Халықаралық бейүкіметтік ұйымдар
Мазмұны:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1-бөлім:
Халықаралық ұйымдардың тарихи очеркі
Халықаралық ұйымдардың классификациясы
Халықаралықтанушы ғалымдардың кейбір концепциялары 11
2- бөлім:
Халықаралық үкімет аралық ұйымдар (ХАҮҰ)
Халықаралық бейүкіметтік ұйымдар (ХБҮҰ)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
I. Кіріспе.
Халықаралық ұйымдар суверенді мемлекеттердің бірлестіктері болып табылады.
Халықаралық ұйымдардың қызметтерінің эффективтілігі – олардың жету керек
Қазіргі кезде халықтардың бірлескен өмірін жаңаша ұйымдастыру қажеттілігі
Ұлтшылдық пен суверенитетке ұмтылумен байланысты аймақтық даулар көбеюде.
Халықаралық ынтымақтастықтың жан-жақты базасын құру, бейбіт өмір сүрудің
Қазіргі таңда, халықаралық ұйымдарға қоғамдық көзқарастардың сенімі нығаюда.
Мемлекет пен әрбір азаматтың игілігіне құрылса да, халықаралық
Халықаралық ынтымақтастықтың мөлдірлігі, эффективтілігі, оның құралының өзара қызметі
1.1. Халықаралық ұйымдардың тарихи очеркi
Халықаралық ұйымдардың тарихы, ең алдымен, олардың эволюциясын көрсетуден
Қоғам дамуының ерте кезеңінде мемлекет аралық қатынастар екіжақты
Қоғамның дамуында өзінің ортасына көп мемлекеттерді қосатын тұрақты
Халықыралық қатынастың тарихы, ерте кезеңнің өзінде-ақ халықаралық ұйымдарды
Халықаралық ұйымдардың құрылуы, халықаралық-құқықтық дәстүрлердің пайда болуы мен
Әлемде ең алғашқы социалистік мемлекеттердің пайда болуына дейін
Мемлекеттік бірлестіктерді құру идеясы өте ерте кезеңде пайда
Ұлы француз революциясы кезінде халықтардың халықаралық ұйымдар туралы
XIX ғ. ортасында қазіргі типтегі халықаралық ұйымдар пайда
Қаралып отырған кезеңде маңызды орынды жұмысшы табының пайда
Халықаралық ұйымдардың ең алғашқылары деп құлдыққа қарсы дүниежүзілік
XIX ғ. Ортасынан бастап Бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуына
Халықаралық ұйымдарды ресми түрде 1909 ж. Брюссельде құрылған
тұрақты органының болуы;
ассоциацияның құрылу кезіндегі мақсаттары мемлекеттердің қызығушылықтарын көрсету керек;
ұйымға мүшелік ету жеке адамдар мен әртүрлі мемлекеттерден
Кейіннен ұйымдардың аралас мүшеліктері пайда бола бастады, олар
Халықаралық ұйымдардың арасында ерекше орынды XIX ғ. соңында
Айта кету керек, алғашқы ұйымдардың құрылуы шектелген мемлекеттердің
Халықаралық ұйымдардың XIX ғ. құрылуы мен дамуының алғашқы
Халықаралық қатынастардың дамуы мен халықаралық ұйымдардың тарихының маңызды
БҰҰ – ең алдымен, халықаралық аренадағы қарама-қарсы
БҰҰ мен оның қызметінің жағдайы дүние жүзіндегі жағдайды
Өкінішке орай, БҰҰ қазіргі күнге дейін оның құрылуына
Халықаралық ұйымның құрылу процесі соғыстан кейінгі жылдарда кең
1945-1949 1956-1957 1966-1967 1972-1973 2002-2003
Халықаралық ұйымдардың жалпы саны 962 1117 2134 2750
ХҮАҰ 100 132 119 280 1088
ХБҮҰ 862 985 1935 2470 7872
Соғыстан кейінгі жылдарда халықаралық ұйымның күрт өсуі халықаралық
БҰҰ-мен бірге бір уақытта дерлік, оның құрамына
“Қатал соғыс” жылдарында Қеңес Одағы мен басқа социалистік
Бейбіт өмір үшін БҰҰ-мен халықаралық ұйымдармен қатар Кеңес
Отарлық жүйенің құлауы мен көптеген жас суверенді мемлекеттердің
Адам санасын түбірлі өзгеруінің салдарының маңыздысының бірі –
Қазіргі таңда халықаралық ұйымдардың құрылу процесі жалғасуда, олар
1.2. Халықаралық ұйымдардың классификациясы
Халықаралық ұйымдарды топтастыру кейбір қиыншылықтармен кездесіп отыр. Халықаралық
Халықаралық ұйымдарды топтастыруды бағалай отырып , атақты американдық
Халықаралық ұйымдарды топтастырудың қиыншылығы олардың санының көптігінен емес,
Әдетте, барлық халықаралық ұйымдардың қызметінің бағыты: халықаралық үкіметтік
Халықаралық ұйымдар құрылымының қызметіне қарамастан, тағы бір принцип
Енді, мүшелік критерийге тоқтала кетсек. Бұл критерийді негізге
Сандық қатынас жағынан ХБҮҰ әрқашанда басым болды. ХҮАҰ
ХҮАҰ категориялары біртекті емес. Сонымен қатар, ҮАҰ-ды әртүрлі
Көптеген халықаралық ұйымдар белгілі бір немесе басқа формада
ХБҮҰ-ды бірдей топтауға болмайды. Халықаралық Ассоциациялар Одағының берген
Тағы да халықаралық ұйымдарды топтаудағы бір критерий –
Айта кету керек, уақытша халықаралық ұйымдар – ұзақ
Қызметінің объектісіне байланысты халықаралық ұйымдарды топтастыру да маңызды.
Халықаралық ұйымдарды зерттеуде ыңғайлы көзқарас пен топтастырудың практикалық
Халықаралық ұйымдарды топтастырудың кестесі
Халықаралық Үкіметаралық Ұйымдар
А) әлеуметтік дамыған мемлекеттердегі ХҮАҰ;
Б) әлеуметтік жүйеге қарсы мемлекттердегі ХҮАҰ:
ХҮАҰ-дың жалпы міндеті
ХҮАҰ-дың арнайы міндеті;
В) дамушы мемлекеттердегі ХҮАҰ;
Г) дамыған мемлекеттердегі ХҮАҰ:
ХҮАҰ-дың жалпы міндеттері;
ХҮАҰ-дың арнайы міндеттері:
а. аймақтық ХҮАҰ
б. әскери блоктар және дамыған мемлекеттердің басқа жабық
Халықаралық бейүкіметтік Ұйымдар
А) жаппай демократиялық ХБҮҰ;
Б) басқа ХБҮҰ:
әлеуметтік-саяси және идеологиялық;
ғылыми;
отбасы және балаларды қорғау, әйелдер қозғалысы;
жастар, ағарту;
спорттық, туристік;
экономикалық, сауда;
көліктік;
діни;
мәдениет, өнер, радио, телевидение облыстарындағы ХБҮҰ.
Халықаралық ұйымдардың классификациясы объективті ережеге сай халықаралық қатынастар
Халықаралық ұйымдар мемелекеттер сияқты халықаралық қатынастардың жалпы жүйесінің
Халықаралық қатынастардың жалпы жүйесінің иерархиясындағы халықаралық ұйымдарда аталған
1.3. Халықаралықтанушы ғалымдардың кейбір концепциялары
Көптеген атақты халықаралықтанушы ғалымдардың халықаралық ұйымдарға берген анықтамалары,
Ғылымда “халықаралық ұйымдар” ұғымына берген анықтаалары көптеп кездеседі,
Американдық ғалым А. Розенбергтің жазуы бойынша, “Халықаралық Ұйымдар
Көптеген халықаралық ұйымдарға берген анықтамалар белгісіздігі мен
Басқа да көптеген анықтмалардың тізімі көрсете беруге болады,
Халықаралық-құқықтық принциптердің дамуы – бұл тарихи процесс. БҰҰ-ның
Осыған қарамастан, қазіргі кездегі ХҮАҰ-ға анықтама бере отырып,
Көптеген халықаралық зерттеушілер Батыс пен АҚШ-та көп қолданылатын
Халықаралық қатынастарда қолданылатын, әсіресе халықаралық ұйымдарда – құрылымдық
Спецификалық функционалдық міндеттерді көздеуші халықаралық ұйымдар өзінің сферасына
Халықаралық ұйымдардың ең көне функционалистік теориясы 1921 ж
Халықаралық ұйымдардың құрылымдық функционализм позициясынан қазіргі заманғы концепция
Халықаралық ұйымдардың жалпы мағыналарының анализіне көңіл бөле отырып,
Ф. Селзник пен Э. Хаастың мәлімдеуі бойынша, институттар
Халықаралық ұйымдардың мақсаттарының әрқашанда өзгеруі ұйымдардың ажыратылмайтын белгісі.
Ұйымдармен жетекшілік ету, функционалистердің айтуы бойынша, жалғыз маңызды
Пристон Университетінің профессоры Д. Сьюэлл функционалистердің орталық жағдайларының
Автордың теориялық ойлары, оның аргументтерін бейнелейтін мысалдармен дәллелденбейді
Осы концепцияға сай, «таңдалынған элита» - өзінің қарастыруы
Э. Хаастың айтуы бойынша, ұйымдар – бұл мақсаттарды
Функционалистердің бірі Ф. Селзник – халықаралық ұйымдарға мынадай
Қазіргі заманда халықаралық ұйымдардың құрылу процесінің негізі неде?
Джэкоб пен Атертонның талдауларында, халықаралық ұйымдардың қрылу процесі
Функционализм халықаралық интеграция теориясында маңызды орын алатынын айта
Функционалистер интграция дегенде нені түсінеді? «Халықаралық ұйымдар бағдарламалармен
Функциолналистердің нандыруы бойынша, интеграция – қазіргі халықаралық дамуда
Халықаралық ұйымдардың ғылыми дәлелденген функция және құрылымының түсініктері
Халықаралық ұйымдардың классификациясын зерттеу маңызды, өйикені бірқатар ұйымдардың
Функционалистердің отаршылдық туралы баяндаулары қызығушылықты туғызады. «Отаршылдық
Құрылымдық функционализм халықаралық ұйымдар теориясының кең тараған бағытына
«Функционалистік халықаралық ұйымдардың жүз жылдан астам тәжірибесі мен
Халықаралық ұйымдардың құрылымына келетін болсақ, кейбір ғалымдар оны
Бұл топтау көптеген ұйымдарды ерекше топтарға бөлмеумен қатар,
Ағылшын ғалымы Д. Боуэтт, мынадай топтауды ұсынуда: халықаралық
Боуэтт өзінің зерттеуінің негізіне келесі схеманы қойды:
Глобалды ұйымдар:
А) жалпы хабардарлық ұйымдар (БҰҰ,Ұлттар Лигасы)
Б) шектелген хабардарлық ұйымдар (арнайы құрылған ұйымдар)
Аймақтық ұйымдар
Құқықтық ұйымдар (халықаралық соттар, аймақтық соттар, әкімшілдік трибуналдар).
Боуэттің топтастыруында көптеген мәселелер бар. Жоғарыда көрсетілгендей, саяси
Ғалымдардың бірқатары, топтастырудың логикалық дәлелдемесінен айрылған негіздерін ұсынуда.
Осы жоғарыда көрсетілген халықаралықтанушы ғалымдардың берген анықтамалары мен
2.1. Халықаралық үкімет аралық ұйымдар
Халықаралық ұйымдардың бұл категориясының мағынасы ең алдымен осыған
Қазіргі кезде халықаралық қатынастарда ХҮАҰ маңызды орын алады.
БҰҰ мәні бойынша мүшелік құрамы мен қызмет бабының
БҰҰ – ең алдымен, халықаралық аренадағы қарама-қарсы таптық
БҰҰ – бұл БҰҰ-ның уставымен бекітілген халықаралық ынтымақтастық
Сонымен қатар, әлеуметтік салада ірі, әрі әсер етуші
БҰҰ-ның Адам құқы жөніндегі комиссиясы.
Адам құқы жөніндегі комиссия 56 мүше мемлекеттің өкілдерінен
Өздерінің жылдық сессияларында Адам құқы бойынша комиссия, Экономикалық
Әлеуметтік молшылық бойынша халықаралық кеңес (ICSW)
Бұл кеңес (алғашында - Әлеуметтік жұмыс Конференциясы) 1928
Әлеуметтік молшылық бойынша халықаралық кеңес адамның кедейшілігінің, қажеттілігінің,
БҰҰ Балалар Қоры (ЮНИСЕФ)
Бас Ассамблеяның I сессиясында 1946 ж. соғыстан кейінгі
Гуманитарлық көмек пен дамуға көмектесе отырып, ЮНИСЕФ Балалар
ЮНИСЕФ Балалар құқы жөніндегі комитетпен тығыз байланыста. олар
Әлеуметтік ынтымақтастықтағы халықаралық орталықтар
Бұл орталықтар II дүниежүзілік соғыстан кейін БҰҰ-ның ықыласымен
1974 ж. әлеуметтік молшылық саласында саясат пен зерттеулердің
Ынтымақтастықтар келісімдер, шешімдер, протоколдар мен жоспарлардың бар болуымен
БҰҰ Уставы (1945 ж.)
II дүниежүзілік соғыстан кейін құрылған БҰҰ бейбітшілікті қамтамасыз
Адам құқығының жалпы декларациясы (1948 ж.)
Декларацияның негізгі жағдайлары адамзаттың асыл мүдделерін бейнелейді. ол
Декларация өзінің 30 баптарында адамдардың негізгі құқығы мен
Нәсілдік дискриминацияның барлық формаларын ликвидациялаудағы халықаралық конвенция (1965
Әрбір адам үшін теңдік пен дискриминацияламау принциптеріне Конвенция
Әлеуметтiк прогресс және даму декларациясы (1969 ж.)
Декларация әлеуметтiк ынтымақтастықтың кешендi бағдарламасы болып табылады. Ол
Декларацияда қоғамның басты ұяшығы ретiнде отбасыға және оның
Әйелдер қатынасында дискриминациялаудың барлық формаларын ликвидациялау конвенциясы (1979
Конвенцияның 1-бабында әйелдер қатынасында дискриминациялауға келесi анықтама бередi:
Бұл конвенцияның мүшесi болған мемлекеттер әйелдер қатынасында
ұлттық конституцияға ер адамдар мен әйелдердiң теңдiк принципiн
әйелдер қатынасында дискриминацияны тыйым салуда тиiстi заңдық және
ерлермен бiрдей, тең әйелдерге заңдық қорғау құқығын құру
әйелдер қатынасында дискриминацияны ликвидациялауда жеке азаматтың, ұйымның,көрсеткен iс-әрекетiне
әйелдер қатынасында дискриминацияға жататын заңды, дәстүрдi, тәжiрибенi тиiстi
Осы мақсаттарды толық орындай отырып, мемлекеттер әйелдердi қолдауда
Бала құқығы туралы конвенция (1989 ж.)
Конвенцияның басты мақсаты баланың қызығушылықтарын барынша қорғау, сонымен
Конвенцияға сәйкес 18 жасқа толмаған жеке тұлға бала
Конвенция балаларды әр түрлi қанау түрлерiнен, есiрткiнi пайдалану
Осындай халықаралық құжаттарға сүйене отырып, әрбiр азамат өз
2.2. Халықаралық бейүкіметтік ұйымдар
Дүние жүзінде бірінші социалистік мемлекет пайда болғанымен халықаралық
Халықаралық және ұлттық бейүкіметтік ұйымдардың құрылуы – сыртқы
ХБҮҰ-дың маңызды ерекшеліктерінің бірі олардың қызметінің
ХБҮҰ-дың зерттеу құралын анықтауға байланысты олардың терминінің мағынасын
«Бейүкіметтік ұйымдар» түсінігінің артықшылығы – оның нақты сапасын
Осы терминнің пайдалануының тағы бір фактісі – ол
Халықаралық Ассоциациялар Одағы ЮНЕСКО-ның қарауына ХБҮҰ туралы халықаралық
ХБҮҰ қызметі құқығының ролін анықтау үшін, БҮҰ халықаралық
Бірінші топқа арнайы облыстарда халықаралық құқық пен ынтымақтастықтар
Екінші топқа соғыс пен бейбітшілік сұрақтарын қарастыратын халықаралық
Халықаралық демократиялық бейүкіметтік ұйымдардың нәтижелерінің маңыздысының бірі –
Қазіргі кезде БҰҰ мен ХБҮҰ-дың арасындағы қатынасты ЭКОСОС-тың
I категорияға өз аймақтарының экономикалық және әлеуметтік өмірімен
II категорияға ЭКОСОС қызметінің кейбі түрлерінің жұмысы қызықтыратын
БҰҰ-ның Бас хатшысының тізімі бойынша статусқа ие ұйымдар
Енді, ХБҮҰ туралы кейбір ХҮАҰ-дың берген анықтамалары мен
БҰҰ, ЭКОСОС
БҮҰ-ды еске алатын фундаменталды құжат БҰҰ Уставының 71
1996/31 резолюциясының тағы бір парадоксы, ол ХБҮҰ-мен
БҰҰ БҮҰ-дың ассоциацияланған статусын БҰҰ Хатшылығының Қоғамдық ақпарат
Еуропа Кеңесі (ЕК)
1986 ж. 24 сәуірде Еуропа Кеңесі «ХБҮҰ-дардың құқықтық
ЕК Конвенциясының 1-бабы:
«Бұл Конвенция ассоциацияларға, қорларға, жеке институттарға (БҮҰ) қолданылады
халықаралық маңыздағы қоғамдық коммерциялық емес мақсаты бар;
осы жақтың ішкі заңдылығыменен реттелінетін құжаттармен белгіленген;
өзінің қызметін кем дегенде екі мемлекетте жүргізуі;
осы жақтың шекарасында тіркелген офисі және басқа мемлекеттердің
Егер осы төрт шарттардың барлығы орындалса, онда ЕК
Тәжірибеде ЕК Конвенциясының мүшелік мемлекеті үшін қарастырылған механизм
ЕК Конвенциясы 1991 ж. ғана өз күшіне енді,
Дүниежүзілік Банк
ж. операциялық дерективте ХБҮҰ-ды келесідегідей анықтады: «жеке
ДжБанктың тапсырысы бойынша Коммерциялық емес Құқықтық Халықаралық Орталығы
ДжБанк Жетекшілігінде БҮҰ түсінігі техникалық функцияға ие ,
Олай болса, ДжБанктың берген анықтамаларында да бiз бiр
Айта кететiн болсақ, шет елдерде БҮҰ-ды классификациялаудың келесi
ГоНГО – «gongo – Government NGO» - билiктiң
ДоНГО – «dongo – Donor's NGO» -
КоНГО – «congo – Commercial NGO» - қаражатты
МаНГО – «mango – Mafia Like NGO» -
ПаНГО – «pango – Party NGO» -
ФаНГО – «phango – Phantom NGO» - фантомдар,
Fake - «жалған», яғни қажетсiз қызметпен айналысады, қоғамның
Бiз бiлетiнiмiздей, әрбiр БҮҰ ол қоғамдағы 3-сектор болып
III. Қорытынды
Курстық жұмыс барысында қарастырғанымыздай, шетелдерде әлеуметтiк саладағы ұйымдарды
Сонымен, бiздiң бiлгенiмiздей, әлеуметтiк салаға қызмет ететiн және
Ал, БҮҰ-дар бiр-бiрiнен өздерiнiң мiндеттерiмен, статусымен, құрылымымен
Көптеген ХБҮҰ – қаруланған конфликтiлер, азаматтық бассыздық пен
БҮҰ-дар өздерiнше жеке басқарылады, қаражаттың бiр бөлiгiн үкiметтен,
Әлеуметтiк саладағы халықаралық ұйымдар, мейлi ол ХҮАҰ немесе
Ссылки:
D. Bowett «The Law of International Institutions» London,
A. Szalai «The Future of International Organizations» International
C. Eagleton «International Goverment» New York, 1975, p.
J. J. Lador-Lederer «International non-Govermental Organizations and
БҰҰ баяндамасын қараңыз А/9001, 74 бет
Журнал «Организация», № 2-3, 2004 «» «» «»
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Д. Б. Левин «История международного права», Москва, 1982
Г. И. Морозов «Международные организации» М. 1974
«Международное НПО» справочник, М. 1998
Григорьев С. И., Гуслякова Л. Г., Ельчанинов В.
Арыстанбекова Ақмарал «Ұлттар Ұйымы жән Қазақстан» Астана:
Теория и методика социальной работы. Вып. 1-2 /
Права человека и работа в социальной сфере –
Международные общественные организации социальной сферы: Международная Федерация Социальных
Х. А. Шреплер «Международные организации» справочник
Бас Ассамблея. Ресми есептер. 28-сессия, қосымша №1 А/9001,
«Понятие НПО в международном парве, правовой теории и
«» «»
19
Халықаралық ұйымдардың классификациясы
Адам құқықтарын қорғау механизімі
Халықаралық қылмыстардың топтастырылуы
Жаза өтеп жатқан адамдарға қатысты халқаралық қалыптық ережелер
БҰҰ қызметіндегі адам құқы мәселесінің қорғалуы
Қазақстан Республикасы және ЕҚЫҰ
БҰҰ қызметіндегі адам құқығы мәселесінің қорғалуы
БҰҰ қызметіндегі адам құқы мәселесінің қорғалуы туралы
Оңтүстік Aфрикa Республикaсы сыртқы сaясaтының негізгі бaғыттaры
Азаматтық қоғам институтының түсінігі