Үлгінің бетін жалтырата өңдеу
МАЗМҰНЫ
І. Кіріспе
ІІ. Металл емес қосылыстарды анықтау әдістері
Металл емес қосылыстардың жалпы сипаттамалары
Металл емес қосылыстардың түрлері
Қоспаларды зерттеудің металлографиялық әдістері
Металлографиялық әдіспен қоспа құрылымы мен құрамын анықтау
Қоспалардың мөлшерін санау арқылы анықтау
ІІІ. Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
МЕТАЛЛ ЕМЕС ҚОСЫЛЫСТАРДЫ АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ.
Металл емес қосылыстардың жалпы сипаттамалары және оларды анықтау
Барлық болатта, шойында, темір және басқа металдар негізіндегі
Металл емес қоспалар балқыған, тотықсызданған, қатайған және қатты
Қоспалардың пайда болуы аралас та болуы мүмкін. Сұйық
Болаттағы металл емес қосындылардың химиялық құрамы әр түрлі:
Болаттағы қосындыларды химиялық құрамы боыйнша мынадай
жай тотықтар
күрделі тотықтар
силикаттар
сульфидтер
нитридтер
фосфидтер
Жай тотықтар мен силикаттар көбінде тотықсыздану өнімі болып
Сульфидтердің құрамы мен кристалдық құрылымы оны байланыстырғыш болатын
Көміртекті болаттарда әдетте, MnS – көп болатын айнымалы
Қайнап жатқан болатта құрамы мен құрылысы
Легірленген болатта құрамы күрделі қатты ерітінділер түзетін Mn
Фосфидтер, ереже бойынша болатта кездеспейді. Фосфордың оттекті қосылыстары
Нитридтер құрамында Ti, Zn, V, яғни азотпен тұрақты
Метал емес қосындыларды зерттегенде олардың физкалық, химиялық, фазалық,
Металл емес қосындыларды анықтау үшін екі негізгі әдістер
металлографиялық, микрорентген құрылымдық, электронмикроскопиялық (үлгі ретінде – үлгі
электрохимиялық әдістер, химиялық бөлу және әрі қарай металдан
Қоспаларды зерттеудің металлографиялық әдістері
Қоспалар бөлшектердіңөлшеміне қарай макро (>1 мм) және микро
Макроәдістер. Бұл әдістерде зерттеу объектісі болып беті тегіс,
Зерттеуді алдымен үлгілерді көзбен немесе лупамен қараудан бастау
Тереңдетіп үлаү (травлини) металдың біркелкісіздігін анықтау үшін –
Болатты тереңдетіп улау үшін көбінде 50%. HCℓ ерітіндісін
Сульфидті және фосфорлы қоспалардың таралуын күкірттің және фосфордың
Кейбір жағдайларда құрамында ірі қоспалары бар, деформацияланған
Металдың шаштармен ластануын бағалау дайын бұйым бетінде немесе
Үлгілерді көзбен немесе 5-10 есе үлкейтетін микроскоппен қарау
Микроәдістер (а,б)
Эталондар бойынша болаттың ластануын бағалау микроәдістері.
Бұл әдіс бойынша болаттың ластануын ұқсас қоспалардың құрамы,
СССР бойынша МЕСТ 1778-70 (Болат металл емес қосындыларды
Стандартты шкалада қоспалардың 9 – түрі бар:
Жолдық тотықтар (бөлек – бөлек майда бөлшектерден
Нүктелік тотықтар – ға жай және күрделі тотықтардың
Үгілгіш силикаттар – ға деформация нәтижесінде, созылған силикаттар
Созылмалы силикаттар – ға деформация бағыты бойынша созылған
Деформацияланбайтын силикаттар (глобулярлы) – ға силикаттар мен шыны
Сульфидтер – ге әдетте қоссульфидтердің (Mn, Fe) деформация
Титан нитриді - не көбіне қалыбыдұрыс емес
Алюминий нитриді – не күрең, қалыбы дұрыс емес
Шкала 5 балды, ең аз ластанғаны 1
1,2; 2,5; 3,5; 4...,
Балқыманы бағалау мынадай көрсеткіштермен жүзеге асады:
Әр қоспа түрі бойынша әр үлгінің максимал
Балдары үлкен үлгілерді алып қана, орташа балын шығару
Балы максималды үлгілерді алып максималды балдың орташа мәнін
Металдардың ластануын бағалау дәлдігі үлгілерді көп алған сайын
Шет елде Диргартен шкаласы көп қолданылады. Подишпииктерг
Металлографиялық әдіспен қоспа құрылымы мен құрамын анықтау
Микроскопиялық зерттеу үлгісі болып шлифтің жақсы тегістелген беті
Қисық жарықты түсіру (призмалық шлюминостар) арқылы металл емес
Қараңғы өрісте үлгінің жарықта көрінбейтін ұсақ қоспалардың бөлшектерін,
Бұл әдіс тағы жай жарықта көрінбейтін болаттағы жай
Қоспалардың мөлшерін санау арқылы анықтау
МЕСТ 1778-70 («Болат. Қоспаларды металлографиялық зерттеу әдістері») қосындысы
Л әдісі боынша шлифте параллель сызықтар жүрігізіп, ұзындығы
Л әдісі құйылған металдың тотықтармен, сульфидтермен, нитридтермен
К әдісі бойынша қоспаларды санау анықталған өлшемдерден жоғары
Метал емес қосылыстарды бөлу әдісі және оны әрі
Металлографиялық және т.б. әдістер бойынша кейбір жағдайларда қоспалардың
Әсіресе химиялық еріту және қоспаларды электролиттік бөлу әдістері
Химиялық әдістер қышқылды, тұзды және галоидты болып бөлінеді.
Тұрақты қоспаларға: Ti карбонитриді, кейбір сульфидтер және с.к.м.
Тұрақсыз қоспалар: темір сульфидтері, Feo және MuО2, Aℓ4N3.
Қышқылдық әдіс бойынша тұрақсыз Feo және MnО қоспалары,
Тұзды әдістер (орын басу әдістері) темірге қарағанда үлкен
Галлоидты әдісте қоспаларды Y2 , Br2 – ң
Әдіс кемшілігі еріту прцесінің ұзақтығы Иодты-метанол немесе Br
Электролиттік әдіс электролитте металл үлігісін анодты ерітуге,
Электролиттің ерітіндісін ерітіндінің барлық компонентерін бірдей еріту арқылы
Ерітуден кейінгі қалған тұнбаны жанама реакциялары нәтижесінде пайда
Қоспаларды поляризацияланған жарықта зертеу кейбір қоспалардың минералогиялық құрамын
Жақсы жуылып, кептірілген тұнбадан бірнеше бөлшектердің бөліп
Металл емес бөлшектер имерсиялы сұйықпен жан-жақты жанасуы
Қорытпалардың фазалық құрамына және құрылысына кіретін бөліктерінін салыстырмалы
Көп фазалы қорытпалардағы кез келген фазаның салыстырмалы шамасын
Глаголевтің нүктелік әдісі
Бұл әдіс Розивальдің принципіне негізделген. Бұл принцип
9-сурет. Жобаланатын окуляр-микрометрдің торы
МЕТАЛДАР МЕН ҚОРЫТПАЛАРДЫҢ ФАЗАЛЫҚ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫСЫН ЗЕРТТЕУ.
Күнделікті тұрмыста қолданылатын металдар мен қорытпалар бір немесе
Металдар мен қорытпалардың фазалық құрамы деп оларда кездесетін
Ал металдар мен қорытпалардың құрылысы олардың құпамындағы
Әдетте өндірістік жағдайда алынатын металдар мен қорытпалардың құрылысында
Металдар мен қорытпалардың фазалық құрамы мен құрылысы олардың
Металдар мен қорытпалардың барлық физикалық, химиялық және механикалық
Оптикалық микроскопия металдар мен қорытпалардың фазалық құрамы мен
МИКРОСКОПИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ҮШІН КЕРЕКТІ ҮЛГІЛІРДІ ДАЙЫНДАЙ МЕТОДИКАСЫ.
Оптикалық микроскоптың көмегімен зертеу үшін металдар мен қорытпалардың
1.Үлгілерді кесіп алу. Металлографиялық үлгілер зерттелетін металдың
Сондықтан оларды құйманың, прокаттың немесе даяр бұйымның қай
2.Үлгілердің бетін тегістеп өңдеу (шлифтеу). Бұл операцияның мақсаты
Үлгінің бетін тегістеп өңдеу абразивті қағазбен жабылған әйнек
3.Үлгінің бетін жалтырата өңдеу. Бұл операцияның мақсаты үлгінің
Үлгіні жалтырата өңдеу үшін алдымен өңдеу станогініңарнаулы матамен
Электролиттік әдіспен жалтырата өңдеу кезінде үлгінің беті айнадай
4.Металлографиялық үлгілердің фазалық құрамы мен құрылысын
Металдар мен қорытпалардың фазалық құрамын және құрылысының жалпы
Металлографиялық үлгінің құрамында кездесетін фазалардың химиялық құрамдары, атомдық-
Металдар мен қорытпалардың құрылысының жоғарыда айтылған ерекшеліктеріне
Кристалдар мен субкристалдардың шекаралары қара сызықтар түрінде көрінеді
Химиялық реактивтердің көмегімен өңдеу.
Бұл үшін үлгінің өңделетін бетін химиялық реактивке батырып,
Химиялық реактивтіктердің көмегімен өңдеудің ұзақтығы оның концентрациясына және
Реактивтін көмегімен өңдеп болған соң, үлгінің бетін алдымен
Термиялық өңдеу.
Айнадай жалтырата өңделген үлгіні жоғары температураларға дейін
Электролиттік өңдеу.
Бұл әдістің үлгінің бетін электр тоғының көмегімен жалтырата
Кристалдардың шамаларын анықтау
Кристалдардың шамасы олардың сызықтық өлшемдерімен, көлденең қималарының
Кристалдардың шамасын көзбен бағалау
Бұл әдіс бойынша кристалдардың шамасы 10 есе үлкейтілген
Схемларда кристалдардың нөмірлері (балдары) әр түрлі. Кристалдардың балдарына
F=500×2B-N
Мұнда: F – кристалдың көлденең қимасының ауданы, мм2.
N – кристалдың балы (нөмірі)
Сонымен, металдың құрылысын стандарт шкаламен салыстыра отырып, алдымен
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келе мен осы курстық жұмысты орындау арқылы
Әдебиеттер тізімі
Панченко Е.В., Скаков Ю.А. Металловедение лабораториясы.
Металтану және термиялық өңдеу.
Анықтама М. «Металлургия», 1961
20
Металл емес қосылыстардың түрлері
Қазақтың ұлттық қолөнер тарихын оқыту әдістемесін зерттеу
Қақпақ бөлшегі үшін құйманы жасаудың технологиясын әзірлеу
Отбасындағы салауаттылық өркениетті қоғам талабы
Шкив бөлшегі үшін құйманы жасаудың технологиясын әзірлеу
Атомдық - күштік микроскоп құрылғыларына сипаттама
Электронды микроскопия
Неолит дәуірі: (б.з.б. 5-3 мың жылдықтар)
Тұрқы бөлшегі үшін құйманы жасаудың технологиясын әзірлеу
Қалыпқа сұйық металды құю