Экономикалық функция
беттер
КІРІСПЕ..........................................................................................
3
1. ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ…………………………………...
1.1 Әлеуметтік саясаттың мәні және мазмұны..................................
1.2 Халықты әлеуметтік қорғаудың түсінігі, құрылымы, принциптері, функциялары.............................................................
17
1.3 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі әлеуметтік саясаттың
22
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫН ТАЛДАУ..............
2.1 Әлеуметтік саясаттағы халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі бағыттары .......................................................................................
31
2.2 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттің негізгі әлеуметтік кепілдіктерін талдау........................................................................
41
3. ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫ ІСКЕ АСЫРУ МЕХАНИЗМДЕРІН ЖЕТІЛДІРУ..............................................
3.1 Әлеуметтік саясатты іске асыру механизмдерін реттеу шаралары..........................................................................................
52
3.2 Әлеуметтік саясаттағы халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру
57
ҚОРЫТЫНДЫ ............................................................................. 71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ............................. 73
Кіріспе
Тақырыптың көкейтестілігі. Жыл сайынғы Жолдауларында ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев
Әлеуметтік мемлекет көптеген құқықтық және қаржылық тұтқалар көмегімен өзінің
Мемлекеттің барлық іс-әрекеттері – салықтар, жәрдем қаржылары, демеу қаржылары,
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Осы жағдайларда елдегі халықтың өмір сүру
Дипломдық жұмыстың міндеті. Әлеуметтік реформаны тереңдету бағдарламасы қаржы тұрақтылығын,
1. ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
1.1. Әлеуметтік саясаттың мәні және мазмұны
ХХ ғасырдың 30 жылдарында мемлекеттер қатарында әлеуметтік шиеленісушіліктің тез
Мемлекеттік әлеуметтік саясат - әлеуметтік топтар арасындағы қарым-қатынастарды қолдап,
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты- халықты жұмыссыздықтан, бағаның өсуінен, қорғауға бағытталған
Әлеуметтік саясат- қоғамдағы әлеуметтік дамуды басқаратын, оның мүшелерінің материалдық
Әлеуметтік саясатты іске асыру кезіндегі ең күрделісі- шешімді талап
Қазақстанның әлеуметтік саясатының стратегиялық мақсаты болып әлеуметтік бағдарланған экономиканың
Қазақстанның әлеуметтік дамуының мақсатын саяси басқарумен анықтайды, ол жергілікті
Әлеуметтік саясаттың мазмұны, оның мақсаттары мен міндеттері функциялар жүйесінде
1. қоғамдық әлеуметтік топтардың, жеке адамдардың мүдделерін қорғау,
2. әлеуметтік өрістегі қоғамдық қайшылықтарды оңтайлы шешу, азаматтар
3. халықтың әр түрлі қатарларын интеграциялау, олшардың мүдделерін жан-жақты
Кең мағынадағы әлеуметтік саясат - қоғам мүшелері өмірінің барлық
Өзіндік әлеуметтік саясат оның нақтылы түрлері: отбасылық саясат, жастар
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты, әсіресе, өзгерістер кезінде айқындала түседі. Бұл
Қазақстан Республикасының қазіргі әлеуметтік саясатының құрамына кіретіндер:
халықтың неғұрлым «әлжуаз» топтарына қолдау көрсету;
әлеуметтік қолдау жүйесінің нарықтың экономикалық талаптарына сай қайта бағдарлануы;
тұрғын үй құрылысы және жылжымайтын мүлік рыногын дамыту мәселелері;
денсаулық сақтау саласын ұйымдастыруды осы заманғы қағидаттар мен стандарттарға
халықаралық стандарттарға сәйкес қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті
бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің халықаралық стандарттарын енгізу;
еңбек ресурстарын дамытудың тиімді жүйесіне көшу;
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты жұмыс орындарын ашуға және еңбекке қабілетті
Әлеуметтік саясат көптеген ғылыми пікірталастардың тақырыбы болып отыр. Мұның
"Әлеуметтік саясат" термині өте кеш құрастырылып қолданыла бастады. Алайда,
Әлеуметтік саясаттың мәнін түсінуге байланысты мәселелер ерте заманнан ойшылдардың,
Платон мен Аристотель "мемлекет орташа адамдардан болу керек" (орташа
Жаңа уақыттың ойшылдары, олардың ішінде Глоббал, Кант, Геккель тағы
Шетелдік және отандық ғалымдар әлеуметтік саяси анықтамасын таңдаудың айтарлықтай
1-ші әлеуметтік және қоғамдық мүдделерді біртұтас теңдестіріп қарастыруды қажет
2-ші топтың әдістемелік қадамдары әлеуметтік-еңбектік қатынастарды негізге алады
3-ші топтың концепциясы әлеуметтік саясаты қоғамдық қызметтің түрі ретінде
Концепциялардың 4-ші тобы әлеуметтік саясаттың бәрінен бұрын жеке және
Ең соңында адамдардың 5-ші тобы әлеуметтік әділеттілік және әлуметтік
Жоғарыда қаралған концепцияларды қорытындылай отырып, әлеуметтік саясаттың анытамасын беруге
Әлеуметтік саясат - бұл әлеуметтік дамудың мақсаттары, олардың талаптарына
Қазақстанның қазіргі әлеуметтік саясаты бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына
Әлеуметтік саясаттың мазмұнын қарастырған кезде өте бір кең мағынада
Өндірістік және өндірістік емес өрістерді шектеп бөліп қарау және
БҰҰ-ң әлеуметтік саясаттың көрсеткіштерін келесідей бөлімдерге бөлуге болады: халық,
Сонымен әлеуметтік саясаттың шекараларына жеке адамдардың және қоғамның өміріндегі
Әлеуметтік саясат өрісі өмір сүрудің төменгі деңгейін қамтамасыз етуге
Қоғамдық дамудың мақсаты - барлығы жеке адамдар үшін қолдау
Әлеуметтік саясаттың сипаты мен мазмұны – мемлекеттің әлеуметтік басқару
Бұл екі топ кейбір компоненттердің болуымен немесе жоқтығымен ерекшеленбейді,
Әлеуметтік саясаттың басты нысаны- халық және халықтың әртүрлі бөліктерінің
Әлеуметтік жағдай тіршіліктің қоғамдық жағдайларын және қоғам
Әлеуметтік жағдайды қалыптастыратын қоғамдық жағдайлардың ішіндегі ең маңыздылары мыналар:
Қоғамдық құрылыс. Мұнда қоғамдық рольдердің негізгі үлестірімі бірінші
кезекте қанаушылар мен қаналушыларға бөлу, үстемдік ету мен бағыну
Қоғамдық билік. Әлеуметтік тұрақтылықты ұстап тұрушы әдіс ретінде.
Тікелей диктатурадан әлеуметтік серіктестікке дейін өзгеретін биліктегі үстемдік етуші
Шаруашылықтағы билік(меншік). Меншік - бұл әкімшілік-шаруашылық
қатынастар,яғни шаруашылықта маңызды шешімдер қабылдаушылар мен оларды орындаушыларға бөлу.
Экономикалық жағдай - тіршілік пен дамуды қамтамасыз ететін, әлеуметтік
топтар мен бірлестіктердің әлеуметтік жағдайларының қалыпты эволюциясын суреттеуге қажетті
Экологиялық қауіпсіздік- өндірістік сферадағы, тұрғылықты жерлердегі,
табиғи ортадағы экологиялық қауіпсіздік деңгейлері;
Әлеуметтік қауіп - қатерден қорғану (әлеуметтік қорғаныс) – қоғамдағы
жағдайды сақтау мен жақсарту талаптарын қозғау кезіндегі субьектілерге сүйемел
Әлеуметтік саясаттың мазмұнын ашу үшін кейбір маңызды аспектілердегі өзара
Әлеуметтік саясатқа нақты қатысатындар, ғни оның шеңберінде нақты әрекет
Ең беделді адамдар (класстардың,әлеуметтік топтардың);
Субьектілердің әлеуметтік жағдайларын шешу жолдары;
Субьектілердің қазіргі таңдағы ең маңызды әлеуметтік мәселелері;
Әлеуметтік саясаттағы мемлекеттің орны;
Әлеуметтік саясаттың беделді субьектілердің мақсаттары, стратегиялары және бағдарламалық артықшылықтары;
Әлеуметтік күштердің нақты тарихи арақатынасы;
Әлеуметтік дамудың қалыптасқан тұрақты тенденциясы және бағыттары;
Қоғамдағы тұрақтылықтың деңгейі, оның тұрақтылығы мен тұрақсыздығының маңызды факторлары
Әлеуметтік саясаттың пәні дегеніміз ғылымның құрамдас бөлігі, заңдылықтар, қоғамның
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты бұл - өзінің мақсаты ретінде кірістердің
Мемлекеттік әлеуметтік саясат бірнеше принциптерді біріктіріп, қалыптастырады. Оларды келесідей
әлеуметтік кепілдік беру принципі;
Бұлардың ішіндегі ең бастысы әлеуметтік әділеттілік принципі деп атауға
Аристотель әділеттіліктің 2 түрінің арасындағы қайшылықты әлеуметтік мағынада
әлеуметтік мүмкіншіліктер тұрғысынан қарағанда, әділеттілік - бұл жеке адамдарға,
адамдардың өзінің еңбегінің қол жеткізген жетістігінің нәтижесіндегі әділеттілік;
Осы екі үлгі біркелкі бірдей және бөліп берілетін әділеттілік
1. Әділеттіліктің біркелкі, бірдей берілетін түрі адамдарға бірдей мүмкіншіліктер
Әділеттіліктің біркелкі бірдей түрі адамдарға бір мүмкіншіліктер береді. Мұны
Алайда, жеке адамдардың қажеттіліктерін бірдей деңгейде қанағаттандыру көмек көрсетудің
Бөліп берілетін әділеттілік адамдарға жетістіккке жеткені үшін беріліп, оларды
Әлеуметтік саясаттың кең тараған нұсқаларын таңдап алу қоғамдық әлеуметтік
Бүгінгі жағдайларда әлеуметтік принцип осы екі нұсқадада өзінің құрамында
Мемлекетіміздің әлеуметтік түрін мойындау - ол оның азаматтарының әлеуметтік
2. Әлеуметтік әділеттілік принципі мен жеке әлеуметтік жауапкершілік принципі
Мемлекет тек қана жеке адамдардың, отбасының шеңберінен тысқара проблемены
Көп жылдар бойы мемлекеттік патернализмін және жан-жақты қамқорлыққа алуының
Тіпті кейбір жағдайларда адамдар мен отбасылар өзінің проблемаларын өз
3. Әлеуметтік саясаттың басқарушы принципі ретінде әлеуметтік ынтымақтастықты атап
Бұл жүйенің ішінде әлеуметтік игіліктерді қайта бөлу процесі жүріп
Егер әр жеке адам өзінің физикалық, интеллектуалдық қабілеттерінің жеткілікті
Бұл қазіргі қоғамдық сана сезімнің қағидаларына ықпал жасап қана
4. Әлеуметтік саясаттың келесі принципі болып әлеуметтік серіктестік принципі
- келіссөздерді жүргізетін және шешімдерді қабылдайтын жақтардың бірдей құқықтары
- келісім-шарттың орындалуға барлық жақтарға бірдей міндетті түрде болуы;
- қабылданған міндеттемелерді орындау үшін екі жақтың міндетті және
- келіссөздерде үш жақтың қатысуы: мемлекеттік билік, берушілер.
Әлеуметтік серіктестік - қазіргі тұрақты қоғамдық және демократиялық мемлекеттің
5. Әлеуметтік орнын толтыру принципі. Азаматтарды құқықтық және әлеуметтік
6. Әлеуметтік кепілдіктер беру принципі. Азаматтарға білім беру, тәрбиелеу,
7. Әлеуметтік саясаттың маңызды принциптерінің бірі - субсидарлық принципті
Субсидарлық принципті іске асыру тек қана материалдық ресурстарды тиімді
Сонымен біз көріп отырғандай, әлеуметтік принциптердің басым көпшілігі қоғамның
Әлеуметтік саясатты жүргізудің негізгі принциптері:
Бағаның көтерілуі кезінде орнына төлеудің әртүрлі формаларын кіргізу
Ең кедей отбасыларын көмекпен қамтамасыз ету;
Әлеуметтік сақтандыру саясатымен қамтамасыз ету, ең төменгі жалақыны белгілеу;
Білім беру, денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғауды мемлекет есебінен
Мамандануды қамтамасыз етуге бағытталған белсенді саясат жүргізу;
ХХ ғасыр барлық мемлекеттің ішкі саясатының негізгі бағыттарының бірі
Аштық, ауру, табиғи жіне техногендік апаттар, демографиялық жарылыс
және тағы басқаларының салдарының алдын алу үшін мемлекеттік кепілдіктер
Белгілі өмір деңгейін және оны әлеуметтік шиеленісуін төмендететін
бағытқа сапалы өзгертуді қамтамасыз етуге бағытталған материалды жабдықтарды және
өмір салтын реттеу (салықтармен, жабдықтармен, әл-ауқатты
жоғарылатумен, кәсіпкерлік бастаулар мен және т.б.).
Әлеуметтік саясатты жасау кезінде мемлекет алдына әлеуметтік алымдар туралы
Әлеуметтік саясат қызметі ретінде қоғамның әлеуметтік дамуын басқаруға,
Әлеуметтік саясаттың базалық мақсаты болып тепе-теңдікке, тұрақтылыққа, тұтастылыққа және
Әлеуметтік саясаттың негізгі мақсаттарының бірі– әлеуметтік қарама-қайшылықтарды шешу,
Әлеуметтік саясатты өндіру және жүргізуде ең күрделілісі болып бірінші
Адамның әлеуметтік реформалануының негізгі обьектісі ретінде әлеуметтік ахуалын қамтамасыз
Осыған сәйкес мемлекеттік тәсілдер кешені ең төменгі өмір сүру
Реформалардың тиімділігі мен табыстылығы туралы халықтың өмір сүру өзгерісі,
Қазақстан республикасының әлеуметтік саясаты тәуелсіздік шарттарына келесі үш кезеңмен
Бірінші кезеңде (1991-1993жж) әлеуметтік сфераны басқарудың ескі әдістері жаңа
Екінші кезеңде (1993-1995жж) қоғамда дағдарыстық үрдістер және құбылыстардың
Үшінші кезеңде (1995-1997жж) аралығындағы уақытша бөлігі тәуелсіздік шарттарындағы әлеуметтік
Реформалардың негізгі сипаттамалары: бюджеттік қорларды үйлесімді шығындау есебінен әлеуметтік
Әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономика мемлекеттің әлеуметтік мәселелерді шешудегі маңызды
Әлеуметтік сферада басты орынды мемлекеттік сектор алады (басты функцияларды
Шектеулі әлеуметтік саясат оның минимумға әлеуметтік сфераның дәстүрлі институттарын
Әлеуметтік саясат минималды кіріс кепілдігін беруге халықты аурудан, мүгедектіктен,
Қазақстанның әлеуметтік стратегиялық мақсаты болып әлеуметтік бағдарланған экономиканың қалыптасуы
Қазіргі кезеңдегі еліміздің әлеуметтік саясатының негізгі мақсаттарын келесідей топтарға
1. Еліміздің физикалық, интеллектуалдық, рухани-этникалық потенциалын мейлінше толығымен сақтау;
2. Қазақстан Республикасында «Адамдар капиталының» дамуына, өсуіне бағытталған рыноктың
3.Азаматтардың өздерінің қажеттілік және мүдделерін іске асыру үшін әлеуметтік-экономикалық
Әлеуметтік саясаттың негізгі функцияларын атап өтейік:
Әлеуметтік саясаттың бірінші негізгі функциясы- қоғамды әлеуметтік қауіпсіздіктен және
Әлеуметтік саясаттың екінші негізгі функциясы- биліктің саяси тұрақтылығын қамтамасыз
Әлеуметтік саясаттың үшінші негізгі функциясы- бөліс үшін күресті талап
Әлеуметтік саясаттың төртінші негізгі функциясы- халықтың басым бөлігіне қолайлы,
Әлеуметтік саясаттың бесінші негізгі функциясы- қоғам мен мемлекетті қажетті
Әлеуметтік саясаттың алтыншы негізгі функциясы- халықты толығымен және оның
1.2. Халықты әлеуметтік қорғаудың түсінігі, құрылымы, принциптері, функциялары
Әлеуметтік саясат негізінде тиімді әлеуметтік қорғау жүйесін құру жатыр.
Өтпелі экономикалық елдерде «әлеуметтік қорғаныс» термині жаңа болып табылады.
Әлеуметтік қорғау - бұл қолайсыз жағдайларға (кәрілік, мүгедектік, денсаулық
Әлеуметтік қорғау жүйесі кең мағынада бұл құқықтық, әлеуметтік саяси
- еңбекке қабілетті азаматтарға өз еңбек салымы есебінен, экономикалық
- әлеуметтік осал қатардағы азаматтарға мемлекет есебінен, бірақ мемлекет
Әлеуметтік қорғау жүйесі тар мағынада - бұл нарық жағдайындағы
Қазақстан мүше болып табылатын халықарлық еңбек ұжымының анықтауы бойынша
тұрақты, арқылы еңбекке ынталандыру;
негізгі әлеуметтік қатерлердің алдын алу, ал ол туындаған жағдайда
әлеуметтік сақтандыру тәсілдері арқылы сол қатердің салдарынан айырылған
табысының бір бөлігін қалпына келтіру;
- халықты әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыспайтын әлсіз
топтарына арналған әлеуеметтік көмек тәсілдері;
- азаматтардың білім және медициналық көмек сияқты негізгі құқықтар
Әлеуметтік қамтамасыз ету - халықтық әлеуметтік осал қатарына (мысалы,
Қазіргі кезде көптеген батыс елдерінде мынадай ойлар жүріп жатыр:
Әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесін белгілі әлеуметтік топтарды экономикалық және
Әлеуметтік сақтандыру жүйесі - әлеуметтік еңбек саласындағы реттеуші механизмдерінің
Әлеуметтік көмек - тіршілік жағдайын қолдауда объектіге көмекті қамтамасыз
Әлеуметтік қолдау жеке және жанұялық бюджетке ауырлық түсіп табысын
Әлеуметтік қорғау жүйесінің өзінің құрылымы бар, яғни оның толықтығының
Жеке құрылымдық элементтерді қарастырып, олардың арасындағы байланыстарды қарастырайық. Сонымен,
Ғасырлар бойы әрбір елде әлеуметтік қорғаудың негізгі субъектісі мемлекет
Бірақ олармен бірге қорғаудың активті субъектілері ұжымдар, жанұялар (өзара
Әлеуметтік қорғау субъектілері болып діни ұйымдар мен бірлестіктер табылады.
Әлеуметтік қорғау субъектісінің объектіге әсер етуіне байланысты субъектілер иерархиясы
Әлеуметтік қорғаудың құрылымдық компоненті болып берілген қоғамға тиісті белгілі
Әлеуметтік қорғаудың маңызды институты болып әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесі
Халықты әлеуметтік қорғауда маңызды рольді жұмыспен қамту қызметтері, азаматтарды
Мемлекеттік емес ұйымдарға кәсіпкерлік кұрылымдар, мемлекеттік әлеуметтік қызметтер, қайырымдылық
Әлеуметтік қоргау жүйесіндегі экономика және саясат арасындагы
байланыс принципі. Кедейлік пен күрестің қоруы болып тұтынудың орташа
"Жалпы тәуекелділікті сақтандыру" принципін "ынтымақтық
жауапкершілік" принципімен үйлестіру. Адамның қолынан келетінің бәрін қоғам
Әлеуметтік қорғау жүйесін жайлап құру және дамыту принципі
Дамыған елдердегі казіргі әлеуметтік қорғау жүйесі көп жылдық даму
Әлеуметтік қоргау жүйесін құрудагы альтернативтілік принципі
Әлеуметтік қорғау жүйесін құруда оның негізі болып табылатын: қаржыландыру,
Жалпы әлеуметтік кеңістік принципі. Мемлекет халықты әлеуметтік
қорғаудың жалпы стандартын құрайды, еңбек ақысы, зейнетақымен қамтамасыз ету,
Өкілдікке шек қою принципі.Әлеуметтік көмек мемлекеттік, аймақтық,
жергілікті және кәсіпорын деңгейінде көрсетіледі. Ол мемлекет және әртүрлі
Әлеуметтік көмек динаминациясы
Әлеуметтік көмек көрсетудіц атаулы принципі. Әлеуметтік көмек нақты
критерий бойынша қажет ететін жеке тұлғалар категориясына көрсетіледі.
Өзін өзі басқару принципі. Ол мемлекеттік басқармалардан өзін-өзі басқару
органдарын бөлуден тұрады. Ол әлеуметтік қорғау жұмысының толық іске
Сақтандыру принципі. Сақтандыру - халықты әлеуметтік қорғаудың ең
тиімді құралы. Адамдар көбіне ауру, жұмыссыздық, сәтсіз оқиғаларға көбіне
Шығындарға қатысу принципі. Белгілі әлеуметтік бағдарламаларды
қаржыландыру азаматтардың өз қаржыларының қатысуы арқылы жүзеге асады.
Қамтамасыз ету принципі. Салық есебінен көрсетілген әлеуметтік көмек
алдын - ала төленген төлемдерге тәуекелсіз, мысалы, балалар мен
Қамқорльқ принципі. Салық есебінен әлеуметтік көмекті қаржыландыру.
Ескерту принципі. Апаттық әлеуметтік жағдайлардың болуын ескерту.
Әлеуметтік қорғау жүйесінің объектісі мен субъектісі өзара функциялар арқылы
Кең мағынадағы әлеуметтік қорғау функциялары келесідей: экономикалық, еңбектік, технологиялық.
Экономикалық функция. Халықтың өмірлік деңгейін көтеру үшін экономикалық өсудің
Әлеуметтік функция. Әлеуметтік қорғауда адамның өмірлік деңгейін және жағдайын
Технологиялық функция. Барлық еңбек сияқты әлеуметтік қорғау өзінің технологиясы
Қазақстанда модернизация кезінде әлеуметтік қорғау біріншіден құндылық шкаласын өңдеуге
Үлкен рөлді орнын толтыру функциясы ойнайды. Ол халыққа қалыптасқан
Жағдай жасау барлық әлеуметтік топтарға өзінің экономикалық жағдайын өздері
Бейімдеу функциясы әртүрлі категориядағы халықты жаңа қоғамға бейімдеумен айналысады,
Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау жүйесі біраз алдыңғы уақытқа
Егеменді ел болғаннан кейін 1999
1.3. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі әлеуметтік саясаттың негізі
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі желісі
Ғасырлар бойы әлеуметтік қорғаудың негізгі субъектісі болып мемлекет қалады,
Сонымен бірге әлеуметтік сақтандыру арқылы іске асатын барлық төлем
Халықтың әл-ауқатын арттыру, әлеуметтік қамтамасыз ету -мемлекетіміздің әлеуметтік саясатының
Әлеуметтік қорғау категориялары ғылыми әдебиетте әртүрлі болуда. Кең түрде
2001 жылы 27 маусымда Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау
халықтың әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыспайтын әлсіз
топтарына арналған әлеуметтік көмек тәсілдері; азаматтардың білім
Халықаралық тәжірибелерге талдау жасай келіп, неғұрлым тиімді және кешенді
Мемлекеттік жәрдемақылар әлеуметтік қорғауға жататын жағдайлар туындаған кезде барлық
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі әр азаматтың зейнетақы жинақтарын жасау процесін
Әлеуметтік көмек азаматтардың жекелеген санаттарын бюджеттің қаражаты есебінен қосымша
Қазіргі әлеуметтік қорғау толық ынтымақтастық және мемлекеттік институттардың қатысу
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі - қартайған шақтағы қамсыздандырудың қатысушылар арасында
Қолданылып жүрген заңнамада әлеуметтік қатерлер туындаған жағдайда ерікті сақтандыруды
Әлеуметтік қорғаудың негізгі қаржыландыру көзі мен жалпы реттеушісі мемлекет
жекелеген санаттарына мемлекет қаражаты есебінен әлеуметтік көмек көрсетіледі. Жинақтаушы
Халықты әлеуметтік қорғау бағдарламалары іске асыру мерзімі мен жауапты
Халықты әлеуметтік қорғаудың ерекшелігі материалдық игіліктерді еңбек қызмет процесінде
Халықты әлеуметтік қорғаудың келесі қағидаларын белгілеуге болады:
қолдауға немесе өмір деңгейі қаматамасыз етуге бағытталған тиісті
механизмдерді қолдану қажеттілігін қажет ететін объективті негіздер;
аса қажет ететін қоғам мүшелеріне өмір сүру қаражаттарын беру
халыққа әлеуметтік қорғау көрсету ережелерін бекіту.
Халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі принциптері ХЕҰ Конвенцияларында белгіленген, олар
Халықты әлеуметтік қорғауды құрудың келесі негізгі принциптері болып:
белгілі азаматтардың жеке қажеттіліктерін есепке ала отырып әлеуметтік көмек
көмектің көлемі мен түрлерін анықтау барысындағы халықтың әр-түрлі топтарының
көмектің бірнеше түрін беру мүмкіндігін қарастыратын әлеуметтік көмектің кешендігі;
әлеуметтік қорғау көрсетудің тұтыну баға индексінің өсуіне, сонымен қатар
халықты әлеуметтік қорғаудың белсенді және басымды түріне бейімделу, әлеуметтік
халыққа әлеуметтік көмекті барлық түрлерін берудің тәртібі мен жағдайы
жыныс, ұлт, тіл, шығу тегі және басқаларынада байланысты емес
әлеуметтік серіктестік және әлеуметтік қорғау міндеттерін шешуде халықтың барлық
әлеуметтік қорғау түрлері мен формаларының дамуында қайырымдылық және қоғамдық
жергілікті өзін-өзі басқару органдары мен мемлекеттік емес ұйымдарының әлеуметтік
Маңызды әлеуметтік игіліктердің жалпыға бірдей қол жетімділігін және қоғамдық
Алайда қазіргі қолданылып жүрген мемлекеттік стандарттар өзгеріп жатқан әлеуметтік-экономикалық
Қазақстанда 1991-1996 жж. әлеуметтік бейімделген нарықтық экономикаға бағыт алу
Әлеуметтік саладағы алғашқы заңдарға келесілерді жатқызуға болады: «Халықты жұмыспен
Бұдан басқа «Көп балалы отбасыларды әлеуметтік қолдау бойынша шаралар
1993-1995 жылдары Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау жаңа жүйесінің
Ең төменгі жалақының 2-еселі мөлшерінен зейнетақысы аспайтын, жұмыс істемейтін
Мінедетті әлеуметті сақтандыру қаражаты жұмыс берушілермен жеке тұлғалардың міндетті
Бірақ, жоғарыдағы заңдық актілердің ғылыми деңгейінің қолайлығы, олардың шешілетін
1991 жылдан бастап (зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңының қабылдау
1995 жылдан бастап Қазақстандағы медициналық қызметтер 1995 жылғы 6
Ақылы медициналық қызмет көрсету республикамызда екі формада жүзеге асады:
1997-1999 жж. экономиканың өсуі басталғанының арқасында белсенді әлеуметтік саясатты
Көптеген зейнеткерлердің түбегейлі мүдделерін қозғайтын ірі өзгерістер «Қазақстан Республикасындағы
1999 жылының 1 қантарынан бастап «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамсыздандыру
1999 жылдың сәуірінде ҚР 1999 жылғы 5 сәуріндегі №
1999 жылдың 1 қантарынан бастап «Халықты жұмыспен қамту туралы»
2000 жылдан бастап басы республика экономикасы дамуының темпіне қатар
2001 жылдың маусым айында Қазақстан Республикасының Үкіметі халықты әлеуметтік
мемлекеттік жәрдемақылар
міндетті әлеуметтік сақтандыру (бірінші кезекте – жұмысберушілердің аударымдары есебінен,
жинақтаушы зейнетақы жүйесі;
әлеуметтік көмек
2001 жылдың маусым айында «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы»
Атаулы әлеуметтік көмекпен қатар тұрғын үй көмегі беріледі, ол
Республикада әлеуметтік қорғаудың үш деңгейлі жүйесін құру мақсатында әлеуметтік
2001 жылдың 23 қаңтарындағы ҚР «Халықты жұмыспен қамту туралы»
Заңда сонымен қатар, жұмыспен қамту саласында құқықтары мен міндеттері,
Мемлекет жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғаудың мынандай түрлерін көрсетеді:
жұмысқа орналасуға жәрдемдесу;
жұмыссыздар үшін кәсіби даярлау, біліктілікті арттыру, қайта даярлау және
қоғамдық жұмыстарда істейтін жұмыссыздардың еңбегіне ақы төлеу;
табысы аз азаматтарға жататын жұмыссыздарға заң актілеріне сәйкес мемлекеттік
Бала мүгедектігінің профилактикасы мақсатында 2002 жылдың 11 маусымында ҚР
Мүгедектердің қоғам өміріне толықтай қатысу, олардың реабилитациялау және қоғамға
Қазіргі уақытта «ҚР мүгедектердің әлеуметтік қорғалуы туралы» жаңа Заңы
Жоғарыдағыларға сәйкес келесі бағыттар бойынша жұмыс жүргізілуде:
қазіргі нормативтік базаны Тұжырымдамаға сәйкес келтіру;
медициналық-әлеуметтік экспертиза мен мүгедектерді реабилитациялауды ары қарай жетілдіру;
протез-ортопедиялық бұйымдар өндіріс индустриясын дамыту;
мүгедектерді қоғамға интеграциялау және оларды реабилитациялау үшін қолданатын әлеуметтік
Міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне және еңбек қызметін атқару барысында
мүгедектерге әлеуеттік жәрдемақылар;
жұмыс берушілердің әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдары есебінен міндетті әлеуметтік
жұмыс берушіліер қаражаты есебінен жұмысшыларды міндетті сақтандыру.
2000 жылдың 15 желтоқсанында «Отбасы түрінде балалар ауылы мен
- асырау, тәрбиелеу және жалпы, кәсіби білім беру, соның
- тәрбиеленушілердің медициналық-психологиялық реабилитациясын және әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ету;
- тәрбиеленушілерді еңбек қызметіне дағдыландыру, еңбек нарығы талап ететін
- тәрбиеленушілердің болашақ кәсібін дұрыс таңдауына және жұмысқа орналасуына
Аналар мен баларды әлеуметтік қорғау мақсатында 2003 жылдың 1
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫ ІСКЕ АСЫРУ
2.1. Әлеуметтік саясаттағы халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі бағыттары
Қазақстандағы қазіргі макроэкономикалық жағдай әлеуметтік саланың дамуымен сипатталады, онда
Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің мәлімдемесі бойынша 2008 ж. басында
1999 жылдан бастап республикадағы халықтың басқа мемлекеттерге қарқынды көшуі
15-29 жастағы жастар саны 10,1% және 45-49 жастағылар
1-кесте. Халық саны құрамының өзгеруі
Жылдар Халықтың жалпы саны мың адам Жыл ішіндегі халық
мың адам: Табиғи өсуі есебінен Басқа елге көшу есебінен
1997 15675,8 -195,2 87,1 -282,3
2000 14601,6 -53,4 70,2 22,1
2001 14865,6 -36,0 72,3 -108,3
2002 14851,1 -14,5 73,6 -8,3
2003 14866,8 15,7 77,8 -88,1
2004 14951,2 84,4 92,7 -62,1
2005 15074,8 123,6 120,8 2,8
2006 15219,3 144,5 121,9 -123,6
2007 15396,9 177,6 144,6
Түпдерек: ҚР-ның статистика агенттігінің мәліметтері негізінде
Кестеде келтірілгендей 1997 жылы халық саны 15675,8 мың адамды
Ел экономикасының тиімділігі (жұмыспен қамтылған бір адам есебінде ЖІӨ
Жұмыс істеушілер мен зейнеткерлер қатынасымен (демографиялық көрсеткіш);
Зейнетақыны төлеуге бағытталған ЖІӨ үлесі бойынша анықталады,
Нарықтық экономикаға сай жаңа зейнетақы жүйесін құру жаңа экономикалық
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан зейнетақы алушылардың саны 1645,9
2-кесте. Зейнеткерлер саны және тағайындалған зейнетақының
айлық орташа мөлшері (жыл аяғына)
Жылдар Барлығы мың адам Жынысы бойынша бөлінуі,%
Айлық зейнетақының орташа мөлшері,теңге
әйелдер ерлер
1 2 3 4 5
1996 2818,7 62,4 37,6 1876
1997 2771,1 62,1 37,9 3283
1998 1645,9 63,9 36,1 3554
2000 1985,8 68,0 33,5 4104
2001 1877,6 67,4 32,6 4298
2002 1786,8 66,7 33,3 4947
2003 1749,1 69,1 30,9 5818
2004 1690,5 67,5 32,5 8198
2005 1660,0 67,5 32,5 8628
2006 1640,7 66,5 33,5 9061
2007 1645,9 66,8 33,2 9898
Түпдерек: ҚР-ның статистика агенттігінің мәліметтері негізінде
2001 жылдан бастап жұмыспен қамтылған халық санының тұрақты қарқынды
3-кесте. Зейнетақымен қамсыздандыру деңгейіне әсер ететін экономика көрсеткіштері
Көрсеткіштер жылдар
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Нарықтық бағадағы барлық ішкі өнім,млрд.теңге 2599,9 3250,6 3776,3 4611,9
Экономикалық белсеңді халық, мың адам 7055,4 7107,4 7399,7 7657,3
Жұмыспен қамтылған халық, мың адам 6105,4 6201,0 6708,9 6985,2
Зейнеткерлер саны,мың адам 1877,6 1786,8 1749,1 1690,5 1660,0 1640,7
Тағайындалған айлық зейнетақының орташа мөлшері 4104 4298 4947 5818
Кестеде зейнетақымен қамсыздандыру деңгейіне ісер ететін экономика көрсеткіштері келтірілген.
1998 жылдан бастап Қазақстан Республикасы үш деңгейде
Зейнетақы жүйесі еңбек өтілінің ұзақтығы мен жарналарын есепке ала
Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің дамуына елеулі ықпалын тигізетін екінші тенденция
Қазақстан экономикасы экономиканың құлдырау және макроэкономикалық тұрақтану кезеңдерінен біртіндеп
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылғы өндірілген
Отандық тауар өндірушілерінің белсеңді қызмет атқара бастауынан экономиканың нақты
Қазақстанның БІӨ динамикасы қайта құру басталғанда біраз өзгерістерге ұшырады.
Өнеркәсіптік өндірістің көлемінің артуы мемлекет экономикасының өсуінің маңызды факторларының
4-кесте. Қазақстан Республикасының негізгі экономикалық көрсеткіштер динамикасы
Көрсеткіштер Жылдар
1996 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Республикадағы БІӨөнеркәсіптік БҚҚ% 23,5 28,2 33,2 30,7 29,5 29,1
Өнеркәсіптік өнімнің көлемі, млрд. тенге 5124,131 1142,7 1798,2 2000,2
4- кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8 9
өнеркәсіптік өнімнің физикалық көлемінің көрсеткіштері
%өткен жылдарға 104,6 1027 115,5 113,8 110,5 109,1 110,1
%1995 жылға 100,0 102,8 118,8 135,2 149,4 163,0 179,9
Әлеуметтік сақтандыру жүйесі біріншіден, еліміздегі азаматтардың белгілі бір әлеуметтік
Тиесілі сақтандыру жарналары мен салықтарды төдеу ақылы бюджеттің табыс
Сақтандыру жарналары мен слық төленіп, әлеуметтік сақтандыру жүйесінің
бюджетіне түсетін адам басына шаққандағы табы мөлшері және әрбір
Сақтандыру жарнасы және салық төленбейтін, сақтандыру жүйесіне
жатпайтын халықтың белгілі бір бөлігі, жұмыссыздар деңгейі;
Заңнамаға сай жұмыс берушінің сақтандыру жарналарын немесе салық
төлеуді қамтамасыз ететін әкімшілік жүйеснің сапасын жатқызуға болады;
Халықтың ақшалай табысы, олардың деңгейі, құрылымы, алу көздері және
Адамның өзіне, оның өмірлік позициясына, оның адамгершілік капиталына
және еңбектік потенциалына тәуекелді факторлар;
Кәсіпорын, кәсіпорынның мешік нысаны, кәсіпорынның техникалық
жабдықталуы және т.б., сол саладағы жұмыс істейтін адамдардың қызметінің,
Елдің экономикасымен, экономикалық потенциалымен, қоғамдық өндірістің
тиімділігімен, барлық ішкі өнімнің шамасымен, бағалық саясатпен және
Соңғы жылдары қазаөстандықтардың ақшалай табысының нақты және номиналдық динамикасы
2006 жылы халықтың адам басына шаққандағы орташа номиналдық ақшалай
5-кесте. Халықтың ақшалай табысының құрылымы (пайызбен)
Жылдар
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Ақшалай табыс, барлығы 100 100 100 100 100 100
Оның ішінде:
Еңбекпен табылған табыс 80 79 80 79 77 77
әлеуметтік трансферттер 11 12 11 11 17 18 19
Басқа да ақшалай түсімдер 9 9 9 10 6
Халықтың ақшалай табысының негізгі көзі еңбек етуден түскен табыс
Экологиялық қауіпті аймақтарда тұратын халыққа біржолғы ақшалай өтамақыны уақытылы
Халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштеріне азық-түлік және тұтыну себетінің
Күнкөріс минимумының құрылымы азық-түлік емес тауарлардың белгіленген үлесінен өсу
Қазақстан халқының ақшалай табыстарының негізгі заңдылық өзгеруіне ақшалай табыс
Халықтың жекелеген тобтарының аз қамтамасыз етілуінің негізгі себептері: жұмыскерлердің
Кедейшілік тереңдігінің коэффициенті күнкөріс минимумынан төмен адамдардың табыс деңгейінің
Нарықтық реформа өткізу жылдары республикамыздың аймақтарында кедейшіліктің таралуының жалпы
Аймақтардағы кедейшілік таралуының өзгеше себептері: кеңестік кезеңде басшылыққа алған
Кедейшілік проблемаларын шешу үшін жоғары дәрежеде кедейшілікке шалдығатын халықтың
6-кесте. ҚР кедейшіліктің тереңдігі мен өткірлігі
Жылдар Табыстары төмен халықтың үлесі Кедейшілік тереңдігі (күнкөріс минимумының
(күнкөріс минимумының мөлшері бойынша) Халық тобының 10% бойынша Джини
күнкөріс минимумы мөлшерінен азық-түлік себетінің құнынан
2003 44,5 11,7 13,3 5,5 0,328 8,1
2004 37,5 11,7 10,2 3,9 0,315 7,4
2005 33,9 8,9 8,3 2,9 0,305 6,8
2006 31,6 9,7 7,5 2,5 0,304 6,8
2007 18,2 4,3 3,9 1,3 0,312 7,4
Кедей халықтың құрылымында ең үлкен топты көп балалы отбасылары
Қазақстан жағдайында кедейшіліктің себептеріне келесілерді жатқызуға болады: халықтың тұрғылықты
Сұранысты қалыптастыратын негізгі экономикалық фактор бұл баға. 1991 жылдан
1990-1999 жылдары азық-түлік тауарлары бағасының жүйелі өсуі байқалды, ол
ҚР еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 1993 жылан
Үкіметпен тоқсан сайын қарастырылатын кедейшілік шегі әлеуметтік көмек берудің
Қазіргі уақытта ҚР Үкіметімен өткізіліп жатқан саясаттың әлеуметтік бағыттығы
Демографиялық факторлармен қоса, нақты осы параметрлер әлеуметтік төлемдер көлеміне
1962 жылы Женевада өткен Халықаралық еңбек ұйымының 46 сессиясы
Конвенцияда өмір деңгейін көтерудің мәселелері, еңбегі үшін мадақтау, білім
Әлеуметтік саясат мемлекет тарапынан, қоғамдық бірлестіктерге және қоғамдық қатынасты
Әлеуметтік саясат, жалпы саясат ретінде, өзінің құрылымына саяси танымды,
Әлеуметтік саясаттың мемлекетке тигізген әсері барысында конституациялық ережелерді орындау
Обьективті және субьективті сипаттағы экономикалық, әлеуметтік және физиалогиялық дағдарыстар
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев республикамыздың әлемдік рейтинг кестесінің
2005 жылдың 18 ақпанындағы «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси
Әлеуметтік реформаларды тереңдетудің басты міндеті, әлеуметтік қамсыздандыру деңгейін жоғарылату
«Қазақстан Республикасында әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдетудің 2005-2007 жылдарға
Қазақстан Республикасының азаматтарына әлеуметтік тәуекел туған жағдайда аталған Бағдарламаға
Бірінші деңгей ( негізгі) – бұл мүгедектігі немесе асыраушысынан
Екінші деңгей (міндетті) – жұмыс істейтін (жұмыс істеген) адамдарды
Үшінші деңгей (қосымша) - әлеуметтік төлемдердің ерікті аударымдр есебінен
Әлеуметтік қамсыздандырудың үш деңгейлі жүйесінің негізгі сипаты мемлекет, жұмыс
2.2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттің негізгі әлеуметтік
Қазақстан Республикасының барлық азаматтары әлеуметтік қатерлер туындаған жағдайда, еңбек
-қартаюына қарай мемлекеттік негізгі зейнетақы төлемдері;
-мүгедектігі бойынша мемлекеттік негізгі жәрдемақы ;
-асыраушысынан айрылуы бойынша мемлекеттік негізгі жәрдемақы;
-жерлеуге берілетін мемлекеттік жәрдемақы.
Жұмыстан айрылу қатері басталған кезде мемлекет кепілдік беретін әлеуметтік
Адам басына шаққандағы табысы кедейлік деңгейінен де төмен, аз
2007 жылы мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алатындардың саны 637 мың
2005 жылы мүгедектігі бойынша алатын жәрдемақының орташа мөлшері 6902
2005 жылы орташа номиналдық айлыққа келетін әлеуметтік қамсыздандырудың негізгі
7-кесте. Әлеуметтік қамсыздандырудың негізгі деңгейінің көрсеткіштері
Көрсеткіштер Жылдар
2005 2006 2007
Жәрдемақы алушылардың саны, оның ішінде, барлығы 786,4 790,4 637,0
Мүгедектігі бойынша, мың адам 391,3 396,7 402,6
Асыраушысынан айрылуы бойынша, мың адам 379,6 378,7 234,4
Жәрдемақының орташа мөлшері(теңге), оның ішінде, барлығы 4394 4602 6631
Мүгедектігі бойынша,теңге 4178 4379 6902
Асыраушысынан айрылуы бойынша төленетін жәрдемақының орташа мөлшері, теңге 4850
Асыраушысынан айрылуына байланысты жәрдемақының орташа мөлшерінің күнкөріске қатынасы %
Мүгедектігі бойынша жәрдемақының орташа мөлшерінің күнделікті күнкөріске қатынасы %
Жас шамасы бойынша әлеуметтік жәрдемақының есептемегендегі негізгі әлеуметтік қамсыздандыру
2007 жылы әлеуметтік қамсыздандырудың негізі бойынша, жас шамасына төленетін
Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік сақтандыру қаражаттарының есебінен әлеуметтік
90-шы жылдардың бас кезі мен орта шеніндегі экономиканың дағдарысы
1999 жылы әлеуметтік қорларға төленетін төлемдер бірыңғай әлеуметтік салыққа
Жалпы елдің дамуы үшін, сондай – ақ әр адамның
Әлемдік практикада кедейшілікті өлшеудің негізгі үш тұжырымдамасы белгілінді, олар:
абсолюттік
салыстырмалы
субьективтік
Кедейшіліктің абсолюттік тұжырымдамасы адамның күн көрісі үшін қажет ең
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес күнкөріс минимумы ең төменгі тұтыну
Ең төменгі тұтыну себеті денсаулықты ұстап отыруға қажет
Қазақстанда күнкөріс минимумы 1996 жылдан бері нормативтік –статистикалық әдіс
ҚР «Күнкөріс минимумы туралы» Заңында «кедейшілік шегі» ұғымына анықтама
Қазақстан үшін халықтың кедейшілік индексінің (ХКИ) есептеулері мынаны көрсетеді,
Қазақстанда кедейшілік деңгейін есептеу индексінің есебі бойынша 2003 жылы
2003 – 2007 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының аймақтары бойынша
8-Кесте. Қазақстан Республикасының аймақтары бойынша 2003-2007 жылдардағы халықтың
Аймақтар Жылдар
2003 2004 2005 2006 2007
Ақмола 22,6 23,1 22,8 14,0 10,1
Ақтөбе 24,8 24,2 23,5 14,3 12,3
Алматы 28,1 26,1 21,2 15,2 8,5
Атырау 30,1 27,4 26,8 29,1 25,0
Шығыс Қазақстан 22,5 22,6 22,0 14,9 8,2
Жамбыл 32,7 26,2 23,5 18,3 10,8
Батыс Қазақстан 24,3 25,3 22,8 14,4 9,5
Қарағанды 23,6 23,2 22,6 13,5 6,4
Қостанай 23,5 22,4 22,0 19,0 13,4
Қызылорда 28,5 24,8 22,7 26,5 16,3
Маңғыстау 31,9 29,5 24,3 21,0 13,6
Павлодар 21,5 22,2 21,3 14,5 4,7
Солтүстік Қазақстан 21,3 22,2 22,0 12,0 8,2
Оңтүстік Қазақстан 27,5 22,0 21,4 23,0 13,3
Астана қаласы 22,7 16,7 16,5 1,1 1,1
Алматы қаласы 17,8 16,6 16,6 2,8 0,3
Қазақстан Республикасы 23,9 22,4 21,3 16,1 9,8
Қазақстан Республикасында 2003 жылы кедейшілік индексі 23,9%, ал 2007
Экономикадағы оң үрдістерге байланысты елдегі кедейшіліктің деңгейі де біртіндеп
Нарыққа көшу үрдістері бірқатар мемлекеттік кәсіпорындардың тоқтауы мен жабылуы
1-Сурет. ҚР кедейшілік динамикасы
Диаграммадан экономикалық өсудің мемлекеттегі кедейшіліктің деңгейіне ықпал ететін маңызды
Қазақстандықтардың тұрмыс деңгейі туралы айғақтайтын көптеген әлеуметтік – экономикалық
Аз қамтамасыз етілген азаматтарды және халықтың әлеуметтік әлсіз топтарын
Атаулы әлеуметтік көмекті беру қажеттілігін белгілейтін дәлелді аргументтері ретінде
атаулы әлеуметтік көмекті заттай түрде беруде әкімшілік шығындары
кедей отбасылары берілген ақшалай жәрдемақыларды орынды жұмсауға қабілетті;
әлеуметтік көмектің заттай түрін бөлу кезінде аймақтық билік органдарының
Мемлекеттік әлеуметтік көмектің барлық түрлерінің арасында 90,9% ауылдағы атаулы
2-сурет. Қазақстан Республикасындағы аз табысты үй шаруашылықтары алатын әлеуметтік
Сонымен бірге қала тұрғындары арасынан жоғары коммуналдық шығындармен байланысты
Еңбек ету қабілетінен айрылған және асыраушысынан айрылған жағдайда әлеуметтік
Қазақстан халқына мемлекет Басы жолдауын іске асыру мақсатында 2005
- мүгедектік және асыраушысынан айрылу бойынша арнаулы мемлекеттік жәрдемақылар;
- Ұлы Отан Соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне, сонымен бірге
- 1941жылдың 22 маусымынан 1945 жылдың 9 мамырына дейін
- ҰОС жеңісінің 60-жылдығына соғысқа қатысқандармен мүгедектеріне 30 мың
Ана мен баланы әлеуметтік қорғау мақсатында нәрестенің тууына
байланысты жәрдемақылар отбасы табысына қарамастан 15-айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде
2005 жылдың 28 маусымында ҚР «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік
Жәрдемақылар мынандай мөлшерде:
бала туғанда берілетін жәрдемақы – 15 айлық есептік көрсеткіш;
бала күтімі жөніндегі жәрдемақы:
бірінші балаға – 3 айлық есептік көрсеткіш;
екінші балаға – 3,5 айлық есептік көрсеткіш;
үшінші балаға – 4 айлық есептік көрсеткіш;
төртінші және одан кейінгі балаларға – 4,5 айлық есептік
3) баларға арналған жәрдемақы - әр балаға 1 айлық
Төменгіде келтірілген мәліметтерге сәйкес атаулы әлеуметтік көмек алушылар санымен
9-кесте. Қазақстан Республикасының халық категориялары бойынша мемлекеттік атаулы әлеуметтік
Халық категориялары алушылардың саны, адам мемлекеттік атаулы жәрдемақылардың жалпы
2006 2007 2006 2007
барлық тағайындалғаны: 859802 625674 736919,6 5843537,0
оның ішінде: балаларға 518643 386438 4530202,6 3723790,1
күндізгі оқу түрінің студенттеріне, тыңдаушыларына, курсанттарына, магистранттарына, аспиранттарына 14819
мүгедектерге (1,2,3 топтардағы) 11813 8328 76968,1 55212,7
зейнеткерлерге 12082 5792 71703,3 31572,7
жұмыспен қамту органдарының есебінде тұрған жұмыссыздарға 122448 76386 1131449,9
азаматтардың басқа да категорияларына 924 2829 73770,8 21291,8
Әлеуметтік жәрдемақы алушылар саны 2005 жылы 1999 жылмен салыстырғанда
Республика экономикасында 2005 жылы 7,2 млн. адам жұмыспен қамтылған,
10-кесте. Еңбек нарығының негізгі көрсеткіштері
Көрсеткіштер Жылдар
2003 2004 2005 2006 2007
1 2 3 4 5 6
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық, мың адам 7399,7 7657,3 7840,6
Экономикалық белсенділік деңгейі, % 70,1 70,0 69,9 69,4 69,7
Жұмыспен қамтылған халық, мың адам 6708,9 6985,2 7181,8 7261,0
Жұмыспен қамтылу деңгейі, % 90,7 91,2 91,6 91,9 92,2
Жалдамалы қызметкерлер, мың адам 4030,2 4229,6 4469,9 4640,5 4776,6
Жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, % 60,1 60,6 62,2
9-кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Өздігінше жұмыс істейтіндер, мың адам 2678,7 2755,6 2711,9 2620,4
Жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, % 39,9 39,4 37,8
Жұмыссыз халық, мың адам 690,7 672,1 658,8 640,7 625,4
Жұмыссыздық деңгейі, % 9,3 8,8 8,4 8,1 7.8
Экономикалық тұрғыдан енжар халық, мың адам 3155,3 3278,6 3383,4
Халықтың экономикалық тұрғыдан енжарлығының деңгейі, % 29,9 30,0 30,1
Түпдерек: ҚР ның статистика агенттігінің мәліметтерінің негізінде
Республиканың еңбек нарығында жұмыссыздар санының төмендегіні байқалады (жұмысты белсеңді
Жұмыссыздар арсында бір жылдан астам уақыт бойы жұмыссыз болғандар
2007 жылы жұмыссыз болып тіркелген азаматтар саны 94.0
11-кесте. Жұмыссыздар саны және жұмыссыздық деңгейі
Көрсеткіштер Жылдар
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Жұмыссыздар саны, мың адам 780,3 690,7 672,1 658,8 640,7
Олардың ішінде:
Жыл аяғына, жұмыссыз есебінде
тіркелгендер, мың адам 216,1 193,7 142,8 117,7 94,0 75,1
Жұмыссыздық деңгейі, % 10,4 9,3 8,8 8,4 8,1 7,8
экономикалық белсенді халық
санында тіркелген жұмыссыздар
үлесі, % 2,9 2,6 1,8 1,5 1,2 0,9
ХЕҰ мәліметтері бойынша елдегі контингенттің жұмыссыздар саны 3% артық
Біріншіден, мыңдаған еңбек етуге қабілетті адамдар өндірістік жұмысқа қатыспауынан,
Екіншіден, қылмыс және нашақорлық өсіп, әлеуметтік-мәдени қатынастар дағдарысқа ұшырайды;
Үшіншіден, жұмыссыздар өміріне минималды жағдай жасауға бюджеттен қосымша шығындар
3-ТАРАУ. ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТТЫ ІСКЕ АСЫРУ МЕХАНИЗМДЕРІН ЖЕТІЛДІРУ
3.1. Әлеуметтік саясатты іске асыру механизмдерін реттеу шаралары
90-жылдардың басындағы елдің саяси және экономикалық өмірінде түбегейлі өзгерістер
Бұрынғы әлеуметтік заңнама жүйесі халықтың барлық мұқтаж категорияларын әлеуметтік
Республикамызда жасалған және қабылданған стратегиялық жоспарлар елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын
Халықтың аз қамтылған және әлсіз топтарына атаулы әлеуметтік көмек
Мемлекеттік шығындар мен әлеуметтік міндеттемелерді бюджет кірістерінің деңгейіне бейімдеуге
Отбасы кірістерін өлшеу қиындығын ескере отырып, БҰҰ-ның сарапшылары «Европа
Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, жәрдемақылармен шын мәнінде мұқтаж ететіндердің шамалы
Отбасыларымен табылатын нақты кірісті анықтау қиындықтары туралы баяндаманың авторларымен
Халықты және кедей отбасыларын анықтау мен әлеуметтік қолдаудың қазіргі
Кедейлерді есепке алудың қазіргі жүйесі шын мәнінде анықтамалардың қымбатқа
Халықты әлеуметтік қорғауды жетілдіру және кедейшілікті қысқарту экономикалық өсу
Белгіленген мақсаттарға жету үшін мемлекетпен келесі міндеттерді шешу қарастырылады:
еңбек ақының жалпы деңгейін көтеру;
мүгедектердің әлеуметтік қолдауын жүргізу;
аз қамтамасыз етілген және әлсіз топтары мүддесіне атаулы әлеуметтік
көмек көрсету механизмін жетілдіру;
қосымша жұмыс орындарын ашу, қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру,
жұмыссыздарды кәсіби оқыту, біліктілікгін көтеру және қайта даярлау арқылы
кәсіпкерлік үшін, шағын және орта бизнесті қосқанда, қолайлы жағдайлар
жасау;
денсаулық сақтау және білім беру салаларында мемлекеттік қызметтерге қол
жетерлігі;
елдің тұрақты экономикалық дамуын қамтамасыз ету;
елдегі кедейшілікті қысқартуда мемлекеттік басқару;
Жаңа әлеуметтік қорғау жүйесі қалыптасуының нақты бағыттары;
қазіргі әлеуметтік қолдау жүйесін жасау;
атаулы әлеуметтік көмек механизмін жетілдіру;
елдегі азаматтарға ең төменгі қоғамдық кепілдіктерді қамтамасыз ету;
мемлекеттік емес қаржыларды да пайдаланатын әлеуметтік
қамсыздандырудың қаржылық механизмін құру;
әлеуметтік қамсыздандырудың жаңа тәсілін қолдану және ең алдымен
халықтың жеткілікті өмір сүру деңгейінің талаптарына жауап беретін,
сақтандырушылық әдістер.
- Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі:
халықтың барлық топтарын қамту
тұлғаның өзін жүзеге асыру үшін қажетті экономикалық, құқықтық және
ұйымдық жағдайлар жасай отырып, еңбекке қабілетті халықтың құқығын жүзеге
өзінің әлеуметтік-экономикалық жағдайына байланысты өндіріс процесіне
қатыса алмайтын халықтың топтарына әлеуметтік қолдауды қамтамасыз ету.
Табыстар саласында мемлекеттік әлеуметтік қорғау саясатының негізгі бағыттары. Мемлекеттік
Өзінің жыл сайынғы жолдауында Президент Н.Ә. Назарбаев әлеуметтік саясат
Белсенді әлеуметтік саясаттың жалғасуына байланысты, 2004 жылдан бастап жаңа
Сонымен бірге жалақы жүйесін ара қарай жетілдіру жоспарланып отыр.
Толыққанды еңбек нарығының жоқтығы жалақыны мемлекеттік реттеуді қажет етеді.
Еңбек ақы деңгейін көтеру саласындағы бірінші кезектегі міндеттер:
еңбекке деген ынталарды жасау (құру), кәсіпкерлік қызметтен түсетін кірісті
көтеру;
әр азаматтың экономикалық қызметтер әр түрлеріне еңбек ету мүмкіндігін
қамтамасыз ететін заңдық база құру;
үш жақты ынтымақтастық негізінде жалақы мәселелерін реттеу үшін
әлеуметтік серіктестіктердің жауапкершіліктерін көтеру;
мемлекеттік мекемелер қызметкерлерінің еңбек ақы жүйесін жетілдіру. [20]
Қазіргі уақытта Қазақстанда жалақының мөлшері жұмысшының біліктілігі мен кәсібилігіне
Жалақы өндірісті дамыту мен әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешуде өзінің ынталандыру
Жалақының экономикалық міндетін қайта құру қажеттілігі туды – еңбек
Осыған байланысты Қазақстанда отандық және шетелдік жалақының тиімді модельдерінің
Бұл үшін республикамызда бір қатар қолайлы жағдайлар бар:
жұмыскерлердің еңбегін ынталандыруды ұйымдастырудың отандық және шетелдік тәжірибесі;
жалақының кез келген формасы мен жүйесін таңдаудағы дербестікті қамтамасыз
Мүгедектерді қолдау саласындағы әлеуметтік саясат. Мүгедектерге әлеуметтік көмек жәрдемақы
ҚР «Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заңында
Мемлекеттік тапсырысты орындау аясында жыл сайын республикалық бюджеттен мүгедектер
Мүгедектерді оңалтудың кешенді жүйесін жасау үшін 29.12.2001 ж. Қазақстан
протез-ортопедиялық көмек көрсету, оңалтудың техникалық және басқа да арнаулы
шағын және орта бизнестің, жеке кәсіпкерліктің дамуы арқылы қосымша
әлеуметтік инфрақұрылым объектілеріне мүгедектердің кедергісіз жүріп тұруына және қол
Қазіргі уақытта мүгедектерді оңалту көрсеткіші төмен деңгейде болуда және
Халықты әлеуметтік қорғауды ұйымдастыруда орталықсыздандыру үрдісі, осы жұмыстағы ауыртпалықты
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы әлеуметтік саладағы күрделі жағдайға қарамастан, бүгінгі
Келешекте халықты әлеуметтік сақтандыру жүйесін жетілдіру Қазақстан Республикасының халықты
Жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау жүйесінде белсенді және белсенді емес шараларды
Барлық өркениетті елдердің тәжірибесін ескере отырып, ҚР әлеуметтік саясаты
Еңбек нарығында саясатты анықтайтын масштабты шаралар мемлекеттік деңгейде жүзеге
Жұмыспен қамту және еңбек ресурстарын дамыту саласындағы басты мақсат
жұмыспен қамтудың белсенді формалары дамуының нормативті құқықтық базасын жетілдіру;
жұмыс орындарының мониторингі, азаматтарды даярлау және қайта даярлау, республикаға
еңбек қатынастарының ресмилендірілуі, еңбек нарығында жұмыс орындарын ашу және
Мемлекеттің жұмыспен қамту саласындағы қызметінің тағы да бір бағыты
3.2. Әлеуметтік саясаттағы халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру
Қоғамның қалыптасуы мен дамуы экономикалық жүйелер мен құбылыстарды басқарумен
Әлеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігі осы жүйені басқару деңгейіне тәуелді.
Елде қазіргі кезеңде жүргізіліп отырған әлеуметтік саясаттың негізгі мақсаты
1) табыстар саласында ең төменгі әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету,
Менің ойымша, халықтың әлеуметтік қорғалмаған топтарына ғана бағдарлау өзін-өзі
Нарық қатынастарының дамуы белгілі бір әлеуметтік шеңберлермен шектелуге тиіс,
Атап айтқанда, ең төменгі тұрмыстық деңгейді сенімді мемлекеттік реттеу,
- ең төменгі зейнетақы мөлшерін төменгі
біртіндеп ұлғайту;
ең төменгі еңбекақыны (сондай-ақ әлеуметтік төлемдер, оның ішінде
төменгі мөлшері тиісінше өсуге тиіс жұмыссыздық бойынша жәрдемақылар)
төменгі тұрмыс деңгейіне қарай сатылап «жақындатуды» жүзеге асыру;
әлеуметтік көрсеткіштер динамикасын баға өсуі индексі негізінде емес,
төменгі тұтыну қоржынын бағалау жолымен анықтау. ҚР халқын әлеуметтік
Өтпелі кезеңде әлеуметтік процесстерді басқаруда келесі негізгі мәселелер шешілу
Біріншіден, баға мен еңбек ақы төлеуді ұйымдастырудың тиімді саясатын
Халықты әлеуметтік жағынан қолдау шараларына арналған заңдар Қазақстанның заң
Әлеуметтік саясат – мемлекеттің ішкі саясатының, оның биліктік құрылымы
Әлеуметтік саясат адамдардың күнделікті қызығушылықтарын қамтиды, олардың түрлі қажеттіліктерін
Әлеуметтік саясат – бұл қоғам өмірінің қарқынды дамуына, адамдардың
Әлеуметтік саясаттың мәні, оның шешуші мәселелерінің шеңбері, бағытталу жүйесі
Ең алдымен, мұндай көзқарас дамыған елдердегі соңғы он жылдықта
Әлеуметтік саясаттың интегралды объектісі қоғамның негізгі жүйелерінің ішіндегі, атап
Әрине, әлеуметтік инфрақұрылым қоғамдық өмірдің әлеуметтік өрісінің құрамдас бөлігі
Қоғамдық өмірдегі әлеуметтік өрістің функционалды рөлі оның шеңберінде болып
Сондықтан да ықпал ету объектісі ретінде осы өріс болатын
Әлеуметтік саясаттың маңызды мақсаты қоғам мүшелерінің өздерінің өмірлік қажеттіліктерін
Еліміздің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттарының қатарына мыналар жатады:
Білім беру;
Денсаулық сақтау;
Халықты әлеуметтік қорғау;
Мәдениет;
Демография және көші-қон.
Жұмыспен қамту және еңбек;
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес әлеуметтiк мемлекет құру қоғамдық дамудың
Еліміз үшін мемлекетіміздің әлеуметтік-экономикалық саласын жетілдіру арқылы әрбір қазақстандықтың
Халықтың “әлжуаз” топтарына қолдау көрсету мақсатында жергілікті бюджеттен өткен
Денсаулық сақтау саласына келетін болсақ, мемлекет
Елімізде білім беру саласын әлемдік деңгейге көтеру кезең-кезеңмен жүзеге
Қазақстан тарихында тұңғыш рет республикалық бюджеттен мектепке дейінгі балаларға
2004-2006 жылдары Ұлы Отан соғысының мүгедектері мен соғысқа қатысушыларға
Халық даналығы “кембағалға балық үлестіргенше, балық ұстауды үйрет” дейді.
Негізінен алғанда, жыл сайын елімізде зейнеткерлік жәрдемақылардың мөлшері артып
Алайда, қазіргi кезде бiз бiрқатар аса маңызды әлеуметтiк
Тұрмысы төмен азаматтарға - жұмыссыздарға, көп балалы отбасылар мен
Қазақстан Республикасы Конституциясында біздің еліміздің әлеуметтік мемлекет қатарында екендігі
Бірақ жоғарыда айтылғанға қарағанда, әлеуметтік саясат барлық адамдардың өмірлік
Мысалы, дені сау және еңбекке қабілетті адамдар өздерінің негізгі
Басқа мысал – еңбекақы мәселесі. Бұл қоғам мүшелерінің жағдайын
Еңбекақы да, әлеуметтік жәрдемақы да, тіршілік етудің қаражатының көзі
Аталған, еңбекақыға қатысты мәселелерді шешуге әлеуметтік саясаттың мүлдем қатысы
Еңбекақы мен әлеуметтік қосалқы көмек арасындағы айырмашылықтарды анықтау барысында,
Әлеуметтік саясатты іске асыру механизмдері мемлекет немесе басқа да
Әлеуметтік саясаттың міндеттеріне халық шаруашылығының барлық саласы мен секторындағы
Әлеуметтік саясаттың қандай болмасын жағдайда, оның барлық аспектілерінде жүзеге
Әлеуметтік қорғаудың барлық көріністері әлеуметтік саясаттың осы немесе басқа
Қазақстан Республикасының Конституциясында берілген әлеуметтік мемлекеттің болмысы мен міндеттерінің
Соңғы жылдары әлемдік ғылымда «тұрмыс сапасы» атты түсінік үлкен
Әлеуметтік саясаттың міндеттері мен мақсаттары жайлы жалпы түрде түсінік
Басты назар азаматтардың табыс және өмір сүру деңгейі проблемаларына
аударылады. Негізінен әлеуметтік саясаттың мақсаты осы деңгейдің төмендеуін болдырмауға
Халықтың тұрмыс деңгейін тұрақтандыруды қамтамасыз етуде және оны
біртіндеп жоғарылатуға жағдай жасауда қоғамның белсенді еңбекке қабілетті бөлігін
Қазіргі әлеуметтік саясаттың ең маңызды көрінісі ретінде мемлекеттің
тұрғындарды табыс саласындағы негізгі әлеуметтік кепілдіктермен қамтамасыз етуін, яғни
Тұрғын-үй өрісіндегі жағдайдың тұрақтануы, тұрғындардың аз қорғалған
бөлігіне құрылыстық, тұрғын-үй жағынан көмек көрсету жүйелерінің қалыптасуы алға
Халық шаруашылық салаларының, тұрғындарға әлеуметтік сипаттағы
қызметтердің (яғни білім беру, денсаулық сақтау, мәдени, денешынықтыру
Жұмыссыздық сияқты, атап айтқанда, бұқаралық жұмыссыздықты тоқтату
және оның ауыр зардаптарын жұмсарту мәселелерін шешу міндеті айырықша
Аталған әлеуметтік саясаттың міндеттері мен бағыттарының шеңберіне
еңбектік қатынастарды реттеумен байланысты – еңбекті қорғау, азаматтардың еңбектік
Ерекше міндет ретінде тұрғындардың кейбір категорияларының: мәжбүрлі
мигранттар, әскери қызметтегілер, Солтүстік тұрғындарының спецификалық әлеуметтік проблемаларын шешуді
Аталған құжаттардың осы немесе басқа түрінің негізделіп отырған
периодтың жеке этаптарына байланысты, әлеуметтік саясаттың белгілі бір міндеттерді
Әлеуметтік саясаттың аймақтық аспектілеріне үлкен назар аударылуда, осы
саладағы аймақтық органдардың өзара ықпал етуінің маңызды жолдары анықталуда.
Қазіргі кездегі әлеуметтік саясаттың мазмұнын анықтайтын мемлекеттік актілер аталған
Адамның өмірі мен денсаулығын қорғау басымдығы, тұрғындардың өмірі,
еңбегі, демалуы үшін қолайлы экологиялық жағдайларды қамтамасыз ету.
Адамның өмір сүруіне және денсаулығына қолайлы қоршаған табиғи
ортаға құқығын кепілдендіруді қамтамасыз ететін экологиялық және экономикалық қызығушылықтардың
Тіпті табиғи ресурстарды рационалды пайдалану принципі, ақыр аяғында, «адам
Ерікті нарықтық экономикаға өте отырып, сауда, қоғамдық тамақтану және
Әсіресе қолайлы жағдайлардың барлығын пайдаланып, мемлекеттің қандай да бір
Біздің ғылыми әдебиеттерімізде және ресми құжаттарда азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз
Сонымен қатар, бұл қызмет әлеуметтік саясаттың өзгешелігін анықтайтын жоғарыдағы
Сонымен, әлеуметтік саясаттың мәні мен мазмұнын ең алдымен, адамдардың
Әлеуметтік саясаттың міндеттері қатарында және ресми материалдарда қоғам мүшелерінің
Айта кету керек, біздің Конституциямызда Қазақстан Республикасы өзін әлеуметтік
Қазақстан үшін жұмыс бастылықтың оның демографиялық құрылымының есебімен мәселелерін
Жұмыссыздықтың қауыпты салдарынан қорғану үшін, Үкімет, барлық атқарушы билік,
Қазіргі уақытта мемлекет үшін, халықтың әлеуметтік сфера салаларының қызметімен
Қазақстан Республикасының әлеуметтік сфера дамуының нәтижелерінің маңызды көбейтетін шараларын
Әлеуметтік мақсаттар мен тапсырмаларды жасауды тиімді қызметтесетін жүйесі болып
Жоғарыда келтірілген айырмашылықтардың болу себептеріне сәйкес әр түрлі аймақтардағы
Қорытынды
Нарық жағдайында мемлекеттің әлеуметтік саясаты өте нәзік құрал болуы
Тек ғана әлеуметтік сала ғана емес, экономиканың басқа да
Мүгедектерге, көп балалы жанұяларға мемлекет тарапынан көмек беру –
Ең алдымен әлеуметтік қорғау жүйесі қоғамның ең қорғансыз бөлігі
Әлеуметтік жәрдемақылар мен мемлекеттің атаулы әлеуметтік көмегі қазіргі кезде
Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекті (ақшалай түрде) кедей тұрмысты отбасылар,
Әлеуметтік қорғауды қолдану адам құықтарынң бірі болып табылады, сонымен
Нағыз пәрменді әлеуметтік саясат – ол халықты жұмыспен тұрлаулы
Жоғарыда аталған Президенттін Халыққа жолдауындағы көтеріліп отырған ана мен
Демографиялық дағдарыстарды сан мәрте басынан өткерген қазақ халқы үшін
Сондай-ақ, еңбекке қабілетті халықтың аздығы мен жетіспеушілігі сырттан арзан
Әлеуметтік демографиялық саясатты сапалы жүзеге асыру үшін кешенді мемлекеттік
- бала тууды ынталандыру, жәрдемақы көлемін ұлғайту, ауылдардың медициналық,
- тұрғын үй мәселесін шешу, жас
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ
Дағдарыстан дамуға» атты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2009
«Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан («Қазақстан-2030» стратегиясы Қазақстан дамуының жаңа
«Қазақстан қарқынды экономикалық, әлеуметтік және саяси жетілдіру жолында» атты
«Қазақстан Республикасында әлеуметтік реформаларды одан ары тереңдетудің 2005-2007 жылдарға
«Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
«Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек көрсету туралы» ҚР-ның 2001 жылғы
«Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» ҚР 2003 жыл 25 сәуірдегі
А. Катарбаева «О состоянии рынка труда в Республике Казахстан»//
Абытханұлы Е.Әлеуметтік көмек көбейгенімен, оны нарық жұтып қоюда /
Айтжанбайқызы Г. Әлеуметтік жобалар жәрмеңкесінің мақсаты не? / Г.
Әсаттаров Р. Әлеуметтік мемлекет: мәні мен анықтамасы // Ақиқат.-2004.-№5
В. Можарова «Стандарты уровня жизни в развитых и развивающихся
Г.А. Жолмырзаева «Халықты әлеуметтік қорғаудың үш деңгейі» // Заң
Горелов Н.А. Табыс саясаты және халықтың өмір сүру сапасы.
Демеуова А.С. Әлеуметтік саясат нақты бағытты көздейді // Өркениет.
Жолдасбаев Ә. Әлеуметтік қолдаудың әлеуетті тетігі // Егемен Қазақстан.-2006.-10
Исахова П. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің тиімділігі және оны
Исахова П.Б. «Азаматтардың қалыпты тіршілік әрекетіне кепілдік беру –
Исахова П.Б. «Әлеуметтік қорғау жүйесіндегі әлеуметтік тәуекелдікті басқару ерекшеліктері»
Исахова П.Б. «Состояние системы социальной защиты населения» // Қаржы-қаражат,
Исахова П.Б. Кедейшіліктің себептері мен оларды шешу мәселелерінің қаржылық
Исахова П.Б.Күнкөріс минимумы - әлеуметтік индикатор ретінде /
Қазақстан Республикасы және оның аймақтарының әлеуметтік экономикалық дамуының статистикалық
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы,№1,2006 ж., ҚР Статистика агенттігі, 82
Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау тұжырымдамасы: 2001 ж. 9
Қазақстан Респуликасының Заңы. Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы:2005ж.12 сәуір//Ресми газет.-2005.-сәуір
Қазақстанның статистикалық жылнамасы, ҚР Статистика агенттігі. Алматы, 2006
М. Аухадиев «Минимальные социальные стандарты в сфере социально-трудовых отношений
М. Кенжеғозин «Қазақстан экономикасы: басымдықтар және проблемалар» // Егемен
Нұрмолдақызы Г. Әлеуметтік саясат – үлкен саясатқа айналуы керек
Нұрмұхамедова Ш.С. Жұмыссыздық – кедейшіліктің басты себептерінің бірі //
Сарсенова Ж.Н. Әлеуметтік жұмыс: Оқу құралы – Алматы, 2004ж
Холостова Е.Н. Социальная работа: Оқу құралы.-М.,2004
21
Экономикалық функция - барлық мемлекеттерге тән функция
Мемлекеттің атқаратын жұмысының негізгі бағыты мен әдістерін анықтайтын мемлекет функциясының ұғымын анықтау
Микроэкономикадағы өндiрiстiк функция
Мемлекет функциясы туралы
Мемлекет функциясы және даму эволюциясы
Мемлекеттік функцияның түсінігі
Микроэкономикадағы өндiрiстiк функция туралы
Мемлекет функция түрлері
Экономикалық ақпараттық жүйелердегі жаңа технологиялар
МИКРОЭКОНОМИКАДАҒЫ ӨНДІРІС ФУНКЦИЯСЫ