Қаржылық коэффициенттерді бағалау
Мазмұны
Кіріспе
Тарау І. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың теориялық
1.1. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың маңызы мен
1.2. Қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау
1.3. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың әдістері
1.4. Клиенттің несиелік қабілетін бағалаудың шетелдік тәжірибелері.
Тарау ІІ. Коммерциялық банктердеі қарыз алушының несиелік қабілетін
2.1. Несие алуға деген өтінішті және несиелік құжаттар
2.2. Қарыз алушы жеке тұлғаның несиелік қабілетін талдау
2.3. Қарыз алушы заңды тұлғаның несиелік қабілетін талдау
Тарау ІІІ. Несиелік бюро – қарыз алушының несиелік
3.1. Несиелік бюроларды құрудың ролі мен шетелдік тәжірибелері
3.2. Қазақстан Республикасында несиелік бюроларды құрудың ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
2
5
5
10
17
22
28
28
30
40
54
54
58
65
67
Кіріспе
Қазіргі кезде коммерциялық банктер несиелеу процесінде, нарық қатынастарының
Коммерциялық банктер несиелерді өндірістің тиімділігін, оның ғылыми-техникалық деңгейін
Несие – бұл белгілі мерзімге пайызбен қоса қайтару
Банк несиелерді қайтарымдылық, жеделдік, тиімділік принциптерін қатаң сақтау,
Несиелік тәуекел – қарыз алушының банктен алған несиесі
Қарыз алушының несие қабілеті – қарыз алушының алған
Қарыз алушының несие қабілетіне талдау жасау барысында мынандай
Несиеге қатысты қабілеттілігі. Қарыз алушыға несиені бере отырып,
Қарыз алушының іскерлік беделі. Несиелік мәмілеге тиісті беделі
Табыс алу қабілет. Банк қарыз алушының несиені қайтаруға
Жоғарыда айтылғаннан соң, берілген тақырыптың актуальдылығы болып банктердің
Берілген тақырыптың зерттеу мақсаты болып қарыз алушының несие
Қойылған мақсатқа байланысты мәселелерді келесі кезеңдермен шешу қажет:
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың қажетті және маңызды
Қарыз алушының қаржылық жағдайын талдаудың әдістерін зерттеу;
Қазақстан Республикасында және шетелдерде пайдаланылатын қарыз алушының несие
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау бойынша жобаларды қарастыру;
Шетелдердегі несие бюроларын құру әдістерін зерттеу және оның
Қарыз алушының несие қабілетін талдау бойынша зертеу объектісі
Диплом жұмысын жазудың методологиялық негізі болып – Қазақстан
Теориялық негіз болып – несиелендіруді ұйымдастыру сұрақтары бойынша
1. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың теориялық негізі
1.1. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудың маңызы мен
Қазіргі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтау
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер
Қалыз алушының несиелік қабілеті – бұл қарыз алушының
Қарыз алушының несиелік қабілетінің, оның төлем қабілетінен бір
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік
Әлемдік және отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі
Қарыз алушының заңды тұлға ретіндегі беделі оның сол
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш
Қарыз алушының несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі
Қарыз алушының капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды
Оның жеткіліктілігі, яғни Орталық банктік тарапынан жарғылық қордың
Несиеленетін операцияларға меншікті капиталды жұмсау дәрежесі, яғни ол
Несиенің қамтамасыз етілуі - қарыз алушының ақтивтерінің
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы, салалардағы ағымдық
Соңғы критерий – бақылау, бұл мынадай сұрақтарды
Аталып өткен, банк клиентінің несиелік қабілетін бағалау критерийлері
Іскерлік тәуекелді бағалау;
Менеджментті бағалау;
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын бағалау;
Қаржылық коэффициенттерді бағалау;
Ақша ағынын талдау;
Қарыз алушы туралы ақпарат жинақтау;
Орналасқан жеріне бару арқылы қарыз алушының жұмысын қадағалап
Солардың ішіндегі ең негізгілеріне тоқталып өтейік:
Іскерлік тәуекел – бұл қарыз алушының ауыспалы айналым
І сатысы – босалқы қорларды құру:
Жеткізушілердің саны және олардың сенімділігі;
Қойма жайларының сапасы және қуаттылығы;
Тасымалдау тәсілдерінің жүктің сипатымен сай келуі;
Қарыз алушының шикізат бағасына және оны тасымалдауға қол
Сатып алушылар мен шикізатты және басқа материалдық құндылықтарды
Жеткізушілердің алшақтығы;
Экономикалық факторлар;
Шикізатты және басқа да құндылықтарды сатып алу модасы;
Валюталық тәуекелдің факторлары;
Импорттық шикізаттарды шетке шығару және әкелу шектеулерін іске
ІІ сатысы – өндіріс сатысы:
Жұмыс күшінің болуы және классификациясы;
Құрал-жабдықтардың жасы және қуаты;
Құрал-жабдықтардың жұмысбастылығы;
Өндіріс үй жайларының жағдайы.
ІІІ сатысы – өткізу сатысы:
Сатып алушылардың саны және олардың төлем қабілеттілігі;
Дебиторлардың әртараптандырылуы;
Сатып алушылар төлемсіздігінен қорғау деңгейі;
Қарыз алушының негізгі дайын өнім салаларын несиелендіру сипатының
Саладағы бәсекенің деңгейі;
Қоғамдық дәстүрлеріндегі дайын өнімді несиелеу бағасы мен артықшылығына
Берілген өнім нарығында артық мәселелерінің болуы;
Демографиялық факторлар валюталық тәуекел факторы;
Елімізден өнімдерді шығару және басқа елге әкелу шектеулерін
Сонымен қатар, өткізу сатысындағы факторлық тәуеклдер бірінше және
Экономиканың тұрақсыз жағдайында несие беру кезінде іскерлік тәуекелінің
Коммерциялық банктің іскерлік тәуекелді скоринг жүйесі бойынша нысандандырылуы
1-кесте. Іскерлік тәуекелдің балдық негіздегі көрсеткіші
№ Іскерлік тәуекелінің критерийлері Балдар
1 Жеткізушілердің саны
- үштен көп
- екеу
- біреу
10
5
1
2 Жеткізушілердің беріктілігі
- барлық жеткізушілердің репутациялары жақсы
- жеткізушілердің басым бөлігі іскерлі серіктес ретінде берікті
- жеткізушілержің негізгі бөлігі берік емес
5
3
0
3 Жүкті тасымалдау
- қаладан тыс, сақтандыру полисі бар, тасымалдау түрі
- жеткізуші сатып алушыдан алыс орналасқан, сақтандыру полисі
- жеткізуші сатып алушыдан алыс орналасқан, тасымалдау тауардың
- жеткізуші қаладан тыс орналасқан, тасымалдау жүкке сай
10
8
6
4
4 Тауарды қоймалау
- қарыз алушы өзінің жеке қоймасы бар сапаның
- қоймалық үй жайлар жалға беріледі
- қоймалық үй жайы қажет етіледі, бірақ нақты
5
3
0
Ақша қаражаттарының клиент шотына келіп түсетін ақшалар мен
Қаражаттардың клиент шотына келіп түсуін және клиент шотынан
Ақша ағынын талдау моделі кәсіпорынның басқару салаларына байланысты
Кәсіпорынның пайдасын басқару;
Босалқы қорлар мен есептемелерді басқару;
Қаржылық міндеттемелерді басқару;
Салықтар мен инвестицияларды басқару;
Меншікті капиталмен несие арасындағы қатынасты басқару.
Ақша ағынын талдау үшін кемінде өткен үш жылдың
Ақша ағынының талдауы кәсіпорын басқарудың әлсіз жақтарын шығару
1.2 Қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы
Қарыз алушының кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның мынадай төлем
шарушылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру;
несиені қайтару;
жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;
бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу.
Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі және
ҚР-да ҚР Ұлттық банкіндегі перспективалық зерттеулер орталығы дайындап,
талдауына байланысты банктердің әдістемелік нұсқауы”, сондай-ақ АҚШ-та және
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде
Халықаралық және Қазақстандық банктік тәжірибеде клиенттің несие қабілетін
І - өтімділік коэффициенті;
ІІ – тиімділік немесе айналымдылық коэффициенті;
ІІІ – қаржы левередж коэффициенті;
IV – пайдалылық коэффициенті;
V- борышты өтеу қызмет көрсету коэффициенті. Әрбір топқа
2- кесте. Несие қабілеттілігінің көрсеткіштері
Көрсеткіштер Нормативтік деңгейлері*
1. Өтімділік коэффициенті:
-ағымдағы өтімділік коэффициенті
-шапшаң өтімділік коэффициенті
2. Тиімділік коэффициенті (айналымдылық);
-босалқы қорлардың айналымдылығы
-дебиторлық қарыздардың айналымдылығы
-активтердің айналымдылығы
3. Қаржы левередж коэффициенті:
-барлық борышқорлық міндеттемелер мен (қысқа мерзімді және ұзақ
-барлық борышқорлық міндеттемелер мен меншікті капиталдың ара
-барлық борышқорлық міндеттемелер мен акционерлік капиталдың ара қатынасы
-барлық борышқорлық міндеттемелер мен материалды акционерлік капиталдың ара
-ұзақ мерзімді қарыздар мен нақты (негізгі) активтердің ара
2,0 – 1,25
0,26- 0,6
0,66- 2,0
0,5- 1,5
Кестенің жалғасы
меншікті капитал мен активтердің ара қатынасы
айналым меншікті капитал мен ағымдық активтердің ара қатынасы
4. Пайдалылық коэффициенті:
-пайда нормасының коэффициенті
-рентабельдік коэффициенті
-акцияға пайда нормасының коэффициенті
5. борышты өтеуге қызмет көрсету коэффициенті
-процентті жабу коэффициенті
-нақты төлемдерді жабу коэффициенті
7,0 –2,0
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (Ка.ө.) ағымдағы активтердің (баланс активінің
Ағымдық активтердің қанша есе ағымдық міндеттемелерді өтейтіндігін анықтауға
Ка.ғ.
= Ағымдық активтер
Ағымдық міндеттемелер
Шапшаң (оперативті) өнімділік коэффициенті (Кш.ө.) - өтімділік
Кш.ө.
= Өтімділік активтер
Ағымдық міндеттемелер
Шапшаң өтімділік коэффициентін тағайындау – бұл несие алушы
Тиімділік (айналымдылық) коэффициенті – бұл бірінші коэффициенттер тобын,яғни
босалқы қордың айналымы:
а) Кезең ішіндегі босалқы қордың орташа қалдықтары /
б) Кезең ішіндегі өткізуден түскен түсім / кезең
Күндік дебиторлық қарыздың айналымдылығы:
Кезең ішіндегі қарыздың орташа қалдықтары / Бір күндік
Негізгі капиталдың айналымдылығы (нақты активтер):
Өткізуден түскен түсім / Кезең ішіндегі қорлардың орташа
Активтердің айналымдылығы:
Өткізуден түскен түсім / Кезең ішіндегі активтердің
Тиімділік коэффициенті динамика негізінде талданып, сонымен қатар бәсекелесуші
Қаржы левередж көрсеткіштері қарыз алушының меншікті капиталымен қамтамасыз
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, коэффициенттердің есеп айырысуы үлгілерінің
Пайдалылық коэффициенті; барлық капиталды, сонымен қатар оның тартылған
пайдалық нормасының коэффициенті:
а) Пайызбен салықты төлеуге дейінгі жалпы пайда /
б) Таза операциялық пайда (пайызды төлегеннен кейін, бірақ
в) Пайызбен салықты төлегеннен кейінгі таза пайда /
рентабельділік коэффициенті:
а) Пайызбен салықты төлегенге дейінгі пайда / Активтер
б) Пайызды төлегеннен кейінгі, бірақ салыққа дейінгі
в) Таза пайда (пайызбен салықты төлегеннен кейінгі пайда)
Үш түрлі рентабельдік коэффициенттерді салыстыру арқылы, салық пен
Акция пайдасының нормалық коэффициенті:
а) Акция табысы = Жай акциялар бойынша дивидендтер
б) Дивиденттік табыс (%) = Бір акцияның жылдық
Борышты өтеуге қызмет көрсету коэффициенті (нарықтық коэффициенттер) пайданың
Пайызды өтеу коэффициенті = Кезең аралық пайда /
Пайыздық төлемдерді өтеу коэффициенті = Кезең аралық пайда
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалауда мынадай негізгі көрсеткіштер
3-кесте
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
1 2
1 Ағымдағы өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер / ағымдағы
2 Мерзімді өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер – запастар
3 Активтер рентабельдігі Пайда / кәсіпорын активтері
4 Рентабельдік сауда Өтімді сатудан түскен пайда- өтімді
5 Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер
6 Меншікті капитал рентабельділігі Пайда / меншікті
7 Ұзақ мерзімді міндеттеме рентабельдігі Пайда / ұзақ
8 Қаржы левередж коэффициенті Заемдық қаражаттар / меншікті
9 Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенті; Тіркемелі активтер
10 Қарызға қызмет ету коэффициенті Пайда / қарыз
11 Қор қайтарымы Жалпы пайда – түсім /
Осы көрсеткіштердің ішінде аса көңіл аударатыны бұл баланс
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз
өтімді қаражаттар (ақшалай қаражаттар, алашақ қарыз, қорлар) көлеміне
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш
ақшалай қаражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа
жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген
жеңіл іске асырылатын тауарлы- материалдық құндылықтар (арзан
Қарыз алушылардың салалық ерекшеліктеріне байланысты өтімділік коэффициентінің
Өтімді қаражаттардың артық болу себептері: күрделі қаржы
Коммерциялық банк клиентінің несиелік қабілетінің класы негізгі
4-кесте
Несие қабілетінің көрсеткіштері Мөлшерлік деңгейі
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2:1
Шапшаң өтімділік коэффициенті 1:1
Қаржылық левередж коэффициенті
(Ұзақ мерзімді міндеттеме / Меншікті капитал + Бағынышты
Қаржылық маржа коэффициенті
(Несиелер / Активтер – Ұзақ мерзімді міндеттеме) 1
Несие қабілетінің класы негізгі көрсеткіштер деңгейінің балдық шкаласы
Рейтинг немесе маңыздылық көрсеткіші - әрбір қарыз алушы
Клиенттің несие қабілетін жалпы бағалау балл арқылы беріледі.
Несие қабілетінің кластарын түзеу маңызының бірі нашар қосымша
5-кесте
Қосымша көрсеткіштер
Клиент Балдық рейтинг Менеджментті бағалау (балдың максималдық
№1 100 (1) 26 2 І
№2 120 (1) 28 1 ІІ
№3 130 (1) 15 - ІІІ
Көрсеткіштердің және рейтингтердің балл бойынша бірдей деңгейін әртүрлі
1.3. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау әдістері
Несиелік тәуекелді бағалаудың статистикалық әдістері. Соңғы он жылдықтарда
Банкроттықтың ықтималдығын бағалаудың ең жиі қолданылатын әдісі белгілі
Осы модельдердің ішіндегі ең қарапайымы екі факторлы модель
Америка тәжірибесінде (4) мынандай коэффициенттердің салмақтық мәндері қолданылады.
жабу немесеағымдағы өтімділік көрсеткіші үшін:
баланстың пассивіндегі заемдық қаражаттың үлес салмағының көрсеткіші үшін
тұрақты шама - .
Мұнда:
Ка.ө. – ағымдағы өтімділік коэффициенті = ағымдағы ақтивтер
К3 – қаржылық тәуелділік коэффициенті = заемдық қаражаттар
Z=0 болғанда кәсіпорындар үшін банкроттық ықтималдылығы 50%-дан кем
Осы модельдердің ерекшелігі оның қарапайымдылығы, оның жеке тұлға
.
Мұндағы: К1 – К5 келесі түрде есптелінеді:
К1 = Меншікті айналым қаражаттары / Барлық активтер;
К2 = Бөлінбеген табыс / Барлық активтер;
К3 = Пайыз бен салық төлеуге дейінгі
К4 = меншікті (акционерлік) капиталдың нарықтық бағасы (жай
К5 = Өткізуден түскен табыс / Барлық активтер.
Z индексінің шекті мәні статистикалық сұрыптау мәліметтерібойынша Э.Альтманның
Американ экономисі Чессердің коммерциялық несиелерді бағалау моделінің 6
Х1 – кассадағы қолма қол ақшалардың және нарықтық
Х2 – таза сату сомасының кассадағы қолма қол
Х3 – табыстың салықты және пайызды төлегенге дейінгіні
Х4 – жалпы қарыздардың активтер сомасына қатынасы;
Х5 – негізгі капиталдың акционерлік капиталға қатынасы;
Х6 – айналым капиталының таза сату сомасының қатынасына.
Чессер қатар банктердің мәліметтерін, яғни 37 “қанағаттандырылған” және
Батыстың банктерінде ең көп пайдаланатын әдістерінің бірі- несиелік
Сараптық бағалау бір көрсеткіштерді басқалардан артықшылық деңгейін сипаттайды.
әлеуметтік-демографиялық мінездемелер;
соттық шешімдер (соттың талап етуімен байланысты несие бойынша
банкроттық туралы ақпарат;
жеке қарыз алушылар туралы мәліметтерін несиелік ұйымдардан “сен
Қазіргі таңда Қазақстанда несиелік бюроны құру қолға алынып
Екінші бір қарыз алушылардың несиелік қабілетін анықтаудың кең
Сонымен қатар, скоринг әдісінің тағы да бір құрылуының
Ақпарат. Егер клиенттің несие-сұрау бюросында қолайсыз ақпараттары болмаса,
Қарызды өтеу қабілеттілігі: 60%-ға дейін – 0 балл;
Қамтамасыз етудің болуы: 0-25%-ға дейін – 1 балл;
Мүліктің болуы. Қолма қол мүліктің, мейлі қозғалмайтын, бағалы
Банктен бұрын алынған несиелер. Егер клиент берілген
Біліктілігі. Біліктілігі жоқ – 0 балл; көмекші қызметкерлер
Соңғы жолдаушының еңбек қызметі: бір жылға дейін –
зейнеткерлер – 0 балл.
Жұмыспен қамтылу саласы. Мемлекеттік қызмет – 10 балл;
Өтініш берушінің жасы. Жиырма жасқа дейін – 0
Отбасылық жағдайын. Үйленбеген – 8 балл; үйленген –
Тұрғын үйді жалдау тәсілі. Үйі жоқ – 0
Асырауындағы жандардың саны. Жоқтар – 0 балл; біреу
Несиелеу мүмкіндігі туралы соңғы технологияның шешімі мынада. Үміткер
Басқа жеке тұлғаның несие қабілетін бағалау сапасының скорингтік
Несиенің мақсаты (ақшалай қарызды беруде 0 баллдан көлікті
Мәмілені қаржыландыруда клиенттің қатысуы (қолма қол ақшамен 10%
Отбасылық жағдайы (ажырасқан жұбайлар үшін 0 баллдан, ал
Жасы (25 жасқа дейінгілерге 0 баллдан 65 жастан
Мамандығы (студенттер үшін 0 баллдан мемлекеттік қызметкелер үшін
Жұмыспен қамтылғандар (бір жылға дейінгілер 0 балл, ал
Таза жылдық табысы (9 мың евроға дейін –
Қозғалмайтын мүлікті иелену (үйді жалдап тұру – 0
Несие мерзімі (бір жылдан төмен – 140 баллдан
Банктің шотындағы сомасы (800 евродан төмен қалдық үшін
Егер потенциалды қарыз алушы 510 балдан жоғары жинаса,
VIP-клиенттердің несиелік қабілетін бағалау әдісі. VIP-клиент – бұл
Банк үшін ең маңызды клиент;
Банк мұндай клиентпен ұзақ мерзімді қатынастарды ұстауға мүдделі;
Оның төлем қабілетіешқандай күмән туғызбайды.
VIP-клиент ретінде келесі тұлғалар бола алады:
Банктің корпоративті клиенттерінің top-менеджерлері;
Банктің корпоративті клиенттерінің ірі акционерлері;
Жоғарыда аталған тұлғалардың жақын туыстары;
Банктің басқа да маңызды клиенттері.
VIP-клиент ретінде жеке тұлғаның статусын анықтау, бұл банк
1.4. Клиенттің несиелік қабілетін бағалаудың шетелдік тәжірибелері
Шетелде клиенттердің несиелік қабілеті туралы ақпараттар жинауға маманданған
Несиелер бойынша банктердің зиянға ұшырауының өсуіне біршама әсер
Несиелеудің барысындағы банктің зияз шегуіне әкелетін факторлар11
6-кесте
Ішкі факторлар 67% Сыртқы факторлар 33%
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі 22% Компанияның банкроттығы 12%
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлығы 5% Ұрлық / Алдау
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы
Қарыз алушының сәтсіздікке ұшырауын куәландыратын белгілерге: шоттағы айналым
Несиелерді қамтамасыз ету құнына, барлық несиелік құжаттардың дұрыстығына
Ең төменгі тәуекелі бар несиелер (жіктеуге жатпайтын несиелер);
Ең жоғарғы тәуекелі бар несиелер;
Шектеулі тәуекелі бар несиелер;
Ережеден шығу барысында берілген несиелер (стандартты емес несиелер)
Әр тәуекел кластарына өтелмеген тәуекелдер үшін, өтелмеген несиелердің
Несиелік тәуекелді төмендетудің ең басты тәсіліне – потенциалды
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік банктерінде
PARSER:
P – Person – потенциалды қарыз алушы туралы
A – Amount – сұрайтын немесе сомасының негіздемесі;
R – Repayment – несиені қайтару мүмкіндігі;
S – Security – қамтамасыз ету құралы;
E – Expediency – несиенің мақсаттылығы;
R – Remuneration – несиені беру тәуекелі үшін
CAMPARI:
C – Character – қарыз алушының беделі;
A – Ability – қарыз алушының беделін бағалау;
M – Means – несиеге деген қажеттілігін талдау;
P – Porous – несиенің мақсаты;
A – Amount – несие сомасының негізделуі;
R – Repayment – несиені қайтару мүмкіндігі;
I – Insurance – несиелік тәуекелден сақтандыру әдісі.
Американдық банктер тәжірибесінде потенциалды қарыз алушыларды дұрыс таңдай
Character (қарыз алушының сипаты;
Capacity (қаржылық мүмкіндігі);
Cash (ақшалай қаражаты);
Collateral (қамтамасыз етуі);
Conditions (жалпы экономикалық жағдай);
Control (бақылау).
Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның несиені қайтару қабілетін
Ақшалай қаражаты. Жалпы қарыз алушының алған несиені қайтаруының
Нақты ақшалар тасқыны;
Активтерді сату;
Қаржыларды тарту.
Көрсетілген көздердің кез келгені несиені қайтаруға арналған қаражаттың
Нақты ақшалардың жетіспеуі қарыз алушының қаржылық жағдайының нашарлығын
Нақты ақшалар тасқыны мынандай түрде анықталады:
Нақты ақшалар = Таза пайда + Амортизация тасқыны
Бұл формуланың артықшылығы – оның көмегімен несиелік қызметкер
Қамтамасыз етуі. Сондай-ақ банк қарыздың қамтамасыз етілуі, яғни
Экономикаылық жағдай. Несиеге деген өтінішті қарау барысында банк
Бақылау. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы соңғы факторға
Әлемдік банктік тәжірибеде несиелік тәуекелді бағалауда мынадай көрсеткіштер
Активтер сапасындағы коэффициенттер:
а) к1 = несие бойынша зияндар / Несие
ә) к2 = несие бойынша зияндар / Несиелердің
Екі коэффициент те (к1 және к2) банктердегі активтердің
Тәуекелге, шағылған маржа (RAM)
= Таза пайыздық табыс – Несие бойынша зиян
Активтер
Тәуекелге шағылған маржа (RAM – risk adjusted margin)
Таза пайыздық маржа
= Таза пайыздық табыс (NII)
(NIM) Активтер
Жалпы пайыздық маржа (RAM)
= Таза пайыздық табыс + Басқа да табыстар
Активтер
Проблемалық несиелер / Несиелердің жалпы сомасы.
Бір қарыз алушыға келетін несие / банктің меншікті
Халықаралық банктік тәжірибеде банктердің бір қарыз алушыға келетін
Банкпен тығыз байланысты қарыз алушыларға берілетін несиелер /
Банкпен тығыз байланысты қарыз алушыларға банктің құрылтайшыларын, директорларын,
Несиелердің қайтарылмауынан зиян шегу – кез келген банк
Американдық банктік тәжірибе несиелік процестегі проблемалық несиелерді анықтауда
Қарыз алушының тарихына байланысты «белгілер»:
Таяу арадағы қарыз алушының қаржылық тұрақсыздығы;
Қарыз алушы туралы ақпараттардағы алшақтық және қарама-қайшылық.
Қарыз алушының жетекшілері мен басқармасына қатысты «белгілер»:
Қарыз алушының серіктестерінің тұрақсыздығы;
Басшыларының моральдық сапасының төмендігі;
Серіктестер арасында, компанияны иеленушілер, отбасы мүшелері арасындағы билік
Басшылардың жиі ауысуы;
Басшылардың салмақсыздық мінезі;
Қарыз алушының басшысының несиелік процесті жеделдетуге банк қызметкеріне
Қарыз алушының өндірістік қызметін көрсететін «белгілер»:
Қарыз алушының жабдықтаушыларым мен сатып алушылар ортасының өзгеріссіз
Қарыз алушының өз алашақтарына жасайтын бақылауының әлсіздігі;
Қарыз алушы саласының сол уақыттарда проблемалық салаға жатуы;
Балансты жүргізудің қысқаруы, яғни актив және пассив баптарының
Несиелеуді ұйымдастыруға қатысты «белгілері»:
Қарыз алушының несиені сұраудағы нақты мақсатының болмауы;
Қарыз алушыда несиені қайтаруда анық бағдарламаның болмауы;
Несиені өтеудегі резервтік көздерінің болмауы;
Несие берілетін мақсатына қарыз алушы тарапынанн материалдық қамтамасыз
Қарыз алушының несиелік өтінішінің негізсіздігі;
Қарыз алушы несиені акционерлік капиталын кепілге бере отырып
Несиенің ең бастысы, өндіріске емес, айналыс аумағына бағытталуы;
Несиенің қайтару мерзімі жеткізікті негізделмеуі.
Белгіленген нормалардың ауытқу «белгілері»:
Қарыз алушының шаруашылық қызметі туралы есеп беру мәліметінің
Банк шоттарын жүргізу тәртібінің нормалардан ауытқуы;
Несиелеу шартының қайта қаралуы, несиенің қайтарылу схемасындағы өзгерістер,
Қарыз алушының шаруашылық-қаржылай көрсеткіштерінің жоспардағыдан немесе күтілетін көрсеткіштерден
Қарыз алушының есеп және бақылау жүйесіндегі ауытқуы.
Бұл аталған «белгілер» банкті сақтандара отыры, мерзімі өткен
Жаңа шарт несиені қайтару кестесіне бағытталып, банкпен қарыз
Бірінші кезеңде банк және қарыз алушы серіктестер ретінде
Егер қосымша жасалған келісім нәтиже бермесе, яғни қарыз
Бұл жерде оны бағалау нарықтық перспективаларды есепке алып
Борышқордың мүлкін тәркілеу туралы сот шешімінің орындалу жолында
Тіркелген мүлікті баспасөз беттеріндегі ауциондар арқылы сату.
Борышқордың үшінші бір тұлғадағы қаражаттарына тыйым салу.
Банкке тұрақсыз борышқордың мүлкін басқарушы тұлға ретінде мәртебе
Мерзімі өткен несиелермен жасалатын банк жұмысының нәтижесі борышқордың
ІІ. Коммерциялық банктерде қарыз алушының несиелік қабілетін
Несие алуға деген өтініш пен несиелік құжаттар пакетін
Несие алу үшін қарыз алушы банкке несиенің ақсаты,
Несие алу үшін қарыз алушы банкке келесідей құжаттарды
Несиеленетін шаралардың жоспарланған шығындары, несие өтелетін айналым активтерінің
Қарыз алушының қаржылық жағдайын және несиеге қабілеттілігін анықтау
Банк тәжірибесінде қолданған нысандар бойынша несиені өз уақытында
Қажет болған жағдайда банк сол орында алдын ала
Қарыз алушының несиелік қабілеті туралы ақпарат көздері болып
Қарыз алушымен келіссөз жүогізу;
Орындағы инспекция;
Қарыз алушының анкетасын және қаржы есебін талдау;
Жабдықтаушылар мен сатып алушылар жөнінде банктердің мәліметтері;
Басқа да сыртқы көздерден, Қ.Р.Ұ.Б. несиелік тіркелімдегі ақпараттарды
Несиелік келісім-шарт жасауға дейін, қарыз алушыдан арыз және
Несиелік қабілеттілігін талдаудың мақсаты – банкпен несиелеу мүмкіндігін
баптарына сәйкес қайтаруға қабілеттілігі мен несиелік салымдарының мақсатқа
Кәсіпорынның қызметіне талдау жүргізбестен бұрын банк келесідей жұмыстарды
Нақты бір кәсіпорынның қызметін зерттеу кезеңін белгілеу; материалдарды
Жұмыстың екінші кезеңіндегі сыртқы талдау өткізу кезінде әр
Үшінші кезеңде нағыз талдау жүргізіледі. Сандық өлшемдерді пайдалана
Кәсіпорынның несиелік қабілетін талдаудың негізгі міндеттері:
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
Қарыз алушының шаруашылық қызметінің тиімсіздігі салдарынан несие ресурстарын
Қарыз алушы кәсіпорынды оның тиімділігін көтеру бағытында қызметін
Несиелердің тиімділігін көтеру.
Несиелеу шарттарын талдау мыналарды білуді қажет етеді:
Бұрын болған несиелерін өз уақытында өтеу, берілген есептердің
Қарыз алушының бәсекеге қабілеті - өнімді өндіру және
Ірі ресурстарды пайдалану мақсаттарын;
Несие сомасын;
Несиені өтеуді. Бұл зерттеу материалды, құндылықтарды өткізу, берілген
Несиенің қамтамасыз етілуін, яғни банктің берілген несиеге, кепілге
Активтерді иеленуін (егер кәсіпорынның несиені қайтару үшін қажетті
Экономикалық кономикалық конъюктура жағдайларым мен даму перспективалары (ссуда
Талдау қарыз алушының бухгалтерлік және статистикалық есептерінен жинақталған
Кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін бағалаудың басты әдісі – оның
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және өтімділігін;
Айналым қаражаттарын және алған несиені пайдаланудың тиімділігін;
Барлық қарыз міндеттемелерді, несиенің сұралған сомасын қоса, өтімді
Шаруашылық айналымда меншікті айналым қаражаттарының болуын;
Кәсіпорынның табыстылығын (рентабельділігін) бағалау.
Қарыз алушы жеке тұлғаның несиелік қабілетін талдау
Қазіргі кезде екінші деңгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін
Тұтыну несиесінің мынадай түрлері қолданылуда:14
Автомобилдік несие;
Ұзақ мерзімді пайдаланылатын тауарлар сатып алуға берілетін несие;
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
Кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.б.)
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады: жиһаз; сантехника;
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында
Мысалға, Қазақстандағы жетекші банк – «ЦентрКредит» банкі АҚ
7-кесте. «ЦентрКредит» банкі АҚ тұтыну несиесінің түрлері мен
Тұтыну несиесінің түрлері
Автомобиль несиесі
№ Несиелеу шарттары Жаңа Ескі (пайдаланылған) Ұзақ мерзімді
1 Несие мөлшері Автомобиль құнының 80%-на дейін
500 000 АҚШ долларына дейін (егер қамтамасыз ету
2 Бастапқы жарна Автомобиль құнынан -20% 3
3 жылдан 5 жылға дейін жүрілген шетел көлігін
5 жылдан 10 жылға дейін жүрілген шетел көлігін
3 жылға дейін жүрілген ТМД елдерінің автокөлігін сатып
3 жылдан 5 жылға дейін жүрілген ТМД елдерінің
3 Несие мерзімі шетелдік автокөлік үшін 5
ТМД елдерінің автокөлігі үшін 3 жылға дейін 3
4 Несие валютасы АҚШ доллары немесе теңге АҚШ
Кестенің жалгасы
5 Несие үшін төлем Айына 1,5 % (АҚШ
6 Қамтамасыз ету түрі Сатып алатын автомобиль
Сонымен қатар, жоғарыдағы банктен тұтыну несиесін алуға қажетті
Қарыз алушының анкетасы;
Жеке куәлігі (көшірмесі);
СТТН (көшірмесі);
Соңғы 1 айға бөлініп көрсетілен жалақы және басқа
Жұмыс стажы туралы жұмыс орнынан анықтама.
Отбасы туралы анықтама (№ 3 форма).
Некеге тұрғандығын растайтын құжаттар (неке туралы куәлік,
Кепілге қоятын мүліктің құжаттары.
Келесі бір дамып отырған несиеге – ипотекалық несиені
Несие мөлшері: Жылжымайтын мүліктің бағалау құнының 85%- на
Бастапқы жарна: Жылжымайтын мүліктің бағалау құнынан 15%- на
Несие үшін төлем: айына : 1,3 %( АҚШ
Несие валютасы : АҚШ долл. немесе теңгемен
Несие мерзімі: 10 жылға дейін.
Қамтамасыз ету түрі: Пайдаланылатын немесе сатып алатын тұрғын
Жеке тұлғаның төлем қабілетін анықтау техникасы әр банкте
Қарыз алушының төлем қабілетін анықтау үшін мынадай көрсеткіштер
8- кесте. Қарыз алушы жеке тұлғаның төлем қабілетін
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
№ 1 2
1 Негізгі қарыз төлемінің айлық мөлшері (НҚАТ); Несиенің
2 Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің айлық мөлшері (СМАТ);
3 Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің
4 Таза табыс (ТТ) Жалпы табыс – салықтық
5 Нақты несиелік қабілеті (ННҚ) НҚСАТ / ТТ
Масалы: М.Е. Естаев деген азамат 360 000
Жоғарыдағы кестедегі көрсеткіштер көмегімен қарыз алушы М.Е. Естаевтың
НҚАТ теңге
СМАТ теңге
НҚСАТ теңге
ННҚ (не 85 %)
Сонымен қарыз алушымыз төлем қабілетті, яғни оған несие
Банк тарапынан бағалаушы – мамандар көмегімен осы пәтердің
1. Пәтердің тозу коэффициенті – Пәтердің нарықтық
2. алдағы уақытта пәтердің бағасының төмендеу тәуекелі
3. Пәтердің бағалау құны – Пәтердің нарықтық құны
4. Пәтердің кепіл құны – Пәтердің бағалау құны
Жеке тұлғаның несие қабілетін бағалау сұралатын теңгемен оның
Қызіргі таңда несиенің ең көп таралған түрлерінің бірі
«ЦентрКредит Банкі» АҚ-ның мысалдарынан ипотекалық несие бойынша бағдарламамен
Ипотекалық несиені мақсатқа және шартқа сай анықтап беру
несие бойынша ақпарат;
клиент бойынша ақпарат;
клиенттің қаржылық жағдайы.
Бірінші бөлімде – несие беретін банк қызметінің мәліметтері,
Бағдарламаның екінші бөлімінде – клиенттің мамандығы, оның жалдық
Үшінші бөлімде – клиенттің қаржылық жағдайында ағымдық және
Әдетте, банк ипотекалық несиені қозғалмайтын мүлікті сатып алу
Қазақстанның экономикалық жағдайының қазіргі шарттарына байланысты ипотекалық несиелер
Кепілдік ретінде банк әдетте, жұбайлардың ортақ жауапкершілігін, сонымен
Халықаралық тәжірибеде бөлшек сауда клиенттерін несиелендірудің құқықтық қағидаларының
Ипотекалық несиенің реттемесін рәсімдеу өтініштің келіп түсуінен басталады.
қарыз алушының несие қабілетін және төлем қабілетін тексеру;
несиелік шарттардың қорытындысы;
несиенің қамтамасыз ету туралы шарттарының қорытындысы.
Жеке тұлға түріндегі қарыз алушының несие қабілетін талдау
Қарыз алушының беделі, денсаулығы, білімі, жұмыс тәжірибесі, ұйымдастырушылық
қарыз алушының жеке белгілері: жасы, отбасылық жағдайы,
білімі: жоғары білімі туралы куәліктің көшірмесі, біліктілігі, тәуекелділікпен
арнайы білімі: кәсіптік (қызметтік) мақсаты, кәсіптік тәжірибесі, жұмысқа
денсаулық жағдайы: спортпен шұғылдануы.
жеке мүлігі: жылжымайтын мүлікті иемденуі, басқа да табыс
Қарыз алушының несие қабілетін бағалау екі негізгі әдіспен:
Сарапшылардың бағалауы негізінде қолданылған әдіс, банктер қарыз алушының
Баллдық жүйелерді пайдалану – бұл сараптық бағалауды қолданғаннан
Несие қабілетін анықтауда төмендегілер қажет:
Біріншіден, банктің тәуекелдерін төмендету және жұмысының тұрақтылығын көтеру
Екіншіден, шарт жасасу, жұмысты орындау және қызмет көрсету,
Демек, несие қабілеті – бұл қарыз алушының несиені
Қарыз алушының несие қабілетін талдаудың мақсаты оның өткен,
Қарыз алушының төлем қабілетінің талдауы бұл оның күнделікті
Банк ипотекалық несие сомасы туралы сұрақты қарастырған кезде,
Қарыз алушының ипотекалық несие алу үшін өтініші өз
А. Айлық табыстар:
салығы алып тасталған жалақы;
балаларға арналған пособиялар;
зейнетақы;
бағалы қағаздар және салымдар бойынша сыйақы;
басқа да табыстар.
В. Айлық шығыстар:
ағымдық шығындар;
сақтандыру бойынша жарналар;
ерте берілген несиелерге қызмет көрсету;
пәтерлік төлем;
басқа да шығындар.
Қолда бар табыс = А – В
Қарыз алушының қолда бар табысы мен айлық сомасы
Тұтыну несиелері бойынша несиелік тәуекелдердің баламалық жабу мөлшерін
К1
= Несиені өтеу төлемінің ең төменгі мөлшері
Қарыз алушының табысы
К2
= Қарыздың ең жоғарғы мүмкін мөлшері
Қарыз алушының табысы
Алынған коэффициенттерді қолдану, банк бағалайды: қарыз алушының нақты
Қолайлы қорытынды кезінде, банк ипотекалық несие шартының талаптарын
сомасы;
мерзімі;
қамтамасыз ету тәртібі;
сыйақы (мүддесі) мөлшерлемесі;
басқа да талаптар.
Ипотекалық несиені рәсімдеу кезінде үлкен көңілді несиенің құнына,
Банктің ипотекалық несие бойынша табысының ең төменгі мөлшерін
D=(S+M) ∙ K+R
Мұндағы:
D – несие бойынша табыс (пайыздық төлемдердің сомасы,
S – банктің тартылған ресурстарының нақты құны, жылдық
M – банк маржасы, жылдық %;
K – ипотекалық несиенің сомасы;
R – несие беру, қызмет көрсету және өтеу
Қарыз алушыдан несие беру туралы жазбаша өтініш
Кепілдіктерді беру тәртібі қазіргі Қазақстан Республикасының «Азаматтық Кодексіне»
Кепілдік жазбаша түрде беріледі. Кепіл беруші борышқор сияқты
Кепіл болушылық жеке тұлғаның банк алдындағы міндеттемесі ретінде
Банк несиені беру кезінде Кепілгердің және кепіл берушінің
9-кесте
№
Атауы Берілген несиелердің, олардың нарықтық құнының %-қ
1 Ақшалай қаражаттар 100 дейін
2 Тұрғын ғимараттар 50 дейін
Кестенің жалғасы
3 Өндірістік ғимараттар, құрылыстар, ауылшаруашылықтарын қоса 30 дейін
4 Нақты дебиторлық қарызды өндіріп алу бойынша 50
5 Мүліктік басқа да талаптар мен құқықиар 40
6 Кеңселер, дүкендер, сауда павильоны, салондар, мейманханалар, кафелер,
7 Автокөліктер:
Отанда өндірілген, пайдалану мерзімі екі жылдан аспауы тиіс
- Шетелдік үш жылдан аспауы
40 дейін
50 дейін
8 Мемлекеттік бағалы қағаздар 80 дейін
Ипотекалық несиелендіру әрқашан жылжымайтын мүлік ипотекасы кепілімен қамтамасыз
Ипотеканың дамуы меншік иесінің кепіл құралынсыз жүзеге асуы
Мүлік (жылжымайтын және жылжыйтын) кепілі өз алдына мынаны
Кепіл шарттың тіркелгендігі туралы есептелінеді, егер:
Оған кепіл тізілімінің ортақ № (коды) берілсе;
Тиісті ресімделген көшірмелер ортақ кепіл тізілімін ұстаушы кепіл
Кепіл туралы шарттың субъектілері болып:
Кепіл (кепіл беруші және кепіл ұстаушы) туралы шарттың
Тіркеуші орган.
Ипотекамен қамтамасыз етілген шарт жазбаша және нотариалды түрде
Салынған мүлікті иеліктен шығарудан міндеттеме бойынша қарызды
Мүлікті жалға беруге тапсыру;
Мүлік ауыртпалығына жаңа қарыздар және т.б.
Екі түрлі кепіл түрлерін ажыратады:
Кепіл кепіл берушіде қалуы мүмкін;
Кепіл құралы кепіл ұстаушының иеленуінің өкіліне тапсырылуы мүмкін.
Кепілдің бірінші түрі ең көп тараған.
Кепіл кезінде кепіл ұстаушыға мүлікті қалдыруда соңғысының құқығы:
кепіл құралының тағайындалуына сәйкес оны пайдалану және
Кепіл құралды иеліктен шығарып оны кепілмен қамтамасыз
Сол уақытта кепіл ұстаушы кепіл құралының толық құнын
Табиғи жағдайда шарттың аяқталуы, бұл кепілмен қамтамасыз етілген
Міндеттеме жарым- жартылай орындалған жағдайда кепіл құралы міндеттеменің
Енді «ЦентрКредит Банкі» АҚ-ның өтініш білдірген
Иванова О.С. азаматшасы сомасы 1 668 000 теңге
Бағалау компаниясының мәліметтері бойынша берілген пәтердің нарықтық құны
Қарыз алушының жалақысы 65 000 теңге. Несие бойынша
Бұл сұрақты несие комитетінде қарастырылғаннан кейін Иванова О.С.
Қарыз алушы заңды тұлғаның несиелік қабілетін талдау
«ЦентрКредит Банкі» АҚ-на қарыз алушы «ХХХ» ЖШС 100
Берілген қарыз алушыға 1997 жылдан бері банкте қызмет
Берілген банкте клиенттің берікті несиелік тарихы бар. Қазіргі
10-кесте. Қазіргі міндеттемелер
Компанияның атауы Банктің атауы Несие сомасы Несие мақсаты
«ХХХ» ЖШС «ЦКБ» АҚ 7000000 теңге Несиелендіру лимиті
«ХХХ» ЖШС «ЦКБ» АҚ 123000 АҚШ $ Кепілдік
Қазіргі қаржыландыру бойынша кепіл ретінде қамсыздандыруларға кіретіндер: автокөлік
Кепілдікті ұсыну лимитін белгілеу туралы келісімде алдын ала
Айналым капиталын толықтыру үшін сомасы 8 500 000
Айналым капиталын толықтыру үшін 30 000 АҚШ долларын
Қазіргі таңда несиелендіру лимиті бойынша барлық 7 000
Жалпы несиелік қарыз 19 610 000 теңге құрады.
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жөнінде тұрақты деп айта
Клиент өтініш білдіреді:
Кепілдік бойынша лимит ашу. Берілген лимит қарыз алушыға
Айналым қаражаттарын толықтыру үшін несиелендіру лимитін ашу, тапшылық
күйдіргіш сода мен хлорлық аммонийді сатып алу кезінде;
техникалық йодты сатып алу кезінде;
қызылмия кстрактін сатып алу кезінде;
агролюкспен жасалған шарт бойынша генераторларға техникалық қызмет көрсету.
Несие желісін ашу. Қарыз алушы ақпан айында балалар
балалар спорттық мектеп-интернаты мен екі тұрғын үй кешенінің
бірінші тұрғын үй кешенін өңдеуге және пайдалануға өткізу;
екінші тұрғын үй кешенін өңдеуге және пайдалануға өткізу.
Берілген несиелер бйынша қамсыздандыру ретінде келесілер кіреді:
жер телімі бар тұрғын үй, Алматы қ-сы, Игишев
үнемі жер пайдалану құқығы бар шеберхана. Әуезов к-сі,
жерасты тұрғын үй. Әуезов к-сі, 175 үй.
Несиелік комитеттің шешімімен «ХХХ» ЖШС-нің үш түрлі қызметті
«ХХХ» ЖШС жобасы бойынша сараптау қорытындысы
Жобаның негізгі көрсеткіштері:
Қаржыландыру инструменті Несиелендіру лимиті Кепілдік бойынша лимиті Несиелік
Жобаның мақсаты Айналым қаражаттарын толықтыру Төлем кепілдігін алу
Лимит сомасы 100 000 75 000 220 000
Лимит мерзімі 24 ай 24 ай 36 айға,
Сыйақы ставкасы 16% 6% 16%
11-кесте
Қамтамасыз етудің Қамтамасыз етудің нарықтық құны Төмендеу коэффициенті
Жер телімі бар тұрғын үй, Алматы қ-сы, Игишева
Үнемі жерді пайдалану құқығы бар шеберхана. Әуезов к-сі,
Жер асты тұрғын үй. Әуезов к-сі, 175, А.А.Садықовқа
Барлығы 631 377
441 964
Мына қорытындыны дайындау кезінде алынған ақпарат көздері: қарыз
Бөлім 1. Қарыз алушының компаниясы туралы ақпарат.
1. Құрылу тарихы
Орналасқан жері және тіркеу күні: 03.12.1991 жылы алғашқы
Заңды мекен-жай ы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Игишева
Қарыз алушының ұйымдық-құқықтық мәртебесі: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік.
Жарғылық қордың (жарияланған, төленген) мөлшері: 5 400 000
Негізгі құрылтайшылар және олардың жарғылық капиталындағы үлесі:
12-кесте
Құрылтайшының аты-жөні Жарғылық капиталының үлесі
Тамендаров Ф.Ф. 5 400 000 100%
Банктегі есеп айырысу шоты: «ЦентрКредит» банкі АҚ-да 19.03.1997
Есеп айырысу бойынша айналым:
13-кесте
Кезең Дебет (теңге) Кредит (теңге)
2004 ж. 152 057 344,90 163 182 050,84
01.01.05-20.04.05 44 473 127,10 34 407 027,46
Үш ай ішіндегі орташа айлық қалдықтары: 1 693796,66
Банктің операциондық табысы:
2004 жылы – 1 724 651,22 теңге шотта
01.01.05-20.04.05 ж. – 232 877,22 теңге
2. Компания басшылары туралы мәлімет:
14-кесте
Лауазымы Аты-жөні Білімі Компаниядағы жұмыс стажы
Директор Тамендаров Ф.Ф. Жоғары Құрылған сәттен бастап
Бас бухгалтер Мансуров Н.М. Жоғары Құрылған сәттен
3. Қарыз алушының меншігінің құрылымы
Тамендаров Ф.Ф. «ХХХ»
Қарыз алушының сөзіне сенсек, сонымен берге компанияның тең
4. Компания қызмет бағыттарының түрлері (2006 жылғы мәліметтеріне
15-кесте
Қызметінің түрлері Әр қызмет түрінен түскен түсім Әр
Тауарларды өткізу 92 914
72 %
Қызмет көрсету 36 777
28 %
Барлығы 129 691 15 912 100 %
5. Қарыз алушының және үлестес компанияның несие тарихы:
16-кесте
Өтелген міндеттемелер (несиелер, кепілдіктер, аккредитивтер және т.б.)
Компанияның атауы Банктің атауы Несие сомасы Несиенің мақсаты
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 26 400
АҚШ $ Төлем кепілдігі 7 % жылдық 10.05.02
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 25 200 АҚШ
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 50 400 АҚШ
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 50 840 АҚШ
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 73 800 АҚШ
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 7,750,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 3,500,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 3,800,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 73 800 АҚШ
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 2,000,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 6,000,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 5,000,000 теңге Айналым
«ХХХ» ЖШС «ЦентрКредит» банкі АҚ 35 100 АҚШ
Қазіргі қаржыландыру бойынша кепілдікпен қамтамасыз етуі ретінде кіретін:
Көлік құралдарын кепілдікке салу (екі КамАЗ), кепіл құны
Жер телімі бар тұрғын үйді кепілдікке салу, кепіл
Шеберхананы кепілдікке салу, кепіл құны – 188,013$.
Кепілдікті ұсыну лимитін белгілеу туралы келісімде алдын ала
Айналым капиталын толықтыру үшін несие сомасы 8,500,000 теңге
Айналым капиталын толықтыру үшін 30,000 АҚШ$ 28.04.06-02.07.06 жылға
Қазіргі таңда несиелендіру лимиті бойынша барлық 7,000,000 теңге
Несиелендіру лимитін қызмет ету кезеңі езінде 751 462,93
Сыйақыны кешіктіру шоттары арқылы өтеуге рұқсат етілді: 1-2
Жалпы несиелік қарыз 19 610 000 теңге құрайды,
Бөлім 2. Қарыз алушының қаржылық қызметін талдау
18-кесте. Қарыз алушының қаржылық жағдайын бағалау
Көрсеткіш 01.01.05 01.01.06 %-қ өзгер-р 01.04.06 %-қ өзгер-р
А К Т
Бөлім 1. негізгі құралдар және басқа да айналымнан
Негізгі құралдар және күрделі қаржы жұмсау 7 764,0
Ұзақ мерзімді қаржы жұмсау
0,0
0,0
0,00
Басқа да айналымнан мыс активтер
6 233,0
5 489,0
0,00
Бөлім 1. бойынша жиынтық 7 764,0 13 305,0
Бөлім 2. Ағымдағы активтер
Ақшалай қаражаттар 1 596,0 11 126,0 597 %
Дебиторлармен есеп айырысу 16 045,0 12 940,0 -19
Кестенің жалғасы
Босалқы қор және шығындар 8 707,0 4 947,0
Басқа да активтер
744,0 0 % 744,0 0 % 744,0
Бөлім 2. бойынша жиынтық 26 348,0 29
Б А Л А Н С 34 112,0
П А С
Бөлім 1. Меншікті капитал
Меншікті қаражат қоры 5 400,0 5 400,0 0
Бөлінбеген пайда 2 911,0 4 111,0 41 %
Басқа да меншікті қаражат көздері 507,0 507,0
507,0
507,0
Құрылтайшылық капиталы
5 825,0
468,0
80 158,00
Бөлім 1. бойынша жиынтық 8 818,0 15 843,0
Бөлім 2.Тартылған қаражат
Ағымдағы (қысқа мерзімді) міндеттемелер 25 294,0 27 219,0
Соның ішінде:
Банк несиелері
9 143,0
11 000,0 20 % 11 000,00
Кредиторлық қарыз 25 294,0 18 076,0 -29
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Бөлім 2. бойынша жиынтық 25 294,0 27 219,0
Б А Л А Н С 34 112,0
Түсініктеме:
Валюта балансы 01.04.2006 жылы 111 793 мың теңгені
Баланс активіне шығарылған пайда және таза пайда арқылы
Валюта балансындағы негізгі құралдар 91%-ті, ал ағымдағы активтер
Пассив балансындағы меншікті капитал 82%, ал қарыз қаражаттары
Қарыз қаражаттары ретінде банк несиесі 54%, жабдықтаушыларымен есеп
Барлық міндеттемелер ағымдағы болып табылады.
19-кесте. Негізгі құралдарды ажырату кестесі 01.04.2006 ж. (мың
Атауы Бағасы Меншік иесі Сатып алу
Жер асты және жер телімі бар шеберхана. Әуезов
Қараша 2003ж. Қазіргі лимит бойынша кепіл және кепіл
Тұрғын үй. Игишева к-сі, 61 үй. 28 325
Жер 9 147 Қарыз алушы 2005ж Аумағы
Қондырғы ГРД-10 2 701 Қарыз алушы
КамАЗ-5220 автокөлігі 2 120 Қарыз алушы
Қазіргі жоба бойынша ұсынылмайды, бірақ қазіргі лимит бойынша
КамАЗ-522120
автокөлігі 1 640 Қарыз алушы
Қазіргі жоба бойынша ұсынылмайды, бірақ қазіргі лимит бойынша
Офистік жиһаз 611 Қарыз алушы
Барлығы 101 398
20-кесте. Дебиторлық қарыздарды ажырату кестесі 01.04.2006 ж. (мың
Дебитор Сомасы Пайда болу күні Өтеу күні
«Электроцинк» АҚ 2 288,52 Қазан 2004ж.
44,5 Қызылмия экстракті үшін
«Қазцинк» АҚ 1 586 Ақпан 2005ж. 2006
«Ал-Таг» АҚ 1 232,50 Қазан 2004ж.
24,1 Қызылмия экстракті үшін
Басқадай 123
Барлығы 5 107
100
21-кесте. Кредиторлық қарыздарды ажырату кестесі 01.04.2006 ж. (мың
Кредитор Сомасы Пайда болу күні Өтеу күні
Xingjian Tianye Foreign Trade CO LTD 5 109
«ЦентрКредит» Банкі АҚ АҚФ 7 000 Тамыз 2004ж.
Кестенің жалғасы
«ЦентрКредит» Банкі АҚ АҚФ 4 000 Ақпан
«ЦентрКредит» Банкі АҚ АҚФ 4 210 Наурыз 2006ж.
Барлығы 20 310
100
23-кесте. Қолма-қол ақша қозғалысы туралы есеп беру
Көрсеткіштер 2005 ж. 2006 ж Өзгертулер %
1. Операциондық қызметтегі ақшалай қаражаттардың қозғалысы
1.1. Ақшалай қаражаттардың келіп түсуі 117 340,3 17
Өмімді өткізуден (жұмыс, қызмет көрсету) алынған табыс (түсім)
Алынған аванстар
4 201,0 0 %
Пайыздар
Девиденттер
Басқадай түсімдер 0,0 0,0 0 %
1.2. Ақшалай қаражаттардың шығуы 122 778,3 16 034,5
Жеткізушілермен, мердігерлермен есеп айырысу 116 151,6 14 402,0
Жалақы бойынша есеп айырысу 1 592,6 232,5 -85
Әлеуметтік сақтандыру және зейнетақымен қамтамасыз ету қорларына аударылатын
Салық ьойынша төлемдер 1 375,9 449,5 -67 %
Несие бойынша төлемдер 799,0 296,0 -100 %
Берілген аванстар
Басқадай төлемдер 2 408,2 573,0 -76 %
Операциондық қызметтің нәтижесінде ақшалай қаражаттардың көбеюі (+), азаюы
2. Инвестициялық қызметтегі ақшалай қаражаттардың қозғалысы
2.1. Ақшалай қаражаттардың түсуі: 0,0 0,0
Негізгі құралдарды өткізуден
Материалдық емес активтерді өткізуден
Қаржылық инвестицияларды өткізуден
Басқадай түсімдер
2.2. Ақшадай қаражаттардың шығуы:
Негізгі құралдарды сатып алуы
Материалдық емес активтерді сатып алуы
Қаржылық инвестицияларды сатып алу
Басқадай төлемдер
Инвестициялық қызметтен (+,-) алынған таза ақшалай қаражаттардың сомасы
3. Қаржылық әрекеттегі ақшалай қаражаттардың қозғалысы
Кестенің жалғасы
3.1. Ақшалай қаражаттардың түсуі: 48 375,0 6 000,0
Акцияларды және басқа бағалы қағаздарды шығару
Банк несиелерін алу 42 550,0 6 000,0
Басқадай түсімдер
3.2. Ақшадай қаражаттардың шығуы: 33 407,0 9 500
Банк несиелерін өтеу 33 407,0 4 143,0
Меншік акцияларын сатып алу
Девиденттерді төлеу
Басқадай төлемдер
Қаржылық қызметтен (+,-) алынған таза ақшалай қаражаттар 14
Есептік кезеңнің басындағы ақшалай қаражаттар 1 596,0 11
Есептік кезеңнің соңындағы ақшалай қаражаттар 11 126,0 269,0
24-кесте. Өтімділікті талдау
Атауы 01.01.06 ж. Түзетілген 01.09.06 ж.
1. Өтімділік коэффициенті:
Өтеу коэффициенті
Шапшаң өтімділік коэффициенті 109 %
91 %
51 %
31 %
2. Қаржы левередж коэффициенті:
Барлық борышқорлық міндеттемелер мен (қысқа және ұзақ мерзімді)
Барлық борышқорлық міндеттемелер мен меншікті капиталдың ара қатынасы
1,72 %
0,63 %
1,72 % 0,18 %
0,22 %
Іскерлік коэффициенті:
Дебиторлардың айналымдылық коэффициенті, күн.
Кредиторлардың айналымдылық коэффициенті, күн.
ТМҚ айналымдылық коэффициенті, күн. 42,3 %
76,6 %
21,4 %
23,4 % 149,4 %
390,8 %
127,6 %
Пайдалылық коэффициенті:
Жалпы пайда маржасы
Таза пайда маржасы 6,86 %
1 % 15,02 %
12,71 % 41,41 %
23,91 %
44,3 %
Бөлім 3. Жобаның қысқаша мінездемесі
1. Жобаның маңызы және мақсаты:
1.1. 75 000 АҚШ доллары сомасында кепілдеме лимитін
Қазіргі таңда 19.03.2007 жыл мерзімге дейін 123 000
Қарыз алушы қазіргі лимит сомасын 75 000 АҚШ
Қазіргі кезде қарыз алушы мен XINJIANG TIANYE FOREIGN
Шарт бойынша төлем талабы банктік төлем кепілдемесіне қарсы
Қарыз алушы бір мезгілде күйдіргіш соданы 360 тонна
100 000 АҚШ доллары сомасында несиелендіру лимиті
Қазіргі таңда 19.08.2006 жылыға дейінгі 7 000 000
Қарыз алушы қазіргі лимит сомасын 100 000 АҚШ
Несиелендіру лимиті айналым қаражаттарын толықтыру үшін қажет, оның
XINJIANG TIANYE FOREIGN TRADE Co LTD (Қытай) жасалған
Қарыз алушы шарт бойынша күйдіргіш соданы, хлорлық амонийді
360 тонна күйдіргіш соданы жеткізіп беру үшін 3
90 хлорлық амонийді жеткізіп беру үшін 1 170
Қытайдың «Қазцинкке» (Өскемен) дейін тауарды жеткізу 10 күнге
Қытайдан Қадамжай зауытына дейін тауарды жеткізу 20 күнді
«Агролюкс» ЖшС-нің келісім шарты бойынша шығындар.
Қарыз алушы келісім шарт бойынша «Агролюкс» ЖШС-мен
Сондай-ақ қазіргі таңда техникалық йодты сатып алу мен
Келісім шарт бойынша Guneykaya B.V. фирмасы (Түркменстан) техникалық
4. Қызылмия экстрактін өткізу пайдаланылған келісім шарт бойынша
Қарыз алушының айтушының айтуынша, шын мәнінде қарыз алушы
200 000 АҚШ доллары сомасында 36 айға негізгі
Мақсаты: Спорттық балалар интернат мектебін және екі тұрғын
25-кесте. Қаржылық қайтарымдылығын қамсыздандыру
Қамсыздандыру түрі Қамсыздандырудың нарықтық бағасы Төмендету коэффициенті Қамсыздандыру
Жер телімі бар тұрғын үй. Алматы қ-сы, Игишев
Тұрғын үй, жеті бөлмеден тұрады. Көлемі 335,6 кв.м.,
Жер телімі, жалпы көлемі – 0,0796 га жеке
Салынған жылы: 1984 ж..
Меншік иесі: Н.М.Мансуров.
26-кесте.
Қамсыздандыру түрі Қамсыздандырудың нарықтық бағасы Төмендету коэффициенті Қамсыздандыру
Үнемі жерді пайдалануға құқығы бар шеберхана: Әуезов к-сі,
Иеленуші: А.А. Садықов.
Сипаттамасы: Үш қабатты ғимарат, орналасқан жері - Әуезоа
Салынған жылы: 1970 ж. 1-2 қабаттарында орын алған.
Орын алатын ғимараттың жалпы аумағы – 397 кв.м.,
Мүліктің бағалауын «ВСС» ЖШС жүргізді. Бағалау құны нарық
27-кесте.
Қамсыздандыру түрі Қамсыздандырудың нарықтық бағасы Төмендету коэффициенті Қамсыздандыру
Жерасты тұрғын үй, Әуезов к-сі, 175 үй 94
Аумағы: 199,0 кв.м.
Салынған жылы: 1970 жылы.
Иеленуші: А.А. Садықов.
Түйіндеме
Жағымды жақтары:
Берілген бизнестегі жұмыс тәжірибесі. Қарыз алушы нарықта 1991
Қарыз алушы 1997 жылдан бері «ЦентрКредит» банкі клиенті
Қарыз алущыдан банк табысы операциондық қызметпен қатар, кепілдіктер
Мәліметтердің түзетілуін есептей отырып, қарыз алушы бизнеске 82%
Қызментінің дұрыс үлгілі, тауарды жеткізушілермен, сатушылармен жасалған келісім
Қаржыландырылатын жобаның 56% қарыз алушының өзінің қаржаты есебінен
Қамсыздандыру кепілі өтімді және жеткілікті.
Негізгі шешімдер:
Балашақ ынтымақтастықты және қамсыздандыру кепілінің жеткіліктілігін есепке ала
«ХХХ» ЖШС-ке сомасы 220 000 АҚШ долларын 37
қамсыздандыру ретінде қабылдау: жер телімі бар тұрғын үй.
Ай сайын негізгі қарызды өтеу, 12 айға төлемді
Жобаны қарастырғаны үшін 40 000 теңге сомасында комиссияны
«ХХХ» ЖШС-ке сомасы 100 000 АҚШ долларын 24
қамсыздандыру ретінде қабылдау: жер телімі бар тұрғын үй.
Несиелендіру литмиті мен кепілдікті ұсыну лимитін алдын ала
Жобаны қарастырғаны үшін 24 000 теңге сомасы көлемінде
«ХХХ» ЖШС-ке сомасы 75 000 АҚШ долларын 24
қамсыздандыру ретінде қабылдау: жер телімі бар тұрғын үй.
Несиелендіру лимиті мен кепілдікті ұсыну лимитін алдын ала
ІІІ. Несиелік бюро – қарыз алушының несиелік қабілетін
Несиелік бюроны құрудың ролі мен шетелдік тәжірибелер
Банктік дағдарыстар жүйесінің пайда болуы және дамуы көптеген
Бұл мектептің негізін қалаушылар банктік дағдарыстарының пайда болуын
Дж. Акерлоф бірінші болып нарықтардың талдауын жасау арқылы
Бұл теорияның тағы бір өкілі Дж. Стиглиц .
Соңғы жылдары қаржы нарығында ақпараттық асимметрияның елеулі көбейгендігін
дамушы елдердегі экономика мөлдірлігінің жетіспеушілігі және сәйкес ақпраттарды
Ақпараттық асимметрия мәселелерін шешу экономикалық агенттердің, экономика салаларының
Халықаралық тәжірибе, қарыз алушы мен несие беруші арасындағы
Біріншіден, несиелік бюро қарыз алушы туралы банктердің мағлұматтар
Екіншіден, несиелік бюро ақпараттарды іздеу кезінде банктер өз
Үшіншіден, несиелік бюро қарыз алушы үшін өз алдына
Несиелік бюро несие берушілердің өздерінің құрамындағы немесе мекемелеріндегі
Несиелік бюро несие берушіге қажетті ұсынылатын несиенің түрінен
Көптеген дамыған мемлекеттерде несиелік бюролардың тарихы бір он
Несиелік бюроның жұмыс істеуінің негігі мемлекеттер бойынша қатты
Басқа елдерде несиелік бюро қарыз алушының өз міндеттемелерін
Осындай қызмет көрсету аумағындағы елдер бойынша және капиталдың
90 жылдарында несиелік бюролардың қызметін ғаламдандыру тенденциясы көрініс
Несиелік бюро жаппай ақпараттық асимметрия мәселелерін шешуде өзінің
Мысалы, АҚШ-та несие қабілетін ең анық бағалау туралы
үкім шығарушылығы берілмейтін ақпараттар. Австралияда мұндай мерзімді 5
Германиядағы банктер жеке тұлғалар туралы ақпараттарды SCHUFA-ға жіберудің
Көптеген елдерде жеке тұлғалардың саяси көзқарасы, олардың нәсілдік,
Ірі несиелік бюролар есеп беру стандарттарымен қатар, мысалы,
Несиелік бюролармен қатар көптеген елдерде өзінің қызметін орталық
Несиелерді мемлекеттік тіркеу институттары 20 ғасырда экономикалық өмірді
Несиелерді мемлекеттік тіркеу бойынша бірінші орган Германияда 1934
Біршама елдерде мысалы, Боливияда, Бразилияда, Чилиде банктер
Кейбір елдерде мұндай стандарттар несиенің сапалығына байланысты түрленеді.
Көптеген елдерде мемлекеттік тіркеу институтына жіберілетін банк есептемелері
Несиелерді мемлекеттік тіркеу институттарындағы жиналған ақпараттардың көлемінің әсер
Несиелік бюролар және несиелерді мемлекеттік тіркеу институттары дамыған
Сөйтіп, статистикалық зерттеулер дәлелдеп отыр: несиелік портфельдің сапасы
Қазақстан Республикасында несиелік бюроларды құрудың ерекшеліктері
Дамушы және экономикасы өтпелі мемлекеттер үшін ақпараттық асимметрия
Экономикасы өтпелі елдердегі ақпараттық асимметрия мәселелерін шешу, ең
Қарыз алушылар туралы әртүрлі ақпараттарды шоғарландыратын және ерікті
Ақпараттық асимметрия мәселелерін шешу үшін институционалдық қоры –
Қазақстан, басқа көптеген нарығы дамып келе жатқан елдердегідей
Қазіргі жағдайда Қазақстанда несиелік бюроны ұйымдастыру арман емес,
ЮСАИД Қазақстанның несиелік бюро мекемесі бойынша жұмысын қаржыландырады.
«Несиелік бюро және несиелік тарихты қалыптастыру туралы» заң
Қазақстан Республикасының заңы. Қазақстан Республикасындағы несиелік бюролар және
Осы заң Қазақстан Республикасындағы несиелік тарихты қалыптастырудың құқықтық,
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Осы заңда мынандай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
несиелік тарихтың деректер базасы – Қазақстан Республикасының заңдарында
ақпарат берушінің несиелік тарихтың деректер базасын жасауға және
ақпарат беру және несиелік есептерді алу туралы шарт-
ақпарат- несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне
несиелік тарих – несиелік тарих субъектісі туралы ақпарат
несиелік бюро – несиелік тарихты қалыптастыруды, несиелік есептер
несиелік есеп- несиелік тарихтағы ақпаратты толық немесе ішінара
несиелік есеті алушы – несиелік есепті алуға құқығы
ақпарат беруші – несиелік бюроға ақпарат беруші жеке
несиелік есепті беру – несиелік бюроның несиелік тарихтағы
жазбаша ұйғырым – анықталған кемшіліктерді белгіленген мерзімде жоюға
несиелік тарих субъектісінің келісімі – Қазақстан Республикасының заңдарында
несиелік тарих субъектісі - өздеріне қатысды несиелік тарих
уәкілетті орган – қаржы рыногын және қаржылық ұйымдарды
шартты және ықтимал міндеттемелер- орны жабылмағкан аккредитивтер
несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне қатысушылар
несиелік тарихты қалыптастыру – несиелік бюро осы Заңға
2-бап. Қазақстан Республикасының несиелік бюролар және несиелік тарихты
1. Қазақстан Республикасының несиелік бюролар және несиелік тарихты
2. Осы Заң несиелік тарихты қалыптастыру және
3. Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы
3-бап. Несиелік тарихты қалыптастыру және ақпаратты пайдалану принциптері
Несиелік тарихты қалыптастыру және ақпаратты пайдалану мына
1) несиелік тарих субъектісі келісімінің болуы;
2) барлық несиелік тарих субъектілерінің теңдігі;
3) ақпаратты, несиелік тарихтың деректер базасын және ақпараттық
4) ақпараттың құпиялылығы;
5) несиелік тарихтың деректер базасын және тиісті ақпараттық
6) азаматтардың жеке өміріне қол сұғылмауы, азаматтардың және
2-тарау. Несиелік бюролардың қызметі және несиелік тарихты қалыптастыру
4-бап. Несиелік бюролардың қызметін реттеуді, юақылауды және қадағалауды,
1. Несиелік бюролардың қызметін және несиелік тарихты қалыптастыруды
2. Уәкілетті органның құзіретіне:
1) осы Заңға сәйкес несиелік бюролардың қызметі мәселелері
2) несиелік бюролар қызметін жүзеге асыру құқығына лицензиялар
3) Қазақстан Республикасының несиелік бюролар және несиелік тарихты
4) Қазақстан Республикасының несиелік бюролар және несиелік тарихты
5) несиелік бюроларға (және олардың лауазымды адамдарына) санкциялар
6) несиелік бюролардың қызметіне, соның ішінде несиелік
3. Ақпараттандыру саласында мемлекеттік саясатты іске асыруды
3-тарау. Несиелік бюроларды құру, олардың қызметін жүзеге асыру
6-бап. Несиелік бюролар және олардың құрылтайшылары
1. несиелік бюролар Қазқстан Республикасының заңдарына сәйкес құрылатын
2. Қазақстан Республикасында жеке және заңды тұлғалар
3. несиелік бюроқызметін жүзеге асыру құқығына лицензияны уәкілетті
7-бап. Несиелік бюролар жүзеге асыратын қызмет түрлері
1. Несиелік бюролар қызметінің негізгі түрлері несиелік тарихты
2. Несиелік бюро қызметінің қосымша түрлеріне:
1) несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне
2) несиелік бюроның қызметіне қатысты арнаулы әдебиетті және
3) несиелік тарихты қалыптастыру және оны пайдалану жүйесіне
4) несиелік тарих субъектілерінің несие қабілеттілігін олар әзірленген
5) маркетингтік және статистикалық зерттеулер жатады.
3. несиелік бюролар осы бапта көзделмеген кәсіпкерлік қызмет
9-бап. Лицензия алуға қажетті құжаттар және оларды қарау
1. Лицензиат несиелік бюроның қызметін жүзеге асыру құқығына
1) лицензия беру туралы өтініш;
2) заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат
3) белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркеуден өткен құрылтай құжаттарының
4) уәкілетті орган несиелік бюроның қызметін қамтамасыз етуге
5) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген лицензиялық алымның
2. Несиелік бюроның қызметін жүзеге асыру құқығына
10-бап. Несиелік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия
Несиелік бюроның қызметін жүзеге асыру құқығына лицензия
Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес субъектілердің осы санаты
осы Заңның 9-бабында көзделген талаптар сақталмаған;
өтініш берушіге қатысты оның қызметінің осы түрімен шұғылдануына
13-бап. Несиелік бюроның лицензиясын қайтарып алу
Уәкілетті орган мынандай негіздемелердің бірі бойынша:
лицензиардың лицензияның қолданылуын тоқтата тұруына негіз болған
лицензияның қолданылуы соңғы он екі айдың ішінде бірнеше
лизензиаттың жүзеге асыруға лизенциясы бар қызмет
лизензиаттың кәсіпкерлік қызметі тоқтатылса;
лицензиат лицензия алу кезінде көрінеу жалған ақпарат
4-тарау. Несиелік тарихты қалыптастыру және пайдалану жүйесіне қатысушылардың
16- бап. Несиелік бюроның құқықтары
Несиелік бюро:
ақпарат берушілермен ақпарат беру және несиелік есептерді алу
ақпарат берушілерден несиелік тарих субъектісінің өзі туралы мәліметтерді
Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған тәртіппн филиалдар мен өкілдіктер
Қазақстан Республикасының заң актілерінде және осы Заңеа сәйкес
17-бап. Несиелік бюроның міндеттері
Несиелік бюро:
несиелік тарихты қалыптастыруды жүзеге асыруға;
несиелік тарих субъектісінің келісімін алғаны туралы растау болған
осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, несиелік тарихтағы ақпаратты
егер алушыға берілген несиелік есепте, несиелік бюро қызметкерлерінің
несиелік тарих субъектісінің өтігіші бойынша оған несиелі тарих
несиелік есепті беру туралы сауал Қазақстан Республикасының заңдарында
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз қызметі туралы есеп
тиісті негіздемелер болған кезде қайта ресімделуге немесе нақтылануға
ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелерді Қазақстан Республикасының
ақпарат беру және несиелік есептерді алу туралы шартта
Қорытынды
Мен, диплом жұмысымда банк клиенттерінің несие қабілеттерін бағалап,
қарыз алушының «беріктілігі», бұл арқылы бұрын алынған
қарыз алушының «қабілеттілігі» негізінде несие қабілетінің өнімін өндіреді;
қарыз алушының «табысы». Банк табысының деңгейі несиелеу кезіндегі
несие «сомасы». Бұл баланс өтімділігін, яғни меншік капитал
несиені «өтеу». Несиенің қайтарымдылығы материалдық құндылықтарды өткізуден,
несиені «қамтамасыз ету», яғни банктің қабылданған жарғысы
Банк несиелік келісімшарттың орындалуына, қарыз алушының алған несиені
Несиелік бюро несие берушілердің өздерінің құрамындағы немесе мекемелеріндегі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы бөлім).
«Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңы № 281 –
«Банкроттық туралы» ҚР Заңы № 67-1 21.01.97
«Банктер және банк қызметі туралы» ҚР Президентінің Заң
«Екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциялық нормативтер туралы» Ұлттық
«Жауапкершілігі қосымша және шектеулі серіктестіктер туралы» ҚР Заңы
«Жеке кәсіпкерлік туралы» ҚР Заңы № 135-1
«Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы « ҚР Президентінің
«Кіші кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» ҚР Заңы №131-1
«қозғалатын мүлікті кепілдікке тіркеу туралы» ҚР Заңы №254
«Қозғалмайтын мүлік келісім шартының мемлекеттік тіркеу туралы» ҚР
«Қозғалмайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР Призентінің Жарлығы№ 2723
«Салықтар және басқа да бюжетке төленетін міндетті төлемдер
«Ұлттық банкі туралы» ҚР Презинтінің Заң күші бар
«Кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы» ҚР
16.Банковское дело / Под ред. Белоглазовой Г.Н., Кроливецкой
17. Банковское дело / Под ред.Колесникова В.И. -
18. Банковское дело / Под ред. Коробовой Г.Г.
19. Банковское дело / Под ред.Лаврушина О.И. –
20. Банковское дело / Под ред.Сейтқасымова Г.С. –
21. Банки и банковские опарции / под
22.Банковское днло: страгетические руководство / Под ред. Платонова
23. «Бизнес- план» / Под. Ред.маниловского Р.Г. –
24. Давлетов М.Т. «Кредитная деятельность банков в Казахстане».
25. Дүйсенбаев К.Ш., Төрегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г.
26. Калиева Г.Т. «Кредитная деятельность банков в Казахстане»
27. Көшенова Б.А. Ақша, Несие, Банктер, Валюта қатынастары.
28. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. – А.:
29. Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка. –
30. Питер С. Роуз. Банковский менеджмент / Перевод
31. Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша- қазақша сөздік.
32. Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление и
33. Афанасьева О.Н. Краткосрочное кредитование предпрятий: проблемы и
34. Воронин Д.В. Устойчивость банковской системы, роль кредитных
35. Даулетбеков Б. Экономико- математические модели оценки
36. Задорожная Н.П. Актуальные вопросы кредитования предприятий банками.
37. Зиябеков Б. Кредитное бюро- инструмент выявления рисков.
38. Калакабаева Г.М. Методы обоснования графиков погашения
39. Карпов М.В. Правовые вопросы определения кредитоспособности заемщика.
40. Куштуев А.А. Использование показателей финансовой устойчивости при
41. Напольских М.А. Скоринговый метод оценки кредитоспасобности частных
42. Павлова И.В. Процесс офрормления ипотечных жилищных кредитов
43. Рамазанов С. Скоринговое кредитование в Казахстане. //
44. Система кредитного бюро в Казахстане.
45. АО «Банк ЦентрКредит» финансирует производство. // Exlusive,
46. Жизнь кредитом не испортишь. // Новое поколение,
47. Кредитная политика АО «Банк ЦентрКредит».
48. www.centercredit.kz
10
1 Дүйсенбаев Қ.Ш. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау», А.:
2 Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары», А.: ИздарМаркет,
3 Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И.
16 Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары», А.: ИздарМаркет,
8 «Банковское дело». Учебник / Под ред. Колесникова
9 Панова Г.С. «Кредитная политика коммерческого банка». М.:
10 «Банки и банковские операции» / Под ред.
11 Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары», А.: ИздарМаркет,
12 Дүйсенбаев Қ.Ш. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»,
13 Кредитная политика АО «Банка ЦентрКредит»
14 Кредитная политика АО «Банка ЦентрКредит»
* «ЦентрКредит» Банкінің 2006 ж. жарнамалық материалынан
15 Кредитная политика АО «Банка ЦентрКредит»
9«Банки и банковские операции» / Под ред. Жукова
17 Зиятбеков Б. «Кредитное бюро – инструмент выявления
18 Воронин Д.В. «Устойчивость банковской системы, роль
Журнал «Банковское дело» 10-2003 г.
4 Банковское дело / Под
политика АО «Банка ЦентрКредит»
7 Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление
5 «Банковское дело». Учебник / Под ред. Колесникова
6.Банковское дело / Под ред.Сейтқасымова Г.С. – Алматы:
Ағымдағы активтер ұзақ мерзімді активтер
Кәсіпорын қызметінің нәтижесіне қаржылық талдау
Қаржылық есеп беру - компанияның қаржы-шаруашылық қызметі талдаудың көзі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын талдау
Ұйым қаржысының қызметтері
Қаржылық талдау әдістері
Қаржылық жағдайы
Кәсіпорын қаржысы
Банк клиентінің несие төлеу қабілеттілігі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау мақсаты