Табыстардың бухгалтерлік есебі
ЖОСПАР
Кіріспе 3
I. Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы 4
1.1 Табыстар мен шығыстар, олардың мәні, мазмұны 4
1.2 Табыстар мен шығыстардың есептілігінің ұйымдастырылуы 5
II. Табыстардың бухгалтерлік есебі 6
2.1 Жылдық жиынтық табыстың есебі 6
2.2 Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың)
ІІІ. Шығыстардың бухгалтерлік есебі 18
3.1 Кезең шығыстарының есебі 18
3.2 Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі 21
Қорытынды 24
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 25
Кіріспе
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа
Негізгі және негізгі емес қызметтерден алынған табыс жылдық жиынтық
Шығыстар өнім өндіруге кетеді және олар өндіріс көлеміне тәуелді
Табыстар мен шығыстар негізгі және негізгі емес қызметтерден алынады.
Табыстар мен шығыстардың ұйымдастырылуы:
Жылдық жиынтық табыстың есебі;
Негізгі қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі;
Негізгі емес қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі;
Сатылған тауарлардың (қызметтердің, жұмыстардың) өзіндік құнының есебі;
Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі;
Кезең шығыстарының есебі;
Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың) есебі.
I. Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы
1.1 Табыстар мен шығыстар, олардың мәні, мазмұны
Жалпы, табыстар болып – белгілі бір мекеменің немесе кәсіпорынның
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көресеткен қызметтерден
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар, мына жағдайларды
есеп беру күніне мәліменің аяқталу кезеңі үлкен деңгейдегі дәлдікпен
мәлімені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да үлкен деңгейдегі дәлдікпен
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол: мәлімеге
Қызмет көрсетудің, яғни мәліменің нәтижесінде үлкен деңгейдегі дәлдікпен табысты
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар емес, тұрақты сипатқа
Кезең шығыстарына мыналар жатады:
жалпы және әкімшілік шығыстар;
пайыз бойынша шығыстар;
тауарлар мен материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
1.2 Табыстар мен шығыстардың есептілігінің ұйымдастырылуы
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік мекеменің қаржы шаруашылық қызметінің
Инвесторлар мен кредиторларға қажетті аппараттарды дайындайды;
Ақшалай ағымның өзгерістерін болжайды.
Осы есептіліктегі табыстар 2 әдіс арқылы анықталуы мүмкін:
Капиталға жету әдісіне таза активтерді қолданады;
Келісім шарттар әдісі бойынша табыстар мен шығыстар шоттарын қолдану
Кәсіпорынның қаржы шаруашылық нәтижелерінің есептілікте тіркеген кезде келесідей
«Аралық қаржылық есепкерлік»- Қ.Е.Х.С.-34.
«Консолидацияланған қаржылық есепкерлік және туынды компанияларға жасалған инвестицияның есебі»-
«Қаржылық есепкерлікті ашып көрсету»- Қ.Е.Х.С.-1.
Аталған стандарттарға сәйкес табыстар мен шығыстар туралы есептілік келесі
Сипаттамасы бойынша –екі жақты болады: табыстар мен шығыстар;
Функциялары бойынша – көрсеткіштердің категорияларына байланысты:
а) операциондық қызметтердің қорытындылары: Негізгі және негізгі емес табыстары
б) шығыстардың жіктелуіне байланысты өндірістік шығыстар өткізу бойынша шығындар
Келтірілген есептілікте реттелмейтін баптар көрсетіледі, оларға қосымша табыстар мен
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік 2 түрлі болуы мүмкін:
Бөлінбеген табыс есептілік ретінде, бұл жерде таза табыстар немесе
Акционерлік капитал туралы есептіліктің 2-ші бөлігінде табыстар мен шығыстар
II. Табыстардың бухгалтерлік есебі
2.1 Жылдық жиынтық табыстың есебі
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көрсеткен қызметтерден
Келесі шарт сатушыдан сатып алушыға өтетін меншік құқығы
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар, мына жағдайларды
есеп беру күніне мәміленің аяқталу кезеңі үлкен деңгейдегі дәлдікпен
мәмілені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да, мәмілені аяқтау үшін
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол: мәмілеге
Мәміленің сипатына қарап оның аяқталу кезеңін анықтаған кезде мына
белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша жасалған шығыстардың пайыздық
белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша орындалған қызметтің пайыздық
орындалған жұмысты талдау.
Аралық негізде жасалатын төлемдер, яғни сатып алушылардан алынған аванстар,
Қызмет көрсетудің, яғни мәміленің нәтижесінде үлкен деңгейдегі дәлдікпен табысты
Негізгі қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі. Негізгі қызметтерден
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс»
6010 - шоты бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде келтірілген.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Салықтық шот –фактураның және накладнойдың негізінде келісімді бағасы
ҚҚС сомасына, 16% 80000 1210 3130
2. Жұмыстары қабылдау актілерінің негізінде, негізгі және қосалқы өндірістердің
ҚҚС сомасына (16%) 32000 1210 6010
3. Сатып алушылар ұсынған шоты бойынша есеп айырысу шотына
Дайын өнімді, жұмыстарды және қызметтердің сатудан түскен табыс сомасы
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс»
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс»
6010 - «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс»
6010- «Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс» шоты
Мүлікті жалға бергені үшін алынатын жал төлемін есептегене 6010
1220 - «Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі», 1240
2180 - «Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек» - әр
3520 - «Алдағы кезеңдердің кірістері» -қазіргі есептік кезеңге жатқызылмайтын,
6010 - шотта есепке алынған табыстар жыл аяғында 5430
6010- «Байланыс ұйымдарының көрсеткен қызметтерінен түскен табыс» шоты; 6010-«Сақтандыру
6010-«Негізгі қызметпен түскен басқа да табыстар» шоты. Бұл шотта
Мұндай табыстарға кәсіпорын қызметінің басқа түрлері бойынша жасалған өнімді,
6010- шоттың кредиті бойынша негізгі қызметтен түскен басқа
Жылдың аяғында 6010- шотта есепке алынған табыстардың сомалары негізгі
6010- Өнімдерді сатуда және қызмет көрсетуден алынатын кіріс шоттар
Негізгі емес қызметтен (әрекет етуден) түскен табыстың есебі.
Материалдық емес активтерді сатқан кезде мынадай шоттардың корреспонденциясы жасалады
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Материалдық емес активтер сатылады:
қалдық құнына
тозған (тозу) сомасы
босатылған (босату) құнына
170000
30000
211000 7410 2740 1210
2 Сатылған материалдық емес активтер бойынша есептелген ҚҚС сомасына
3 Жыл соңында, 6210 және 7410 шоттарында есептелген сомасы,
табыс
-шығыс
211000
170000 6210 7410
6210 - шоты «Негізгі құралдарды сатудан түскен табыс» негізгі
Негізгі құралдарды сатқанда мынадай шоттардың корреспонденциясы жасалады (қысқартылып алынған).
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Негізгі құралдар сатылады:
қалдық құнына
негізгі құралдардың тозу сомасына
босатылған (босату) құнына
300000
50000
390000 7410 2421, 2422-2428, 2429 1210 2411- 2416,
2 Сатылған материалдық емес активтер бойынша есептелген ҚҚС сомасына
3 Жыл соңында, 6210 және 7410 шоттарында есептелген сомасы,
табыс
-шығыс
390000
300000 6210 7410
6210 - шоты «Бағалы қағаздардың сатудан түскен табыс» бағалы
6210 - шот бойы жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде келтірілген
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорын өзі алған бағасы бойынша акцияларды, облигацияларды және
60000 7410 1150
2 Өздері алған бағалы қағаздары үшін, сатып алушыларға шотты
200000 2110 6210
3 Бағалы қағаздарды сатудан алынған жалпы түсімі кассаға және
200000 1040,1010 6210
4 Алынған бағалы қағаздар үшін, бас кәсіпорынға шоты ұсынған
100000
6210
5 Кәсіпорын өз қызметкерлеріне және басқа адамдарға шотын ұсынған
200000 2150 6210
6 Есептен шығарылған қаржылық инвестицияларға қатысты қайта бағалау сомалары
170000 7410 6210
7 Жылдың аяғында бағалы қағаздарды сатудан алынған табыстардың сомасы
-табыс
- шығыс
870000
600000 6210 7410
6120 - «Дивиденттер бойынша кірістер» шоты ұзақ мерзімді жалға
Пайыз түрінде алынатын табыстар 5 БЕС сәйкес активтерден алынатын
Акциялар бойынша дивиденттерді, сатып алынған бағалы қағаздар бойынша есептелінген
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорынға тиісті акциялар бойынша дивиденттері, алынған бағалы қағаздар
120000 2170 6110
2 Өткен есепті кезеңдерінде алынған табысы яғни 611 «Болашақ
20000 3520 6110
3 Атаулы (номиналдық) құнынан төмен бағаға алынған бағалы бағалы
40000 1130 6110
4 Жылдың аяғында, алынған табыс сомасы, жиынтық табыс шотына
180000 6110
Алынған табыстар 5430 - «Өткен жылдардағы пайда» шотына көшіріліп
6250 - «Бағамдық айырмадан түскен кірістер » шоты айырбасталатын
Бағам айырмашылығынан алынған табысқа шоттардың мынадай корреспонденциясын құрайды.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Дебиторлармен есеп айырысу шоты мен ақша қаражаттары
-сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен
60000 1210 6250
-бас (тәуелді) серіктестермен 10000
6250
- берілген аванстар бойынша 15000 1610, 2910 6250
-ақша қаражаттарының шоттары бойынша 160000 1070, 1050, 1020 6250
2 Кредиторлармен есеп айырысу шоттары бойынша бағамдық айырмасынан түскен
-бас (тәуелді) серіктестермен
50000
6250
-алынған аванстар бойынша 60000 3510,4410 6250
-жабдықтаушылармен және мердігерлермен т.б. 30000 4110,4430 6250
- несиелік операциялар бойынша 20000
6250
3 Жыл аяғында бағам айырмашылықтарының сомалары жиынтық табыс
4050000 6250
Жыл аяғында 6250 - шоты бойынша қалдық қалмауға керек.
6230-«Мемлекеттік субсидиялардан алынатын кірістер» шоты үкімет органдарынан алынған субсидиялардың
Субсидия дегеніміз- үкімет органдарының заңды тұлғаларға беретін, әдетте, ақшалай
Жыл аяғында, әдетте, 6230- шоты бойынша қалдық қалмауы
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Кәсіпорын атқарушы үкімет органдарынан субсидияларды мына мақсаттарға алады:
- мектепке дейінгі балалар мекемелерін күтіп ұстауға
300000 1070,1040 1010
2 - әлеуметтік сала объектілерін (клубтарды, кітапханалардағы, мұражайларды, ауруханаларды,
200000 1070,1040 1010
3 -каратиндік шараларды, індетпен күресуді, жергілікті жолдарды күтіп ұстауды,
600000 1040,1010
6260 - «операциялық жалдаудан түскен кірістер» шоты кәсіпорынның негізгі
- негізгі құралдарды түгендеу кезінде анықталған негізгі құралдардың есепке
- түгендеу кезіндегі анықталған материалдардың, дайын өнімдердің және алынған
- түгендеу кезінде анықталған ақша қаражатының есепке алынбағандары (1010,
- тіркелген активтерді ағымдағы жалғаға бергеннен түскен табыстары (32160
- қысқа мерзімді қаржылық инвестицияның ағымдағы құнының өзгеруінің нәтижесінде
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет Кредит
1 2 3 4 5
1 Заңды және жеке тұлғалардан тегін алынған активтер:
- материалдық емес активтер
200000 2730 6280
- негізгі құралдар 150000 2411-2930 6280
- материалдар 60000 1310-1315 1317 6280
- сатып алынған тауарлар 40000 1330 6280
-акциялар, облигациялар және басқа бағалы қағаздар
50000 1150 6280
-ұлттық және шетелдік валютадағы ақша қаражаты 80000 1010,1020 6280
2 Кәсіпорынға келтірілген зиян үшін, қызметкерлердің еңбек ақысынан (кідірістер,
20000 3350,3430 6280
3 Заңды және жеке тұлғалардан ұсталған айыппулдар, өсімдер сомасы
30000 2150,2180 2810 6280
4 Ағымдағы жалғаға берілген негізгі құралдардан түскен табыс
10000 2180,2810 1040,1010 6280
5 Қысқа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құнының өзгеру інінен түскен
30000 1150 6280
6 Сомасының айырмасынан түскен табыс 1500 2180,2810 6280
Келтірілген жазбалардан кейін 6280- шот жабылуға тиіс.
6210-6280 «активтердің шығуынан түскен кірістер» –шоттары бойынша талдау есебі
Табыстың белгілерін ашу. Субъекті қаржылық есеп берген кезде түсіндірме
2.2 Төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың)
Төтенше жағдайда басшының шешіміне байланыссыз және субъекті әдеттегі қызметіне
Кей жағдайда төтенше жадайда әдеттегі жағдайдан ажырату өте қиынға
Егер оның келесі сипаттамасы бар болса, операция немесе оқиға
-өте сирек болса;
-жай немесе әдеттегі қызметтің бір бөлігі болып табылмаса;
Енді біз бір –біріне ұқсас екі мысал келтіріп көрейік.
Бірінші мысал: астықтың басым бөлігін шегіртке жойып жіберген. Бұл
Екінші мысал: құрғақшылықтың салдарынан алынатын астықтың басым бөлігі алынбай
Келесі жағдайларды төтенше жағдай ретінде қарастыруға болмайды, атап айтсақ:
валюта бағамының ауытқуы;
келісім –шартта көрсетілген бағаға түзетулер енгізу;
мүліктерді, құрал- жабдықтарды, инвестицияны сатудан немесе есептен шығарған
салық жеңілдіктерін алып тастауды, корпоративтік табыс салықтарының мөлшерлемесінің төмендеуі
Тоқтатылған операциялардан және төтенше ахуалдан алынған зиян мен табыстың
6280 – «басқа да кірістер» шоты;
\ Табиғат апаттарынан болған өтелмейтін зияндар мүмкіндігінше сақтандыруды
Төменде 6280 шоты бойынша шоттар корреспонденциясы келтірілген.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
Сақтанушы мүлікті сақтандыруға шарт жасалған.
Сельдің салдарынан трактор жойылды:
1 Тракторды пайдалануға қабылдап алған кезеннен бастап, жойылған кезіне
210000 2425 2414
2 Трактордың қалдық сомасы 590000
2414
3 Жыл аяғында 861- шотта есепке алынған залал
590000
Басқа активтердің (материалдардың, дайын өнімнің, сатып алынған тауарлардың т.б.)
6280 - Бұл шотта табиғат апатынан келген
Кей жағдайда бұл сақтандырушының (кәсіпкердің) саналы әрекетінен де
7470 шотының дебеті тіркелген активтер, тауарлы –материалдық запастар, ақша
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сақтанушы мүліктерін сақтандыру үшін келісімшартқа отырады, бірақ ол
- трактордың пайдалануға берілген уақытынан жойылғанға дейін есептелген
- сақтандырушы ұйымы, трактордың қалдық құнының 50% құнын өтеген
210000
295000 2425 2414
2 Трактордың қалдық құнын, өтелмейтін зиянға есептен шығарылған 590000
3 Табиғат апатынан алынған өтелмейтін зиянын жыл аяғында жиынтық
295000
Кей кезде кәсіпорын табиғат апатының нәтижесінде табыс табуы мүмкін.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Нәтижесінде тұқым себуші трактор жойылды:
- пайдалану кезінде есептелген тозу сомасына
210000 2425 2414
2 Сақтандырушы ұйым сақтандыру сомасын өтеді 590000 1040,1010, 2160,2180
3 Табиғат апатынан өтелмейтін зиян трактордың қалдық құнына
590000
2414
4 Тракторды бұзып, одан запас бөлшектер және т.б. пайдалану
20000 1312,1313, 1314,1315,1317
5 Жыл аяғында тракторды жоюдан алынған табыс жиынтық зиянға
20000
Зиянды немесе табысты 5430 шотына есептен шығарғаннан кейін, 862
6280 – «басқа да кірістер» шоты. Кәсіпорын экономикалық,
Осындай операциялармен байланысты кәсіпорынның қызметі, міндеттемесі, таза табысы немесе
Әрбір тоқтатылған (үзілген) операциялар қаржылық есеп беруде және түсіндірме
Егер де операциялардың тоқтатылуы мемлекеттің араласуынан немесе табиғи құбылыстардың
Бірақ –та кей кезде кәсіпорын басшыларының шешеіммімен кәсіпорын өз
6280 шоттың кредиті табысты, ал дебеті зиянды көрсетеді.
Мысал. Кәсіпорын өзінің қап шығаратын филиалын сатты делік. Оның
Филиал сатылғанға дейін жинақталған табысы мен шығысын өзінің бухгалтерлік
-табыс сомасына -6280 шоты дебеттеліп, 6010 шоты кредиттелген;
-шағын сомасына -6280 шоты кредиттеліп, 7010, 7010, шоттары
Ал филиал сатылғаннан кейін, яғни ол өз қызметін тоқтатқаннан
-активтер сомасына -6280 дебеттеліп, 2411-2416, 1310-1315, 1317, 1320-1330 және
-міндеттемелер сомасына -3310, 3370 және т.б. дебеттеліп, 6280 шоты
Филиалды сатып алушының төлем сомасы сатылған таза активтің
Нұсқа. Филиал 3 млн. теңгеге сатылады делік, ол кезде
Нұсқа. Филиал 1,5 млн. теңгеге сатылды делік, ол кезде
6280 – «Басқа да» шоты табиғат апатының нәтижесінде немесетехногендік
6280 шотта ескерілген (немесе есепке алынған) табыстар мен зияндар
Төтенше жағдайлардың салдарынан келген табыстар мен зияндар (залалдар) қаржы-
ІІІ. Шығыстардың бухгалтерлік есебі
3.1 Кезең шығыстарының есебі
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар болады және олар
Кезең шығыстарына мыналар жатады:
жалпы және әкімшілік шығыстар;
пайыз бойынша шығыстар;
тауарлы- материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
Бұл шығыстар тауарлы- материалдық запастардың қалдығына жатқызылмайды, олар
Жалпы және әкімшілік шығысы. Шығыстың бұл түріне бүкіл
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есеб келесі шығыс баптарының
Баптар
№ Шығыс баптарының мазмұны
1 2
1 Әкімшілік персоналдарға жататын, қызметкерлердің еңбек ақысы
2 Шаруашылық және қызмет көрсетумен айналысатын қызметкерлердің еңбек ақысы
3 Басқару әкімшілік аппаратын, субъектінің қызмет көрсететін құрылымдық бөлімшелерін,
4 Байланыс торабы, дабыл қағу құралдар, есептеу орталықтары және
5 Қазба саласындағы дайындық жұмыстары бойынша шығындары, егер олар
6 Субъектінің салынып жатқан объектісін басқаруға кеткен шығыны, егерде
7 Жобаларда және ҚМЖ (СМР) бітпегендерді қалпына келтіру
8 Әкімшілік басқару жүйесін және құралын жетілдірумен байланысты шығыстары
9 Банкі көрсеткен қызметін төлеу
10 Басқа ұйымдардың жалпы шаруашылықты басқаруды жүзеге асыруға көрсеткен
11 Әкімшілік басқару персоналдарына жұмсалған іссапар шығыстары
12 Кеңселік, баспалық, почта-телеграфтық және телефондық шығыстары
13 Өкілеттік шығыстары
14 Қызмет көрсететін өндіріс пен шаруашылықтарды ұстау бойынша шығыстары
15 Жұмыс күшін қабылдауды ұйымдастыруға, мамандарды оқытуға, компенсацияға, комиссиондық
16 Жалпы шаруашылық арналымындағы негізгі құралдарды жалғаға беру бойынша
17 Салықтар, алымдар
18 Коммуналдық қызмет, қызметкерлердің еңбегін қорғау, өртке қарсы қоғау
19 Тауарлы –материалдық запастарының қоймада кем шығуын қалпына келтіру
20 Орташа жалақы деңгейінде, уақытша еңбекке жарамсыздығына жәрдем ақы
21 Басқару аппаратының еңбек стажын төлеу, яғни бір жолғы
22 Ақпараттық және аудиторлық (кеңестік) қызметті төлеу
23 Денсаулық сақтау объектілерін, мектеп жасына дейінгі ұйымдары, мәдениет,
24 Кәсіпорынды қайта құрудан босаған еңбеккерлерге, қысқарған қызметкерлерге, армия
25 Сот шығындары
26 Табысты жасырғанда төленетін айыппұлдар мен өсімақылар
27 Ұрланған, жоғалған мүліктердің материалды жауапты тұлғалары табылмаған немесе
Қажет болған жағдайда кәсіпорын осы келтірілген типтік номенклатураны толықтыра
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
Корреспонденциясы
дебет Кредит
1 2 3 4 5
1 Материалдық емес активтер бойынша амортизация есептелінеді
80,0 7210 2740
2 Құрылысты салуға байланысты, бірақ оның бастапқы құнына кірмейтін
320,0 7210 2930
3 Әкімшілік мақсатта пайдаланатын негізгі құралдар бойынша амортизация есептелінді
90,0 7210 2121-2428 2429
4 Жалпы және әкімшілік қажеттілігі үшін шикізаттар
110,0 7210 1310-1315, 1317
5 Жалпы мұқтаждықтар үшін пайдаланған дайын өнімдер (тәжірибелер жасау
20,0 7210
6 Күдікті қарыздар бойынша резерв жасалынды 190,0 7210 1290
7 Есеп беруге тиісті адамдардың іс-сапарға және шаруашылық
70 7210 2150
8 Болашақ кезеңдерінің шығындарының осы есепті кезеңге қатысты үлесі
60,0 7210 2920
9 Әкімшілік және жалпы шаруашылық қызметкерлеріне еңбек ақысы
296,0 7210 3350,4230
10 Жалпы және әкімшілік персоналдарының еңбек ақысынан аударымдар жасалды,
55,9 7210 3140
11 Қабылданған жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің (жарық жылу, газ
82,3 7210 3310
12 Қызметкерлер болып табылатын басқа да мамандарға жалақы
83,0 7210
13 Қызметкерлер тұлғаларының еңбек ақысының аударымдар жасалды, әлеуметтік салық
15,7 7210 3140
14 Негізгі құралдарды жөндеуге резервтер құрылды
149,0 7210 3220
15 Ағымдағы жал бойынша шығыс есептелінді 71,0 7210 1630,4240
16 Істелген жұмыстар мен көрсетілген қызметтер қабылданады:
-негізгі өндіріс цехтарынан
140,0 7210 8010
-қосалқы өндіріс цехтарынан 160,0 7210 8030
-әлеуметтік сала объектілерінен (моншалар, кір жуатын орындар, тұрғын үй
30,0 7210
17 Бюджетке төленуге жататын, салықтар есептелінді (транспорт құралдарынын салығы,
170,0 7210 3140
18 Белгіленген норма шегінде, өкілетті шығыстары төленді (есептелінді)
105,0 7210 1010,3210, 4430,2150
19 Сақтандыру полисін алумен байланысты шығыстары көрсетілді
205,0 7210 2920
20 Айыппұл санкциялары, өсімдері есептелінді (төленді)
100,0 7210 4110,3540, 4430,1040
21 Есепті кезеңнің аяғында жалпы және әкімшілік шығындарының
2602,9
7210
Жалпы және әкімшілік шығыстары жиынтық табысқа есептен шығарылғаннан кейін
Пайыздар (проценттер) бойынша шығысқа – банк несиесі және жабдықтаушылардың
Пайыздар (марапаттау) - несие алушының ақша капиталын несиеге алғаны
Пайыздар бойынша шығатын шығындардың есебі 7310 - «Пайыздар бойынша
Пайыздардың барлық түрлерін есептегенде 7310 «сыйақылар бойынша шығыстар» -
Пайыздардың барлық түрлерінің төлемі 3380 - шотының дебеті және:
-пайыздар арнаулы шоттардан төленгенде 1050 – «Банкідегі арнаулы шоттардағы
- пайыздар валюталық шоттардан төленгенде 1050- шоттарының;
пайыздар нақты ақшалай төленгенде 1010 - шотының кредиті
Бұл жазбадан кейін 7310 - шоты жабылуы тиіс.
3.2 Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі
Негізгі емес қызметтердің шығысын есептеу үшін 84 «Негізгі емес
Бұл бөлімшенің шоттары өткізілген активтердің барлық түрлерінің өзіндік құны,
7410 - «Материалдық емес активтерді сату бойынша шығыстар» шоты
7410 - шоты бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде келтірілген
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сатылған материалдық емес активтер, өздерінің белгіленген тәртібінде есептеп
- материалдық емес активтердің өз сатушысында болған кезінде, оны
30000 2740 2730
- сатылған материалдық емес активтердің қалдық құнына (тозу сомасы
270000 7410 2730
2 Материалдық емес активтерді сақтауға байланысты шыққан
270000
7410
Жыл аяғында шығындардың барлығы табыс (зиян) шотына көшірілгеннен кейін,
7410- «активтердің шығуынан алынатын шығыстар» шоты – бұл
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сатылған негізгі құралдар белгіленген тәртіпте есептен шығарылады:
- негізгі құралдар өзінің сатушысында болған кезде, оны пайдаланғаны
200000 2421-2428 2429 2412-2416 2417
- баланстық құнына (тозу сомасы бастапқы құнынан алынып тасталынды)
800000 7410 2412-2416 2417
2 Негізгі құралдарды сатуға байланысты шыққан шығыны жыл аяғында
800000
7410
7410 - шоты есепті жылдың соңында жабылады.
7410 - «активтердің шығуынан алынатын шығыстар» шоты- сатылған
Қысқартылған түрінде келтірілген шоттар корреспонденциясын береміз.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Дебитордың және ақша қаражаттарның шоттары бойынша бағамдық айырмасы
- сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен
131,4 7430 1210
- бас (тәуелді) серіктестерімен 16,0 7430
- берілген аванстар бойынша 9,5 7430 1610,2910
- ақша қаражатының шоттары бойынша 28,3 7430 1070,1020
2 Кредиторлармен есеп айырысу шоттары бойынша бағамдық
- бас (тәуелді) серіктестерімен
89,6 7430
-алынған аванстар бойынша 48,3 7430 3510,4410
-жабдықтаушылармен және мердігерлермен, сондай-ақ басқалармен
111 7430 3310,4110
3 Жыл аяғында бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындардың сомалары
434,1
7430
Жоғарыда келтірілген жазбалардан кейін, 7410 шоты жабылуы тиіс.
7430 - «Бағам айырмасы бойынша шығысы» шоты бағам айырмасы
Бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындары жөніндегі жасалатын шоттар корреспонденциясы
7430 - шотта есепке алынған бағам айырмашылығы бойынша шыққан
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Белгіленген тәртіпті инвестиция сатылады (баланстық құны бойынша):
-бас серіктестігінде
300000 7410
-тәуелді серіктестіктерінде 500000 7410
- бірге бақыланатын заңды тұлғаларында 100000 7410
- басқа да ұйымдарда 100000 7410 2310
2 Белгіленген тәртіпте сатылады:
-акциялар
100000 7410 2040
-облигациялар 200000 7410 1130,2020
-басқа да бағалы қағаздар 400000 7410 1150
3 Есепті жылдың аяғында бағалы қағаздарды сатуға байланысты шыққан
1700000
7410
7450 – «Басқа да» шоты басқа да қызметтер бойынша
Төменде 7450 шоты бойынша жасалатын шоттардың корреспонденциясы келтірілген.
Қатар
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
теңге Шоттар
корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Қысқа мерзімді қаржылық инвестициянын ағымдағы өзгерістерінің нәтижесінде алынған
80000 7450,7470 2040,1150 1110,1130 2020
2 Сатып алу және номиналдық құнының арасындағы айырма сомасы
60000 7450,7470 1130,2020
3 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің ағымдығы жалғаға
200000 7450,7470 2740,24212428,2429
4 Сомалық айырмасы бойынша шығыстары көрсетілді 3000 7450,7470 2160,2180
5 Жыл аяғында 845 шотта есепке алынған шығысы, жиынтық
343000
7450,7470
7410-7450 шоттар бойынша жасалатын аналитикалық (талдамалық) есеп шығындардың
Қорытынды
Сонымен, негізгі және негізгі емес қызметтердің шығыстары мен табыстарының
1-тарауда табыстар мен шығыстардың мәні, мазмұны және есептілігі жайында
Табыс дегеніміз – белгілі бір мекеменің немесе кәсіпорынның күнделікті
Ал, шығыстар дегеніміз – осы өндірістен өнім, яғни пайда
Табыс дайын өнімдерден, сатып алынған тауарлардан және көрсеткен қызметтерден
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік шығыстар болады және олар
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік мекеменің қаржы шаруашылық қызметінің
инвесторлар мен кредиторларға қажетті аппараттарды дайындайды;
ақшалай ағымның өзгерістерін болжайды.
Табыстар мен шығыстар туралы есептілік 2 түрлі болуы мүмкін:
бөлінбеген табыс есептілік ретінде, бұл жерде таза табыстар немесе
акционерлік капитал туралы есептіліктің 2-ші бөлігінде табыстар мен шығыстар
2-тарауда біз табыстар есебінің бірнеше түрлерге бөлінуін қарастырдық:
жылдық жиынтық табыстың есебі. Оның ішінде:
а) негізгі қызметтен, яғни әрекет етуден түскен
б) негізгі емес қызметтен түскен табыстың есебі.
в) төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың)
3-тарауда кезең шығыстарының есебі. Оған: жалпы және әкімшілік шығысы
негізгі емес қызметтер бойынша шығыстарының есебі;
төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан түсетін табыстардың (зияндардың) есебі.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». В.Н. Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В. Радостовец, О.И.
«Бухгалтерлік есеп». В.Л. Назарова. Алматы. Экономика 2005ж.
«Бухгалтерлік есеп принциптері». Қ.К.Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов. Экономикс.
«Бухгалтерлік есеп». С.Б.Баймуханова, Ә.Ж. Балапанова. Алматы. 2003ж.
«Бухгалтерлік теоремасы». Әбдіманапов.
«Қазіргі бухгалтерлік есеп». Сейдахметова.
25
Табыстар мен шығыстардың ұғымдары және есептілігінің ұйымдастырылуы
«Семей жолдары» ЖШС-тың жылдық жиынтық табысы
Кәсіпорынның табысы мен шығысын талдау
Шығыс және табыс есебі
Негізгі және негізгі емес қызметтердің табыстары мен шығыстарының есебі
Инвестициялық қызметтен табыс
Кезең шығындары, оны танудың ерекшеліктері
Табыстар мен шығындардың бухгалтерлік есебі
Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден алынатын табыс
Шығындар аудиті