Құрылыс жұмыстары
ЖОСПАР
КІРІСПЕ.....................................................................2
I Бөлім. ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ
1.1 Құрылыстағы бухгалтерлік есеп ерекшеліктері.......................4
1.2 Құрылысты ұйымдастырудың формалары және өндіріс түрлері, келісім –
1.3 Құрылыс саласындағы қаржылық есептілік және ақпаратты ашу.............9
II Бөлім. «СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС ҚҰРЫЛЫС ЖҰМЫСТАРЫ ҚАРЖЫЛЫҚ
2.1 Құрылыс жұмыстарын бағалаудың ерекшеліктері, келісім – шарт қаралған
2.2 Құрылыстың сметалық құнының құрамы мен құрылысы және
құжаттау.....................................................................16
2.3 Құрылыстағы еңбекақыны төлеудің жүйесі мен түрлері............................20
III Бөлім. ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ МЕН ҚҰРЫЛЫС –
3.1 Шығындар есебінің мәні және жіктелуі..................................25
3.2 Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындары бабы бойынша
3.3 Аяқталмаған құрылыс – монтаж жұмыстарын өткізу қорытындысы және
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................39
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.............................................40
ҚОСЫМШАЛАР....................................................41
КІРІСПЕ
Құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың жолдарын және оның шетелдік
Нарықтық қатынасқа көшкенге дейін дәстүрлі жүйеленген түрде жүргізіп келген.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Құрылыс саласындағы есепті ұйымдастырудың ерекшеліктерін;
Өндірістегі шығындар түрін;
Еңбекақыны есептеу жолдарын;
Материалдық босалқылар есебін және аяқталмаған құрылыс есебін жүргізу әдіс
Курстық жұмыс үш тараудан тұрады. Алғашқы тарауда құрылыстағы бухгалтерлік
Екінші тарауда құрылыс жұмыстарын бағалаудың ерекшеліктері, келісім – шарт
құжаттау және құрылыстағы еңбекақыны төлеудің жүйесі мен жолдары қарастырылады.
Үшінші тарауда шығындар есебінің мәні және жіктелуі және құрылыс
Құрылыс өндірісі басқа да өндіріс түрлерімен байланыстарының күрделілігімен де
Құрылыс өнімдерінің келісім бағаларының құрамында мердігерлердің орындаған жұмыстарының құны
Құрылыс процесіндегі орындалған жұмыстарды қабылдау мен есеп айырысуды жүзеге
Кәсіпорындар мен мердігерлер арасындағы орындалған құрылыс-монтаждық және құрылыс-жөндеу жұмыстарының
I Бөлім. ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ
Құрылыстағы бухгалтерлік есеп ерекшеліктері
Республика экономикасының даму кезеңіндегі Елбасының алға қойған талаптарына және
Құрылыс өндірісі технологиясының шаруашылық субъектілерінің аналитикалық және синтетикалык есебін
Құрылыстағы тауарлық қатынастың өндірістен айырмашылығы, ол өндіріс процесінің басталуына
Құрылыс өндірісінде өнімді өндіру үшін ұзақ мерзім талап етіледі,
Басқа өндірістерге қарағанда құрылыста өндіріс мерзімдерінің ұзақтығына және көптеген
Өзгеріп отыратын метеорологиялық жағдайда ашық жерде жұмыс жүргізу құрылыс
Құрылыс алаңында көптеген материалдар
Кейде құрылыс-монтаж жұмысы күрделі жағдайларда: келік жете алмайтын жерде
Құрылыс өндірісі басқа да өндіріс түрлерімен байланыстарының күрделілігімен де
Құрылыс өндірісіндегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті
Құрылыс өндірісінде жұмыстардың жүргізілуі мердігер мен тапсырушының арасындағы жасалған
— біріншіден, түскен түсім келісім бойынша және байланысты
— екіншіден, есепті кезеңдегі түсім мен шығын істелген
қарай біркелкі бөлінуі тиіс.
Есептеудің тәртібіне орай келісім төмендегі типтерден тұрады:
1. Бекітілген баға бойынша келісім, яғни баға шығындар
2. Шығындарды қосу арқылы немесе шығындар көлемін анықтап,
Келісім әрбір құрылыс нышанына жеке-жеке жасалады, бұл құрылыс нышанының
Капиталды құрылыста өндірістің жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы мердігерлік тәсіл
Құрылыс өнімінің күрделілігі, материалдық және адам ресурстарын бір шаруашылық
1.2 Құрылысты ұйымдастырудың формалары және өндіріс түрлері, келісім –
Орындалатын жұмыстың түріне байланысты құрылыс кәсіпорындары жалпы құрылыстық және
Құрылыс-монтаж кәсіпорындары «өмірлік циклына» байланысты құрылыстың соңғы өнімін қалыптастыруда
♦ құрылыс, не монтажды жұмыстарды орындаушылар;
♦ жобалау-құрылыс фирмалары;
♦ ғылыми жобалау-құрылыс фирмалары;
♦ барлық жұмыстарды құрайтын және конструкциялар мен құрылыс
Құрылысқа бірнеше қызмет түрлерінің біріктірілуі тән. Құрылыс кәсіпорындарының өндірістік
♦ негізгі өндіріс — құрылыс-монтажды жұмыстар, ғимараттар мен
♦ қосымша өндірістер;
♦ өндіріс пен шаруашылыққа қызмет ететін (әлеуметтік)
Өндірісті бағыты бойынша классификациялау — негізгі
Бұл мақсат үшін қаржылық-шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі шоттарының жұмыс
Құрылыс өндірісіне қатысушы тұлғалар Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес
Мердігерлік келісім №
..............................қаласы «.....».........................жыл
(тапсырыс беруші)
қолданылған жарғыға сәйкес
тұлғамен төмендегідей келісім жасалды:
1. Келісім.
Төмендегі шарттарды орындауды мердігер тапсырыс берушінің талабы бойынша орындай
2. Жұмыс түрі.
Мердігер тапсырушының талабына сай төмендегі жұмыс түрлерін орындайды:
3. Материалдар.
жұмыс
(мердігердің немесе тапсырыс берушінің) орындалады.
4. Тапсырманы орындау тәсілі.
Тапсырыс берушінің тапсырмасын орындау тәсілі
(мердігердің ұсынысымен немесе нақты бір технологиялық
тәсілмен анықталады)
5. Жұмыстың орындалу уақыты.
5.1. Жұмыстың басталу мерзімі
5.2. Жұмыстың аяқталу мерзімі
5.3. Мерзімінен бұрын ақталу
6. Төлем тәртібі.
6.1. Жұмыс бағасына мердігердің барлық шығындары және көтерме төлемдері
6.2. Жұмыс бағасы мың. теңге, оның ішінде ҚҚС мың
Көрсетілген баға:
(жуықтау, нақты, не екі жақтың келісімі бойынша)
6.3. Тапсырыс берушінің мердігерге төлеу
жұмыс бағасының % «
7. Ерекше шарттар.
7.1. Жұмысты орындау барысында
(тапсырыс берушінің келісімі бойынша үшінші тұлғаны тартуға)
7.2. Мердігердің жұмысына тапсырыс беруші төмендегі жағдайда араласуы мүмкін:
7.3. Мердігер тапсырыс беруші шарттарды бұзған жағдайда немесе уақытында
7.4. Шарттарды бұзу анықталған жағдайда мердігер келісім – шарттан
7.5. Тапсырыс беруші кез – келген уақытта орындалған жұмыстың
7.6. Аяқталмай қалған құрылыс жұмыстарына заңға сәйкес тапсырыс беруші
8. Орындалған жұмыстың нәтижесін тапсыру.
8.1. Мердігердің тапсырыс берушіге орындалған жұмыстың нәтижесін тапсыруы екіжақты
8.2. Мердігердің тапсырыс берушіге тапсырған күні.
8.3. Тапсырыс беруші мердігердің қатысуымен жұмысты қабылдай отырып, жұмыс
8.4. Қабылдау қорытындысында кемшіліктер көрсетілген болса, бірден кемшілікті жою
8.5. Тапсырыс беруші қабылдап алғаннан соң кездескен кемшіліктерді мерзімді
9. Құпиялылық.
9.1. Егер екі жақтың біреуі келісілген шартқа байланысты орындау
10. Жауапкершілік.
10.1. Егер мердігер келісім – шарттағы қарастырылған талаптарды уақытында
10.2. Орындалған жұмыс көлеміне уақытында төлем жасамағаны үшін тапсырыс
10.3. Жұмыс көлемін мердігердің уақытында тапсырмағаны үшін
10.4. Айыппұл көрсетілген шығындардан бөлек алынады.
11. Басқа шарттар.
11.1. Келісім 2 (екі) данадан толтырылады, әрбір жаққа
12. Екі жақтың реквизиттері.
Мердігер: тапсырыс беруші
Сонымен қатар, келісімге қосымша қажетті құжаттар тіркеледі:
Құрылыс нысандарының тізімі;
Қосымша ерекше талаптар;
Құрылыс-монтаж жұмысын орындаудың кестесі.
1.3 Құрылыс саласындағы қаржылық есептілік және ақпаратты ашу
Халықаралық тәжірибеде бухгалтерлік есеп үрдісін (процесін) төрт түрлі негізгі
Бухгалтерлік қорытынды есеп берудің мақсаты бұл есепті пайдаланушыларға кәсіпорынның
Кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебін пайдаланушылардың барлығы бухгалтерлік есептің халықаралық
Қолда бар капиталды сақтап және жаңасын жұмылдыру арқылы кәсіпорынның
Кредиторлар алдындағы қарыздарын өтеу үшін кәсіпорынның жеткілікті түрде ақшаларының
Екінші топты осы кәсіпорында жұмыс істемейтін, бірақ оның қаржылық
Инвесторларды олардың салынған капиталының табыстылығы қызықтырып және сонымен қатар,
Несие берушілерді кәсіпорынға берілген төлемді уақытымен қайтарып алу мүмкіншілігі
Үшінші топқа кәсіпорынның қаржылық жағдайына жанама мүдделілер — қор
Бухгалтерлік қорытынды есептің құрамы мен түрлері туралы ұғымға келетін
Бухгалтерлік қорытынды есеп өзінің негізі болып саналатын белгілеріне қарай,
Жасалу уақытына қарай бухгалтерлік қорытынды есеп ағымдағы және жылдық
Тағайындалуы бойынша жасалынған бухгалтерлік қорытынды есеп ішкі және сыртқы
Жылдық бухгалтерлік қорытынды есеп кәсіпорын қызметінің түріне, шаруашылық саласына
— бухгалтерлік баланстан;
— пайда және зиян (қаржы-шаруашылық нәтижелер) туралы есептен;
— меншікті капиталының қозғалысы туралы есептен;
— ақшалардың қозғалысы туралы есептен;
— түсініктемелік жазбадан.
Кәсіпорынның жылдық бухгалтерлік қорытынды есебіне берілген түсініктемелік жазба кәсіпорынның
Бухгалтерлік қорытынды есепке қойылатын негізгі талаптар. Бухгалтерлік есеп қағидаларына
Сенімділік дегеніміз, бұл — бухгалтерлік қорытынды есептің сенімді және
Тұтастылық дегеніміз — кәсіпорынның бухгалтерлік қорытынды есебінде осы кәсіпорындағы
Тізбектілік дегеніміз — кәсіпорынның бір есепті кезеңінен екінші есепті
Салыстырымдылық бұл — бухгалтерлік қорытынды есептің бір кезеңдегі мәліметінің
Белгіленген заңға сәйкес, есеп беру кезеңі барлық кәсіпорындар үшін
Бірінші қорытынды есеп жылы болып кәсіпорынның жаңадан құрылған күнінен
Егер кәсіпорын тіркеуден 1 қазан мен 31 желтоқсан аралығында
Қаржылық есептілік № 30 ХҚЕС-на сәйкес жасалады. Қаржылық есептілік,
Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі барлық жазулар жұмыс шоттар жоспарының классификациясына
Қаржы-шаруашылық операцияларын құрудың бастапқы құжаттары болып Қазақстан Республикасының Азаматтық
II Бөлім. «СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС ҚҰРЫЛЫС ЖҰМЫСТАРЫ ҚАРЖЫЛЫҚ
2.1 Құрылыс жұмыстарын бағалаудың ерекшеліктері, келісім – шарт қаралған
Құрылыс өнімі болып ғимарат, қондырғылар, өндіріс күштері, тұрғын үйлер,
Сметаны жасауда «СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС қажетті материалдар шығындарының, конструкцияның,
Капиталды құрылыста ереже бойынша құрылыс өнімінің келісім бағасының екі
Бекітілген келісім құнын анықтауға — келісімнің нақты жағдайлары ескеріле
Құрылыс өнімінің еркін (ашық) келісім құны мердігерлердің тапсырысты өткізгенде
Мердігер кәсіпорындар мен тапсырыс берушілердің келісім-шартының құрамында көрсетілген құрылыс
Құрылыс өнімдерінің келісім бағаларының құрамында мердігерлердің орындаған жұмыстарының құны
Құрылыс процесіндегі орындалған жұмыстарды қабылдау мен есеп айырысуды жүзеге
Кәсіпорындар мен мердігерлер арасындағы орындалған құрылыс-монтаждық және құрылыс-жөндеу жұмыстарының
Ай сайынғы орындалған құрылыс-монтаждық жұмыстардың есебі кәсіпорын мен мердігерлердің
«СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС басқару есебінің негізгі мақсаты
Сызба №1
Бағалық саясат — «СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС басқару есеп жүйесінің
«СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС бағаны белгілеу жүйесінің алдына қойған мақсаты
«СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС баға белгілеу әдістемесін келесі факторларды негізге
Әлемдік тәжірибеде өнімнің ең төменгі бағасын анықтайтын екі тұжырымдама
— толық өндірістік өзіндік құн негізінде;
— айнымалы шығындар негізінде.
Толық өндірістік өзіндік құн негізінде белгіленген бағаның мәні: сауда
Айнымалы шығындар негізінде белгіленген баға «баға толық шығынға емес,
Ең төменгі бағаны айнымалы шығындарды пайдалана отырып, екі тәсілмен
— өнімділіктің деңгейін болжауға негізделген орташа айнымалы шығындар негізінде;
— өндірістің қосымша шығындары негізінде.
Құрылыс саласының ерекшелігіне байланысты өндірістің қосымша шығындары негізінде белгіленген
2.2 Құрылыстың сметалық құнының құрамы мен құрылысы және
құжаттау
Құрылыстың сметалық құны — жобаланған материалдар негізінде анықталған ақша-қаражат
Сметалық құжаттар құрылымында келесі түсініктемелер қолданылады.
1. Құрылыстың объектісі — жеке ғимараттар (өндірістік цех, қойма,
2. Өндірістік құрылыс немесе тұрғын үй кешенінің құрылыс объектілеріне:
Кейбір құрылыс түрлерінің ерекшеліктеріне байланысты құрылыс объектілеріне кіретін ғимараттар
— мұнай және газ өнеркәсібінде — мұнай немесе газ
— көмір және тау-кен өнеркәсібінде — өткел мен тау
— орман және ағаш еңдеу өнеркәсібінде — ағаштарды іріктеу
— су шаруашылығында — жерлерді суландыру мен құрғату арқылы
— темір жол құрылысында — темір жол төсемі
— көлік құрылысында — көлік жол төсемі, су құбырлары
Желілік құрылыстың (темір және көлік жолдары, магистральды өткізгіш құбырлар,
— қолданылып жүрген заңдар;
— қолданылып жүрген сметалық нормативтер (нормалар мен бағалар);
— жобалық құжаттама.
Құрылыстың сметалық құны инвестициялардың құрамына және құрылыс-монтаж қызметін жоспарлау
— құрылыс-монтаж жұмыстары;
технологиялық құралдарды, бұйымдар мен жиһаздарды сатып алумен байланысты шығындар;
— басқа да шығындар.
Құрылыс-монтаж жұмысының құрамына төмендегілер кіреді:
— ғимараттар мен құрылыс жайларын салумен байланысты жұмыстар;
— ішкі су желілерін, канализация, жылу, газ, желдеткіш пен
— тұрғын және қоғамдық ғимараттарды электр желісімен қамтамасыз
— көгалдандырумен байланысты жұмыстар.
Құрылыс сметасында көрсетілетін бұйым, жиһаз және құрал жабдықтардың құнына
— сатып алу мен қоймаға жеткізу құны;
— стандартталмаған құрал-жабдықтардың, оның жобалау құнымен қоса есептелген
— күрделі механикалық құрал-жабдықтар мен машиналарды құрастыру құны;
— монтаждық құрал-жабдықтардың құны. Құжаттамалардың сметалық құрамы дайындалған
Жобаның құрамына келесілер енеді:
— шығындарды жинақтау (қажеттілік туындаса);
— жиынтық сметалық есеп;
— құрылыс құнының сметалық есебі;
— объектінің және жергілікті (локальды) сметалар;
— объектінің және жергілікті сметалық есептер (қажеттілік туындаса);
— жеке шығындар түрлерінің сметалық есебі (қажеттілік туындаса).
Жұмыс құжаттамасының құрамына келесілер енеді:
— объектінің және жергілікті сметалар;
— жергілікті сметалар бойынша ресурстық ведомостар. Сметалық құжаттамада бір
Жобаның құрамындағы сметалық құжаттамаға түсініктеме жазбалар ұсынылады, онда келесілер
— құрылыс орналасқан ауданға сілтеме;
— құжаттарға сәйкес дайындалатын сметалық құжаттамаға сілтеме;
— басқа да шығындарды құрастыруға негіздеме. Сметалық құжаттамаларды құрғанда
Құрылыстың сметалық құжаттамасындағы сметалық құны базистік-индекстік әдіспен анықталады. Құрылыстың
2.3 Құрылыстағы еңбекақыны төлеудің жүйесі мен түрлері
Бұл бапта жұмысшылардың негізгі енбекақылары, құрылыс, монтаж және басқа
Құрылғыны монтаждауда бұл бапта монтажшылардан басқа, монтаж алаңында металды
Жұмысшылардың негізгі еңбекақылары уақытша және бір-жолғы түрде жұмыс атқарғаны
Бұл бапқа құрылыс машиналары мен механизмдерін басқаратын және оған
Негізгі еңбекақы 8110 «Негізгі өндіріс» шотының дебетінде және 3350
«СӘУЛЕТ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС қосымша еңбекақы үстеме шығындар сметасының құрамындағы
Құрылыс-монтажды жұмыстармен айналысқан жұмысшылардың негізгі еңбекақысы алғашқы құжаттар негізінде
Негізгі еңбекақы құрамына кіретін, объектілерге тікелей апаруға болмайтын (мысалы,
Еңбек төлемінің нысаны. Жалақы — бұл еңбек үшін төлем,
Еңбек тиімділігін арттырудың әртүрлі ынталандыру жолдары бар, атап айтқанда:
Сурет №1 Меню → Зарплата → Настройка расчета зарплаты
Іс жүзінде еңбекақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады —
Мерзімді еңбекақы деп, накты істеген уақыты үшін еңбекақының (айлығының)
Жай мерзімдік жүйесінің кезінде өзіне берілген (иеленген) тарифтік мөлшерлемесі
Тариф мөлшерлемесін және әкімшілік саладағы еңбеккерлердің, қызмет иесінің (лауазымды
Сурет №2 Меню → Зарплата → начисления зарплаты работникам
Жұмысшы мамандығы негізінен біріншіден сегізінші разрядқа дейін жіктеледі, ал
Тарифтік мөлшерлемесін және әртүрлі машықтық-мамандандырылған топтардағы қызмет иесінің (лауазымды
Тарифтік-мамандандырылған анықтама жұмысшылардың жұмысын тарификациялауға және оларға әртүрлі өндіріс
Олардың негізінде нақты өндіріс еңбеккерлері үшін жергілікті анықтамалар әзірленуі
Сурет №3 Меню → Зарплата → Налоги → Расчеты
Кесімді еңбекақы төлеген кезде алдын ала белгіленіп қойған деңгейде
— тікелей кесімді еңбекақы жүйесі әрбір өнім
— кесімді сыйлық бұл — қосымша марапаттау
— кесімді-прогрессивті еңбекақы төлемі. Еңбек төлемінің бұл жүйесі
— жанама кесімді еңбекақы төлемі. Мұнда қосалкы және
— еңбекақы төлемінің аккордтық жүйесі. Бұл жүйеде жұмысшылардың
Болашақта өндірісті кешенді түрде механикаландыру мен автоматтандырудың дамуы, мамандықтардың
Ынталандыру сипатындағы төлемдер. Өндіріс тиімділігін және орындалатын жұмыстың сапасын
Жұмысшыларға жұмыстың негізгі нәтижелері үшін сыйлық беру мынадай көрсеткіштер
Басшы қызметкерлерге, мамандарға және қызметкерлерге сыйлық беру. Бұл категорияларға
Сыйлықтарды жазу үшін басқару аппаратының басшы қызметкерлеріне бухгалтерлік және
Еңбек жағдайы өзгерген кезде жасалатын қосымша төлемдер. Бірнеше қызметті
Түнгі уақыттағы жұмыс үшін еңбекақы. Түнгі уақыт кешкі сағат
Нормадан артық жұмыс істегені үшін еңбекақы. Нормадан артық жұмыс
Демалыс және мереке күндерінде жұмыс істегені үшін жасалатын төлем.
Мерекелік күндерде жұмыс істегені үшін жұмысшыларға екі еселенген кесімді
Айрықша жағдайда төленетін еңбекақы. Жеке және ұжымдық келісім-шарттарда ауа
Еңбек төлемі құрылыс саласында Еңбек туралы заңға сәйкестендірілген жүйе
Жаппай-толассыз өндірісте және еңбекті бригадалық әдіспен ұйымдастыруда өнім өндірімі
Бригаданың өндірімі туралы рапорт өндірілетін өнімнің белгілі бір түріне
III Бөлім. ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ МЕН ҚҰРЫЛЫС –
3.1 Шығындар есебінің мәні және жіктелуі
Жалпы кәсіпорын немесе оның бөлімшелері өндірісінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Құрылыс саласында өндіріс шығындарын басқару — күрделі процесс. Өзінің
Шығындар есебі мәнінің көпшілік қабылдаған анықтамасы, бұл — шығындар
Бірақ, мұндай тәсіл басқару есебінің даму барысында және дамыған
Егер өндіріске жұмсалған шығындар есебі басқару үлгісіне сәйкестендіріліп бұрынғы,
Нақты бір кәсіпорынның өндіріске жұмсалған шығындары есебінің негізгі міндеттері:
1) кәсіпорын әкімшілігін басқару шешімдерін қабылдау үшін ақпаратпен қамтамасыз
2) болашақтағы экономикалық стратегияны қалыптастыру мен ауыртпашылықтарды табу
3) дайын өнімді бағалау және қаржылық нәтижелерді
4) құрылымдық бөлімшелердің өндірістік қызметінің экономикалық нәтижелерін анықтау және
5) ұзақ мерзімді сипатқа ие, өндірістік және технологиялық бағдарламалардың
Сурет №4 Меню → Банк и Касса → Расходный
Кез келген өнімді (жұмыс, қызмет) өндіру белгілі бір шығындармен
— негізгі — өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланысты
— үстеме шығындар (өндірісті ұйымдастыру оған қызмет ету
— тікелей — өнімнің нақты бір түрін өндірумен байланысты
— жанама шығындар жекелеген өнім түрлерінің құнына тікелей
— кірістік шығындар — қолда бар және сатып
— өткен шығындар, олар келешекте табыс әкелу қабілетін
— құрамы бойынша;
— түрлері бойынша;
— өндіріс процесіндегі экономикалық рөлі бойынша;
— өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша;
— өндіріс көлемі бойынша;
— шығындардың тиімділігі бойынша.
Құрамы бойынша бір элементті және кешенді шығындар деп жіктеледі.
Шығындардың түрлері бойынша шығындар екі топқа топтастырылады — шығындар
Шығындардың экономикалық мазмұнына сәйкес, құрылыс кәсіпорнының өндірістік және коммерциялық
— материалдық шығындар;
— еңбекті өтеуге жұмсалатын шығындар;
— әлеуметтік қажеттіліктерге ақша аударулар;
— құрал-жабдықтардың тозуы (амортизация);
— басқа да шығындар.
Сонымен, пайда болу орны бойынша жіктелетін шығындар жиынтығы нақты
Мердігерлік құрылыс кәсіпорнының шығындары келесі баптар бойынша топтастырылады:
— материалдар;
жұмысшының еңбегін өтеуге кеткен шығындар;
— құрылыс машиналары мен тетіктерін ұстау мен пайдалану бойынша
— үстеме шығындар;
— өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы.
Өндіріс процесіндегі экономикалық рөлі бойынша шығындар негізгі және қосымша
— негізгі шығындар — өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланысты
— қосымша шығындар — өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет
Өнімнің өзіндік құнына жатқызу тәсілі бойынша тікелей және жанама
Өндіріс көлеміне байланысты айнымалы (өзгермелі) және тұрақты деп бөлінеді.
— толық өндірістік өзіндік құн — баға белгілеу мен
— тікелей (жартылай) өндірістік өзіндік құн — белгілі
— жауапкершілік орталықтары бойынша өзіндік құн — жауапкершілік
Құрылыс кәсіпорындарының барлық жауапкершілік орталықтары бойынша өзіндік құн жауапкершілік
Ал көрсетілген қызметке:
3.2 Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындары бабы бойынша
Құрылыс жұмыстарының қарқындылығы оның механизациялануы мен автоматизациялануына тәуелді. Технологиялық
Осының бәрі құрылыс машиналарын пайдалану бойынша шығындарды бөлек бапта
Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдаланудың әртүрлі формалары бар. Құрылыс
Кейбір мердігер кәсіпорындарда құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану үшін
Құрылыс-монтаждау бөлімшесі оған берілген техниканы толығымен пайдаланып, оның сол
Құрылыс машиналарын қолдануды жақсарту мақсатында олар механизация басқармасына (трест)
Егер мердігер кәсіпорын машиналарды жалға алса, онда жалдың есебі
Егер механизация жұмыстарын субмердігер орындаса, онда олар машиналарды пайдаланумен
Жеке меншік құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындарын басқа
Сметалық анықтама бойынша жұмыстары есептелмейтін машиналарды пайдалану шығындары объектіде
1985 жылға дейін құрылыс-монтаж жұмыстарына да «Басқа тікелей шығындар»
Құрылыс-монтаждау жұмысындағы үстеме шығындарға жұмысшыларға көрсетілген қызмет шығындары, құрылыс
Жалпы алып қарайтын болсақ, орындалып жатқан жұмыс барысында өндіріске
Осыған байланысты үстеме шығындар төмендегідей түрге бөлінеді:
1. Құрылыс жұмысшыларына көрсеткен қызметке кеткен шығын:
— учаске басшыларының, аға шеберлердің, қосалқы және көмекші
— құрылыс-монтаждау жұмысындағы жұмысшылардың қосымша еңбекақысы және одан
2. Техникалық қауіпсіздік пен еңбекті қорғау бойынша шығындар:
— тегін берілетін арнайы униформаларды жөндеу және жууға
— заң бойынша қарастырылған денсаулыққа зиян цех жұмысшыларына берілетін
— техникалық қауіпсіздікке арнайы ұйымдастырылған іс-шараға кеткен шығындар;
— техникалық қауіпсіздікке арнайы жасалған бөлмелерге кеткен шығындар;
3. Құрылыс алаңдарындағы ұйымдастыру шараларына кеткен шығындар:
— амортизациялық шығындар, бірнеше мердігерге қызмет көрсетіп тұрған
— жиналмалы типтегі ғимараттарға кеткен шығын;
— өндіріске қажетті өлшеуіш құралдар сатып алуға кеткен
— қауіпті аймақтарды қоршауға кеткен шығындар;
— уақытша қондырғылар орнату шығындары;
— өлшеуіш қораптар, бункерлер, бетон мен ерітінділерге арналған ыдыстар
— нысан маңындағы әкімшілік орындар;
— жұмысшыларға арналған арнайы жуыну орындарына кеткен шығын;
— уақытша жарықтандыруға арналған желілерге кеткен шығындар;
— нысандарды күзетуге кеткен шығындар;
4. Өндірісті жобалау жұмыстарына кеткен шығын;
5. Өндірістегі зертхана қызметін пайдалануға кеткен шығындар.
«Үстеме шығындар» бабында құрылыс-монтаждау жұмыстарына қатысты үстеме шығындар көрсетілгендіктен,
Құрылыс кәсіпорындарының негізгі өндірісіндегі үстеме шығындар ай сайын бірінші
Механизм басқармасының негізгі өндірісіндегі үстеме шығындар ай сайын субмердігерлермен
Біздің ойымызша, үстеме шығындардың әрбір бабын мүмкіндік болса, объектілер
Құрылыс-монтаж жұмыстарындағы ақау деп техникалық талаптарға сәйкес келмеген жұмыс
1. Жобалық көрсеткіштер ұстанымын бұзғанда;
2. Сапасы төмен құрылыс материалдарын пайдаланғанда;
3. Жобалық құжаттарда кеткен қателерде;
4. Конструкциялық құрылым сәйкес келмеген жағдайда. Құрылыс нысанын тапсырғанға
Ақау кімнің тарабынан кеткенін анықтап, кінәлі адамдардан талап етілуі
Ақау ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді. Ішкі ақау
Ақауға кеткен шығын әрбір актіге жеке жасалынады және оған
— қайта қалпына келтіру жұмысына қатысқан жұмысшылардың жалақысы;
— материалдық шығындар;
— төленген қосымша еңбекақы мөлшері;
— қолданылған құрылыс машиналары мен механизмдерге кеткен шығын сомасы.
Бүгінгі күні құрылыс жұмысындағы анықталған ақауға кеткен шығындар есебін
Ақауға кеткен шығынды толтырылған актіні негізге ала отырып, бухгалтерлік
Кесте №1
Бухгалтерлік жазба
№ Операцияның мазмұны Дебет Кредит
1 Ақауды жөндеуге кеткен жұмысшының жалақысы 8410 субшот 3350
2 Материалдық шығын 8410 субшот 1350
3 Қосалқы өндіріс пен механизмге кеткен шығын 8410 субшот
4 Әлеуметтік салық 8410 субшот 3150
5 Басқа кәсіпорындарға ақау үшін төленген төлем 8410 субшот
6 Жабдықтаушылар мойындаған ақау бойынша дебиторлық берешек 1280, 2180
7 Монтаждау кезінде кірістелген материалдар 1350 8410 субшот
8 Ақау үшін жалақыдан ұсталған сома 3350 8410 субшот
9 Анықталған өткен жылдардағы ақау бойынша шығын 5520 8410
10 Негізгі өндіріске жатқызылған ақау мөлшері 8110 8410 субшот
8410 субшот — субшотты белгілеу құрылыс кәсіпорынындағы есеп саясаты
3.3 Аяқталмаған құрылыс – монтаж жұмыстарын өткізу қорытындысы және
Құрылыс-монтаж жұмыстарын тапсырыс беруші мен мердігерлік кәсіпорынның арасындағы жасалған
Келісімдегі шарттардың баптарын бұлжытпай орындап, мемлекетгік қабылдау комиссиясының шешімімен
Үлгі толтырылып, екі жақтан жауапты тұлғалардың қолы қойылып, мөрмен
Аяқталған құрылыс нысандары үшін есептесу тәртібіне төмендегілер жатады:
1. Егер ай сайын мердігер тапсырыс берушіден аванс ретінде
2. Егер алынған соманың мөлшері объектінің бағасынан
3. Егер алынған соманың мөлшері объектінің бағасынан кем
Аяқталған құрылыс нысанын тапсырған кезде бухгалтерлік шоттар жазбасы беріледі,
Аяқталған құрылыс нысанының есептеулері қорытындылай келе, табыс пен шығындар
Сурет №5 Меню → Банк и Касса → Платежный
Табыс және шығындар құрамы — мердігерлік құрылыс мәмілесі бойынша
— құрылыс жұмыстарының бастапқы келісім құны бойынша мәміле өзгертілуіне
— наразылықтан түскен табыс;
— артық төленген сома (егер табыс әкелетін болса, үлкен
— құрылыс келісім-шартының өзгеруі — табыстың кемуіне немесе артуына
Мәміленің өзгертілген сомасы табысқа енеді, егер:
— тапсырыс беруші өзгертулерге келісімін берсе;
— өзгертулер үлкен сенімділікпен салыстырылатын болса;
— талаптар бойынша табыс — келісім-шартта көрсетілмеген қосымша шығындарды
Бұндай талаптар табысқа келесі жағдайда ғана енеді:
— егер тапсырыс беруші қосымша шығындарды өтеуге келісімін берсе;
— қосымша төлемнің сомасы үлкен сенімділікпен салыстырылатын болса.
Көтермелеу төлемдері — келісім-шарттағы талаптар артық орындалғанда төленетін қосымша
— егер нормалар артық орындалса;
— артық төленетін сома үлкен сенімділікпен салыстырылатын болса.
Табыс пен шығындарды анықтай келе, оны мойындауға тура келеді.
Табыстар мен шығындар 12 ХҚЕС «Күрделі құрылысқа мердігерлік келісім-шарт»
Табыс және онымен пайда болатын шығындар кәсіпорынмен үлкен сенімділікпен
Мәмілелер екі түрге жіктеледі:
— қатаң құны белгіленген мердігерлік келісім-шарт (ХҚЕС 11
— ашық құны белгіленген мердігерлік келісім-шарт (ХҚЕС 11 —
Мысалы:
Мердігерлік келісім бойынша бір типті үйлерден тұратын коттеджді қалашықты
1-тәсіл.
Орындау пайызы = (200,0/750,0) • 100% = 26,6%
2-тәсіл.
Орындау пайызы = (5/25) • 100% = 20%
Бірінші жағдайда есепті күні танылатын шығын көлемі 1000,0 мың
Кейде құрылыстық-мердігерлік келісімнен нәтиженің шындығын анықтау қиын болады, ондай
Құрылыстық-мердігерлік келісімнің табысына еніп және қаржы-шаруашылық қызмет туралы есептілікте
Мысалы:
Мердігер қаржылық есептілікте келісім бойынша шығынды тани отырып, тапсырысты
Зияндарды тану. Құрылыстық жұмыстарды жасау барысында кейбір жағдайларда және
Компания құрылысқа үш мердігерлік келісім жасасты: екі келісім-шарт бойынша
ХҚЕС 12 «Күрделі құрылысқа мердігерлік келісім» және ХҚЕС 11
Құрылыс-монтаж жұмысымен айналысатын кәсіпорындардың өз қызметінің құрамында қосалқы және
Көмекші өндірістердің әрбір цехтары бойынша шығындарын есепке алу «Цехтар
Көмекші өндірістік талдамалық (аналитикалық) есебі әрбір цехта, өнім түрлері
Қосымша өндірістің күрделеніп, сондай-ақ шығарылатын өнімнің біртектісін немесе біртекті
ҚОРЫТЫНДЫ
Курстық жұмысты қорыта келе, құрылыс кәсіпорынындағы бағаны белгілеу жүйесінің
Құрылыс кәсіпорындарының барлық жауапкершілік орталықтары бойынша өзіндік құн жауапкершілік
Құрылыс машиналарын қолдануды жақсарту мақсатында олар механизация басқармасына (трест)
Егер мердігер кәсіпорын машиналарды жалға алса, онда жалдың есебі
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының «Аудиторлық аудиторлық қызмет туралы» заңы. 2007ж.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 23 мамыр 2007ж бұйрығымен бекітілген
Әбдіқалықов Т., «Бухгалтерлік есеп және аудит» Алматы, 2009ж.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері. (халықаралық стандарт)
Баймұханов С.Б., Балапанов Ә.Ж. «Бухгалтерлік есеп». Алматы Экономик'С, 2005
Бухгалтердің және шаруашылық субъектісі есебін ұйымдастыру.// Бухгалтер бюллетені №15
Бухгалтерлік есептің стандарттары. – Алматы, 2009ж.
Бухгалтерлік есептік шоттардың жұмыс жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі.
Байдәулетов М., Байдәулетов С. М., «Аудит»: оқу құралы. –
Дүйсембаев К. Ш., Төлегенов Э. Т., Жұмағалиева Ж. Г.
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А.Бухгалтерлік есеп принциптері. Алматы
«Құрылыстағы бухгалтерлік есеп» Қ.К Кеулімжаев Оқу құралы 2008ж.
Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары, 2001ж.
Нысанбаев С.Н., Қожамқұлова Ж.Т.Коммерниялық кәсіпкерлік негіздері. Оқу құралы. —
Назарова В.Л., М.С. Жапбарханова, Фурсов Д.А., Фурсова С.Д. Басқару
Радостовец В. К. « Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». – Алматы,
2003 ж.
Рахимбекова Р. М., «Финансовый учет на предприятии». Учебник. –
Сариев Д.Б. «1с:кәсіпорын» жүйесінің бүгінүгі күнгі жетістіктері // Бухучет
Скала В. И. «Основы учета в строительстве». – Алматы
Сейдахметова Ф. С. «Современный бухгалтерский учет». – Алматы, 2008г.
Қосымша №1
Тариф кестесінің бірыңғай разряды Тарифтік коэффициент (1-разрядқа қатынасы) Тариф
1 1,0 12 2,20
2 1,07 13 2,37
3 1,15 14 2,55
4 1,24 15 2,74
5 1,33 16 2,95
6 1,43 17 3,17
7 1,54 18 3,41
8 1,66 19 3,67
9 1,78 20 3,94
10 1,91 21 4,24
11 2,05
Қосымша №2
Үстеме шығындарды жұмыстар түрлері арасында бөлудің есептері төмендегідей кестелерде
Жұмыс түрлері Тікелей шығындар сомасы (мың тг.) Үстеме шығындар
(гр.3 : гр.1 х 100) Үстеме шығындар сомасы
(мың тг.)
А 1 2 3
Құрылыс жұмыстары
Қондырғыларды монтаждау
Капиталды жөндеу
Барлығы:
Үстеме шығындарды құрылыс объектілері арасында бөлудің есептері.
Құрылыс объектілері Тікелей шығындар сомасы
(мың тг.) Үстеме шығындар пайызы
Үстеме шығындар сомасы
1. А цехының ғимараты
2. № 1 цехының ғимараты
3. Цех қоймасының ғимараты
4. Гараж
Барлығы:
Қосымша №3
№ КС-2 үлгісі
Тапсырыс беруші
Бас мердігер
Келісім-шарт № « » 200
Құрылыс-монтаж жұмысы аяқталған
нысан бойынша № қабылдау актісі.
Айы Шифр
Құрылыс кәсіпорыны Учаске атауы Нысан
Құрылыс атауы және мекен-жайы
Нысанның атауы және негізгі техникалық сипаты
Аяқталған құрылыс нысанының құрылыс-монтаж жұмыстарының құны
(жобалық жұмыс сызбасы бойынша сметалық және қосымша шығынадар)
Тапсырдым, мердігер
(қызметі, аты-жөні және қолы)
Қабылдадым, тапсырушы
(қызметі, аты-жөні және қолы)
~ 3 ~
Ішкі
сатып өткізу нарығын зерттеу деңгейі;
шығындар құрылымы, тікелей және жанама;
қалыптасқан бағалар;
сатып өткізу бөлімінің қызметкерлері
нің іс-әрекеті.
құрылыс кәсіпорнының жалпы және нақты мақсаты;
Сыртқы
өнімге деген сұраныстың жағдайы;
бәсекелестік
тің деңгейі және оның бағаға әсері;
мемлекеттің саясаты;
материалдық жабдықтаушы
лар мен мердігерлерге тәуелдігі;
сұраныстың құрамы мен оның бағаларға сезімталдығы;
Темірбетон өндіру
Құрылыс нысандарын салу кезіндегі жүргізілетін ізденістердің түрлері мен міндеттері
Ғимараттар жалпы құрылыс монтаж жұмыстары
Ғимараттардың түрлері
Құрылыс және тегістеу жұмыстары
Технологиялық карта құрастыру жұмыстары
Құрылыс алаңында тірек торын жобалау
Күрделі қаржының есебі
Электр монтаждау жұмыстары
Жол-құрылыс машиналарының құрылысы және жіктелуі