Құқық туралы негізгі теориялар

Мазмұны
Кiрiспе
Негiзгi бөлiм:
1. Алғашқы қауымдық қоғам, оның дамуы жəне ыдырауы
2. Мемлекет жəне құқықтың пайда болуы, оның объективтік
3. Мемлекеттің пайда болуы туралы теориялар
4. Қазақстан мемлекетін нығайту - тұрақтылық пен прогрестің
5. Құқық туралы негізгі теориялар
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
1. Алғашқы қауымдық қоғам, оның дамуы және ыдырауы
Алғашқы қауымдық қоғам - адамдардың пайда болып, жер
Алғашқы қауымдық қоғамның экономиқалық, әлеуметтік дамуы екі қезеңге
1. Жабайы адам дәуірі - 40-12 мың жылдықтар
2. Экономиканы қолдан жасау дәуірі - 12-4 мың
Алғашқы қауымдық қоғамның экономикасы мен құрылымы - экономиканың
Бұл құрылымдарды құруды, дамытуды қоғамның экономикасының, тәжірибесінің, құралдарының
Қоғамды басқару және әлеуметтік нормалар - қоғамдық күрделі
Алғашқы қоғамның даму процесінде әлеуметтік мононормалар (бірігу-бірлесу) қалыптасып,
2. Мемлекет және құқықтың пайда болуы, оның объективтік
Алғашқы қауымдық қоғамның эқономикалық, әлеуметтік, құрылымдық, басқарушылық салаларындағы
Қоғамдық байлық қалыптаса бастады,оны иемденетін топтар, таптар пайда
Құқық пен мемлекеттің өмірге келуінің, қалыптасуының негізгі объективтік
- қосымша өнімнің пайда болуы;
- жеке меншіктің қалыптасуы;
- таптар мен топтардың арасында күрестің басталуы;
- қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін құқық пен
Құқықтың дамуы - адам қоғамының дұрыс өмір сүруінің
Құқық екі жолмен дамыды. Біріншісі - мемлекеттік қоғамдық
Таптық қоғамда, қанаушылық, әділетсіздік басым болған мемлекетте құқық
Құқықтың таптық мәні, қоғамдағы рөлі, мазмұны мен нысаны,
Құқық - мемлекет шығарған немесе бекіткен, мемлекеттік аппараттың
Мемлекеттің дамуы - мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке
1. Шығыс елдерінде (Иран, Индия, Қытай, Араб елдерінде)
Шығыс типті (Азия типті) мемлекеттер кейінгі ғасырларда шығыс
Сонымен, Азия типті мемлекеттердің қалыптасу себептері:
- ірі ирригациялық жүйелерді жасау;
- оны іске асыру үшін құлдарды, жұмысшыларды жүйелі
- барлық жұмысты бір орталықтан басқару.
Мемлекеттік басқару аппараты бұрынғы ру-тайпаны басқарған аппараттан өсіп
2. Еуропалық елдерде - мемлекет жеке меншіктің шапшаң,
Афина мен Римде алғашқы қоғамның ыдырауы кезінде экономикалық
Германияда мемлекеттің қалыптасуы басқаша болды. Мұнда құл иелену
Мемлекеттің алғашқы қоғамдағы биліктен айырмашылығы:
1. Халықты туысқандығына қарамай, территориясына сәйкес біріктіру. Билікті
2. Қоғамдағы басқаратын арнаулы аппараттың құрылуы. Бұл аппарат
3. Салалық жүйесінің болуы. Арнаулы мемлекетті басқаратын аппаратта
Мемлекеттің пайда болу, даму себептері:
- Қоғамды басқаруды, жақсарту, дамыту: қоғамның жұмысының көлемі
- Қалың бұқараның, қаналушы таптың үстемдік тапқа, топқа
- Қоғамды, экономиканы дамыту үшін, әлеуметтік жағдайды жақсарту
- Қоғамның қорғанысын күшейту үшін, зандылықты, құқықтық тәртіпті
Мемлекеттің негізгі белгілері:
1. Басқару органдары мен мекемелерінің ерекше жүйесі болуы
2. Үстем таптың мүдделері мен мақсаттарына сәйкес қоғамдық
Мемлекеттің билік жүргізетін белгілі территориясының болуы, халықты руына
Мемлекеттің қоғамдағы бірлестіктерден, ұйымдардан айырмашылық белгілері:
- мемлеқет қоғамдық көлемде бірден-бір билік жүргізетін ұйым;
- мемлекет қоғамдағы барлық құқықтық нормалардың дұрыс, уақытында
- мемлекеттің ішкі-сыртқы істердегі тәуелсіздігі, басым үстемдігі.
3. Мемлекеттің пайда болуы туралы теориялар
Адам қоғамы мыңдаған жылдар өмір сүріп келеді. Жеке
Теологиялық теория - мемлекет пен құқық Алланың әмірімен
Патриархалдық теория - мемлекет адамдардың отбасы тәжірибесінен қалыптасқан
Органикалық теория - бұл пікірді Платон көне дәуірде
XIX ғасырдағы ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, бұл теория
Табиғи құқықтық теория - XVII - XVIII ғғ.
Психологиялық теория - XIX ғ. бұл теорияны уағыздаған:
Күштеу теориясы - XIX ғ. қалыптасқан пікір. Өкілдері:
Материалистік теория — мемлекет пен құқықтың пайда болуын
Мемлекет қоғамның көп салалы, көп жүйелі құбылыстарына сәйкес
Жоғарыда көрсетілген теориялардың бәрінде де кемшіліктер мен жетістіктері
Кемшілігі - мемлекет пен құқықты тек экономикалық базиспен
4. Қазақстан мемлекетін нығайту — тұрақтылық пен прогрестің
Қазақстан мемлекеттік тәуелсіздік алғаннан бері он бiр жыл.
Қазақстан Конституциясы мемлекеттілігіміздің беріктігін нығайта түсті, билік салалары
Экономика да өзгеріп жатыр. Жыл өткен сайын ұлттық
Қазақстан егеменді, тәуелсіз мемлекет ретінде кдлыптасты жөне әлемдік
Бұл кезең еліміз үшін мемлекеттік құрылыс мәселелерінің бірінші
Қоғамның рухани өміріне, оның әлеуметтік көңіл-күйіне, ұлттық сананың
Қазақстан зайырлы, демократиялық, құқыктық және әлемге ашық мемлекет
Қазақстан Республикасының азаматтарына нәсіліне, ұлтына, жынысына, тіліне, әлеуметтік,
Адамдарды патриотизмге, азаматтылыққа төрбиелеу мемлекеттің, барлық қоғамдық ұйымдардың,
5. Құқық туралы негізгі теориялар
Құқық мемлекетпен бірге қоғамның объективтік даму процесінің нәтижесінде
Қазіргі заманда да бұл мәселе заң ғылымын күн
Табиғи теория - бұл теорияның мазмұны көне дәуірде
Тарихи теория — бұл теорияның өкілдері құқық адамдардың
Реалистік теория - құқықтың дамуы өзінің эволюциялық ішкі
Әлеуметтік теория - XX ғасырда қалыптасқан теория. Бұл
Нормативтік теория - құқық әлеуметтік өмірдің сыртқы қарым
- қатынасын реттеп, басқарып, адамдардың мүдде-мақсатын орындау деп
Психологиялық теория - XX ғасырдың басында жақсы дамыған
Материалистік теория - құқық саяси-экономикалық үстемдік жүргізетін таптың
- деп түсіндіреді: экономикалық базис пен үстемдік таптың
Бұл теорияның тарихи даму процесін үш кезеңге белуге
Бірінші кезеңде марксизмнің құқықтың мазмұнын түсінуі дұрыс еді
Марксизм жай теория қалпында қалмай, оны социалистік мемлекеттердің
Жоғарыда көрсетілген құқық теорияларының жеке алғанда дұрысы да,
- құқық әлеуметтік құбылыс, онсыз дамыған қоғам болашақ
- құқық қоғамдық және жеке адамдардың мүдде-мақсатын қорғайтын
- кұқық жеке адамның меншігін қорғайтын негізгі күш;
- құқық мемлекетті қалыптастырған және оның бақылауындағы қоғамдық
Сонымен құқық жеке түлғалардың экономикалық, саяси, әлеуметтік т.б.
Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ мазмұндары біреу-ақ.
Құқықтың мазмұнының негізгі элементтері:
- қоғамның және адамдардың мүдде-мақсатын қорғау, орындау;
- қарым-қатынастарды реттеп, басқару;
- қоғамды дағдарысқа ұшыратпай, экономикалық, саяси әлеуметтік, мәдениеттік
- мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың құзыретін, ара қатынасын
- халықаралық қатынастарды реттеп, басқару.
Құқықтың екі түрлі ғылыми түсінігі болады: біріншісі -
Құқықтың негізгі қағидалары:
1. Қоғамдагы әртүрлі мүдде-мақсаттарды нормативтік жүйемен реттеп-басқару;
2. Адамдардың, ұйымдардың бостандығының іс-әрекетінің деңгейін, шеңберін норма
3. Адамдардың, ұйымдардың ара қатынасындағы келіспеушілікті шешудің, реттеудің
4. Мемлекеттік органның қабылдаған, бекіткен нормативтік актілерінің орындалуын
Құқықтың мазмұны дегеніміз - қоғамдағы қатынастарды реттеп, басқарып
Құқықтық теңдік жалпылама түрде айтылады, іс жүзінде қатынастардың
Құқық-үстем таптың және қоғамның заңға айналдырылған мүддесі. Бұл
Мемлекеттік құқық арқылы өзінің жоғарғы және жергілікті органдарының
Құқықтың негізгі белгі-нышандары:
1. Құқықтық нормаларды мемлекеттік органдар ресми түрде қалыптастырады;
2. Құқықтық нормалардың мемлекеттің барлық аумағына, барлық халықтарына
3. Құқықтық нормалар жеке адамдардың және қоғамдық мүдде-мақсаттарды
4. Құқықтық нормалардың орындалуын мемлекеттік органдар бақылап отырады;
Сонымен, құқық дегеніміз адам мен қоғамның объективтік құрылысымен
Қоғамның өмірінде белсенді жұмыс атқаратын құқықтың функциялары. Оның
1. Қоғамның әр саласына сәйкес құқықтың экономикалық, әлеуметтік,
2. Мемлекеттік биліктің үш түріне сәйкес құқықтың да
Құқықтың бұл екі топтағы функциялары мемлекеттің функцияларымен сәйкес
Құқыктың реттеу функциясы - нормативтік актілер арқылы қоғамдық
Құқықтың қорғау функциясы - нормативтік актілердің қоғамдағы қарым-қатынасқа
- қоғамдағы қатынастардың дұрыс орындалуын бақылау;
- құқықты нормада тыйым салудың себептерін көрсету;
- жауапкершіліктің түрін көрсету;
- жасаған қателіктері үшін субъектілерді жауапқа тарту.
Құқықтың функциясы дегеніміз - адамдардың іс-әрекетіне, мінезіне, тәртібіне
Құқықтың мазмұнына, нысанына, белгі-нышандарына, функцияларына, қағидаларына жан-жақты түсінік
1. Құқық адамдардың іс-әрекетінің, жұмысының нақты келісімді, тұрақты,
2. Құқық адамдардың өзара қатынасын дұрыс реттеп, дұрыс
3. Құқықтың құндылығы адамдардың бостандығын, тендігін қалыптастырып, қорғауында.
4. Құқық қоғамдағы әділеттікті жақтап, бақылап отырады. Сондықтан
5. Құқық қоғамдағы барлық прогрестік дамудың негізгі құралы.
6. Құқық халықаралық прогрестік қатынастың, байланыстың қайнар көзі-бұлағы.
Сонымен, құқық қоғамда зор қызмет атқарады. Ол қоғам
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
Ѕ.Д. Жоламан, А.Ѕ. Мґхтарова, А.Н. Т„укелев. (Мемлекет ж„не
¤. СапарЈалиев, А. Ибраева. (Мемлекет ж„не јґјыј теориясы)
¤айрат СапарЈалиев (Ѕазајстан РеспубликасыныЎ мемлекет ж„не јґјыј негiздерi)
А. Ибраева, Н. Ибраева. (Теория государства и права)
Ѕазајстан РеспубликасыныЎ Конституциясы (1998жылЈы јазанныЎ 7-сiндегi †згертулер мен
1

Ұқсас жұмыстар

Мемлекет және құқықтың пайда болуы

Мемлекет және құқықтың пайда болуы, оның объективтік заңдары

Мемлекет пен құқықтың пайда болуы туралы

Спенсердің натуралистік

Құқықтың пайда болуы және ерекшеліктері

Құқықтың түсінігі және мазмұны

Әлеуметтану ғылымының құрылымы мен қызметтері

Мемлекет туралы қалыптасқан теориялар

Құқық негіздері пәні, әдістері және жүйесі