Ағартушылық абсолютизм және оның саяси мәні
ЖОСПАРЫ
Кіріспе
І. Екатерина ІІ-нің жеке тұлғалық ерекшелігі.
1.1. Екатерина ІІ-нің таққа келуі және сол кезеңдегі
Ресейдің тарихи жағдайы.
1.2. XVIII ғасырдың екінші жартысындағы Ресейдің ішкі және
сыртқы саясаты.
ІІ. Екатерина ІІ-нің Батыс Европа ғалымдарымен
2.1. Екатерина ІІ-нің патшалық етуі кезіндегі заңдық өзгерістер.
2.2. “Ағартушылық абсолютизм” және оның саяси мәні.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Адамзаттың дамуы мен өрістеп өркениетке бет
Әр-бір тарихи кезеңнің өзіне лайықты ерекшеліктері,сол заманның айрықша
XVIII ғасырдың екінші жартысырдағы Ресей тарихы орыстың император
Бүгінгі таңда, яғни бүкіл әлем елдерінің мұндай қым-қуыт
Бұл жұмыста Екатерина ІІ-нің билік еткен
Дипломдық жұмысымызда Екатерина ІІ билікке келуі, сол тарихи
Тақырыптың зеріттелу деңгейі : Мәселенің тарихнамасына қысқаша тоқталатын
Мәселенің деректік көзі : Зеріттеу жұмысының басты
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: XVIII ғасырдың екінші
Зерттеу барысындағы басты мақсат аталмыш тарихи кезеңнің (ХҮІІІ
Көрсетілген мақсатты жүзеге асыру үшін зерттеу жұмысының алдына
Екатериа ІІ өмірі мен қызметін тарихи тұлға ретінде
Ресей империясы дамуының қиындығы мен қарама –қайшылығы Екатерина
Екатерина ІІ “ағартушылық абсолютизмінің” мәні ашу және оның
XVIII ғасырдың екінші жартысында Ресей қоғамында орын алған
Екатерина ІІ сословиелік саясатына, мемлекеттік билік және жергілікті
Екатерина ІІ қызметін қорытындылай келе орыс тарихында оның
Ал бұл тақырыпты тәрбиелік мәні жағынан алсақ оның
Зерттеу жұмысының метолологиялық негізі. Дипломдық жұмыста қойылған
мәселелерді ғылыми тұрғыдан ашып көрсету мақсатында тарихи зерттеудің
диалектикалық тәсілдерімен тығыз байланыстағы тарихилық, объективтілік сияқты негізгі
Зеріттеу жұмысының хронологияляқ шеңбері : Дипломдық жұмыс тақырыбы
Дипломдық зеріттеу жұмысының құрылымы: Зеріттеу кіріспе, екі тарау
Бірінші тарауда Екатерина ІІ-нің жеке тұлғасы, оның таққа
І. Екатерина ІІ-нің жеке тұлғалық ерекшелігі.
Екатерина ІІ некеге тұрғанға дейінгі кезінде София Августа
София Августа Фредерика Ангальт-Цербскаяның ата-анасы неке жағынан
Әкесі әскерилермен бірге Швецияға және Францияға қарсы соғысқа
Балалық шағында София Брауншвейнг, Цербст, Гамбург, Киле және
Принцесса Иоганна бұл әңгімеге сенімсіздікпен қарады да, қызына
София үйде білім алады: неміс, француз тілдерін үйренеді,
сыйыну негіздеріне үйренеді. Балалық шағының өзінде-ақ оның мінезінің
1.1. Екатерина ІІ оның таққа келуі.
1762 жылы шілдеде 34 жылға созылған Екатерина ІІ-нің
Жағдайдың өзгеруімен байланысты самодержавиенің мызғымайтындығын, крепостниктікті және дворяндардың
Оның өзі де, серіктері де крепостнойлікті және дворяндардың
Ағартушылардың концепцияларын ол Россиядағы саяси құрылыстың ең жақсы
Самодержавиенің басты мақсаттарының бірі өз қол астындағыларға “еркіндік
Ағартушылық жұмысты таратуды жақтай отырып, ол қазіргі қоғамның
Екатерина ІІ-нің бұл қағидалары оның Уложение комиссиясына берген
Екатерина ІІ патшалығы фаворетизмнің адам көріп-білмеген бейбастығымен қоса
“Наказдың” негізгі мәтіні 20 тарау 520 баптан тұрды.
Тақтан үміткерлердің көзін құртуы.
Екатерина ІІ-нің орыс тағына отыруға ешқандай ресми
Сарай төңкерісі салдарынан тақтан түсірілген ІІІ Петрді бір
Ендігі қалғаны – бір жасынан тақтан айрылған Иван
Екатерина патшалық етуді дворян еркіндігі жөніндегі Манифест ережелерін
1.2. XVIII ғасырдың 2-ші жартысындағы Ресейдің ішкі
XVIII ғасырдың екінші жартысында сыртқы саясат аумағында патшалықтың
1) Польшадан украиндық және беларустық жерлерді қайтарып алу
Сонымен қатар, орыс үкіметінің сыртқы саясатында крепостнойлық жүйенің
XVIII ғасырдың ортасында феодалдық ақсүйектің үстемдігімен және поляк
Диссиденттер деп аталынып отырған католик еместер және ең
Мектептер мен шіркеулер жабылды, украин және белорусь тілдерінің
Тек патшалық сарайдағы кғазактар ғана қалды, сонымен қатар
Гайдамактар Ресейдің көмегіне сенді. Ресей Польшамен соғысып жатқан
1764 жылы тәж кигізу сеймінде орыс үкіметі
Польшаны бөлісуді дайындау барысында Фридрих ІІ ерекше белсенділік
Польшадағы билік етіп тұрған Чарторийліктер тобы Радомде Мәжіліске
Бұған жауап ретінде Ресейдің қарсыластар-реакциялық феодалдар 1768 жылы
Бұған қоса 1768 жылы Украинада шаруалар қозғалысы (“Колнивщина”)
Оның басында запорождық Максим Железняк, казактық жүзбасы Иван
Ресейдің Польшадағы жеңісі Австрияны да, Францияны да мазалай
Ішкі саясат.
Шаруалар соғысы әлеуметтік күштерді орналастыруды нақты шектеулер бағытын
“Шынайы салтанаттың” жемісін ең алдымен дворяндықтар сезінді. Сонымен
Үкімет заводшылар мен помещиктерге оларға ең тиімді жағдайда
Шаруалар соғысы жергілікті билік органдарының әлсіздігін, олардың өз
Облыстық реформалауды жүргізу қорғаушылық және фиксальдық мақсатты ұстанды.
Реформаны жүргізу нәтижесінде 23 губернияның орнына 50 құрылды.
Облыстық реформаның тағы да бір нәтижесі, оның сандарынан
Патшалықтың ең алғашқы соққы бергендері запорождік казактар, олар
2(8, 422бет)
ойластырған.1791 жылғы Ясстық бейбіт бітімнен кейін запорождық казактардың
Украинаның бұрынғы автономиясын еске түсіретін бүкіл әскери белгілері
Донда реформаларды жүргізү әскери азаматтық үкіметті құрумен жалғаса
Тоболдық, Колывандық және Иркутскілік. Губерниялық және уездік әкімшілік
Облыстық реформалар жүргізуімен үкімет көпестер мүддесіне бірқатар шараларды
Бұл екінші қадам болатын, біріншісін 1762 жылы Екатерина
Екатерина ІІ-патша үшін ішкі саяси жағдайды шешу бәрінен
Дворяндарға қатысты саясаттың мұрагерлік жалғастылығын 1762 жылғы 3
Екі жарлығы да халық тобының аз ғана бөлігіне
ІІ. Екатерина ІІ Батыс Европа ғалымдарымен байланысы.
В.О.Ключевский “Тарихи тұлғалар” атты еңбегінде “Туылған тегі жағынан
Екатерина ІІ шын мәнінде талантты мемлекет қайраткері, өзінің
Гаврил Романович Державин ағартущылық самодержавие идеяларын жақтаушылардың бірі
3(4, 279бет)
етіп тағайындады. Бірақ мінезінің өте жеңіл, тез көтерілгіштігінен
екеуі көп ұзамай айырылысады.
Екатерина ІІ кітапханалар сатып алумен, графикалық
Ағартушыларды ерекше таңқалдырғаны Дидроның материалдық мұқтаждығындағы ІІ-і
Екатеринославта, Пензада, Черниговта жәнет Псковте университеттер құрылды. Екатерина
Екатерина ІІ-нің ағартушылық әрекетіне халыққа көрсетілген дәрігерлік көмекті
Ресей мен Франция арасы салқын күйінде қалды, бірақ
Екатерина ІІ-нің крепостнойлық сипаттағы Наказының мәнін ұғу үшін
Дени Дидроның “Талапқа” (наказға) берген ескертпесі, оның кемшілігін
Дени Дидро (1713-1784ж.ж.) философ-материалист, ағартушы, атеист, феодалдық тәртіпке
Дидро Ресейге келді. Ол Петербургте 1773-1774 жылдары қыста
“Талапқа” (наказға) ескертпені ол Петербургтен қайтып жатып 1774
Дени Додроның кейбір ескерпелерн келтіреміз. “Ескертпенің” кіріспе
“Көпшілік қауым, халайық!” Егер сіздердің өздеріңіздің патшаларыңызға билігіңіз
Орыстың патшайымы, сөзсіз түрде рақымсыз қатал. Оның осы
4(13, 5бет)
бас тарса, ол шынайы болса, онда өз ұлты
уақытта қатал жауыздыққа тырысып баққанын сезеді.
12 бап жайлы (“Бір басшының заңына ғана бағыну
19 бап жайлы “барлық биліктің саяси және азаматтық
5(13, 10бет)
2.1. Екатерина ІІ-нің патшалық етуі кезіндегі заңдық өзгерістер.
Екатерина қызметі барысындағы маңызды бағыттың бірі заңдық реформалары
Екатерина ІІ-нің өзі жаңа заңның дайындалынуымен тікелей айналысты.
Екатерина ІІ-ші патша құқық теориясы бойынша жаңа шығармаларға
Философ мемлекеттің пайда болуы мен мәні жайлы ілімді
6,7(12,456-457бет)
Монтескье, мемлекеттің өзі табиғаты жағынан әділ деп санады.
Ойшыл философ сонымен қатар XVIII ғасырдың ағылшын философтарына
Екатеринаның заңдық шығармашылығы үшін келесі бір дерек көзі
Беккарна саяси және діндік сеніміне жазалауға жол бермеуді,
Екатерина Монтескьенің және Беккарнаның шығармаларына сүйене отырып Ресей
Екатерина ІІ-ші жинақтың жобасын құру үшін арнайы комиссия
1767 жылы жазда Кремльдің грановиттік палатасында комиссияның мәжілісі
Алғашқы мәжілістердің бірінде депутаттар ішінде арнайы комиссиялар сайланды.
Мәжілістің отырыс барысында ең маңыздылары болмашы көмек шілерінен
Екатерина ІІ-ші өз ойының бітпей қалғанын, теория мен
8(24,180бет)
тәжірибенің көпшілік үйлесі мен мүддесін таппағанын түсінеді.
Депутаттар патшаның ұсынған қағидаларын қабылдауға дайын емес еді:
Екатерина ІІ-ші заңнын жалпы реформасын жасай алмады. Империядағы
Сонымен қатар, Екатерина ІІ-ші барлық ресейліктерді мемлекеттік еріктілігі,
Комиссияның жұмыс материалдарымен танысу Екатерина ІІ-ге уақыт келе,
Екатерина ІІ-нің патшалық еткен кезіндегі өз қолымен жазған
Менің алғаш таққа келіп отырған кезімде 1762 жылы
Екатерина ІІ-нің жаңа заңдар жинағының жобасын жасаушы комиссияға
ІІ тарау
8. Ресей мемлекетінің иелігі жер шарының
9. Патша билігі самодержавиялы немесе соған
Мемлекет кеңістігі самодержавиялық билікке бағынады, барлық
Басқа істің барлығы Ресейге зиянды және оны
12. Басқа себеп болмасын, ең дұрысы бір басшыға
13. Самодержавиелік басқару себебі қандай? Тек қана адамдардың
Осылайша басқаруда басқалардан азық жеткізіп, табиғи еріктілікті басқаларынан
Екатерина ІІ-нің жаңа жинақтың жобасын құруы үшін сол
VI-шы тараудан.
41. Әркімге немесе бүкіл қоғамдағыларға зиянды болып келетіннен
42. Заңды бұлжытпай сақтау үшін, олар түрлі
58. Озық заңдарды енгізу үшін адамдардың санасын да
60. Осылайша, халық арасында өзгеріс жасау қажет
Х-шы тараудан.
178. Заң нақты да түсінікті болса, онда судьяның
183. Соттың үкімін халық білетіндей болуы қажет, яғни
194. Сот үкімінсіз адам кінәлі деп саналмайды, ол
ХІ-ші тараудан.
230. Азамат қоғамы да барлық заттар сияқты, белгілі
255. Заң қатаңдығын бекітуге мәжбүр еткен басшылық ол
ХІІІ-ші тараудан.
294. Барлық басшылық етудің бұзылуы, барлық кезде өзінің
ХХ-ші тараудан.
502. Сауда нақты негіз таппаған жерде шынайы қолөнерде
506. Құрылған басшылықтың бастапқы негізін сақтау үшін, мем-лекетті
9(24,256-262бет)
2.2. Ағартушылық абсолютизм, оның саяси мәні.
1767-1768 жылдардағы сарапшылардың заңдар жинағы.
Ағартушылық абсолютизм – бұл феодалдық жүйені бейбіт жолымен
Ағартушылық идеялардың пруссиялық король Фридрих ІІ, шведтік король
Ағартушылық идеялар рухында ауқымды реформаларды жүзеге асырудың уақыты
Бірақ әрбір мемлекеттік шаруалар үшін көптеген шектеулер қойылды.
Әрбір депутат бір немесе бірнеше талап тілек әкеледі.
Ағартушылық обсолютизмнің өкілдері мен жақсы таныс болған жазушы
Вольтерге мысқылға толы әйгілі шығармалары, Монтескьенің табиғат және
Европалық саясаттың белсенді басшылары әрекет етіп тұрған тәртіпті
“Ағартушылық абсолютизмнің” орыстық түріне өтетінболсақ Петр І-нің ішкі
Екатерина ІІ-нің “ағартушылық абсолютизмі” жолына түсуіне елдегі таптың
Шын мәнінде басқа да себептер болды, самодержавиені “ағартушылық
“Ағартушылық абсолютизмнің” саясаты бір жағынан крепостнойлық жүйеге қарсы
“Ағартушылық абсолютизм” кезіндегі самодержавиенің бүкіл әрекеті төніп келе
Бұл сияқты шаралар халықтың зардап шегуіндегі теңізге құйған
1765 жылы Ерікті экономикалық қоғам дворяндық кәсіпкерлікке көмек
“Ағартушылқ абсолютизмнің” айқан байқалуының бірі жаңа заңдар жинағының
Дворяндар депутаттарды әрбір уезден сайлады, қалалықтар бір депутатты
1767 жылы Москвада А.И.Бибоковтің басшылығымен комиссия өзінің қызметін
Шаруалардың түрлі тобының депутаттары салықты және борыштық төлемдерді
Самодержавие тек билеуші үстем таптың ғана мүддесін қорғап,
Дәл осы “ағартушылық абсолютизм” кезінде патшаны өздерінің помещиктен
“Ағартушылық” XVIII екінші жартысында патшалықтың ұранына айналды: барлық
Қорытынды.
Тарихқа көз жүгіртіп адамзат баласының өткенге білу, болашағымызды
Солай дей келе Ресей тарихындағы XVIII ғасырда өзінің
Жұмыстың негізгі тақырыбының өзі осы Екатерина ІІ-нің патшалық
1773 жылы Ресейлік ғылым академиясы құрылды, ол орыс
Ресеймен Франция арасындағы депломатиялық қатынас суық күйінде қалғанымен
Ағартушылық абсалютизм-бұл капиталистік қатынас негізіндегі пісіп жетілік, феодалдық
Ағартушылық абсалютизм бұрыңғы патшалар кезінде болған, бірақ Екатерина
Осы кездегі Самодержавиенің “ағартушылық абсолютизм” жолына түсуіне дворяндық
“Ағартушылық абсолютизмнің” айқын көрінуінің бір жағы заңдарды жинастырып,
Бірақ Екатеринаның Дидромен байланысы кезінде бұл заңдар жинағына
Бұл зерттеу жұмысының барысында Екатерина ІІ-нің бүкіл ағартушылық
Әрбір тарау өзінің тақырып мәнін ашып, Екатерина ІІ
Өзін осы таққа отырып тәж киюге толық ынтамен
Елизавета патшадан кейінгі бүкіл құжаттық былықты реттеп жөнге
Міне осындай істер атқаруы барысында Ресей шекарасын ұлғайта
Осы зерттеу барысында түрлі теориялық оқу материалдарымен қатар
Зерттеу жұмысында Екатерина ІІ-нің бүкіл іс әрекеті мен
Мұның барлығыда осы жұмыс барысында жүйелі түрде біріктірілді
Бұл алынған тақырып өзінің тарихи құндылығымен де маңызды.
Хронологиялық тізбе:
Екатерина ІІ Алексеевна (София Фредерика Августа Ангальт-Цербская).
1729 жылы 21 сәуірде туылды.
1745 жылы – болашақ император Петр ІІІ-ге тұрмысқа
1762 жылы 28 маусым – Сарай төңкерісі нәтижесінде
1765 жылы зауыттарға шаруаларды бекітуден босатып дворяндар кәсіпкерлігіне
1765 жылы – Еркін экономикалық қоғамды құруға бұйрық
1766 жылы – бас помещиктік жер иеленуді реттеу
1765 жылы – жаңа уложенияні құруға “Наказ” берді.
1767 жылы – Бибоковті А.И. Жаңа уложениянің комиссия
1768 жылы – Туркия мен соғыс басталып, әскерін
1773-1775 жылдары – болған Е.Пугачев басқарған шаруалар көтерілісін
1775 жылы жергілікті билікті бекіту мақсатында Ереже шығарды.
1785 жылы – дворяндарға жалақылық мақтау граммотасын шығарды.
1774 жылы – 10 шілдеде Кучук – Кайнаржиде
XVIII ғасырдың екінші жартысында Грузия мен Арменияның өзіне
Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтмелер тізімі:
1.О.А.Омельченконың “Законная монархия Екатерины ІІ”, Н.М.Дружининнің “Просвещенный абсолютизм
Анисимов Е.В. “Россия в средние XVIII века” М.,
Ключевский В.О. Сочинения. В. 9 т. Т. 5.
СССР тарихы – Алматы. 1980 – 479 бет.
История СССР часть первая Под редакцией. П.И.Кабанов и
Эйдельман Н.Я. Грань веков – М. 1988. 606
Ключевский В.О. Исторические портеты М., 1990 г.
С.Ф.Пихатонов “Лекции по русской истории” М., 1995 г.
Письмо Екатерины ІІ по темнику //Вопросы истории. –
Валищевский К. Роман императрицы Екатерины ІІ – М.
В борьбе за власть. Страница политической истории России
Каменский Б. Екатерина ІІ //Вопросы истории – 1989.
Храснобаев Б.И. Очерки русской культуры XVIII в. –
Маряков В.И. Политические и социальные идеи консерватизма в
Моряков В.И. Пойск пути. Русская Общественная мысль второй
Павленко Н. Екатерина Великая // Родина. – 1995.
Россия под скиптрым Романовых. 1613-1913 М., 1990
А.Б.Каменский “Жизнь и судьба императрицы Екатерины Великой” М.,
Хрестоматия по истории СССР. С древнейших времен до
Пронштейн А.П., Задера А.Г. Практикум по истории СССР.
Абсолютизм в России (XVII – XVIII вв.) –
Очерки по истории России XVIII века Пособие для
Повленко Н.Н. Идеи абсолютизма в законодательстве XVIII века.
Андреевская Т.П., Воронцев А.В. История России IX-XVIII в.в.
Барабанов В.В., Николаев И.М., Рожков Б.Г. История Отечества.
Головатенко А. История России: спорные проблемы. Пособие для
Отечественная история: Энциклопедия. В 5 т. – Т.
27. Люди и судьбы / Под ред. Н.И.
Екатерина ІІ-нің жеке тұлғалық ерекшелігі
Ағартушылық дәуірі және оның ерекшеліктері
Ағартушылық ғасыры және француз материализмі
Монархия және оның түрлері
Ұлы француз революциясы кезіндегі саяси ұйымдар мен ағымдар
Ағартушылық ғасырының мәдениеті (XVIII ғ. )
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы біріккен провинциялар Республикасындағы экономикалық өзгерістер
XІX-XX ғасырдағы Ресейдегі саяси және құқық тарихы
Италияның тарихы
Мемлекет түрі