Меншікті капитал
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Меншікті капиталдың қалыптасуы мен жұмсалуының есебі
«Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің техникалық - экономикалық сипаттамасы
Меншікті капитал есебін ұйымдастыру
Меншікті капитал есебінің негізгі міндеттері
Меншікті капитал есебінің шетелдік тәжірибесі
2. «Акимеева» жеке кәсіпкерлігіндегі меншікті капиталдың қалыптасуын талдауы және
2.1 Меншікті капиталды талдау
2.2 Меншікті капитал аудиті
2.3 Ұйымның меншікті капиталының құрылымын талдау
3. Меншікті капитал есебін және талдауын жетілдіру шараларын ұйымдастыру
3.1 Жеке кәсіпкерлікте резервтік қор құру
3.2. Меншікті капиталдың есептік кезеңдегі есептеу әдісін енгізу
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде бухгалтерлік есепті нарықтық қатынастардың талабына сай жетілдіру
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін
Еліміздің жағдайын жақсарту, экономикалық дағдырыстан шығу мемлекеттік тұрғыдан бақылауға
Шағын және орташа кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік тұрғыдан көп көңіл
Ұйымдардың шаруашылық қызметін талдау оның ішкі мүмкіндіктерін айқындап, келешекке
Аудит бухгалтерлік есептің жүргізілуіне бақылау жасап, ресурстарды тиімді пайдалануға,қаржылық
Бухгалтерлік есептің маңызды объектілерінің бірі болып табылатын меншікті капитал,
Дипломдық жұмыстың тақырыбы – меншікті капиталдың қалыптасуы мен жұмсалуының
Дипломдық жұмыстың мақсаты – меншікті капитал есебі мен оны
Дипломдық жұмыстың өзектілігі – меншікті капитал есебінің
1. МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ЖҰМСАЛУЫНЫҢ ЕСЕБІ
«Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің техникалық - экономикалық сипаттамасы
«Акимеева» Жеке Кәсіпкерлігі тауар алмасу, тауар жеткізу, бірнеше кәсіпорындар
Сонымен бірге жеке кәсіпкерлік тауар алып, сатумен айналысады. Өнімдерінің
Кез – келген кәсіпорынның мақсаты пайда табу болғандықтан, аталған
Жеке кәсіпкерлік көбінесе прайст – листпен жұмыс істейді Осы
Жеке кәсіпкерлікте 19 адам жұмыс істейді. Жұмысшылар өздерінің
Бухгалтерлік есеп 1- с бухгалтерия бағдарламасы арқылы жүргізіледі. Жеке
Жеке кәсіпкер Акеммееваның басшылығымен тауар сату жұмыстары сапалы түрде
«Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің соңғы 2007-2008 жылдардағы көрсеткіштеріне талдау келесі
Кесте 1 - «Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің 2007-2008 жылдардағы
№ Көрсеткіштер 2006
жыл 2007
жыл Ауытқуы
Абсалют. %
1 2 3 4 5 6
1 Көрсетілген қызмет көлемі, мың тенге 88190 96627 +4437
3 Дебиторлық қарыздар,мың теңге 598 606 +8 +1,3
4 Жұмысшылардың орта тізімдік саны,адам 18 19 +1 +5
5 Орташа айлық еңбек ақы,теңге 17020 19341 +2321 +13,6
6 Еңбек ақы қоры,мың теңге 3063 3481 +998 +17,8
7 Сатылған өнімнің өзіндік құны, мың теңге
70906
78560
7654
+ 10
8 Жалпы табыс, мың теңге 17284 18067 +783
+4,5
9 Таза табыс,мың теңге
1054,7
1146,9
+92,2
8,7
Кестеден көріп отырғанымыздай «Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің көрсетілген қызмет
Бұл сатып алушыларды өзіне тартып, өнім түрлерінің көбейгенін және
Меншікті капитал есебін ұйымдастыру
Меншікті капитал – субьект қызметінің бүкіл кезеңіне арналып бекітіледі,
Меншікті капиталға жарғылық капитал, резервтік капитал және бөлінбеген табыс
Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан
Жарғылық капитал – кәсіпорынды құру сәтінде оның қалыпты қызметін
Резервтік капитал – заңдық нормативтік және құрылтай құжаттарына сәйкес
Бөлінбеген табыс – кәсіпорынның таза табысы, кәсіпорынның табысынан шығысын
Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттің
Қүрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе
Осындай салымдардың құнының сомасы жиырма мың айлық есептік көрсеткіштен
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қайта тіркелген кезде қатысушылардың акшалай салымдары
Осындай бағалау кезеңінен бастап, бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе,
Мүліктік құқы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай валюта көрсетілген
Қоғам өзінің шығады деп жариялап қойған акцияларының барлығын немесе
Ол жағдайда жабық акционерлік қоғамы мемлекеттік тіркеуден өтпес бұрын
Қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын акцияның номиналдық(атаулы)
Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған сон,
Бұл жағдайда кредиторлар өзінің алашағын толық деңгейде, әрі тез
Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді.
Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқықтарын қанағаттандырады:
дивидендтер алуын;
коғамды басқаруына қатысуын;
қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге қатыса алатындығын.
Иесі жазулы (атаулы) акцияның құқын, тек тізімге енгендер ғана
Төменде меншікті капитал есебі бойынша шоттар байланысы көрсетілген.
Кесте 2 - Меншікті капитал есебі бойынша шоттар
Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 2 3
1.Жарғылық капитал тіркелді
5020 5010
2. Әртүрлі активтер бойынша қарыздар өтелді 1310,1330,
2410,2730,
1010 5020
3. Меншікті акцияның жойылуымен жарғылық капитал азайды 5010 5210
1 2 3
4. Негізгі құралдарды қайта бағалағандағы құнының өсуі 2410 5420
5. Негізгі құралдарды қайта бағалаудағы құны есепті жылдың бөлінбеген
6. Құрылтайшылар бекіткен құжаттар негізінде резервтік қордың қалыптасуы
7. Есептік жылдың шығындарын жабу үшін резервтік қор пайдаланылды.
Жарғылық капиталдың колда бары және козғалысы "Жарияланған капитал"
Шығарылған акциялардың (салымдардың) немесе жарналардың номиналдық қүны төленсе, онда
Егер де шығарылған акциялардың номиналдык, құны негізгі қүралдармен, материалдық
Серіктестіктердің қатысушысы мүшеліктен шығып кетсе, онда оның үлесін үшінші
Төленбеген капиталдың есебі. Төленбеген капиталдың есебін жүргізу үшін 5110-ші
Бұл шотта занды және жеке түлғалардың шаруашылық серіктестіктің жарғылык
5110 "Төленбеген капитал" шоты шоттардың типтік жоспарында, "Меншік капиталы"
Акционерлердің меншігіндегі акцияларды айналыстан шығару үшін, не болмаса оларды
Негізгі қүралдарды қайта бағалау операциялары. Негізгі құралдарды, ұзақ мерзімге
Қайта бағаланған сомасы бөлінбеген табыстар шотына ай сайын кешірілуі
Резервтік капитал — акционерлерлік коғамның және басқа да тараптардың
Резервтік капитал субъектінің негізгі (оперативтік) кызметінен алынған зияндарын жабуға
Резервтік капиталды құрау және оны пайдалану құрылтайлық құжаттармен және
Резервтік капиталдың есебі 5400-ші "Резервтер" бөлімшесінің мынадай пассивті шоттарында
Заңдармен белгіленген резервтік капиталдың есебі. Шаруашылык жүргізуші серіктестіктің құрылтайшылық
Жыл сайын түскен таза табыстан аударып отыру акционерлердің жалпы
Резервтік капиталдарды калыптастырған (құраған) кезде 5410 шоты дебеттеледі де,
Резервтік капитал қаражаттарын пайдалану 5310ші шоттың дебетінен 3030,5410,5430 шоттардың
Басқа да резервтік капитал есебі, 5460-ші "Басқа да резервтер"
Бөлінбеген табыстың (жабылмаған зиян) есебі бухгалтерлік есептің типтік жоспарындағы
5510-шот "Есепті жылдың табысы (зияны)". 5520-шот "Есеп саясатының өзгеруі
Резервтік капитал бөлінбеген табыстан аударымдар жасау арқылы жасалады. Резервтік
Резервтік капитал қаражаттарын пайдалану 5410 шоттың дебеті және төмендегі
"Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысулар" - артықшылығы бар
5510 "Есепті жылдың бөлінбеген табысы, жабылмаған зияны" 5430 "Өткен
Басқа да резервтік капитал есебі 5460 шотта жүргізіледі.
Бұл шотта заң тәртібімен көзделген ең төменгі мөлшерден тыс
Бөлінбеген табыстың (жабылмаған зиян) есебі Бас шоттар тізбегінің 56-бөлімшесінің
5510-шот "Есепті жылдың бөлінбеген табысы /жабылмаған зияны/".
5520 - шот "Өткен жылдардың бөліебеген табысы /жабылмаған зияны/".
Есепті жылдың табысының есебі есеп берілетін жылда пайда болғпн
Есеп берілетін жылдың соңында 5510 шотқа жыл
Бұл ретте шоттардың мынадай корреспонденциясы жасалады:
Жыл ішінде алынған табыс сомасына:
5510 "Жиынтық табыс/жабылмаған зияны/" шоты дебеттеледі,
5520 "Есепті жылдың бөлінбеген табыс /жабылмаған зияны/" шоты кредиттеледі.
5510 -шот дебеттеледі,
5520-шот кредиттеледі.
Бөлінбеген табыстың (жабылмаған зиян) есебі бухгалтерлік есептің шоттар жоспарындағы
Бөлінбеген пайда көбейгенде 5510 шоты кредиттеледі. Ал, керісінше, бөлінбеген
Акционерлерге дивидендті төлегеннен қалған есеп беретін жылдың бөлінбеген табысының
Есепті жылдың соңында барлық ұйымдардың бухгалтериясында «табыстар» және
Табыстар шоттарын жабу барысында бухгалтерлік есепте табыстар шоттары дебеттеліп,
Осы операциялардың қорытындысы бойынша 5510 шоттың дебеті мен кредитіндегі
Ал акционерлік қоғам капиталының құрылу тәртібі жауапкершілігі шектеулі,
Сурет – 1. Акционерлік қоғам капиталының құрылымы
Меншікті капитал
_______________________________________________
Акционерлік капитал
Салынған капитал
негізгі
құралдарды
Артықшылығы қайта
бар акциялар
қарапайым Инвестиция
акциялар
бағалау
қосымша төленген капитал
Бөлінбеген табыс
Резервтік капитал
Меншікті капитал есебінің негізгі міндеттері
Меншікті капитал есебінің негізгі міндеттері:
Меншікті капиталдың есебін ұйымдастыру мен жргізуде меншікті капиталды құру
Меншікті капиталдың қозғалысы бойынша бастапқы құжаттарды және операцияларды уақтылы
Меншікті капиталдың пайдаланылуын бақылау.
Жарғылық капиталдың жалпы мөлшері, шығарылған түрлері бойынша акциялардың сандары,
Жарғы тиісті мемлекеттік органдарда тіркеуден өткізілуі тиіс. Қоғамның акцияны
Акционерлік қоғамдар мен басқа да шаруашылық субъектілері өздерінің таза
Шаруашылық субьектісінің қорытынды табысынан бюджетке төленетін салықтарын және табыстың
Бухгалтерлік есептің халықаралық тәжірибесіне сәйкес серіктестіктің қаржы – шаруашылық
Қатысушылардың капиталына дивидендтер (оны салынған капитал үшін проценттер түрінде
Қатысушылардың көрсеткен қызметі үшін берілетін компенсация (қатысушының еңбек ақысын
Коммерциялык тәуекелділіктен алынатын табыс (шаруашылық қызметтен алынатын табыс).
Табыстың мұндай үшке бөлінуі, қатысушының серіктестікке қанша
салым салғандығын нақты анықтауға мүмкіндік береді.
Серіктестің қатысушыларының барлығы жарғылық капиталға теңдей бөліктермен үлес қосқан
Алайда, қатысушылардың әртүрлі көлемде үлес қосуы және олардың әрқайсысы
Халықаралық бухгалтерлік есеп тәжірибесінде пайданы (таза табысты) бөліп таратудың
тағайындалаған (тіркелген) пропорция бойынша;
салынған капиталының көлемі бойынша;
еңбек ақының мөлшері және капиталдан алынатын проценттердің
көлеміне байланысты тағайындалған нормалар бойынша.
Тағайындалаған (тіркелген) пропорция бойынша пайданы (таза табысты)бөліп тарату әдісі.
Мысалы: ЖШС Али мен ЖШС Нұр 2001 жылдың 3
Кәсіпорынды құру кезінде жасалынған құрылтай құжатында, екі жақтың келісімімен,
Салынған капиталының көлемі бойынша пайданы (таза табысты) бөліп тарату
Егер қатысушылардың салған капиталдарының үлесі әртүрлі болып, капиталдың бір
Шаруашылық серіктестік ретінде жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесіне бөлінген ұйым
Серіктестіктің жарғылық капиталы құрылтай келісім шартында белгіленген мөлшерде,құрылтайшылардың салымдарының
Серіктестік капиталының бухгалтерлік жалңыз ғана меншік иесінің бухгалтерлік есебін
Шаруашыық жүргізуші субъектілер мемлееттік тіркеуден өткен кезде, құрылтайшылардың салымына
Акционерлік қоғамның жарғылық капиталының мөлшері бір акцияның номиналдық құны,
Акциялардың акционерлік қоғамның жарғылық капиталы сатып өткізілген акциялардың номиналдық
Жарғылық капитал акциялардың нақты құнына тең белгілі бір санына
Егер кәсіпорын өзінің жарғылық капиталын толық құраған болса, онда
Серіктестіктің пайдасының бөліп таралуы және зиянының жабылу тәртібі кәсіпорынның
Меншікті капитал есебінің шетелдік тәжірибесі
Меншікті капитал есебін жүргізудің АҚШ тәжірибесінде корпорациялардың құрылған кезіндегі
Жұмыс барысын тексеру үшін арнайы комиссия құрылып, кей жағдайда
АҚШ корпорациялары өздері ұсынған акциялары бойынша дивиденттерді уақытында төлеп
Халықаралық стандарттар капиталды кәсіпорынның барлық міндеттемелерін өтегеннен кейін қалған
АҚШ капитал халықаралық стандарттарға сәйкес кәсіпорынның таза активін білдіретін
Бухгалтерлік есептің халықаралық тәжірибесіне сәйкес серіктестіктің қаржы – шаруашылық
Серіктестің қатысушыларының барлығы жарғылық капиталға теңдей бөліктермен үлес қосқан
Алайда, қатысушылардың әртүрлі көлемде үлес қосуы және олардың әрқайсысы
Халықаралық бухгалтерлік есеп тәжірибесінде пайданы (таза табысты) бөліп таратудың
Тағайындалаған (тіркелген) пропорция бойынша пайданы (таза табысты)бөліп тарату әдісі.
Капитал өз функциялану процесінде жекеменшік, кәсіпорын персоналы сонымен қатар
Негізінде жарғылық капитал құрылтайшы берген мүліктің мөлшерін сипаттап көрсетеді.
Мемлекеттік кәсіпорындардың жарғылық қоры өндірістік капиталдарды өндіріс процессінің
2. МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТАЛДАУЫ МЕН АУДИТІ
2.1 Меншікті капиталды талдау
Капитал құрылтай келісім шартында белгіленген мөлшерде, құрылтайшылардың салымдарының
Егер қатысушылардың салған капиталдарының үлесі әртүрлі болып, капиталдың бір
Талдау көрсеткіштеріне тоқталатын болсақ, 2007 жылдың қаржылық нәтижесі
бастапқы капиталы – 3.07. – 75000;
келесі капиталы – 3.07. – 65000; 1.08. –
қайтарып алынған капиталы – 1.08. – 20000;
Кәсіпкерліктің бастапқы салған капиталдарының қалдығы төмендегідей болады:
1 – 75000, 2– 65000, барлығы – 140000, капиталдың
75000/140000*100═ 54%
65000/140000*100═ 46%
Егер құрылтай құжаттарында алынған табысты бастапқы салынған капиталдың үлесіне
А) 100000* 54% ═ 54000;
Б) 100000*46% ═ 46000
Егер есеп беру мерзімінің ішінде қосымша капитал салынған болса
Сондықтан да қатысушылар капиталдың көлемі бойынша табысты бөліп тарату
Қатысушылардың пайданы бөліп таратуда төмендегі кестедегі келісім – шартқа
Кесте 3 - Пайданы бөліп тарату келісім шартын
Атауы Жалақы Салынған капиталға үстеме мөлшері Бастапқы салынған капитал
А кәсіпкерлігі 45000 Бастапқы капиталдан 15 пайыз үстеме 75000
Б серіктестігі 35000 Бастапқы капиталдан 15 пайыз үстеме 65000
Егер есепті кезеңнің қаржылық нәтижесінде пайда 100000 теңгені құраса,
Кесте 4 - Капиталды бөліп таратуды талдау
Қатысушылар Бөліп таратылатын пайда
А кәсіпкерлігі Б серіктестігі
Бөліп таратылатын пайда мөлшері
10000
Жалақы
А) 45000
Б)
35000 80000
Жалақыны шегергеннен кейінгі қалған пайда мөлшері
20000
А) (75000*15пайыз = 11250) 11250
Б) (65000*15пайыз = 9750)
9750 21000
Үстеме мөлшерін шегергеннен кейінгі зиян
-1000
Алынған зиянның бөліп таратылуы:
А)
Б)
-500
-500
-1000
Жиынтығы
55750 44250 100000
Кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижесі жөніндегі қорытынды есепте
«Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің 31 желтоқсан 2007 жылға қаржы –
Кесте 5 - Қаржы шаруашылық нәтижесінің қорытынды есебін
Таза пайда мөлшері
100000
Пайданың бөліп таратылуы:
А кәсіпкерлігі
Жалақы
45000
Салынған капиталға үстеме 11250
Жиынтығы 56250
Алынған теріс соманың бөліп таратылуы -500
Таза табысының үлесі
55750
Б серіктестігі
Жалақы 35000
Салынған капиталға үстеме 9750
Жиынтығы 44750
Алынған теріс соманың бөліп таратылуы -500
Таза табысының үлесі
44250
Бөліп таратылған таза пайда
100000
Бұл талдауда негізгі үш көрсеткіш анықталуы тиіс: 1) Орташа
Демек капиталдың ортша үлесі төмендегідей талданады:
Барлық капиталдың орташа құны 119167
Кәсіпкерліктің алатын үлесі 61667тг / 119167 х 100% =
Серіктестіктің алатын үлесі 57500тг / 119167х 100% = 48,2%
Ал пайданың бөлір таратылуы бойынша талдасақ,
Кәсіпкерліктің алатын пайдасы 100000 х 51,8 % = 51800;
Серіктестіктің алатын пайдасы 100000 х 48,2 % =
Қатысушылар пайданы бөліп таратуда жалақының мөлшерімен қатар бастапқы салынған
Кәсіпорын қарыз қаражаттарынан, өзіндік материалдық емес активтерден және
Меншікті айналым капиталы дегеніміз – кәсіпорынның қаражаты арқылы қаржыланатын
М = (G + Р) – К
М2 = G – К
М2, М - меншікті айналым капиталы;
G – меншікті капитал;
К – ұзақ мерзімді активтер;
Р – Ұзақ мерзімді пассивтер.
Сонымен қатар, меншікті капитал екі дәрежеде талданады:
1. Өтімділік дәрежесі бойынша;
2. Тәуекел дәрежесі бойынша.
Заттық формада және бухгалтерлік баланста тіркеу бойынша да қарастырылады.
2.2 Меншікті капитал аудиті
Аудит жүргізуде меншікті капиталдың субьект қызметінің бүкіл кезеңіне арналып
Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметін бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан
Кәсіпорынды құру сәтінде жарғылық капиталдың қалыпты қызметін қамтамасыз ету
Заңдық - нормативтік және құрылтай құжаттарына сәйкес кәсіпорынның жарғылық
Кәсіпорынның таза табысы, кәсіпорынның табысынан шығысын және заңды тұлғалардан
Жалпы меншікті капитал аудитінің негізгі мақсаты – жарғылық және
Сонымен бірге аудитордың негізгі тексеретін бөлімдері: баланс көрсеткіштерінің бас
Қаржылық есептіліктің аудиторлық тексеруі ұйым басшысы мен бақылаушы органдар
Қаржылық есеп берушіліктің аудиторлық тексеруі кезінде кәсіпорындағы жеке меншік
Қаржылық есеп берушіліктің аудиторлық тексеруінің қорытындылары нәтижесінде аудиторлық есеп
Аудиторлық тексеру барысында субъектінің қаржылық қорытынды есебі, қаржылық қорытынды
Аудиторлық жүргізілген тексерулер нәтижесі оң баға береді, кәсіпорында өткен
2.3 Ұйымның меншікті капиталының құрылымын талдау
Меншікті капитал құрылымына жатады:
- Жарғылық капитал;
- резервтік капитал;
- бөлінбеген табыс;
Әрқайсысын талдап, анықтама беретін болсақ, жарғылық капитал дегеніміз –
Жарғылық капиталдың жалпы мөлшері, шығарылған түрлері бойынша акциялардың сандары,
Жарғы тиісті мемлекеттік органдарда тіркеуден өткізілуі тиіс. Қоғамның акцияны
Резервтік капитал – заңдық нормативтік және құрылтай құжаттарына сәйкес
Бөлінбеген табыс – кәсіпорынның таза табысы, кәсіпорынның табысынан шығысын
Негізгі капитал – кәсіпорын қызметінде бір жылдан аса пайдаланылып
Төменде Акимеева жеке кәсіпкерлігінің меншікті капиталының құрылымын талдау
Кесте 6 - Меншікті капитал құрылымын талдау
Капитал қайнар көздері Негізгі қаржылар,мың.т Құрылымы, %
2007 2008 өзгеруі 2007 2008 өзгеруі
Жарғылық қор 19800 19800 -
Таратылмаған табыс 4400 3800 -
Қосымша төленбеген капитал 1760 1760 - 7,4
Барлығы: 25960 25360 - 600 100
Кесте мәліметтеріне сүйенсек, кәсіпорынның меншікті капиталының құрылымын талдау бойынша,
Ал қосымша төленбеген капитал негізгі құралдарды қайта бағалаудан болып
Кесте 7 - Жеке кәсіпкерліктің меншікті капиталының динамикасын талдау
Көрсеткіштер
Базистік кезең
%
n+1
Өзгеріс %
N+2
Өзгеріс %
Негізгі
капитал,
меншікті капитал
160361
103206
100
100
259307
139944
+ 61,7
+ 35,6
329949
187311
+ 105,7
+ 81,5
Жинақтау
коэффициенті
64,4
54,0
- 10,4
56,8
- 7,6
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның меншікті капиталына байланысты. Меншікті
Жарғылық капиталдың мөлшері шаруашылық қызмет процессінде өзгеріп отырады: негізгі
Негізгі құралдарды шығару немесе беру, оның тозығын есептеу, зияндарды
Қосымша капиталды талдасақ, олар мыналарды қамтиды;
Бағалауға дейінгі негізгі қаражаттардың сомасын;
Фирмаға қайтарусыз берілген құндылықтар;
Орналасқан акциялардың номинал құнына қосымша алынған сома.
Қосымша капитал кәсіпорынға жыл ішінде жоғарыда көрсетілген каналдар арқылы
3. МЕНШІКТІ КАПИТАЛ ЕСЕБІН ЖӘНЕ ТАЛДАУЫН ЖЕТІЛДІРУ ШАРАЛАРЫ
3.1 Жеке кәсіпкерлікте резервтік қор құру
Резервтік капитал — акционерлерлік коғамның және басқа да тараптардың
Резервтік капиталды құру және оны пайдалану құрылтайлық құжаттармен және
Ал меншікті капитал дегеніміз – кәсіпорын активтерінің олардан міндеттемелерді
Кәсіпорын активтерінен міндеттемелер шегеріп тастағаннан кейінгі қалған сома болғандықтан,
Мысалы, корпоративтік кәсіпорында құрылтайшылар салған қаражаттарды (жарғылық капитал), бөлінбеген
Мұндай жіктеулер қаржылық қорытында есепті пайдаланушылардың қажеттіліктерін олардың шешім
Мұндай жіктеулер сонымен бірге құрылтайшылар (қатысушылар) жағының кәсіпорынға қатысу
Резервтерді құру кәсіпорынға және оның кредиторына зиянның зардаптарынан қорғанудың
Қайта бағалау немесе қорытынды есепте активтер мен міндеттемелерді қайталап
Оның орнына бұл баптар капиталға қолдау көрсетуді қамтамасыз етуші
Резервтік капиталдың есебі "Резервтік капитал" бөлімшесінің мынадай пассивті шоттарында
5410 "Заңдармен белгіленген резервтік капитал";
5460 "Басқа да резервтік капитал".
Жеке кәсіпкерлікте резервтік капитал құрылмаған. Кәсіпкерліктің қаржылық жағдайы резервтік
Резервтік капиталды құру арқылы күнделікті қызметтен болатын жоғалтуларды жабуға
Шоттар байланысы бойынша мысалдарды қарастыратын болсақ,
- резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарда көрсетілген сома шегінде қалыптасты:
- резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарда көрсетілген сомадан артық мөлшерде
- Резервтік капитал есептегі және алдыңға жылдардағы зиянды жабуға
- Резервтік капитал қатысушылардың табыстарын төлеуге жұмсалды:
- Қайта бағалау нәтижесінде негізгі құралдардың баланстық құны көбейді:
- Негізгі құралдарды бағалау нәтижесінде жинақталған тозуға корректировка жасалды:
- Қысқа және ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды бағалау:
Резервтік капитал – заңдық нормативтік және құрылтай құжаттарына сәйкес
Заңдармен белгіленген резервтік капиталдың есебі. Шаруашылык жүргізуші серіктестіктің құрылтайшылық
Резервтік капиталдарды калыптастырған (құраған) кезде 5410 шоты дебеттеледі де,
Басқа да резервтік капитал есебі, 5460-ші "Баска да резервтер"
Резервтік капиталды құрау және оны пайдалану құрылтайлық құжаттармен және
3.2. Меншікті капиталдың есептік кезеңінің есептеу әдістерін енгізу
Көптеген отандық кәсіпорындар үшін өз қызметін қаржыландыру көздерін
Қаржы теориясы мен қаржы тәжірибесінде кәсіпорынның меншікті капиталының бағасын
Меншікті капиталдың бағасын дәстүрлі түрде акционерлерге төленген таза пайда
ЧΠак * 100
Цcĸ = -----------------------
CKcp
Мұндағы: Цск - есептік кезеңдегі меншікті
ЧПак - акционерлерге төленген таза пайда сомасы;
СКср - есептік кезеңдегі меншікті капиталдың орташа шамасы.
Аталған формула шектеулі екені белгілі, өйткені дивиденттер болмаған жағдайда
Жоғарыда көрсетілген формула акцияның табыстық құралы ретінде мүмкіндігін көрсетіп,
Сондықтан да ең алдымен кәсіпорын өз шығындарына көңіл бөлуі
Бірінші жағдайда мұндай шығындар ретінде несие және займдар бойынша
Қорлардың екінші типіне кәсіпорынның жарғылық қоры, таратылмаған табысы, қор
Меншікті капиталдың бағасын есепеуде қолданылатын дивиденттер қор нарығынды капиталды
Кәсіпорынның қаржыландыру көздерін тарту мен байланысты шығындар анықталып, меншікті
Цċĸ =ТИск / СК ср
Цċĸ - есептік кезеңдегі меншікті капитал бағасы = СК
Алдыңғы есептеу әдісімен салыстырғанда оның артықшылығы болып келесілер табылады:
- Капиталды артықшылықты болып жай акциялар мен тарталымаған пайдаға
- Дивиденттер болмаған жағдайда капитал бағасы нолге тең болады.
Біз ұсынып отырған формула кәсіпорынның меншікті капиталына салынған салым
Меншікті капиталдың бағасын есептеудің тәжірибесінде оның оңтайлы шамасына қатысты
Алайда капитал бағасын төмендетуді оның капитал айналымының жылдамдығы мен
Кай = В / СК;
СК – меншікті капитал,
В – өткізуден түскен түсім,
Кай- меншікті капитал айналымының саны.
Бұл формуладан көріп отырғанымыздай, капитал айналымының санының ұлғаюы мен
Көрсетілген заңдылықтар меншікті капитал айналымының жылдамдылығының оның бағасына әсерін
Ал бұдан шығатын негізгі қортынды капитал бағасының төмендеуі
Ал басқа жағынан алғанда бұл процесстердің барлығы да меншікті
Осылайша, қаржыландырудың меншікті көздерін тиімді басқару үшін келесідей екі
Біріншісі, меншікті капитал бағасын минимизациялау, екіншісі өткізілген өнімнің бірлігіне
Аталған міндеттерді шешу кез - келген ұйымдық құқықтық формадағы
Негізінде құрылтайшылардың серіктестіктің жарғылық капиталына қосқан үлесі ретінде ақша
Қаржы шаруашылық қызметпен айналысуда кәсіпорын негізгі қызметтен және қосалқы
Егер қатысушылардың салған салымдарының үлесі әртүрлі болып, капиталдың бір
Қатысушының жалақысын, салынған капиталға пайыздар және тіркелген ставка бойынша
Мұнда пайыздар мен жалақы пайданы анықтау барысында шегеріске жатқызылмайды.
Сонымен қатар, қатысушылар пайданы бөліп таратуда жалақының мөлшерімен қатар
Егер құрылтай құжатында пайданы бөліп таратуда жалақы немесе салынған
Серіктестің қатысушыларының барлығы жарғылық капиталға теңдей бөліктермен үлес қосқан
Алайда, қатысушылардың әртүрлі көлемде үлес қосуы және олардың әрқайсысы
Қорыта келгенде, жоғарыда көрсетілген заңдылықтар мен ұсыныстар меншікті капитал
Қорытындысында, негізгі капитал бағасының төмендеуі қарастырылады. Бір жағынан
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасы өз алдына тәуелсіз мемлекет болғалы нарықтық қатынастардың
«Акимеева» ЖК бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібі және шаруашылық қаржыларына
«Акимеева» ЖК бухгалтерлік есеп жүргізу деңгейі ішкі бақылауға сәйкес
Кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік тұрғыдан көп көңіл бөлуіне байланысты елімізде
Бухгалтерлік есептің маңызды объектілерінің бірі болып табылатын меншікті капитал,
Ұсыныстарды кәсіпорында қолдану, яғни іске асыру меншікті капиталдың есебінің
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Финансовый учет на предприятии. Учебник. Р.М.Рахимбекова. 2003г.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» ҚР Заңы. Астана.
«Салықтар және бюджетке төленетін басқа да алымдар мен төлемдер»
Шағын кәсіпкерлік субьектілеріндегі бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. Байболтаева Н.Ә. Юсупжанова
Современный бухгалтерский учет. Учебное пособие Сейдахметова .Ф. С.
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы. Алматы. 1998 жыл.
Аудит и анализ финансовой отчетности. Дюсембаев К.Ш. Егембердиева С.К.
Бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспары. Астана. 2006 жыл..
Бухгалтерлік есеп стандарттары. Астана. 2006 жыл.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары. Астана. 2006 жыл.
Радостовец В.В. и О.И.Шмидт «Теория и отраслевые особенности бухгалтерского
Аудит негіздері. Абленов Д.О. Алматы. 2005 жыл.
Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет. Учебное пособие. М.ИНФРА. Москва,1998.
Бухгалтерский учет. Учебник под ред. А,Д. Ларионова . Москва
Социально- экономическое положение Республики Казахстан. Алматы. Агентство РК по
Финансовый менеджмент: Учебник для Вузов/ Г.Б. Полях, И.А. Акодиа,
Аудит 1. Ержанов М.С. Алматы. 2004 жыл.
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2002 год.
Журнал «Бюллетень бухгалтера» № 51(453) декабрь 2002год., №50 (452)
Ефимово О.В. «Бухгалтерский учёт» – 2-е издание, М., 1999
Бухгалтерский учет под общей редакцией И.Е. Тишкова, А.И. Прищепы
Аудит. Ажибаева. З.Н. Алматы. 2004 жыл.
Бизнестегі есеп пен талдау. Тасмағанбетов. Т.А. Әбленов. Д.О. Алматы.
Қосымша 1
«Акимеева» жеке кәсіпкерлігінің 2007-2008 жылдардағы негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2006
жыл 2007
жыл Ауытқуы
Абсалют. %
1 2 3 4 5 6
1 Көрсетілген қызмет көлемі, мың тенге 88190 96627 +4437
3 Дебиторлық қарыздар,мың теңге 598 606 +8 +1,3
4 Жұмысшылардың орта тізімдік саны,адам 18 19 +1 +5
5 Орташа айлық еңбек ақы,теңге 17020 19341 +2321 +13,6
6 Еңбек ақы қоры,мың теңге 3063 3481 +998 +17,8
7 Сатылған өнімнің өзіндік құны, мың теңге
70906
78560
7654
+ 10
8 Жалпы табыс, мың теңге 17284 18067 +783
+4,5
9 Таза табыс,мың теңге
1054,7
1146,9
+92,2
8,7
Қосымша 2
Меншікті капитал есебі бойынша шоттар корреспонденциясы
Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1.Жарғылық капитал тіркелді
5020 5010
2. Әртүрлі активтер бойынша қарыздар өтелді 1310,1330,
2410,2730,
1010 5020
3. Меншікті акцияның жойылуымен жарғылық капитал азайды 5010 5210
4. Негізгі құралдарды қайта бағалағандағы құнының өсуі 2410 5420
5. Негізгі құралдарды қайта бағалаудағы құны есепті жылдың бөлінбеген
6. Құрылтайшылар бекіткен құжаттар негізінде резервтік қордың қалыптасуы
7. Есептік жылдың шығындарын жабу үшін резервтік қор пайдаланылды.
Қосымша 3
Пайданы бөліп тарату келісім шартын талдау
Атауы Жалақы Салынған капиталға үстеме мөлшері Бастапқы салынған капитал
А кәсіпкерлігі 45000 Бастапқы капиталдан 15 пайыз үстеме 75000
Б серіктестігі 35000 Бастапқы капиталдан 15 пайыз үстеме 65000
Қосымша 4
Капиталды бөліп таратуды талдау
Қатысушылар Бөліп таратылатын пайда
А кәсіпкерлігі Б серіктестігі
Бөліп таратылатын пайда мөлшері
10000
Жалақы
А) 45000
Б)
35000 80000
Жалақыны шегергеннен кейінгі қалған пайда мөлшері
20000
А)(75000*15пайыз = 11250) 11250
Б)(65000*15пайыз = 9750)
9750 21000
Үстеме мөлшерін шегергеннен кейінгі зиян
-1000
Алынған зиянның бөліп таратылуы:
А)
Б)
-500
-500
-1000
Жиынтығы
55750 44250 100000
Қосымша 5
Қаржы шаруашылық нәтижесінің қорытынды есебін талдау
Таза пайда мөлшері
100000
Пайданың бөліп таратылуы:
А кәсіпкерлігі
Жалақы
45000
Салынған капиталға үстеме 11250
Жиынтығы 56250
Алынған теріс соманың бөліп таратылуы -500
Таза табысының үлесі
55750
Б серіктестігі
Жалақы 35000
Салынған капиталға үстеме 9750
Жиынтығы 44750
Алынған теріс соманың бөліп таратылуы -500
Таза табысының үлесі
44250
Бөліп таратылған таза пайда
100000
Қосымша 6
Меншікті капитал құрылымын талдау
Капитал қайнар көздері Негізгі қаржылар,мын.т Құрылымы, %
2007 2008 өзгеруі 2007 2008 өзгеруі
Жарғылық қор 19800 19800 -
Таратылмаған табыс 4400 3800 -
Қосымша төленбеген капитал 1760 1760 - 7,4
Барлығы: 25960 25360 - 600 100
Жеке кәсіпкерліктің меншікті капиталының динамикасын талдау
Көрсеткіштер
Базистік кезең
%
n+1
Өзгеріс %
n+2
Өзгеріс %
Негізгі
капитал,
меншікті капитал
160361
103206
100
100
259307
139944
+ 61,7
+ 35,6
329949
187311
+ 105,7
+ 81,5
Жинақтау
коэффициенті
64,4
54,0
- 10,4
56,8
- 7,6
Қосымша 7
Меншікті капитал есебін және талдауын жетілдіру шаралары
Ұсынылған шаралар Нәтижелері
1 Жеке кәсіпкерлікте резервтік қор құру Резервтік капитал қаржылары
2 Меншікті капиталдың есептік кезеңінің есептеу әдістерін енгізу
Акцияның табыстық құралы ретінде мүмкіндігін көрсетіп, фирманың акция табыстылығына
Меншікті капитал бағасын минимизациялау, өткізілген өнімнің бірлігіне кеткен трансакционды
52
Меншікті капитал
Капитал құрылымын оңтайландыру
Меншікті капиталдың қалыптасуы мен жұмсалуының есебі
Коммерциялық банктердің меншікті капиталдары
Коммерциялық банктің меншікті капиталдарының қалыптасу көздерін талдау жасау
Банктің меншікті капиталының қаражаттар есебі
Банктің мешікті капиталы
Меншікті капиталды есепке алу
Меншікті капиталдың маңызы, орындайтын функциялары мен құру тәртібі
Кәсіпорында капиталдың оңтайлы құрылымын құру мәселелері