрдiсiн ұйымдастыpyдa белсендi оқытудың мынадай қағидаларын жүзеге
Жекелендiру - жекелендiру ретінде бiлiм алушылардың жеке ерекшелiктерiн
- мазмұны бойынша, онда бiлiм алушы алатын бiлiмiнiң
- оқу материалынын көлемі бойынша, бұл бiлiм алушыларға
- меңгеру уақыты бойынша, тыңдаушылардың темпераментi
Икемділік - дайындық вариативтiлiгiнiң үйлесiмдiлiгі.Дайындық варианттары еңбек нарығында
Элективтілік - тыңдаушыларға өз бетiнше бiлiм алу траекториясын
Контекстілік тәсіл - оқу материалының мазмұнын оны баяндау
Ынтымақтастықты дамыту – оқытушылардың арасындағы сенім,
жауапкершiлiк қағидасына көшу.
Педагогикалық практикада белсендi оқыту әдістерін пайдалану - оқу
танымдық белсендiлiктi, танымдық қызығушылықты дамыту қажеттілігін шешуге бағытталған.
Салыстыру
критерийлері Дәстүрлі әдістер Интерактивті әдістер
Ақпарат мөлшері немесе
игеретін мәлімет
ақпарат мөлшерін оқып,
танысуға болады
оқуту үлкен уақыт мөлшерін алады
Оқыту тереңдігі Білім мен түсінікке
негізделген Білім, түсінік, қолдану,
анализ, синтез, бағалау. Оқушылар танымының
барлық деңгейін меңгере
алады
Игеру мен меңгеру
пайызы Әдетінше онша жоғары
болмайды жоғары
Оқытушының рөлі Оқытушының жеке
қасиеттері көлеңкеде қала
береді де, ол тек «білім
көзі» ретінде ғана
қалады Оқытушының оқушылар
алдында өзінің жеке
кәсіптік қасиеттерін ашып
көрсете алады
Оқушылар рөлі Пассивті: оқыту
үрдісінде маңызды
шешімдерді өз бетінше
қабылдай алмайды Белсенді: оқушылар
маңызды шешімдер
қабылдай алады, әрі
өмірлік тәжірбиелерін
пайдалана алады
Оқытудың мүдделеу
көзі Сыртқы (баға, педагог,
ата – ана, қоғам)
Бағалау
енгізілуін қалайды
1-кесте.Дәстүрлi және интерактивті окыту әдicтерiн салыстыру
Интерактивтi әдістің негiзiн интерактивтi жаттығулар мен тапсырмалар құрайды.
шығармашылық тапсырмалар;
шағын топтардағы жұмыс;
3.оқытып-үйретуші ойындар (iскерлiк ойындар,имитациялар, рөлдiк ойындар);
4.қоғамдық ресурстарды пайдалану (мамандарды шақыру, экскурсиялар );
5.әлеуметтік жобалар мен басқа да аудиториядан тыс оқыту
жаттығулар;
жаңа материалды оқып-үйрену және бекiту (интерактивтi дәрістер,
күрделi және пiкiрталас тудыратын сұрақтар мен мәселелерді талқылау
9.мәселелерді шешу («миға шабуыл», «шешiмдер ағашы», «келіссөздер мен
Жоғарыда атап өткенiмiздей интерактивтi әдістердің түрлерi өте көп.
«Миға шабуыл» әдici - ұжымдық талқылау әдici, мәселенің
Оқытушы:
Дискуссия тақырыбын таңдайды.
Студенттердің алдына мiндет қойып, миға шабуыл әдiсiнiң ережелерiн
- «шабуылдың» мақсаты - мәселені шешудің ең көп
- өз қиялыңызды жұмыс icтегіңiз; ешбiр пiкiрдi жалпы
- басқа қатысушылардың идеяларын дамытыңыз;
- ұсынылған идеяларға баға беруге асықпаңыз - мұнымен
3. Оқытушы пайда болған идеялардың бәрін жазып отыру
4.Үзiлic жарияланады. Үзiлiстен кейiн қатысушылар бірінші кезеңде айтылған
5. Оқытушы дискуссия қорытындысын шығарады. Егер миға шабуыл
«Шешімдер ағашы» әдici. Бұл әдіс қойылған мәселеге біржақты
1. Оқытушы тапқылау үшiн мәселе қояды.
2.Оқушыларға мәселе бойынша негiзгi ақпарат, тарихи фактiлер және
3.Шағын топтардағы жұмыc. Әрбір топқа кестелер мен фломастерлер
4.Топтарда жұмыс iстей отырып, студенттер бағаналарға әрбір нұсқаның
Әдiстеме жағдайларға талдау жасау кезiнде оның себебiн толық
Балық сүйегі әдісі. Балық сүйегiнiң сүретін тақтаға салады.
Қалай алдын алуға
болады?
Проблема
Не пайда болды?
2-суреm. «Балық сүйегi» суретінің сұлбасы
Жұппен немесе шafын топпен жұмыс
Оқушыларды жұпқа немесе шағын топқа бөлiп жұмыc істету
Жұппен және шағын топпен жұмыс тез, жаңа идеяларды
Жұппен немесе шағын топпен жұмысты өткiзу реті:
Оқушыларды жыныстарына қарай араластырып бөлiңiз.Оларды жыл мезгiлдерi қыс,
2. Егер сынып iшiнде парталар мен орындықтарды қозғауға
3. әр топ iшiнде оқушылар өздерi уақытты бақылап
4. Шағын топқа берiлетiн тапсырма немесе жаттығуды нақты
5. Шағын топ жұмыс iстеп жатқанда мұғалiм сыныптың
кедергi жасамайтын жерде тұруы қажет.
6. Шағын топ жұмысы бағалануы тиic. Оқушыларды сөйлетіп
Дискуссия өткізу технологиясы
Дискуссия танымның интерактивті әдiсi, шындықты табу жолы ретiнде
Ожеговтың сөздiгiнде «дискуссия» және
Мектептiк, сыныптық дискуссия (дөңгелек үстел, жиналыс) технологиясының мәні
Оқу үрдiсiнде дискуссияны ұйымдастыpy кезiнде әдетте бiрнеше оқу
баламаларды анықтау, оларды теориялық түсiндiру мен әдіснамалық негiздеу
Дискуссия кезiнде оқушылар бiрiн-бiрi толықтыруы немесе бiр-бiрiне қарама-қарсы
Мектеп жағдайында өткiзiлетiн дискуссиялардың мынадай түрлерi болуы мүмкін:
Дискуссия-диспут. Жүргiзушi тақырыпты жариялап, ниет бiлдiргендерге (кейде арнайы
Конференция - дискуссияның бiр түрі, онда талқылау мен
Баспадағы, радио, теледидар бойынша жүргізілетін дискуссия қатысушылармен тiкелей
Прогрессивтi дискуссия. Оның мақсаты - қатысушыларда сәйкесінше коммуникативтi
Дискуссияның бұл түpi 5 кезеңнен тұpaды: .
а) идеяның туындауы (қатысушыларға берілген проблеманы шешу жолдары
ә) барлық ұсыныстap тақтаға жазылады;
б) әрбір ұсынылған нұсқa талқыланады;
в) лайыкты нұсқалар қарастырылып, олар маңыздылық дәрежесi бойынша
г) жетекшi дискуссияны ұйымдaстыpaды, оның нәтижесінде ең көп
Дикуссияның мұндай формасы топтық шешімді тез және тиiмдi
«Сұрақ – жауап» әдістемесі.Бұл әдістеме – қарапайым әңгімелесудің
қызығушылықтарын, жағдайын, қарым-қатынасын түсінуге; әңгімелесушіні түсiнуден қабылдауға, ал
«Жарты дауыста талқылау» процедурасы. Бұл әдістеме шағын топтарда
Клиника әдiстемесi. «Клиника әдістемесін» қолдануда қатысушылардың әрқайсысы ұсынылғaн
«Лабиринт» әдiстемесi. Дискуссияның бұл түpiн басқаша бiртiндеп талқылау
Эстафета әдicтемесi. Өзiнiң сөзiн аяқтаған әрбір қатысушы кімге
Дұрыс ұйымдастырылған дискуссия дамудың төрт кезеңiнен етедi: бағдарлау,
Бағдарлау кезеңінде дискуссияға қатысушылар проблемаға және бiр бiрiне
Бағалау кезеңі әдетте идеяларды сәйкестендiру,
Консолидация кезеңi белгiлi бiр бiрыңғай немесе компромиссті пiкiрлердi,
Рефпексивті талдау және қорытынды шығару.
Дискуссияның маңызды элементi - оны талдау. Сабақтардың қорытындысын
Kepi байланысты алу үшiн дискуссияға қатысушылардың ауызша және
еркін және 2) келесi сұрақтарға бағдарланған дискуссия кезінде
Дискуссия салдары:
а) дискуссияның басқа да қатысушыларының көзқарасын сыйлауға және
ә) дискуссиядағы конструктивтi дау-дамайды, қарама- қайшылықты шешу мәселелер
б) конструктивтi дау-дамайды шешу бойынша дискуссияда сабақ жетекшiсiне
Дискуссиядағы қателер:
- сабақ жетекшiсiнiң монопопиялығы, ол дұрыс жауапты бiледi,
- қатысушылардың өз жетекшісіне сөзсіз сенуі. Мұндай жағдайда
- ынталандырудың болмауы: жетекші бiр қатысушыны мақтап, екiншiсiн
- абстрактілi проблемаларды талқылаумен елікгеу, берілген тақырыптан ауытқып
- кейде қатысушылар (2-4 адам) басқаларына сөз бермей,
Сабақ жетекшісіне ұсыныстар:
- кері шегiнбестен және басқа жаққа ауытқымай, бiр
- тым белсендi, сөзшең және пассивтi, үндемейтін дискуссияға
Дискуссияның жалпы қағидалары.
- тең құқылы субъект-субъектiлiк қарым-қатыастар;;
- «Мен - жақсы, сен - жақсы» позициясы
- «Мені дұрыс тусiнiңiздер» позициясы;
- шындық бәрінен де жоғары;
- қысқа да нұсқа;
- өз ойын айту кезiндегi сыйластық пен достық.
Дискуссияда өзiн ұстay ережелерi:
- Мен адамдарды емес, идеяларды сынаймын._
- Менің мақсатым «жеңу» емес, ен тиiмдi шешiмге
- Мен әрбір қатысушыны талқыдауға қатысуға оятамын.
- Мен басқалардың пiкiрiмен келiспесем де, әркайсысын тыңдаймын.
- Мен ең алдымен екі позияцияға да қатысты
- Мен проблемаға қатысты екі көзқарасты да жете
- Мен өз көзкарасымда фактiлер мен сенiмді аргументті
«Дебат» технологиясы
«Дебат» бағдарламасын (технология) «Ашық қоғам» Халықаралық институты жасаған,
Дебат практикасының мәні мәдени құбылыстарға жасанды эмоционалды реңк,
Дебат кезiндегi хабарламалар оны алушының санасының құрылымының әртүрлі
Негiзгi мақсаттар
Жаhандық мақсаттар:
- Қазақстандағы азаматтық қоғамның қалыптасуына ыкпал ету;
- демократиялық қоғамда өмір сүру дағдыларын қалыптастыру:
- қауымдастық өкілдерінің бағдарламасына қатысуғa ояту - бағдарлама
Педагогикалық мақсаттар:
Мыналар қальштастыру тиic:
- бiлiм алушылардың логикалық және сыни ойлауын;
- өз ойларын ұйымдастыру дағдысын;
- ауызша сөйлеу дағдыларын;
- шешендiк дағдыларын;
- эмпатия мен толенранттылықты;
- өз-өзіне деген сенiмдiлiктi;
- командада жұмыс icтey қабілетін;
- проблеманың мәніне ойын шоғырландыру қабілетін;
- көпшілік алдында сөйлеу үлгiciн.
Мазмұнының ерекшелiктерi. «Дебат» технологиясы екі бөлiмнен тұрады: «Дебат»
1.3. ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАНЫ САБАҚ ӨТКІЗУ БАРЫСЫНДА ПАЙДАЛАНУ
Заман талабына сай ғылым мен техниканың жетістіктерін білім
ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық
Білім берудің негізгі мақсаты – білім мазмұнын жаңартумен
Біріншіден, интерактивті тақта арқылы электронды оқулықтарды қолдануға және
Екіншіден, қосымша материалдарды да көшіріп енгізіп, онымен белсенді
Үшіншіден, тақта ретінде жазуға, сызуға, өшіруге, дайын сызбаны
Интерактивті тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі
ACTIVboard(Promethean компаниясы) – ACTIVstudio программасы арқылы іске қосылады.
Aктивті қалам – бұл меңзерді басқару құрылғысы және
Электронды ACTIVwand указкасының ұзындығы 54 см тақтаның жоғарғы
ACTIVpanelpro (Активпанель) үлкен аудиторияларда қолдануға өте қолайлы, онда
Радио портты ACTIVslate панель құрылғысы топпен жүргізілетін конференцияға
ACTIVtablet планшет қарапайым тышқанның қызметін атқара алады, презентация
ACTIVote тестілеу жүйесі конференцияның барлық қатысушыларына сұрақтарға, бірнеше
ACTIVote қолдана отырып:
«Тест дайындау шеберінде» ACTIVstudio бағдарламасында флипчартта мәтіндік немесе
ACTIVstudio PE программасы арнайы презентацияларды өткізуге және оны
ACTIVboard және ACTIVpen қаламымен жұмыс жасау үшін жасақталған.
Флипчарт – бұл бірнеше қажетті беттерден тұратын негізгі
«Активті экран» кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге
«Активті экран» бағдарламалық – техникалық кешенінің дидактикалық мақсатта
Бағдарламалық – техникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивтік тақтаны
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге
- Пән бойынша базалық білімді меңгеру ;
- Алған білімді жүйелеу ;
- Өзін – өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;
- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру
- Оқушыларға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде әдістемелік
Бұл технологияны оқу материалын хабарлау және оқушылардың ақпаратты
Оқушылардың көпшілігі естігенінің 5 % және көргенін 20
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны
Ғылым ғасырының табалдырығынан аттағалы тұрған қазіргі таңда компьютер
Сабақта уақытты үнемдеу, демонстрациялық материалдар даярлау мақсатында интерактивті
Ақ тақта режимі – ең қарапайым режим. Ақ
Екінші режим – Office режимі. Бұл режим сабаққа
Үшінші режим – тақтаның интерактивті режимдегі жұмысы.
Сабақтарды жүргізуде өткен материалды қайталау қажет, сондай жағдайда
Прожектор және Шторка құралдары экранның белгілі бір кішігірім
Оқушылардың интерактивті құралдар көмегімен қалыптасатын және жүзеге асырылатын
1.Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі –
2. Тақта мен бордың көмегімен әр түрлі қосымшалары
3. Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге
4. Сабақта ACTIVote тестілеу жүйесі арқылы тест алу
5. ACTIVwand указкасының көмегімен тақтаның жоғарғы бөлігіне кішкентайларға
6. Сабақта көрнекілікті қолдану деңгейі артады.
2- Тарау . Ойын технологиялары
2.1.ОЙЫННЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК -
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МӘНІ
Ойынның пайда болу құпиясын ашуға бiрнеше жүздеген жылдар
Ойын проблемасы адамдардың бос уақыты мен оны өткiзу
Ертедегi гректер Құдайлар ойыншыларды жақтайды деп есептеген. Көне
Әлемдік педагогикада ойын оған қатысушылар арасындағы жарыс немесе
Ең алдымен ойын қарым-қатынас және өмірлік тәжірбиені үйрету
2.2.ОЙЫН ТЕОРИЯЛАРЫ
Ойын әріптестік қарым-қатынаспен қатар, iшкi еркiндiк сезiмiн, достық
Ойын зейiндi ұстап отыруға көмектеседі, ал ол ең
Ойын барысында ойынға қатысуышылар мен педагог арасындағы қарым-қатынас
тұлғалық қасиеттерін және мінез-құлықтарының жақсы жақтарын ашып көрсетуге
Ойынды дайындау мен оны өткiзу педагогқа өзінің кәсіби
Ойында қолдану барысында бiлiм алушыларға жан-жақты және тереңінен
Оқушыларға iскерлiк және рөлдiк ойындарға қатысу мүмкiндiк бере
Оқытушы үшiн ойын-сабақтар бiр жағынан оқушыларды жақсы бiлуге
Сонымен, ойын материалды жақсы есте сақтау мен түсiнуді
Бүкiл сабақ барысында ойнауға болады немесе сабақтарды, ойын
Ойын технологиялары:
- iскерлiк ойындар, бiр сабақтың немесе бiрнеше сабактың
- дидактикалық ойындар;
- логикалық ойындар;
- сабақтағы рөлдiк ойындар;
- ойын тапсырмаларын қолдана отырып оқу үрдісін ойын
- Ойынды сабақтың белгiлi бiр кезеңінде қолдану;
- әртүрлі сыныптан тыс iс-шаралар.
Алайда ойын технологиясын сабаққа енгiзбестен бұрын мыналарды анықтап
- қандай оқу материалын ойын технологиясын қолдана отырып
- ойынды пайдалану үшiн оқушылар құрамы қандай болуы
- ойынды оқытудың басқа тәсілдерімен қалай байланыстыруға болады;
-ойынды пайдалану үшiн оқу жоспарынан уақытты қалай табу
-нақты бiр оқу тақырыбы үшiн қандай ойын технологиясын
2.3.ICКEPЛIК ЖӘНЕ РӨЛДІК ОЙЫНДАР
Icкерлiк ойындар бұл:
-әртүрлі басқару және өндiрicтiк жағдайларды модельдеудің педагогикалық әдiсi,
- қоршаған әлемге ерекше қарым-қатынас;
- қатысушылардың субъективтi іс-әрекеті;
- әлеуметтік тұрғыдан берiлген іс-әрекет түpi;
- меңгерудің ерекше мазмұны;
- «өмiрдi ұйымдастырудың» әлеуметтік-педагогикалық формасы.
Icкерлiк ойын жаңаны меңгерудің, материалды бекітудің, шығармашылық қабілеттерін
Оқу үрдiсiнде icкерлiк ойындардың әртүрлі модификациясы қолданылады: имитациялық,
Icкepлiк ойын технологиясының кезеңдері
Дайындық кезеңі. lcкерлiк ойынға дайындық сценарийді жасаудан -
Ары қарай ойынның өзі басталады, қатысушылар мен эксперттер
Ойынды өткізу кезеңі - ойын үрдici. Ойын басталысымен
Ұйымдасmыру позициялары: ұйымдастырушы, үйлестiрушi, бiрiктiрушi, бақылаушы, жаттықтырушы, манипулятор.
Жаналыққа қатысты байқалатын позициялар: инициатор, мұқият сыншы, кертартпа.
Әдіснамалық позициялар: әдіснамашы, сыншы, әдіскер, проблематизатор, рефлекстеушi, бағдарламашы.
Әлеуметтік-психологиялық позициялар: көшбасшы, артық көрiнетiн, тартымды, тәуелсіз, сырт
Талдау жасау және жинақтап қорытындылау кезеңі, ойын нәтижелерін
Рөлдік ойындар - тиiмдi интерактивтi оқыту әдістерінің бiрi.
Педагогика саласында зерттеу жүргiзетiн ғалымдардың басым көпшiлiгi оқытудың
«Ойын» сөзi сабақта көріністердің орнын алып, әрекеттерінің спектакль
Бұл әдіс студенттерде жинакталған теориялық бiлiм, практикалық тәжірбие,
Рөлдiк ойын бұл шағын театр қойылымы сияқты, тек
Жалпы рөлдiк ойынды қалай өткiзуге болады?
Мұғалім оқушылармен бiрге бiр жағдайларды таңдайды, белгiлi бiр
2. Рөлдiк ойынға қатысатын оқушылар санын бiрден шешiп
3. Рөлдiк ойынды қандай қалыпта өткiзудi де шешiп
4. Мұғалiм рөлдiк ойынның дайындығы мен оны көрсетудің
5. Рөлдiк ойын өткiзiп жатқан уақытта ойын тым
6. Рөлдiк көрініс көрсетiлiп бiткеннен кейiн міндетті түрде
7. Рөлдiк ойында әр кейiпкердiң дұрыс немесе бұрыс
3-Тарау. Проблемалық оқыту
3.1.ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУДЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ
Проблемалық оқыту идеясы жаңалық емес, өткен уақыттағы ұлы
ХХ ғасырда проблемалық оқыту идеясы қарқынды дамып, бiлiм
ДЖ.Дюьи 1894 жылы Чикагода тәжірбиелік мектеп құрды, онда
Проблемалық оқыту теориясының дамуында американдық психолог ДЖ.Брунер де
Ғалым үшiн бiлiмдердiң құрылымдық мәселесі маңызды больш табылады,
Бұл американдық авторларды жақындастыратын ортақ нәрсе оқытудың мақсатын
Кеңестік педагогикалық әдебиеттерде проблемалық оқыту идеясы XIX ғасырдың
Сонымен, көрнекті дидакттар М.А.Данилов пен В.П.Есенов оқыту үрдiciн
оқушыларға дайын анықтамаларды, ұғымдapды бермей, оларды талдап қорытуға
- оқушыларды ғылым әдістерімен эпизодтық таныстыру;
- шығармашылық тапсырмалар көмегімен олардың
1960-жылдардың басында оқытуда зерттеу әдiciн қолдану рөлін күшейту
Педагогикалық әдебиеттерде проблемалық оқытуға бiрнеше ғалымдар анықтама берген.
В.Оконь проблемалық оқыту деп «проблемалық ситуацияны ұйымдастыру, проблеманы
И.Я.Лернер проблемалық оқытудың мәнін «оқушы мұғалiмнiң басшылығымен өзi
Т.В.Кудрявцев проблемалы оқытудың мәні «оқушылардың алдына дидактикалық мәселелердің
Әбден талданып қорытылған анықтаманы М.Н.Махмутоо былай тұжырымдaды: «проблемалық
проблемалық ситуация жүйесiмен детерминделген ic-әрекет тәсілдерімен ғылыми ұғымдapды
Сонымен, проблемалық оқыту - бұл оқытушы жүйелi түрлі
Проблемалық оқытудың негiзгi элементi проблемалық ситуация болып табылады,
3.2.ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУДЫҢ НЕГIЗГI ФУНКЦИЯЛАРЫ
Проблемалы оқытудың негізгі функцияларын М.И.Махмутов
Проблемалы окытудың жалпы функциялары:
оқушылардың бiлiмдер жүйесi мен ақыл-ой және
практикалық ic-әрекет тәсілдерін меңгеруі;
оқушылар интеллектiсiнiң дамуы, яғни олардың танымдық дербестiгi мен
Оқушылардың диалектикалық-материалистік ойлауының қалыптасуы;
жан-жақты және үйлесiмдi дамыған жеке тұлғаның қалыптасуы.
Проблемалы оқытудың арнайы функциялары:
бiлiмдердi шығармашылықпен меңгеру дағдыларын тәрбиелеу (логикалық тәсілдер жүйесiн
бiлiмдердi шығармашылықпен қолдану дағдыларын (меңгерiлген бiлiмдердi жаңа жағдайда
шығармашылық іс-әрекет тәжірбиесін қалыптастыру және жинақтау (ғылыми зерттеу,
оқу мотивін, әлеуметтік, адамгершiлiк және танымдық мотивтердi қальштастыру.
Әрине, проблемалық оқыту әртүрлi жағдайларда тиiмдi бола бермейтiнi
Осыған байланысты проблемалы оқытудың түрлері мен деңгейлерiн бөлiп
- ғылыми шғармашылық - теориялық зерттеу, яғни оқушылардың
- практикалық шығармашылық - практикалық шешiмдi ·iздеу, яғни
- көркем шығармашылық - шығармашылық қиял негiзiнде болмысты
Проблемалық окытудың барлық түрлерi оқушылардың репродуктивтi, продуктивтi және
Жоғарыда аталған проблемалық оқыту түрлерiнiң барлығы оқушылардың танымдық
М.И.Махмутов проблемалы оқытудың төрт деңгейін шартты түрде бөлiп
Әдеттегі белсендiлiк таныту деңгейі.
Жартылай өз бетiнше белсендiлiк таныту деңгейі,
өз бетiнше (продуктивтi) белсендiлiк таныту деңгейі,
Шығармашылық белсендiлiк деңгейі.
Әдеттегi өз бетiнше емес белсендiлiк деңгейі - бұл
Жартылай өз бетiнше белсендiлiк таныту деңгейі меңгерілген бiлiмдердi
Өз бетiнше белсендiлiк таныту деңгейі репродуктивтi- iздену типiндегi
Шығармашылық белсендiлiк деңгейі шығармашылық қиялды, логикалық талдауды, шешiмнiң
Проблемалы оқытудын әрбір деңгейі әралуан психологиялық -педагогикалық
Проблемалық ситуацияларды қaлыптастырудың
әдiстемелiк тәсілдері
Проблемалық ситуацияларды қалыптастырудың мынадай әдістемелік тәсілдерін
Мұғалiм оқушыларды қарама-қайшылыққа қарай алып келiп, оны шешудің
практикалық іс-әрекет қарама-қайшылыктарымен кездестiредi;
бiр сұраққа әртүрлi көзқарастарды баяндайды;
сыныпқа құбылыстарды әртүрлi тұрғыдан (мысалы, командир, заңгер, қаржыгер,
оқушыларды салыстыру, талдап қорыту, жағдайдан қорытынды шығаруға, фактiлердi
нақты cұрақтap қояды (талдап қорытуға, негiздеуге, нақтылауға, ойлау
проблемалық теориялық пен практикалық тапсырмаларды
проблемалық мiндеттердi тұжырымдайды (мысалы, жеткiлiксiз немесе артық бастапқы
4-Тарау. Жобалап оқыту технологиясы
4.1.ЖОБАЛАР ӘДІСІНІҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ
Жобалар әдici әлемдік педагогикада негiзiнен жаңалык емес. Ол
Жобалар әдiсi ХХ ғасырдың басында ресейлік ғалымдардың назарын
Кейiнiрек Кеңес үкiметiнің уақытында бұл идея кеңінен тарады,
Сол кезден берi Ресей тәжірбиесінде жобалар әдiciн қайта
Жобалар әдiciнiң негізінде оқушылардың танымдық дағдыларын, өз бiлiмдерiн
Жоба жасау арқылы оқытудың мақсаты, оқушыларға:
• жетiспеген бiлiмдердi өз бетiнше және ықыласпен әртүрлі
•меңгерген бiлiмдерiн танымдық және практикалық мәселелерді шешу үшiн
• әртүрлі топтарда жұмыс iстей отырып коммуникативті iскерлiктeрдi
зерттеу icкерлiктерiн дамытуға;
жүйелi ойлауды дамытуға жағдай жасауда.
Жоба жасау арқылы окытудың мәні оқушылар оқу жобаларымен
Оқытушы мен бiлiм алушылардың
іс -әрекеттеpiнiң жүйесі
Оқытушы мен бiлiм алушылардың іс-әрекеттеінің жүйесiн бөліп алу
Оқытушы позициясы: энтузиаст, маман, кеңесші, жетекшi, сұрақ қоюшы
Жобалар типологиясы және оларды құрылымдау
Ең алдымен типологиялық белгiлердi анықтап алайық, олар мынадай
1. Жобадағы басым болатын әрекет: зерттеу, iздену, шығармашылық,
2. Пәндік-мазмұндық саласы бойынша: бiржобалық (бiлiмдердiң бiр ғана
3.Жобаның координациясының сипаты бойынша: тiкелей (қатаң,икемдi), жасырын
4. Байланыс сипаты бойынша (бiр мектеп, сынып, қала,
Жобаға қатысушылардың саны бойынша.
Жобаның орындалу мерзiмi бойынша.
Жобаны құpылымдаудың жалпы тәсіліне тоқталып кетейік:
1. Әрқашан жобаның тақырыбын, оның
2. Ары қарай мұғалiм таңдап алған тақырып шеберiндегi
3.Топтағы тапсырмаларды бөлiп беру, зерттеудiң мүмкін болатын әдістерін
4. Одан кейiн жобаға қатысушылардың өзiнiң жеке немесе
5. Үнемі топ бойынша алынған мәліметтерге аралық талқылау
6. Жобаны орындаудың маңызды кезеңі оны қорғау болып
7. Жұмыс топта талқылаумен, сараптама жасаумен, сыртқы бағала
4.2.ЖОБАЛАР ӘДIСIН ҚОЛДАНУҒА ҚОЙЫЛАТЫН НЕГlЗГI
ТАЛАПТАР
1. Интеграцияланған бiлiмдердi, iзденудi қажет ететін зерттеу шығармашылық
2. Көзделіп отырған нәтиженің практикалық, теориялық, танымдық маңыздылығы;
3. Оқушылардың өз бетiнше (жеке, жұппен, топпен) жұмыс
4. Жобаның мазмұндық бөлiгiн құрылымдау;
5. Әрекеттердің белгiлi бiрiздiлiгiн қарастыратын зерттеу әдістерін қолдану:
- проблеманы және одан шығатын зерттеу мiндеттерiн анықтау;
- проблеманы шешудiң болжамын ұсыну:
- зерттеу әдістерін талқылау;
- соңғы нәтижені рәсімдеуін талқылау;
- алынған мәліметтерін жинау, бiр жүйеге келтiру және
- қорытынды шығару, нәтижелерін рәсімдеу және оны презентациялау;
- нәтижесін қорытындылау және зерттеудiң жаңа мәселелерін қою.
Жобаны сырттай бағалаудың параметрлері:
- қойылған проблемалардың маңыздылығы мен өзектiлiгi, оқып-үйренуге тиiстi
- қолданылған зерттеу әдістері мен алынған нәтижелерін өңдеу
- әрбір жобаға қатысушының өзінің мүмкiндiктерiне сай белсендiлiгi;
- қабылданатын шешiмдердiң ұжымның сипаты;
- жобаға қатысушылардың қарым-қатынас, өзара көмек бiрiн-бiрi толықтыру
- проблемаға қажетті және жеткiлiктi тереңдікке енуі, басқа
- қабылданған шешiмдердiң сенiмдiлiгi, өзiндiк қорытындыларын дәлелдей алу
- орындалған жобаның нәтижелерін эстетикалық рәсімдеу;
- топтың әрбір мүшесiнiң оппонеттердің сұрақтарына қысқа да
Егер жоба өз мақсатына жетiтiн болса, онда бiз
ӘДЕБИЕТТЕР
А.Әлiмов. Интербелсендi әдістерін жоғарғы оқу орындарында қолдану. Оқу
K.Өcmeмipoв, А.Айтбаева. Қазіргі бiлiм беру технологиялары. Алматы, 2006.
Караев Ж.А. Кредиттiк оқыту жүйесiне арналған педагогикалық технология.
.“Оқыту-тәрбиелеу үрдісінде интерактивті оқыту құралдарын тиімді қолдану жолдары
П
р
Ппрофилактика
Жауап
Проблемалық оқыту
Интерактивті оқыту әдістері
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ПРОБЛЕМАЛЫҚ ОҚЫТУДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Проблемалық оқытудың негізгі міндеттері
Проблемалық оқытудың теориясы
Білім алушылардың эксперименттік жұмысындағы проблемалық оқыту технологиясы
Проблемалық оқыту жолдары мен әдістемесі
Проблемалық оқытудың зерттелуі
Сабақты проблемалық оқыту технологияларын пайдалану арқылы ұйымдастыру
Биология сабақтарында проблемалық әдісті пайдалану