Мәдени өсімдік
Мазмұны
Кіріспе
1 Өсімдіктер жамылғысының құрылу және жүйелеу заңдықтары
1.1 Қазақстандағы урбанофлораның зерттелу тарихы
1.2 Өсімдіктер жамылғысының құрамы мен құрылысы
1.3 Гүлді өсімдіктерге жалпы сипаттама
2 Түркістан қаласы шөптекті өсімдіктерінің зерттелуі
2.1 Зерттеу объектісі және әдістері
2.2 Зерттеу аймағының физико-географиялық жағдайы
2.3 Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктер түрлерінің конспектісі
2.4 Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктерінің түрлік құрамын
талдау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан аумағында бай және алуантүрлі
Қазакстанда жоғары сатыдағы өсімдіктердің 6000-нан аса түрі өсетін болса,
Өсімдіктердің әртүрлі дараларының жиынтығы өсімдіктер жамылғысы деп аталады. Бір
Өсімдіктер қауымын суреттеу үшін оның флористикалық құрамын анықтау керек.
Сондай-ақ табиғи ресурстарды тиімді пайдалану үшін пайдалы және
Үшінші мыңжылдықтың қарсаңында адам мен табиғат қатынастарының шиеленісуі бүкіл
Қала жағдайында өсімдіктер жамылғысына түрлі факторлардың комплексті әсер етуі,
Осыған байланысты урбанофлораның қазіргі кездегі осындай кезеңдерде қалыптасқан
Жұмыстың мақсаты – Түркістан қаласы шөптекті өсімдіктерінің конспектісін түзу
Жұмыстың ғылыми жаңалығы. Қазақстанда Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктерінің
Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы. Түркістан қаласының шөптекті
1 Өсімдіктер жамылғысының құрылу және жүйелеу заңдықтары
1.1 Қазақстандағы урбанофлораның зерттелу тарихы
Түркістан қаласының экожүйесі комплексті зерттелмеген. Алайда, Оңтүстік Қазақстан облысы
1910 жылы З.А.Минквиц пен О.Э.Кнорринг бүкіл Чимкент уезінің өсімдіктер
1939-1940 жылдары Н.В.Павловтың жетекшілігімен ОҚО-на жасалынған үлкен зерттеу тобының
1993-1999 жылдары қаланың оңтүстігінде 35 км қашықтықтағы Қазығұрт тауының
2000-2002 жылдары Ботаника және фитоинтродукция ғылыми зерттеу институтының зерттеу
Қазақстан бойынша урбанофлора тақырыбында ғылыми зерттеулер туралы мәліметтер өте
Урбанофлора бағытында зерттеу жұмыстары Батыс Сібір қалаларының флорасы XX
Сондай-ақ, Украинаның оңтүстік-шығысында антропогендік трансформацияға ұшырау жағдайындағы флораның түрлік
Осындай урбанофлора тақырыбында зерттеу жұмыстары біздің өңірде тіптен жүргізілмеген.
Қалалық ортада өсімдіктердің түрлік құрылымы айрықша маңызға ие. Сондықтан,
1.2 Өсімдіктер жамылғысының құрамы мен құрылысы
Өсімдіктердің әртүрлі дараларының жиынтығы өсімдіктер жамылғысы деп аталады. Бір
Флористикалық құрам. Өсімдіктер қауымын суреттеу үшін оның флористикалық
Тіршілік формаларының құрамы: Тіршілік формалар туралы білім морфологияның үлкен
Тіршілік формалардың ең танымал жүйесін құраған биолог Қ.Раункиер (Raunkiaer,
Фанерофитер (грекше «фанерос» - ашық, анық) – өсімдіктің қайта
Хамефиттер – өсімдіктің қайта көктеуге арналған бүршіктері жерден 20-30
Гемикриптофиттер (грекше «геми»- жартылай, «крипто» - жабамын) -
Криптофиттер – өсімдіктің қайта көктеуге арналған бүршіктері жердің немесе
Терофиттер (грекше «терос» - жаз) – біржылдық шөптекті өсімдіктер.
Сурет 1. Раункиер бойынша тіршілік формаларының жүйесі
Бұл классификация басқа классификациялардан құрылысының таңқаларлықтай қарапайымдылығымен және жүйелігімен
Экологиялық құрам. Сыртқы ортаның қандай-да бір факторына бейімделген, формалар
гидрофиттер
гигрофиттер
мезофиттер
ксерофиттер
гидатофиттер
Гидрофиттер деп суда өсетін өсімдіктерді айтады. Олардың біреулері толығымен,
Гигрофиттер деп, ауаның ылғалдылығы жоғары болатын жерлерде өсетін өсімдіктерді
Мезофиттер деп ылғалдылығы жеткілікті, әрі бірқалыпты болып келетін жерлерде
Ксерофиттер деп ылғалдың көп мөлшерде жетіспейтін жерлерінде өмір сүретін
Гидатофиттер деп толығынан батып тіршілік ететін өсімдіктерді атайды.
Жарыққа қатынасына байланысты көлеңке сүйгіш өсімдіктер деген экологиялық топты
Жаңбырлы тропикалық ормандардың, көлеңке шамадан тыс көп түсетін жерлерінде,
Популяциялық құрам. Популяция деп бір жерді мекендейтін, өсімтал ұрпақ
зачатки (дәндер, пиязшықтар т.б.);
жас особьтар (проростки және жас өсімдіктер);
генеративті особьтар, ұрпақ бере алатын;
сенильді немесе кәрі особьтар, ұрпақ бере алмайтын.
Жер бетінің флоралық облыстары: Жер бетін флоралық тұрғыдан бөлудің
Голарктикалық түр (Holarctic) немесе солтүстік (Borealis) облыс –
Палеотропикалық (Paleotropis) облыс жер көлемі жағынан голарктикалық облыстан кейінгі
Неотропикалық (Netropis) облыс Орталық және Оңтүстік Американы (континенттің қиыр
Бромелилер тек Американың ылғалды тропикалық ормандарына тән. Сүйсіндер
Австралия (Australis) облысы оңтүстік жарты шардың үш тропикаға
Кап (Capensis) облысы – ең кішкентай флоралық облыс, ол
Антарктикалық (Antarctis) флоралық облыс Оңтүстік Американың оңтүстік-батыс шетінде,
Сонымен ортаның жағдайын бейнелеу үшін негізгі критерий ретінде флоралық
1.3 Гүлді өсімдіктерге жалпы сипаттама
Табиғи өсімдіктер де, мәдени өсімдіктер де барлық уақытта әртүрлі
Ағаштар – жер беті вегетативтік мүшелері сүректелген, көпжылдық
Бұталар – ағашты өсімдіктерден өздерінің осьтік діңі анықталмағанымен ерекшеленеді,
Бұташалар - бұталармен ұқсас, бірақ бұлардың еңсесінің биіктігі
Жартылай бұташалар – осьтік сабақтары түбінен сүректеледі де, орта
«Тарбиған» өсімдіктер - өзінің табиғатына, тіршілік ортасына,
Шырмалып, жабысып өсетін өсімдіктер – көпжылдық, біржылдық осьтік сабақтары
Көпжылдық шөптесін өсімдіктер – жербеті белгілі қысқа, көктемде қыстап
Екі жылдық өсімдіктер - толық тіршілікті кезеңнің аяқтауға
Біржылдық – тіршілік кезеңі бір жылға да толмайды (бидай,
Біз зерттейтін жабық тұқымды өсімдіктер ағаш, бұта, шөптекті болып
Келесі кезекте гүлді өсімдіктердің жалпы сипаттамасын келтіреміз. Гүлді өсімдіктер,
Жабық тұқымдыларының гүлдерінің бір-бірінен мөлшері, пішіні, түсі және құрылысы
Гүлді өсімдіктердің халық шаруашылығында және ғылыми медицинада кеңінен қолданылатын
Гүлді өсімдіктерді даражарнақтылар класы және қосжарнақтылар класы деп екіге
Осы күнгі өсімдіктер систематикасы - өсімдік организмнің тіршілігін және
2 Түркістан қаласы шөптекті өсімдіктерінің зерттелуі
2.1 Зерттеу объектісі және әдістері
Зерттеу жұмысының объектісі ретінде қаланың жабық тұқымды өсімдіктері,
Бірақ уақыттың тығыздығына байланысты зерттеу барысында қаланың агрономдары
Түркістан қаласы шөптекті өсімдіктерін классификациялау негізіне жалпыға бірдей А.
Ге́нрих (Ха́йнрих) Гу́став Энглер - (25 наурыз
Энглердің жүйесі бойынша әр түрдің тіршілік формасы (біржылдық,
Гербарий жинау және оларды өңдеу жұмыстарына жалпыға белгілі А.К.
Гербарийдің (лат. herbarium, от herba – шөп, өсімдік) маңызы
Жаратылыстану тарихының Ұлттық музейі (Национальный музей естественной истории
Нью-Йорк ботаникалық бағы (Нью-Йоркский ботанический сад (NY) (Нью-Йорк,
В.Л. Комаров атындағы ботаникалық институт (Ботанический институт им.В.Л. Комарова
Кью патшалығының ботаникалық бағы (Королевский ботанический сад Кью
Женевадағы ботаникалық бақ (Ботанический сад в Женеве (Швейцария) (G)
Миссури ботаникалық бағы (Миссурийский ботанический сад (MO) (Сент-Луис,
Жаратылыстану тарихының Британ музейі (Британский музей естественной истории
Гербарийлердің барлық лабораториялық жабдықтардан артықшылығы – ғылымға ұзақ уақыт
Гербарий келесі себептерге байланысты жиналады:
бір ауданның флорасын (түрлер тізімін) анықтау үшін;
түрлердің ареалдарын анықтау үшін;
экологиялық тобын және биотопын анықтау үшін;
түрлердің ерекшелігін анықтау үшін;
жаңа түрлерді сипаттау үшін;
оқу және демонстрациялық мақсатта.
Гербарий жинау алдында келесі құрал-жабдықтар жиналады (сурет 2):
өсімдікті тамырымен немесе басқа да жерасты мүшесімен қазып алатын
күн бұрын қажетті газеттермен толтырылған ботаникалық папка (35 х
күнделікті тапсырманы орындауға қажетті өсімдіктерді жинау үшін полиэтиленді қалта;
саяхат күнделігіне жұмсалатын қатты мұқабалы қойын немесе жәй дәптер,
жиналған материалдарды талдауға лупа, ботаникалық пресс, пинцет, ине.
Гербарий қағазы ретінде газеттерді қолдануға болады. Далалық этикетка
Сурет 2. 1- гербарийлік тор; 2- гербарий «көйлегі»; 3-
Табиғатта өсімдік жинаудың ережесі:
Гербарийге бір, екі және одан көп жылдық шөптесін өсімдіктерді
Өсімдік бүлінбеу үшін (шірімеу үшін) өсімдіктерді жаңбырсыз, ашық, құрғақ
Гербарийге зақымдалмаған, бүтін, гүлдеп тұрған өсімдіктер жерасты мүшелерімен толық
Өсімдіктердің жерасты мүшелері (тамыры, тамырсабағы, тамыржемісі) көлемді болса, топырақтан
Қазып алынған өсімдік тамырын топырақтан тазартқаннан кейін, оны ыңғайлап
Газетті «жабындыға» гербарий ретінде өсімдіктің тек бір түрі
Саяхаттан жинаған өсімдіктердің түрін анықтаған соң, оны тұқымдастығы, туыстығы,
Гербарийдің этикеткасы сиямен немесе тушпен толтырылады. Мұнда негізінен жоғары
Биология кафедрасы
А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Тұқымдас____________________________________________
Туыс________________________________________________
Түр_________________________________________________
Жинаған аудан аты____________________________________
Жинаушы____________________________________________
Анықтаушы__________________________________________
Жиналған мерзім _____________________________________
Гербарий этикеткасы ғылыми құжат, сондықтан этикеткасы жоқ гербарий оқу
Саяхаттан жиналған өсімдікті өңдеу (реттеу).
Гербарийге арналған өсімдіктерді келгеннен соң арнайы «папкадан» шығарып, ботаникалық
Барлық жағдайда даярланған гербарийлердің газеттерін күн сайын ауыстырып, өсімдіктерді
Өсімдіктерді гербарийге тұрақтау (монтировка).
Талапқа сай кептірілген өсімдікті арнайы кесілген, көлемі 28-42 (30-35)
2.2 Зерттеу аймағының физико-географиялық жағдайы
Түркістан қаласы Оңтүстік Қазақстан облысының батысында орналасқан.
Түркістан ауданы шөлді зонада орналасқан. Бұл аймақтың климатын сипаттау
Кесте 1. Бір тәуліктегі 1 см2 (калорий)
зона айлар 1 жылда
І II III IV V VI VII VIII IX
Шөл 201 277 369 463 528 565 557 517
Дала 8 153 263 376 444 498 464
Айырма
шылығы 121 124 106 87 84 67 93 136
Кесте бойынша дала да, шөл де күн радиациясын
Шөлдің екінші негізгі факторына өсімдіктерге әсер ететін жел
Құмды және сазды субстраттары басым, 10-50% ксерофитті өсімдікпен жабылған
Түркістан зонасының климаты ылғалдылық жағдайлары бойынша өте
Түркістан қаласында ауаның орташа жаздық температуралар шілдеде -
Зерттеу ауданда қыс мезгілі желтоқсанның екінші жартысынан түседі, әдетте
Қыста Қаратау жағынан суықты күшейтетін 2-3,5 м/сек
Көктем ерте түседі, 15-20 ақпанда далалық жұмыстар басталады, декоративті
Оңтүстік Қазақстанда солтүстіктен соғатын фронтальды желдер басым болады,
Жаз айлары ауаның жоғары температурасымен, төмен ылғалдылықпен, үлкен шаңмен
Түркістан ауданының осындай климаттық жағдайларында өсімдіктер тіршілік етеді (Сурет
Сурет 3 . Түркістан қаласының климаттық мәліметтері.
2.3 Түркістан қаласы шөптекті өсімдіктерінің конспектісі
Түркістан қаласы урбанофлорасының қазіргі қалыптасқан жоғарғы сатыдағы өсімдіктері А.
1 Equisetaceae Rich, ex DC. — Қырықбуындар тұқымдасы (Хвощевые)
Equisetum L . - Қырықбуын (Хвощ)
1. Е. ramosissimum Desf. - Бұтақты қ. (X. ветвистый)
Көпжылдық. Судың бойында өседі. Жылдың V-VII айларында спора түзеді.
2 Тһурасеае Juss.-Қоғалар тұқымдасы (Рогозовые)
Тһура L.-Қоға (Рогоз)
2. Тһ. latifolia L. - Жалпақ жапырақты қоға, жекен
Көпжылдық. Арық жағаларында, ылғалды жерлерде өседі. VII-VIII айларда гүлдейді.
3. Тһ. angustifolia L. - Жіңішке жапырақты қоға (Р.
Көпжылдық. Арық жағаларында, ылғалды жерлерде өседі. Гидрофит.
3 Potamogetonaceae Dumort. - Шылаңдар тұқымдасы (Рдестовые)
Potamogeton L. - Шылаң, қазоты (Рдест)
4. P. pectinatus L. - Тарақ бас ш. (Р.
Көпжылдық. VI-VIII айларда гүлдейді. Суда өседі. Гидрофит.
5. P. obtusifolius Mert. et Koch – Мұқыл жапырақты
Көпжылдық. Суда кездеседі. VI-VII айларда гүлдейді. Гидрофит.
6. P. natans L. - Жүзгіш ш. (Р. плавающий)
Көпжылдық. Арықтарда кездеседі. Гүлдеу мерзімі VI-VIII айларында. Гидрофит.
7. P. perfoliatus L. - Сабақ орама ш. (Р.
Көпжылдық. Арықтарда кездеседі. Гүлдеу мерзімі VI-VII айларда. Гидрофит.
4 Butomaceae Rich. - Теңгебастар тұқымдасы (Сусаковые)
Butomus L. - Теңгебас (Сусак)
8. В. umbellatus L. - Шатыршалы теңгебас, ақшунақ, ақшоқан
зонтичный)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде, су жағасында өседі. Гүлдеу кезеңі
5 Роасеае Barnhart. – Астық тұқымдасы (Мятликовые)
Zea L. - Жүгері (Кукуруза)
9. Z. mays L. –Кәдімгі жүгері (К. маис)
Біржылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдейді, VIII
Sorghum Perz. - Құмай (Сорго)
10. S. halepense (L.) Pers. - Алеп қ., қызыл
Көпжылдық. Егістіктерде, суармалы жерлерде арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларда
11. S. sudanense (Piper.) Stapf. - Судан қ. (С.
Біржылдық. Қазақстанда 1928 ж. бері мәдени түрде өсіріліп келеді.
12. S. cernuum (Ard.) Host. - Имек бас к.
Біржылдық. VI-VII айларда гүлдейді, мәдени түрде өсіріледі. Мезоксерофит.
Echinochloa Beauv. — Күріш қонағы (Ежовник)
13. Е. crusgalli (L.) Beau. - Күріш қ., шиін
Біржылдық. Бақшаларда және егін алқаптарында арамшөп ретінде өседі.
Panicum L. — Тары (Просо)
14. P. miliaceum L. - Тары (П. посевное)
Біржылдық. Жылдың VI-VIII айларында гүлдейді. Мезоксерофит.
Setaria Beauv. — Итқонақ (Щетинник)
15. S. glauca (L.) Beauv. - Көгілжім и. (Щ.
Біржылдық. Бақшада, егін даласында арамшөп ретінде өсіп, VII-VIII айларда
16. S. viridis (L.) Beauv. - Жасыл и. (Щ.
Біржылдық. Бақшада, бауда, егін даласында арамшөп ретінде өсіп, VII-IX
Phalaroides L. - Қоспа (Фалароидес)
17. Ph. arundinacea (L.) Rausch. - Қамыс қ. (Ф.
Көпжылдық. Бұлақ бойында, канал жағаларында өседі. Гүлдеу кезеңі VI-VIII
Stipa L. — Боз (Ковыль)
18. S. hohenackeriana Trin.et Rupr. - Гогенаккер б. (К.
Көпжылдық. Қала маңында, далалы жерлерде өседі. Гүлдеу мерзімі IV-VI
19. S. lessingiana Trin.et Rupr. - Лессинг б. (К.
Көпжылдық. Далалы жерлерде кездеседі. IV-V айларда гүлдейді. Ксерофит.
Phleum L. – Атқонақ (Тимофеевка)
20. P. paniculatum Huds — Шашақты а. (Т. метелчатая)
Біржылдық. Құрғақ далалы жерлерде, қала маңында өседі. VII айында
21. P. phleoides (L.) Karst. - Далалық а. (Т.
Көпжылдық. Құрғақ жерлерде өседі. Гүлдеу кезеңі VI-VII айларда. Ксеромезофит.
Alopecurus L. — Түлкіқұйрық (Лисохвост)
22. A. arundinaceum Poir. - Қамыс т. (Л. тростниковый)
Көпжылдық. Каналдар мен өзендер жағаларында өсіп, V-VI айларда гүлдеп,
Polypogon Desf. - Мысыққуйрық (Многобородник)
23. P. monspeliensis(L.) Desf. - Монпель м. (М. монпелийский)
Біржылдық. Ылғалды, суы жеткілікті жерлерде өседі. V-VII айларда гүлдеп,
Agrostis L. - Суот (Полевица)
24. A. gigantea Roth. — Үлкен с. (П.гигантская)
Көпжылдық. Бұлақ жағаларында, өзен жағасында кездеседі. VI-VIII айларда гүлдеп,
Calamagrostis Adans - Айрауық (Вейник)
25. C.epigeios (L.)Roth. – Құрғау а. (В. наземный)
Көпжылдық. Құмды топырақтарда өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс береді.
26. С. pseudophragmites (Hall.fil.) Koel. - Ақ өлең, жалған
ложнотростниковый)
Көпжылдық. Арық жағаларында өседі. VI-VIII айларда гүлдейді. Мезофит.
Avena L.- Сұлы (Овес)
27. A. sativa L. - Ақ с. (О. посевной)
Біржылдық. Бидай егістіктерінде арамшөп ретінде өседі. VI-VIII айларда гүлдейді.
28. A. fatua L. - Қарас. (О. пустой, овсюг)
Біржылдық. Егістіктерде арамшөп ретінде өседі. Жылдың V-VII айларында гүлдеп,
29. A. meridionalis (Malz.) Roshev. - Түстік с. (О.
Біржылдық. Арамшөп ретінде егістіктерде өсіп, VI-VIII айларда гүлдеп, жеміс
Helictotrichon Besser. – Сұлыбасы (Скученноостник)
30. Н. desertorum (Less.) Nevski - Шөл с. (С.
Көпжылдық. Құрғақ шалғындықтарда кездеседі. V-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Cynodon Rich. – Қарашағыр, бесбармақ (Свинорой)
31. С. dactylon (L.) Pers. - Салалы қ. (С.
Көпжылдық. Арамшөп ретінде үй маңында, көше бойында, егістіктерде, арық
Pragmites Trin. — Қамыс (Тростник)
32. Ph. australis (Cav.) Trin ex Steud. - Кәдімгі
Көпжылдық. Канал жағаларында көптеп кездеседі. VII-IX айларда гүлдеп, жеміс
Eragrostis Host. - Шитары (Полевичка)
33. Е. pilosa (L.) Beauv. - Түкті ш. (П.
Біржылдық. Қоқыс орындарында кездеседі. V-VIII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
34. Е. minor Host. - Кіші ш. (П. малая)
Біржылдық. Арықтардың жағаларында, арамшөп ретінде егістіктерде өседі. Гүлдеу және
Coeleria Pers. – Дуғаш (Тонконог)
35. С. cristata (L.) Pers . - Жіңішке д.
Көпжылдық. Қала шетінде өсіп, V-VIII айларда гүлдейді. Ксерофит.
Aeluropus Trin. - Ажырық (Прибрежница)
36. A. littoralis (Gouan) Pari. - Cop а. (П.
Көпжылдық. Көше бойында, сор жерлерде өседі. IV-VII айларда гүлдеп,
Dactylis Trin. - Тарғақшөп (Ежа)
37. D. glomerata L. - Тарғақшөп (E. сборная)
Көпжылдық. Көше бойында, бау-бакшаларда өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жемісі
Sclerochloa Beauv. - Егеубас (Жесткоколостница)
38. S. dura (L.) Beauv . - Қатты е.
Біржылдық. Каналдар мен арықтар жағасында, көше бойында, қоқыс орындарында
Роа L. – Қоңырбас (Мятлик)
39. P. bulbosa L.- Жуашықты қ. (М. луковичный)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, жол жағасында өседі. IV-VII айларда гүлдеп,
40. P. annua L. - Бір жылдық қ. (М.
Біржылдық. Қоқысты жерлерде, шалғындықтарда, канал жағасы мен жол бойында
41. P. trivialis L. - Кәдімгі қ. (М. обыкновенный)
Көпжылдық. Канал жағаларында, кейде арамшөп ретінде егістік алкаптарда өседі.
42. P. pratensis L. - Шалғындық қ. (М. луговой)
Көпжылдық. Су жағасында кездеседі. V-VI айларда гүлдейді, жеміс түзеді.
43. P. angustifolia L. - Жіңішке жапыракты қ. (М.узколистый)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. Гүлдеу кезеңі V-VII айларда. Ксерофит.
Catabrosa Beauv. - Балықшөп (Поручейница)
44. С. aguatica (L.) Beauv. - Су б. (П.
Көпжылдық. Су жағаларында өседі. V-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Gliceria R.Br. – Миядән (Манник)
45. G. plicata L. - Қатпарлы м. (M. складчатый)
Көпжылдық. Су жағаларында өседі. V-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Festuca L. - Бетеге (Овсяница)
46. F. valesiaca Goudin - Көкшүнақ б. (О. валезийская)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-VIII айларда гүлдейді және жеміс
47. Ғ. pratensis Huds . - Шалғындық б. (О.
Көпжылдық. Су жағаларында өседі. Гүлдеу мерзімі VI-VII айларда. Мезофит.
48. F. regeliana Pavl.et Lipsch. - Регель б. (О.
Көпжылдық. Су жағаларында өседі. V-VII айларда гүлдеп, жеміс береді.
Bromopsis L. — Кіші арпабас (Кострец)
49. В. Inermis (Leyss.) Holub . – Қылтамақсыз a.,
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде кездеседі. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс
Anisantha L. – Анизанта (Анизанта)
A. Tectorum (L.) Nevski – Жабын а. (А. кровельная)
Біржылдық. Арамшөп ретінде жол жиегінде, үй маңында, далалы жерлерде
Bromus L. – Арпабас (Костер)
51. В. secalinus L. - Қарабидай а. (К. ржаной)
Біржылдық. Егістіктерде тек арамшөп ретінде өседі, үй маңында кездеседі.
52. В. japonicus Thunb. - Мортық а. (К. японский)
Біржылдық. Арамшөп ретінде жол жағасында eric алқабында, үй айналасында
53. В. seversowii Regel - Северцов а. (К. Северцова)
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-VIII айларда гүлдеп, жеміс береді.
Agropyron Gaertn. - Бидайық (Пырей)
54. A. pektinatum (Bieb.) Beauv. - Тарақ б. (П.
Көпжылдық. Құрғақ далалы жерлерде, қала шетінде кездеседі. Жылдың VI-
VII айларында гүлдеп, жемісін береді. Мезоксерофит.
55. A. cristatum (L.) Beauv. - Еркек б. (П.
Көпжылдық. Құрғақ далалы жерлерде, қала шетінде өседі. Жылдың VI-VII
Elytrigia Gaertn.- Элитригия (Элитригия)
Е. repens (L.) Nevski – Жатаған э. (Э. Ползучая)
Көпжылдық. Егістіктерде жиі арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларында
Leymus Gaertn. – Бидайық (Вострец, Пырей)
57. L. ramosus (Trin.) Tzvel - Бұтақты б. (В.
Көпжылдық. Далалы жерлерде арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларында гүлдейді
58. L. angustus (Trin.) Pilg. - Жіңішке қияқ (В.
Көпжылдық. Құрғақ далалы жерлерде өседі. VI-VII айларында гүлдеп, жеміс
Eremopyrum (Gaertn.) Nevski - Мортық (Мортук)
59. Е. triticeum (Gaertn.) Nevski - Бидай м. (М.
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жемісін береді.
60. Е. orientale (L.) Jaub.et Spach. - Шығыс м.
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жемісін береді.
Secale L. - Қарабидай (Рожь)
61. S. cereale L. — Егістік қ. (P. посевная)
Біржылдық. Арамшөп ретінде eric алқаптарында өседі. V-VII айларда гүлдеп,
Aegilops L. - Қылтаншөп (Эгилопс)
62. Ае. cylindrica Host. - Цилиндр тәрізді қ. (Э.
Біржылдық. Егін алқабында арамшөп ретінде өседі. V-VI айларда гүлдеп,
Triticum L. - Бидай (Пшеница)
63. Т. compactum Host. - Тығыз б., кожа б.
Біржылдық. VI-VII айларында гүлдейді және жеміс береді. Мәдени түрде
64. Т. aestivum L. - Жаздық б., жұмсақ б.
Біржылдық. Мәдени өсімдік ретінде өсіріледі. VI-VII айларында гүлдеп, жеміс
65. Т. durum Desf. - Қатты б. (П. твердая)
Біржылдық. VI-VII айларында гүлдеп, жеміс береді. Мәдени өсімдік ретінде
Hordeum L. — Арпа (Ячмень)
66. Н. bulbosum L. - Жаман а. (Я. луковичный)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. V-VI айларда гүлдеп, жеміс береді.
Н. brevisubulatum (Trin.) Link.-Қыскамұрт а.,тау а.(Я.короткоостый)
Көпжылдық. Су жағасында өседі. VI-VII айларында гүлдейді және жеміс
68. Н. leporinum Link . - Қоян а. (Я.
Біржылдық. Көбінесе қоқыс орындарында өседі. V-VI айларында гүлдейді және
69. Н. vulgare L. - Кәдімгі а. (Я. обыкновенный)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VI-VII айларында гүлдейді және жеміс
70. Н. distichon L. - Қатар а. (Я. двурядный)
Біржылдық. Кейде кәдімгі арпа егістігінде мәдени түрде өседі. V-VI
Taeniatherum Nevski — Таспамұрт (Лентоостник)
71. Т. crinitum (Schreb.) Nevski - ¥зын түкті т.
Біржылдық. Құрғақ шалғындықтарда, далалы жерлерде өседі. Жемісін IV-V айларда
6 Cyperaceae Juss. — Қияқөлеңдерр тұқымдасы (Осоковые)
Pycreus Beauf. - Қоғашық (Ситовник)
72. P. globosus (All.) Reichenb. - Домалақ қ. (С.
Көпжылдық. Су бойында арамшөп ретінде өседі. VI-VIII айларда гүлдеп,
Cyperus L. - Сәлемшөп (Сыть)
73. С. fuscus L. - Қарақоңыр с. (С. черно-белая)
Біржылдық. Ылғалды жерлерде өседі. VII-VIII айларда гүлдейді. Гигрофит.
74. С. rotundus L. – Жұмыр с., салаумалейкум (С.
Көпжылдық. Арык жағаларында өседі. VI-IX айларда гүлдейді. Гигрофит.
75. С. longus L. - ¥зын с. (С. длинная)
Көпжылдық. Арық жағаларында өседі. VI-IX айларда гүлдейді. Гигрофит.
Scirpus L. - Қамыс (Камыш)
76. S. tabernaemontani С. С. Gmel. - Табернемонтан қ.
Көпжылдық. Суда өседі. VI-IX айларда гүлдейді. Гигрофит.
Bolboschoenus Palla. - Түйнекөлең (Клубнекамыш)
77. В. popovii Egos. Дгов. - Попов т. (К.
Көпжылдық. Арықтар жағасында өседі. VI-VIII айларда гүлдеп, жеміс
Carex L. - Өлең (Осока)
78. С. divisa Huds. - Топ ө., Қияқ о.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
79. С. dimorphotheca Stschegl. - Қоспішін ө. (О. двуформенная)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-VI айларда гүлдеп, жемісін түзеді.
80. С. subphysodes М. Pop. ex. V. Krecz. -
Көпжылдық. Тақыр жерлерде, құрғақ шалғындықтарда өседі. IV-VI айларда гүлдеп,
81 . С. diluta Bieb. - Бозғылт о. (О.
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жемісін береді.
82. С. songorica Kar. et. Kir. - Жоңгар о.
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде кездеседі. V-VI айларда гүлдеп, жемісін түзеді.
7 Lemnaceae S.F.Gray - Балдыршөптер тұқымдасы (Рясковые)
Lemna L. - Балықот (Ряска)
83. L. minor L. - Кіші б. (P. маленькая)
Көпжылдық. Су қоймаларында, тоғандарда өседі. V-VII айларда гүлдеп, жемісін
8 Juncaceae Juss. - Елекшөптер тұқымдасы (Ситниковые)
Juncus L. - Елекшөп (Ситник)
84. J. bufonius L. - Қызғылт е. (С. красноногий)
Біржылдық. Ылғалды жағаларда өседі. VI-VIII айларда гүлдеп, жемісін түзеді.
85. J. gerardii Loisel. - Жерар е. (С. Жерара)
Көпжылдық. Су қоймаларының жағаларында өседі. VII-IX айларда гүлдеп, жеміс
86. J. articulatus L. - Буынды е. (С. суставчатый)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде өседі. VI-VIII айларда гүлдеп, жемісін
9 Alliaceae J.Agardh. - Жуалар тұқымдасы (Луковые)
Allium L. — Пияз (Лук)
87. А. сера L. - Қатпарлы пияз (жуа) -
Көпжылдық. Егістік алқаптарда мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдеп,
88. A. caesius Schrenk. - Көкшіл жуа (Л. голубой)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
89. A. sativum L. - Сарымсақ (Л. чеснок)
Көпжылдық. Егістік алқаптарда мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдеп,
10 Asphodelaceae Juss. - Шырыштар тұқымдасы (Эремурусовые)
Eremurus М. В. - Шырыш (Эремурус)
90. Е. robustus (Regel) Regel - Ірі ш., тау
Көпжылдық. Қала маңында өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жемісін
91. Е. hilariae М.Рор. et Vved. - Иларии ш.(Э.
Көпжылдық. Қала маңында өседі. IV-V айларда гүлдеп, жемісін
11 Liliaceae Juss. - Лалагүлдер тұқымдасы (Лилейные)
Gagae Salisb. — Қазжуа (Гусиный лук)
92. G. popovii Vved. - Попов қ. (Г. л.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. III-V айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
93. G. capusii Terr. - Капю қ. (Г. л.
Көпжылдық. Далалық жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жеміс
94. G. turkestanica Pasch. - Түркістан қ. (Г. л.
Көпжылдық. Далалық жерлерде, шалғында өседі. III айында гүлдеп, жеміс
95. G. ova Stap. - Домалақ қ. (Г. л.
Көпжылдық. Далалық жерлерде өседі. III-IV айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Tulipa L. - Қызғалдақ (Тюльпан)
96.Т. greigii Regel - Грейг қ. (Т. Грейга)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Convallaria L. - Інжугүл, меруертгүл (Ландыш)
97. С. majalis L.-Мамыр i. (Л. майский)
Көпжылдық. Бау-бақшада, ылғалды жерлерде мәдени түрде өседі. V-VI айларда
12 Amaryllidaceae Jaume - Амариллистер тұқымдасы {Амариллисовые)
Ixiolirion Fisch. - Шөпжияр (Иксиолирион)
98 I. tataricum (Pall.) Herd .-Татар ш. (И. татарский)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
13 Iridaceae Juss. - Құртқашаштар тұқымдасы (Касатиковые)
Crocus L. — Запыран, ботатабан (Шафран)
99. С. alatavicus Regel et Semen. - Алатау з.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
Iris L. - Құртқашаш (Касатик)
100. I. sogdiana Bunge. - Соғды к. (К. согдийский)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс түзеді.
101. I. germanica L. - Герман қ. (К.
Көпжылдық. Қаланың бау-бақшалары мен саябақтарында мәдени түрде өсіріледі. V-VI
Gladiolus L. - Баршынгүл (Спажник)
102. G. hibridus L. - Будан б. (С. гибридный)
Көпжылдық. Көше бойында, бақтарда, саябақтарда мәдени түрде өсіріледі. IV-V
14 Cannabiaceae Endl. — Соралар тұқымдасы (Коноплевые)
Cannabis L. - Кенепшөп (Конопля)
103. С. sativa L. - Егістік к. (К.посевная)
Біржылдық. Мәдени өсімдік ретінде, арамшөп ретінде өседі. VI -VII
104. С. ruderalis Janisch. - Арам к., қарасора (К.
Біржылдық. Арамшөп ретінде өседі. V -VII гүлдеп, жеміс түзеді.
Humulus L. — Құлмак (Хмель)
105. Н. lupulus L. - Кәдімгі қ. (X. обыкновенный)
Көпжылдық. Бау-бақшаларда, өзен жағасында өседі. VI-VII айларында гүлдейді, VII-VIII
15 Urticaceae Juss. — Қалақайлар тұқымдасы (Крапивные)
Urtica L. - Қалақай (Крапива)
106. U. dioica L. - Екі үйлі қ. (К.
Көпжылдық. Ылғалы жерлерде арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларында гүлдейді,
16 Polygonaceae Lindl. — Тарандар тұқымдасы (Гречишные)
Rumex L. - Қымыздық (Щавель)
107. R. acetosa L. - Кәдімгі қ. (Щ. обыкновенный)
Көпжылдық. Көгалды далаларда өседі. VI-VII айларда гүлдейді. Мезофит.
108. R. pamiricus Rech.f. - Памир к. (Щ-памирский)
Көпжылдық. Арық жағасында, ылғал жерлерде өседі. VII-VIII айларда гүлдеп,
109. R. crispus L. - Бұйра қ. (Щ. курчавый)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде егістік шетінде, шалғындыкта өседі. VI-VII айларда
110. R. halacsyi Rech. - Галачи қ. (Щ. Галачи)
Біржылдық. VI-VII айларда гүлдейді, VII-VIII айларда жемісін береді. Мезофит.
111. R. syriacus Meissn. -Сирия қ. (Щ. сирийский)
Көпжылдык. Егістік алқаптарында арамшөп ретінде өседі.УІ^П айларда гүлдейді. Мезофит.
Polygonum L.-Таран (Горец)
112. P. minus Huds. - Кіші г. (Г. малый)
Біржылдық. Арық бойында, ылғалды жерлерде өседі, VII-IX айларда гүлдейді.
113. P. monspliense Thieb.ex Pers. - Алажапырақ т. (Г.
Біржылдық. Көше бойында, бау-бақшада, суға жақын жерлерде өседі. V-IX
114. P. aviculare L. - Қүс т., қызыл таспа
Біржылдық. Арық жағасында, көше бойында, суғармалы eric алқабында өседі.
115. P. amphibium L. – Тамыр дәрі т. (Г.
Көпжылдық. Ылғалды топырақта, тұрып қалған суларда өседі. VI-IX айларда
116. P. oriental е L. - Шығыс т. (Г.
Біржылдық. Декоративті түрде өсіріледі. VI-IX айларда гүлдейді. Палеарктикалық түр.
117. P. scabrum Moench. - Бұдыр т. (Г. шереховатый)
Біржылдық. Егістіктерде, каналдар мен көше бойында өседі. VI-VII айларда
118. P. lapathifolium L. - Қымыздық жапырақ т. (Г.
Біржылдық. Су жағасында, кейде арамшөп ретінде егіс алқабында өседі.
119. P. hydropiper L.- Бұрыш т. (Г. перечный, водяной
Біржылдық. Су жағасында өседі. VII-IX айларда гүлдеп, жеміс береді.
Fallopia L. — Фаллопия (Фаллопия)
120. F. convolvulus (L.) A. Love - Шырмауық таран
Біржылдық. Егін алқабында, қоқыстанған жерлерде, өзен жағасында өседі. VII-IX
121. F. dumerotum (L.) Holub. - Бұта таран (Ф.
Біржылдық. Ылғалды жерлерде, арамшөп ретінде eric алқабында өседі. VII-VIII
Fagopyrum Gaertn. - Құмық (Гречиха)
122. Ғ. esculentum Moench - Екпе қ. (Г. посевная)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі, кейде арамшөп ретінде өседі. VII-VIII
123. Ғ. tataricum (L.)Gaertn. - Татар қ. (Г. татарская)
Біржылдық. Егістікте, жол бойында арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларда
17 Chenopodiaceae Vent. — Алабұталар тұқымдасы (Маревые)
Beta L. - Қызылша (Свекла)
124. В. vulgaris L. - Кәдімгі қ. (С. обыкновенная)
Екіжылдық. VI-VII айларда гүлдеп, жеміс береді. Мәдени түрде өсіріледі.
Chenopodium L. - Алабұта (Марь)
125. Сһ. album L. - Ақ a. (M. белая)
Біржылдық. Барлық жерде өседі, кейде арамшөп ретінде кездеседі. VII-VIII
126. Сһ. strictum Roth - Қылтиған а. (М. торчащая)
Біржылдық. Күл-қоқыс орындарында өседі. VIII-IX гүлдеп, жемісін түзеді. Ксеромезофит.
127. Сһ. botrys L - Қош иісті а. (М.
Біржылдық. Құм, топырақта өседі. VII-VIII айларда гүлдеп, жеміс береді.
Spinacia L. - Шпинат (Шпинат)
128. S. oleracea L. - Бақша ш. (Ш. огородный)
Біржылдық. Бақшада мәдени түрінде өсіріледі. Мезофит.
Atriplex L. - Көкпек (Лебеда)
129. A. tatarica L. - Татар к., кержусан (Л.
Біржылдық. Тұзды топырақта, қоқыстанган орындарында өседі. VII-VIII айларында
130. A. aucheri Mog. - Ауша к. (Л. Ауша)
Біржылдық. Сазды және сортаң топырактарда өседі. VII-VIII айларында гүлдеп,
131. A. hastata L. - Найза тәрізді қ. (Л.
Біржылдық. Су жағасында, қоқыстанған жерлерде өседі. VII-IX айларда гүлдеп,
Ceratocarpus L. - Ебелек (Рогач)
132. С. utriculosus Bluk. - Қалталы е. (Р. сумчатый)
Біржылдық. Күл-қоқыс орындарында, далалы жерлерде өседі. IV-VI айларда гүлдейді.
Косһіа Roth. - Изен (Кохия)
133. К. scoparia (L.) Schrad. - Сыпыртқы и. (К.
Біржылдық. Қоқыстанған жайларда, бау-бакшаларда арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларында
Salsola L. - Сораң (Солянка)
134. S. australis R.Br. - Австрия с. (С. австрийская)
Біржылдық. Сирек, далалы жерлерде, аздап сортаңданған топырактарда өседі. VII-IX
18 Amaranthaceae Juss. - Гүлтәжілер тұқымдасы (Амарантовые)
Amaranthus L. - Гүлтәжі (Щирица)
135. A. lividus L. - Көкшіл г. (Щ. синеватая)
Біржылдық. Жол бойында, бау-бақшаларда жиі арамшөп ретінде өседі. VI-IX
136. A. tricolor L. - Үш түсті г. (Щ.
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VI-IX айларда гүлдеп, жеміс береді.
137. A. retroflexus L. - Шалқақ г.( Щ. запрокинутая)
Біржылдык. Арамшөп ретінде егістікте, бау-бақшада және коқыстанған жерлерде өседі.
19 Portulacaceae Juss. - Қараоттар тұқымдасы (Портулаковые)
Portulaca L. - Қараот (Портулак)
138. P. oleracea L. - Бақша қ. (П. огородный)
Біржылдық. Жиі арамшөп ретінде топырақта өседі. VI-IX айларда гүлдейді.
20 Caryophyllaceae Juss. - Қалампырлар тұқымдасы (Гвоздичные)
Stellaria L. - Жұлдызшөп (Звездчатка)
139. S. media (L.)Vill. - Дымқыл ж. (3. мокрица)
Біржылдық. Қоқыс тасталған жерлерде өседі. Ill-VI айларында гүлдейді. Мезофит.
Cerastium L. - Мүйізшөп (Ясколка)
140. С. dichotomum L. - Айыр м. (Я. вильчатая)
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. Ill-VI айларында гүлдейді. Ксеромезофит.
Spergularia (Pers.) J. et Presl. — Іргешөп (Торичник)
141. S. diandra (Guss.) Heldr. et Sart. - Қосаталық
Көпжылдық. Су жағасында, сортаң топырақта өседі. V-VIII айларда гүлдейді,
142. S. marina (L.) Griseb. - Cop i. (Т.
Біржылдық. Қоқыс орындарында, сортаң топырақта, су жағасында өседі. Мезоксерофит.
Herniaria L. - Жарықдәрі (Грыжник)
143. Н. glabra L. - Жалаң ж. (Г. гладкий)
Көпжылдық. Қоқыс орындарында, сортаң топырақта, су жағасында өседі. V-VIII
144. Н. hirsuta L. - Түкті ж. (Г. волосистый)
Біржылдық. Далалы жерлерде, кала шетінде өседі. V-VIII айларында гүлдеп,
145. Н. polygama J.Gay. - Көпүйлі ж., итсабын (Г.
Көпжылдық. Далалы жерлерде, қала шетінде өседі. VI-VIII айларда гүлдеп,
Silene L. - Сылдыршөп (Смолевка)
146. S. repens Patrin. - Жатаган с. (С. ползучая)
Көпжылдық. Далалы шалғындықта, су жағасында өседі. V-VIII айларында гүлдеп,
147. S. wolgensis (Hornem.) Bess.ex Spreng. - Еділ с.
Екіжылдық. Далалы жерлерде өседі. V-VIII айларында гүлдеп, VI-IX айларда
Gipsophila L. - Аққаңбақ (Качим)
148. G. paniculata L. - Шашакбас а. (К. метелчатый)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. VII-VIII айларында гүлдейді. Ксерофит.
149. G. perfoliata L. - Шілтер жапырақты а. (К.
Көпжылдық. Сортаң топырақта, арамшөп ретінде өседі. VII-VIII айларда гүлдейді.
Vaccaria Medic. - Мыңбас (Тысячеголов)
150. V. hispanica (Mill.) Rauscher. - Мырза м. (Т.
Біржылдык. Егістік алқапта өседі. IV-VII айларда гүлдейді. Ксеромезофит.
Dianthus L. - Қалампыр (Гвоздика)
151. D. chinensis L. - Қытай қ. (Г. китайская)
Біржылдық. Бау-бақшаларда, саябақтарда мәдени түрде өсіріледі. VI-VIII айларында гүлдейді.
21 Ceratophyllaceae S.F.Gray. - Мүійз жапырақтар тұқымдасы (Роголистниковые)
Ceratophyllum L. - Мүйізжапырақ (Роголистник)
152. С. demersum L. - Шөгінді м. (Р. погруженный)
Көпжылдық. Тұщы су жағасында топтанып өседі. VI-VII айларда гүлдейді,
22 Ranunculaceae Juss. - Сарғалдақтар тұқымдасы (Лютиковые)
Ceratocephala Moench. - Шөңгебас (Рогоглавник)
153. С. testiculata (Chantz) Bess - Түзу мүйізді ш.
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. Ill-V айларда гүлдейді, V-VI айларда
Batrachium S. F. Gray. — Сусарғалдақ (Водяной лютик)
154. В. trichophyllum (Chaix) Bosch - Түкті с. (В.л.
Көпжылдық. Жай ағатын, тоқтап калган суларда, Ылғалды жерлерде өседі.
Ranunculus L. –Сарғалдақ (Лютик)
155. R. sceleratus L. - У с. (Л. ядовитый)
Біржылдық. Ылғалды жерлерде, суда, арық жағаларында өседі. IV-VI
156. R. platyspermus Fisch. ex DC. - Жалпақтұкым с.
Көпжылдық. Шалғындық жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп, V-VI айларда
Thalictrum L. - Маралоты (Василистник)
157. Т. collinum Wallr. - Дөңшіл м. (В. холмовой)
Көпжылдық. Шалғында, далалы жерлерде, су жағасында өседі. VI-VIII айларда
23 Berberidaceae Juss. - Бөріқарттар тұқымдасы (Барбарисовые)
Leontice L. - Торсылдақ (Леонтица)
158. L. ewersmanni Bunge- Эверсманн т. (Л. Эверсманна)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде адырда, сазды топырақта өседі. III-IV айларда
24 Нуресоасеае Juss. - Гипекоумдар тұқымдасы (Гипекоумовые)
Hypecoum L. - Гипекоум (Ақшагүл)
159. H. parviflorum Kar. Et Kir. - ¥сақгүл а.
Біржылдық. Жиі арамшөп ретінде майда тасты топырақта өседі. III-V
25 Papaveraceae Juss. - Кокнәрлар тұқымдасы(Маковые)
Chelidonium L. - Сүйелшөп (Чистотел)
160. Сһ. majus L. - Үлкен с. (Ч. большой)
Көпжылдық. Көлеңкелі жерлерде, арамшөп ретінде өседі. V-VIII айларда гүлдейді.
Papaver L. - Көкнәр ( Мак)
161. P. pavoninum Schrenk. - Жабайы к., итқызғалдақ (M.
Біржылдық. Далалы жерлерде, егістік алқабында өседі. IV-VII айларда гүлдейді.
26 Fumariaceae DC. - Көгілдірлер тұқымдасы (Дымянковые)
Carydalis Medic. Айдаршөп (Хохлатка)
162. С. Ledebouriana - Ледебур a. (X.. Ледебуровская)
Көпжылдық. Қала маңында, далалы жерде өседі. IV-V айларда гүлдейді.
Fumaria L. Көгілдір (Дымянка)
163. F.vailantii Loisel. - Вайан к. (Д. Вайана)
Біржылдық. Eric алқаптарында арамшөп ретінде өседі. V-VI айларда гүлдеп,
27 Brassicaceae Juss. - Крестгүлділер тұқымдасы (Капустные)
Sisymbrium L. -Сарбасқурай (Гулявник)
164. S.brassiciforme С.А.Меу. - Қатпаршақкөк с. (Г. капустовидный)
Екіжылдық. Көше бойында өседі. V-VI айларда гүлдеп, VII-VIII айларда
165. S. loeselii L. - Лезелиев с. (Г. Лезелиев)
Біржылдық. Далалы жерлерде арамшөп ретінде өседі. V-VII айларда гүлдейді,
166. S. altissimum L. - Биік с. (Г. высокий)
Біржылдық. Арамшөп ретінде далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдеп,
Camelina Crantz -Арыш (Рыжик)
167 . С. microcarpa Andrz. -Ұсақ жемісті а. (Р.
Біржылдық. Арық жағалауында, ылғалды жерлерде өседі. Мезофит.
Goldbachia DC. -Сәрияш (Гольдбахия)
168. G. torulosa DC. - Дөңтәрізді с. (Г. бугорчатая)
Біржылдық. Арамшөп ретінде егістік алқаптар мен далалы жерлерде өседі.
Descurainia Webb, et Berth. - Сармала (Дескурайния)
169. D. sophia (L.) Webb.ex Plantl - София с.
Біржылдық. Қоқыс тасталған орындарда жиі кездеседі. V-VII айларда гүлдейді.
Erisymum L. — Ақбасқурай (Желтушник)
170. Е. marschallianum Andrz - Маршал a. ( Ж.
Екіжылдық. Бұталар арасында, далалы жерлерде өседі. V-VIII айларда гүлдейді.
Barbarea Beckm. - Қышабас (Сурепка)
171. В. arcuata (Opiz) Riechenb. - Имек қ. (С.
Екіжылдық. Ылғалды топырақтарда өседі. IV-V айларда гүлдейді. Мезофит.
Nasturtium R.Rr. - Сарбасша (Жеруха)
172. N. fontanum (Lam.) Aschers. - Бұлак с. (Ж.
Көпжылдық. Су жағасында өседі. V-VI айларда гүлдеп, жеміс береді.
Chorispora DC. - Сарботка (Хориспора)
173. Ch. tenella (Pall.) DC. – Нәзік с. (X.
Біржылдық. Аздап сортаңданған топырақта, далалы жерлерде, өзен жағасында өседі.
Berteroa DC. — Шытырша (Икотник)
174. В. incana (L.) DC. - Сұр ш. (И.
Екіжылдық. Шалғындықта арамшөп ретінде өседі. V-VI айларда гүлдеп, VI-VII
Alyssum L. -Жауылша (Бурачок)
175. A. dasycarpum Steph. - Түкжеміс ж. (Б. пушистоплодный)
Біржылдық. Далалы жерлердің сортаң топырағында өседі. IV-V айларында гүлдейді.
Brassica L. - Қырыққабат (Капуста)
176. В. oleracea L. - Бақша қ. (К. огородная)
Екіжылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. V-VI айларда гүлдейді. Мезофит.
177. В. campestris L. - Дала қышасы (К. полевая)
Біржылдық. Егістікте, бау-бақшада арамшөп ретінде өседі. VI-VII айларда гүлдейді.
178. В. juncea (L.) Czern. - Сарепт қышасы (К.
Екіжылдық. Көше бойында, егістікте, бау-бақшада арамшөп ретінде өседі. VI-VII
Eruca Adans. - ¥ндау (Индау)
179. Е. sativa Mill. - Егістік ү. (И. посевной)
Біржылдық. Арамшөп ретінде көше бойында, үй айналасында, егістікте кездеседі.
Raphanus L. – Шомыр (Редька)
180. R. sativus L. — Кәдімгі ш., тұрып (P.
Екіжылдық. Мәдени түрде өсіріледі. IV-V айларда гүлдейді. Мезофит.
Crambe L. -Қатыран (Катран)
181. С. kotschyana Boiss - Котчиевский қ. (К. Котчиевский)
Көпжылдық. Ылғал жерлерде, егістікте кездеседі. V айда гүлдейді. Мезофит.
Lepidium L. - Шытырмақ (Клоповник)
182. L. sativum L. - Екпе ш. (К. посевной,
Біржылдық. Егістікте және декоративті түрде өседі. Мезоксерофит.
183. L. latifolium L. - Жалпақ жапырақты ш. (К.
Көпжылдық. Арамшөп ретінде, ылғалды шалғындықта, өзен жағасында өседі. Мезоксерофит.
Cardaria Desf. - Жүрекшөп (Сердечница)
184. С. repens (Schrenk.) Jarm. - Жатаған ж. (С.
Көпжылдық. Сазды топырақта, канал бойында өседі. Батыс Тянь-Шань- Мезофит.
185. С. draba (L.) Jarm. - Крупка ж. (С.
Көпжылдық. Далалы жердің аздап сортаңданған топырағында, су жағасында өседі.
Thlaspi L. – Қанат жеміс (Ярутка)
186. Тһ. arvense L. - Егістік к. (Я. полевая)
Біржылдық. Далалы, ылғалды жерлерде арамшөп ретінде кездеседі. IV-VI айларда
187. Тһ. ceratocarpum (Pall.) Murr. – Ұзынқанат қ. (Я.
Біржылдық. Далалы, ылғал жерлерде арамшөп ретінде кездеседі. V-VI айларда
Capsella Medic. - Жұмыршақ (Пастушья сумка)
188. С. bursa-pastoris (L.) Medic. - Кәдімгі ж. (П.с.
Біржылдық. Арамшөп ретінде өседі. IV-V айларда гүлдейді. Ксеромезофит.
28 Resedaceae S. F. Gray. — Резедалар тұқымдасы
Reseda L. - Шашақгүл (Резеда)
189. R. odorata L. - Иісті ш. (P. душистая)
Біржылдық. Сәндік өсімдік ретінде мәдени түрде өсіріледі. VI-VII айларда
29 Rosaceae Juss. - Раушангүлділер тұқымдасы (Розоцветные)
Agrimonia L. - Ошаған (Репейничек)
190. A. asiata Juz. -Азия о. (Р. азиатский)
Көпжылдық. Өзен жағалауында, бау-бақшада, арық бойында, көше жиегінде өседі.
Rubus L. - Бүлдірген (Ежевика)
191. R. caesius L. — Қара б. (Ежевика)
Көпжылдық. Су жағаларында, бау-бақшаларда өседі. IV-VI айларда гүлдейді. Мезофит.
Fragaria L. - Сиырбүлдірген (Земляника)
192. Ғ. viridis Duch. -Жасыл с. ( Земляника)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, бақшада өседі. V-VI айларда гүлдейді. Ксеромезофит.
Potentilla L.— Қазтабан (Лапчатка)
193. P. virgata Lehm. - Солғын к. (Л. прутьевидная)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, аздап сортанданған топырақта өседі. VI-VIII айларда
194. P. canessens Bess. - Ақша қ. (Л. седоватая)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде далалы жерлерде жиі кездеседі. V-VII айларда
195. P. supina L. — Аласа қ. (Л. низкая)
Көпжылдық. Су жағасында өседі. VI-VII айларында гүлдейді. Ксерофит.
196. P. reptans L. - Шырмауық қ. (Л. ползучая)
Көпжылдық. Ылғалды шалғындықта, өзен жағасында өседі. V-VII айларында гүлдейді,
197. P. bifurca L. - Шанышқы қ. (Л. вильчатая)
Көпжылдық. Су жағасында өседі. V-VII айларда гүлдейді, VI-VIII айларда
Sanguisorba I. - Бүршікгүл (Кравохлебка)
198. S. officinalis L. -Аптека б. (К. аптечная)
Көпжылдық. Су жағасында өседі. VI-VII айларда гүлдейді. Мезофит.
Geum L. - Шыршай (Гравилат)
199. G. urbanum L. — Қала ш. (Г. городской)
Көпжылдық. Су жағасында, көше бойында өседі. V-VIII айларда гүлдейді.
30 Fabaceae Lindl. – Бұршақ тұқымдасы (Бобовые)
Vexibia Bunge — Ақ мия (Брунец)
200. V. alopecuroides (L.) Yakovl.-Түлкіқұйрық а. (Б. лисохвостный, софора)
Көпжылдық. Су жағасында, қоқыс орындарында өседі. V-VI айларда гүлдейді,
201. V. Pachycarpa (С.А.Меу.) Yakovl - Іріжемісті а. есекмия.
(Б.толстоплодный)
Көпжылдық. Су жағасында, арамшөп ретінде егіс алқаптарында өседі. V-VII
Trigonella L. - Бойдана (Пажитник)
202. Т. grandiflora Bunge - Ірігүлді б. (П. крупноцветковый)
Біржылдық. Адырда, өседі. IV-V гүлдейді. Ксерофит.
203. Т. geminiflora Bunge - Қосгүлді б. (П. парноцветковый)
Біржылдық. Құрғақ далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдейді. Ксерофит.
Medicago L. - Жоңышқа (Люцерна)
204. М. sativa L. - Егістік ж. (Л. посевная
Көпжылдық. Егістік алқапта, жол жиегінде, тақыр жерлерде, арамшөп ретінде,
205. М. falcata L. - Сарыбас ж. (Л. серповидная
Көпжылдық. Шалғындықта өседі. VI-VIII айларда гүлдейді. Ксеромезофит.
206. М. lupulina L. - Құлмақ ж. (Л. хмелевидная)
Біржылдық. Су жағасында, жиі жол бойы мен егіс алқабында
Melilotus Adans. - Түйежоңышқа (Донник)
207. М. officinalis (L.) Pall – Дәрілік т. (Д.
Екіжылдық. Жол жиегінде, егістікте, далалы шалғындықта өседі. V-VII айларда
208. М. albus Medic. - Ақбас т. (Д. белый)
Екіжылдық. Жол жиегінде, егістікте, далалы шалғындықта өседі. V-VIII айларда
Trifolium L. — Беде (Клевер)
209. Т. repens L. - Ақ б. (К. ползучий,
Көпжылдық. Далалы жерлерде, бауда өседі. V-VIII айларда гүлдейді, VI-X
210.Т. pratense L. - Қызылбас б. (К. луговой, красный)
Көпжылдық. Ылғалды, құрғақ шалғындықтарда, өзен жағасында өседі. V-VIII айларда
Lotus L. - Пышан (Лядвенец)
211. L. frondosus (Freyn) Kuprian. - Қалыңжапырақты п. (Л.
Көпжылдық. Сортаң топырақта өседі. V-VII айларда гүлдейді. Ксерофит.
Psoralea L. - Аққурай (Псоралея)
212. P. drupacea Bunge - Сүйекті а. (П. костянковая)
Көпжылдық. Құрғақ шалғындықта өседі. V-II айларда гүлдейді, VII-IX айларда
213. A. filicaulis Fisch. et Mey. -Жіңішке сабақ т.
Біржылдық. Қала шетіндегі далалы жерлерде өседі. IV-V айларда гүлдейді,
214. A. alopecias Pall. — Түлкітүс т. (А. лисовидный)
Көпжылдық. Құрғақ шалғындықта өседі. V-VI гүлдейді, VI-VII айларда жеміс
215. A. amygdalinus Bunge -Бадам а. (А. миндальный)
Көпжылдық. Эфемерлі шалғындықтарда, бидайықты далада кездеседі. V-VI айларда гүлдейді.
216. A. mucidus Bunge - Когерген т. (А. плесневый)
Көпжылдық. Шалғындықта өседі. IV-VII айларда гүлдейді, V-VII айларда жеміс
Oxitropis DC. - Кекек (Остролодочник)
217. О. glabra DC. - Тықыр к. (О. голый)
Көпжылдық. Су жағасында өседі. VI-VII айларда гүлдейді. Мезофит.
Glycyrrhiza L. - Мия (Солодка)
218. G. glabra L. - Қызыл м. (С. голоя)
Көпжылдық. Егін алкабында, далалы жерлерде өседі. V-VI гүлдейді, VII-VIII
219. G. aspera Pall. - Бұдыр м. (С. шереховатая)
Көпжылдық. Құрғақ далалы жерлерде өседі. V-VI айларда гүлдейді, VII-III
Onobrychis Adans. - Эспарцет( Эспарцет)
220. О. tanaitica Spreng. - Дон э. (Э. донской)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. V-VII айларда гүлдеп, VIII-IX айларда
Arachis L. — Жержаңғақ (Арахис, земляной орех)
221. A. hypodaea L. - Жержаңгақ, қытайжаңғақ (Земляной орех)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі-VI айда гүлдейді, ІХ-Х айларда жеміс
Cicer L. - Ноқат (Нут)
222. С. arietinum L. - Қой н. (Н. бараний)
Біржылдық. Суармалы жерлерде, ылғалды жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдейді,
Vicia L. - Сиыржоңышқа (Горошек)
223. V. ervilia (L.) Willd. - Тарақша с. (Г.
Біржылдық. Далалы шабындықта, қоқыс тасталган жерлерде өседі. Ксеромезофит.
224. V. subvillosa (Ledeb.) Boiss. - Сиректүс с. (Г.
Көпжылдық. Құрғақ далалы шалғындықтарда өседі. IV-V айларда гүлдейді, VI-VII
225. V. sativa L. - Егістік с. (Г. посевной,
Екіжылдық. Егістік шетінде, арамшөп ретінде астық тұқымдастар мен бұршақ
226.V. peregrina L. — Бөтен с. (Г. иноземный)
Біржылдық. Үй маңында, егістікте, көгалды шалғында өседі. IV-V айларда
227. V. hybrida L. - Аралас с. (Г. помесный)
Біржылдық. Бау-бақшада, егіндікте арамшөп ретінде кездеседі. IV-V айларда гүлдейді.
Faba L. - Бұршақ (Конские бобы)
228. F. bona Medic. - At б., атбас б.
Біржылдық. Бақшада, бағалы мал азықтық өсімдік ретінде өсіріледі. VI-VII
Lens Adans. - Жасымық (Чечевица)
229. L. orientalis (Boiss.) Schmalh. - Шығыс ж. (Ч.
Біржылдық. Егістікте арамшөп ретінде өседі. IV-V айларда гүлдеп, V-VI
Lathyrus L. - Атбұршақ (Чина)
230. L. aphaca L. - Жапырақсыз a. (4. безлисточковая)
Біржылдық. Бауда, суғармалы егін алқабында арамшөп ретінде өседі. IV-V
231. L. tuberosus L. - Түйнек а. (Ч. клубневая)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, шалғындықта, арамшөп ретінде егін алқабында өседі.
232. L. inconspicum L. - Жер а. (Ч. клубневая)
Біржылдық. Егістікте, бұталар арасында өседі. IV-V айларда гүлдейді, V-VI
233. L. pratensis L. - Шалғын а. (Ч. луговая)
Көпжылдық. Су жағасында, егістікте өседі. VI-VII айларда гүлдейді, VII-VIII
Phaseolus L. - Түйебүршақ (Фасоль)
234. Ph. vulgaris L. - Кәдімгі т., үрмебүршақ (Ф.
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдеп, VIII-IX айларда
Vigna Savi. - Сиырбұршақ, сүмбілбұршақ (Лобия)
235. V. radiata (L.) Wilczek. - Маш (Л. золотистая,
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдейді, VIII-IX айларда
236. V. unduiculata (L.) Walh . - Қытай сиырбұршағы
Біржылдық. VII-VIII айларда гүлдейді, VIII-IX айларда жеміс түзеді. Мәдени
31 Geraniaceae Juss. — Қазтамақтар тұқымдасы (Гераниевые)
Geranium L. - Қазтамақ (Герань)
237. G. collinum Steph. - Дөңшіл қ. (Г. холмовая)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде өседі. V-VI гүлдейді, VI-VII айларда жеміс
238. G. rotundifolium Ehrh. - Дөңгелек жапырақ қ. (Г.
Біржылдық. Бұталар арасында, бау-бақшада және қоқыс орындарында өседі. V-VI
239. G. divaricatum Ehrh. - Шашыңқы қ. (Г. раскидистая)
Біржылдық. Бау-бақшаларда арамшөп түрінде өседі. V-VI айларда гүлдеп, VI-VII
Erodium L. Her. - Құтаншөп (Журавельник, аистник)
240. Е. cicutarium (L.) L. Her. - Қатпарлы қ.
Біржылдық. Егістік алқаптарда арамшөп ретінде өседі. IV-V айларда гүлдейді,
32 Peganaceae Tiegh - Адыраспандар тұқымдасы (Гармаловые)
Peganum L. - Адыраспан (Гармала)
241. P. harmala L. - Кәдімгі а. (Г. обыкновенная)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, сортаң топырақта өседі. V-VII айларда гүлдейді,
33 Zygophyllaceae R. Br.-Түйетабандар тұқымдасы (Парнолистниковые)
Tribulus L. - Теміртікен (Якорцы)
242. Т. terrestris L. - Жатаған т. (Я.стелющиеся)
Біржылдық. Тақыр жерлерде, егістіктерде, қоқыстанған орындарда өседі. IV-V айларда
34 Rutaceae Juss. - Руталар тұқымдасы (Рутовые)
Haplophyllum A. Juss. - Тұтасжапырақ (Цельнолистник)
243. H. latifolium Kar. et Kir. - Жалпақжапырақты т.
Көпжылдық. Далалы сазды топырақты жерлерде кездеседі. V-VI айларда гүлдеп,
35 Euphorbiaceae Juss. - Сүттігендер тұқымдасы (Молочайные)
Euphorbia L. - Сүттіген (Молочай)
244. Е. rapulum Kar. et Kir. - Шалқан с.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. IV айында гүлдеп, V-VII айларда
245. Е. falcata L. - Орақша с. (М. серповидная)
Біржылдық. Жол жағасында, егістікте арамшөп ретінде өседі. VI-IX айларда
246. Е. canescens L. - Бозғылт с. (М. сереющий)
Біржылдық. Арықтар мен өзен жағаларында, далалы жерлерде өседі. VI-VIII
Ricinus L. - Майкене (Клещевина)
247. R. communis L. - Кәдімгі м. (К. обыкновенная)
Біржылдық. Бау-бақшада, көше бойларында мәдени түрде өседі. VI-IX айларда
36 Balsaminaceae A. Rich. - Бальзаминдер тұқымдасы (Бальзаминовые)
Impatiens L. - Шыңқетер (Недотрога)
248. I. parviflora DC. -Ұсақгүлді ш. (H. мелкоцветная)
Біржылдық. Өзен жағасында, көлеңкелі жерлерде, арамшөп ретінде бау-бақшада өседі.
38 Malvaceae Juss. - Құлқайырлар тұқымдасы (Мальвовые)
Malva L. - Құлкайыр (Просвирник)
249. М. mauritiana L. - Мавритан қ. (П. мавританский)
Көпжылдық. Көше жағасында, бақшада, арамшөп ретінде өседі. VI-X айларда
250. М. neglecta Wallr. - Елеусіз қ. (П. пренебреженный)
Көпжылдық. Көше бойында, арамшөп ретінде аула мен бақшаларда өседі.
251. М. pusilla Smith. - Кіші қ. (П. маленький)
Екіжылдық. Бақшада, ашық жерлерде, қоқыстанған орындарда өседі. VI-X айларда
Lavatera L. - Үлбірек (Хатьма)
252. L. thuringiaca L. - Тюринген ү. (X. тюрингенская)
Көпжылдық. Көше бойында, далалы жерлерде өседі. VI-IX айларда гүлдейді.
Alcea L. -Айдарша (Шток-роза)
253. A. nudiflora (Linde) Boiss. - Жалаңгүлді а. (Ш.р.
Көпжылдық. Далалы жерлерде, құрғақ шалғындықтарда өседі. V-IX айларда гүлдеп,
254. A. litvinowii(Igin) Iljin. - Литвинов а. (Ш.р. Литвинова)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде далалы жерлерде өседі. V-VII айларда гүлдеп,
Abultion Adans – Бұйдакендір (Канатник)
255.A. theophrasti Medic. -Теофраст б. (К.Теофраста)
Біржылдық. Биіктігі 25-150 см. VII-X айларда гүлдеп, жеміс береді.
Althaea L. — Жалбызтікен (Алтей)
256. A. officinalis L. – Дәрілік ж. (А. лекарственный)
Көпжылдық. Ылғалды далалы жерлерде, арық жағасында өседі. VII-VIII (IX)
Hibiscus L. - Бөрітарақ (Гибискус)
257. Н. cannabius L. - Кендір б. (Г. коноплевый,
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII-IX айларда гүлдеп, VIII-X жеміс
39 Hypericaceae Juss. — Шайкурайлар тұқымдасы (Зверобойные)
Hypericum L. - Шайқурай (Зверобой)
258. Н. perforatum L. - Шілтер жапырақты ш. (3.
40 Violaceae Batsch. — Шегіргүлдер тұқымдасы (Фиалковые)
Viola L. -Шегіргүл (Фиалка)
259. V. elatior Fries. - Биік ш. (Ф. высокая)
Көпжылдық. Бұталар арасында, ылғалды шалғындықта, өзен, бұлақ аңғарларында өседі.
260. V. pumila Сһаіх. - Аласа ш. (Ф. низкая)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде, бұталар арасында өседі. V-VI айларда гүлдеп,
261. V. occulta Lehm. - Белгісіз ш. (Ф. скрытая)
Біржылдық. Сазды топырақты жерлерде, бұталар арасында және арамшөп ретінде
41 Datiscaceae Linde. - Кендіржапырактар тұқымдасы (Датисковые)
Datisca L. - Кендіржапырақ (Датиска)
262. D. cannabina L. - Кендіртүсті к.( Датиска )
Көпжылдык. Ылғалды жерлерде oceдi.VI-VII айларда гүлдейді, VII-VIII айларда
42 Lythraceae Jaume. - Тергүлдер тұқымдасы (Дербенниковые)
Lythrum L. - Тергүл, жылаңқышөп (Дербенник)
263. L. virgatum L. - Шыбықша т. (Д. прутовидный)
Көпжылдық. Арықтар жағасында өседі. V-VIII айларда гүлдейді, VII-IX
43 Onagraceae Juss – Күреңоттар тұқымдасы (Кипрейные)
Epilobium L. - Күреңоты (Кипрей)
264. Е. parviflorum Schreb. - Сирекгүл к. (К. бедноцветный)
Көпжылдық. Су жағасында, ылғалды жерлерде өседі. V-VIII айларда гүлдейді,
265. Е. tetragonum L. -Туыс к. (К. четырехгранный)
Көпжылдық. Ылғалды жағаларда өседі. V-VIII айларда гүлдейді, VI-IX айларда
44 Аріасеае Linde — Шатыршагүлдер тұқымдасы (Зонтичные)
Scandix L. – Шолпантарақ (Скандикс)
266. S. pecten-veneris L. - Тарақша ш. (С. гребенчатый)
Біржылдық. Бау-бақшаларда, арық бойында, арамшөп ретінде өседі. IV айында
Eryngium L.- Көкбас (Синеголовник)
267. Е. macrocalyx Schrenk. -Ipi тостаганшалы к. (С. крупночашечный)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде арық пен жол бойында, далалы жерлерде
Torilis Adans. – Көбікше (Пузырник)
268. Т. arvensis (huds) Link. - Егістік к. (П.
Біржылдық. Бау-бақшаларында арамшөп ретінде өседі. V айында гүлдейді, VI
269. Т. leptophylla (L) Reichenb. - Жіңішке жапырақты к.
Біржылдық. Бау-бақшада, арық бойында, арамшөп ретінде өседі. V айында
Turgenia Hoffm. - Сәлмен (Тургеневия)
270. Т. latifolia (L.) Hoffm. - Жалпақ жапырақты с.
Біржылдық. Eric алқаптарында арамшөп ретінде кездеседі. V айында гүлдейді,
Coriandrum L. – Кинза (Кориандр)
271. С. sativum L. - Егістік к. (К. посевной)
Біржылдық. Бау-бақшада, мәдени, кейде жабайы түрде егін алқабында өседі.
Petroselinum Hoffm. – Ақжелкен (Петрушка)
272. P. crispum (Mill.) A.W. Hill. - Кәдімгі а.
Екіжылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. VI айда гүлдейді, VII
Apium L. - Балдыркөк (Сельдерей)
273. A. graveolens L. - Иісті б. (С. пахучий)
Біржылдық. Бау-бақшада өсіріледі. VII айда гүлдейді, VIII айда жеміс
274. A. nodiflorum (L.) Lag. - Буынгүлді б. (С.
Көпжылдық. Арық бойында, ылғалды жерл ер де өседі. VII
Pimpinella L. – Балбырауын (Бедренец)
275. P. anisum L. - Анис б. (Б. анисовый)
Біржылдық. Eric алқабында кейде мәдени түрде өседі. VI айда
276. P. multiradiata (Boiss) Korov. -Коровин б. (Б. Коровина)
Біржылдық. Егістікте, бақша жағалауларында өседі. VII айда гүлдейді, VIII
Sium L. - Сужелкек (Поручейник)
277. S. sisaroideum DC- Сизар тәрізді с. (П. Сизаровидный)
Көпжылдық. су жағасында өседі. VI-VII айларда гүлдейді, VII-VIII айларда
Foeniculum Mill.- Аскөк (Фенхель)
278. Ғ. vulgare Mill. - Аптек а. (Ф. обыкновенный)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII айда гүлдейді, VIII айда
Conium L. - Убалдырған (Болиголов)
279. С. maculatum L. – Шұбар у. (Б. пятнистый)
Екіжылдық. Арамшөп ретінде жол жағасында, бау-бакшаларда өседі. V-VI айларда
Anethum L. – Аскөк (Укроп)
280. A. graveolens L. - Аскок (У. пахучий)
Біржылдық. Бау-бақшаларда мәдени түрде өсіріледі. VI айында гүлдейді, VII
Ferula L. - Сасыр (Ферула)
281. F. foetida (Bunge) Regel - Сасық с. (Ф.
Көпжылдық. Далалы шалғындықтарда өседі. III-IV айларда гүлдейді, IV-V айда
282. F. diversivittata Regel et Schmalh. - Әртүтікше с.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. V айында гүлдейді, V-VII айларда
Daucus L.- Сәбіз (Морковь)
283. D. carota L. - Жабайы с. (M. дикая)
Екіжылдық. Арамшөп ретінде жол жағасында, егістікте өседі. V-VI айларда
45 Limoniaceae Ser. - Кермектер тұқымдасы (Кермековые)
Chaetolimon (BGE.) Lincz. – Келіншекшөп (Хетолимон)
284. Ch. setiferum (Bunge) Lincz. - Тікенді к. (X.
Көпжылдық. Жусанды өсімдік бірлестіктерінде өседі. IV-VI айларда гүлдейді, V-VI
Limonium Mill.- Кермек (Кермек)
285. L. gmelini (Willd.) О. Kuntze. -Гмелин к.(К. Гмелина)
Көпжылдық. Далалы сортаң топырақтарда өседі. VII-IX айларда гүлдейді, VIII-IX
46 Convolvulaceae Juss. - Шырмауықтар тұқымдасы (Вьюнковые)
Convolvulus L. - Шырмауық (Вьюнок)
286. С. subhirsutus Regel et Schmalh. -Түкті ш. (В.
Көпжылдық. Арық пен өзен жағаларында өседі. V-VIII айларда гүлдеп,
287. С. lineatus L. - Жіңішкежапырақ ш. (В. узколистый)
Көпжылдық. Қошқарата, Қарасу өзендерінің аңғарында өседі. VI-VIII айларда гүлдейді,
288. С. arvensis L. - Дала ш. (В. полевой,
Көпжылдық. Далалы жерде, өзен аңғарында коп таралған арамшөп. I
Calystegia R. Br. - Гүлшырмауық (Повой)
289. С. sepium (L.) R. Br. - Дуал г.
Көпжылдық. Арық жағасында өседі. V-VII айларда гүлдейді, VIII айда
47 Cuscutaceae Dumort — Арамсояулар тұқымдасы (Повиликовые)
Cuscuta L. - Арамсояу (Повилика)
290. С. approximata Bab. - Жақын а. (П. схожая
Біржылдық. Жоңышқада, бүршақ түқымдастарда паразиттік тіршілік етеді. VI-VII айларда
291. С. europaae L. - Европа а. (П. европейская)
Біржылдық. Бұталар мен көпжылдық шөптесін өсімдіктердің көпшілігінде паразиттік тіршілік
292. С. australis R. Br. - Түстік а. (П.южная,
Біржылдык. Бақша, техникалық және декоративті өсімдіктерде паразиттік тіршілік етеді.
293. С. campestris Yunck. - Дала а. (П.полевая)
Біржылдық. Арамшөптер мен мәдени өсімдіктерде паразиттік тіршілік етеді. VII-VIII
294. С. lupuliformis Krock. - Құлмақтүс а. (П. хмелевидная)
Біржылдық. Ағаштар мен бүталарда, кейде шөптесін өсімдіктерде паразиттік тіршілік
295. С. monogina Vahl. - Біраталық мойын а. (П.
Біржылдық. Ағаштар мен бұталарда, кейде көпжылдық шөптесін өсімдіктерде паразиттік
48 Boraginaceae Juss. — Айлаулыктар тұқымдасы (Бурачниковые)
Lithospermum L.- Торғайшөп (Воробейник)
296. L. officinale L. – Дәрілік т. (В. лекарственный)
Көпжылдық. Құрғақ далалы шалғындыктарда өседі. IV-V гүлдейді, V-VIII айларда
Buglossides Link.-Перітіс (Буглоссоидес)
297. В. arvensis (L.) Johnst. - Дала п. (Б.
Біржылдық. Үй маңында, көше бойында, су жағасында кездеседі. IV-VI
Onosma L. - Оносма (Оносма)
298. О. dichroantha Boiss. - Қостүсті о. (О. двуцветная)
Көпжылдық. Қаланың шетінде, адырда өседі. IV-V айларда гүлдейді, V-VI
Echium L. - Көкбасгүл (Синяк)
299. Е. vulgare L. - Кәдімгі к. (С. обыкновенный)
Екіжылдық. Тақыр жерлерде және көше бойында кездеседі. IV-VI айларда
300. Е. biebersteinianii Lacaita - Биберштейн к. (С. Биберштейна)
Екіжылдық. Егістікте, ашық жерлерде, көше бойында өседі. V-VI айларда
Anchusa L. - Өгізтіл (Анхуза)
301. A. italica Retz. - Италия о. (А. итальянская)
Көпжылдық. Ашық, тақыр жерлерде, адырдың майда тасты топырағында өседі.
Licopsis L. - Қисықгүл (Кривоцвет)
302. L. orientalis L. - Шығыс қ. (К. восточный)
Біржылдық. Көше бойында, егін алкабында, такыр жерлерде өседі. V-VI
Myosotis L.- Ботагөз (Незабудка)
303. M. sparsifolia Pohl. - Сирекгүл б. (Н. редкоцветная)
Біржылдық. Қоқыс тасталған жерлерде, үй айналасында, бүлақ бойында өседі.
304. М. caespitosa К. F. Schultz. - Түптесін б.
Көпжылдық. Қарасу өзенінің аңғарында, ылғалды жерлерде өседі. IV-VI айларда
Lappula Gilib.- Кәріқыз (Липучка)
305. L. semiglabra (Ledeb.) Guerke. - Жалаң к. (Л.
Біржылдық. Арамшөп ретінде кейде егістік алқапта өседі. IV-V айларда
306. L. consanguinea (Fisch. et Mey.) Guerke. - Туыс
Біржылдық. Eric алқабында арамшөп ретінде өседі. V-VI айларда гүлдейді,
307. L. microcarpa (Ledeb)Guerke. - Ұсақжемісті к. (Л. мелкоплодная)
Екіжылдық. Адырда майда тасты топырақта арамшөп ретінде өседі. IV-V
308. L. spinocarpos (Forssk) Aschers. - Тікенжемісті к. (Л.
Біржылдық. Майда тасты топыракта, адырда өседі. IV-V айларда гүлдейді,
309. L. patula (Lehm.) Meyarth. - Имек к. (Л.
Біржылдық. Егін алқабында, қоқыстанған орындарда өседі. IV-V айларда гүлдейді,
Asperugo L.- Жабысқақ (Аспергула)
310. A. procumbens L. - Жатаған ж. (А. простертая)
Біржылдық. Бау-бақшада, үй маңында, егістікте, қоқыс тасталған жерлерде өседі.
Rochelia Reichb.-Тікенот (Рохелия)
311. R. disperma(L.fil)C. Koch - Қостұқым т. (Р. двусемянная)
Біржылдық. Қоқыс тасталған орындарда көптеп кездеседі. IV-V гүлдеп, жеміс
312. R. retorta (Pall.)Lipsky - Имек т. (Р. согнутая)
Біржылдық. Далалы жерлерде, майда тасты топырақта өседі. IV-V гүлдеп,
Cynoglossum L.-Қаратамыр (Чернокорень)
313. С. creticum Mill. - Кенет қ. (Ч. критский)
Біржылдық. Арық бойында, көшеде, егістікте арамшөп ретінде өседі. IV-V
49 Verbenaceae Juss. -Вербеналар тұқымдасы (Вербеновые)
Verbena L.-Нарқайсар (Вербена)
314. V. officinalis L. – Дәрілік н. (В. лекарственная)
Көпжылдық. Су жағасында, егістікте өседі. VI-VIII айларда гүлдейді. Мезофит.
50 Lamiaceae Linde. — Ерінгүлділер түқымдасы (Яснотковые, Губоцветные)
Nepeta L.- Котовник (Көкжалбыз)
315. N. pannonica L. - Мадияр к. (К. венгерский)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. VI-IX айларының ортасында гүлдеп, VII-IX
Lallemantia Fish.Et.Mey.-Лаллеманция (Лаллеманция)
316. L. royleana (Benth.) Benth. - Ройлев л. (Л.
Біржылдық. Әдетте арамшөп ретінде адырда өседі. IV-VI айларда гүлдейді,
Phlomis L.- Әрем (Зопник)
317. Ph. agraria Bunge - Егістік ә. (3. полевой)
Көпжылдьщ. Далалы белдеуде, бұталар арасында өседі. V-VI айларда гүлдейді,
318. Ph. salicifolia Regel -Тал жапыракты э. (3. иволистный)
Көпжылдық. Эфемерлер мен астық тұқымдастар арасында жиі кездеседі. V-VI
319. Ph. regelii M.Pop. -Регель э. (3. Регеля)
Көпжылдық. Жазық далалы жерлерде өседі. V-VI айларда гүлдейді. Ксерофит.
Leonurus L.- Сасықшөп (Пустырник)
320. L. glaucescens Bunge - Көкшіл с. (П. сизый)
Көпжылдық. Өзен жағасында, көше бойында, үй маңында өседі. VII
Stachys L. – Қайызғақшөп (Чистец)
329. S. setifera С.А.Меу. - Қылшықты қ. (Ч. щетинистый)
Көпжылдық. Арықтар мен өзен жағасында, ылғалды шалғындықтарда өседі. VII
Lamium L.- Тауқалақай (Яснотка)
330. L. amplexicaule L. - Сабақты т. (Я. стеблеобъемляющая)
Біржылдық. Шалғындықтарда, eric алқабында, көше бойында сол секілді үй
Salvia L.- Сәлбен (Шалфей)
331. S. sclarea L. - Мусқат с. (Ш. мускатный)
Көпжылдық. Өзен жағасында, арамшөп ретінде жол бойында, егістікте, үй
332. S. deserta Schang. - Шөл с. (Ш. пустынный)
Көпжылдық. Өзен жағасында, арамшөп ретінде жол бойында, егістікте, үй
Ziziphora L.-Көкемарал (Зизифора)
333. Z. bungeana Juz. - Бунге к. (3. Бунговская)
Көпжылдық. Далалы шалғындықтарда өседі. VI-VIII айларда гүлдейді. Ксерофит.
334. Z. clinopodioides Lam. - Иісті к. (3. пахучковидная)
Көпжылдық. Далалы шалғындықтарда өседі. VI-VIII айларда гүлдейді. Ксерофит.
Melissa L.- Сермене (Мелисса)
335. М. officinalis L. - Дэрілік с. (М. лекарственная,
Көпжылдық. Егін алқабында, жол бойында, бау-бақшада арамшөп ретінде кездеседі.
Lycopus L. - Бөріаяқ (Зюзник)
336. L. exaltatus L.fil. - Биік б. (3. высокий)
Көпжылдық. Су жағасында, кейде арамшөп ретінде кездеседі. VI-VIII айларда
337. L. europaeus L. - Европа б. (3. европейский)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде, канал, арық бойларында өседі. V-VIII айларда
Menthal L. – Жалбыз (Мята)
338. М. arvensis L. - Дала ж. (М .полевая)
Көпжылдық. Арық, канал жағасында бойында өседі. VI-X айларда гүлдейді.
339. М. longifolia (L.) L. - Нарпос ж. (М.длиннолистая)
Көпжылдық. Су жағасында және арамшөп ретінде суғармалы жерлерде өседі.
340. М. suaveolens Еһгһ. — Дөңгелек жапырақ ж. (М.
Көпжылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII-VIII айларда гүлдейді. Мезофит.
341. М. piperita L. - Бұрыш ж. (М. перечная)
Көпжылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VII-IX айларда гүлдейді. Мезофит.
51 Solanaceae Juss. — Алқалар тұқымдасы (Пасленовые)
Solanum L. - Алқа (Паслен)
342. tuberosum L. - Түйнекті а. (П. клубненосный, картофель)
nigrum L. - Қара а. (П. черный)
Біржылдық. Бау-бақшада, арық жағасында, қоқыс жерлерде, үй маңында, егістікте
344. S. olgae Pojark. - Ольга а. (П. Ольги)
Біржылдық. Арамшөп ретінде жол жиегінде, арыктар жағасында, бау-бақшада, егістікте
345. S. melongena L. - Баклажан ( Баклажан)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VI-VII айларда гүлдейді, VII айда
Lycopersicon Mill. — Қызанақ (Томат, помидор)
346. L. esculentum Mill. - Қызанақ, помидор (Т. съедобный)
Біржылдық. Мәдени түрде көптеген сорттары өсіріледі. VI-VII айларда гүлдейді,
Capsicum L. –Қызылбұрыш (Перец)
347. С. annuum L. - Біржылдық қ. (П. однолетний,
Біржылдық. Мәдени түрде көптеген сорттары өсіріледі. VI-VII айларда гүлдейді,
Physalis L. - Қызылқұлақ (Физалис)
348. Ph. praetermissa Pojark. — Тістелген қ. (Ф. пропущенный)
Көпжылдық. Арықтар жағасында, бақшада, саябақтарда арамшөп ретінде өседі. (V)
Hyoscyamus L. - Меңдуана (Белена)
349. Н. niger L. - Қара м. (Б. черная)
Екіжылдық. Үй айналасында, жол бойында, қоқыс тасталған орындарда, бақшада,
350. Н. pusillis L. - Кішкене м. (Б. крошечная)
Біржылдық. Арықтар жағасында өседі. IV-VI айларда гүлдейді, V-VIII айларда
Petunia Juss. - Шырайгүл (Петуния)
351. P. hybrida Hort.ex Vilm. - Будан ш. (П.
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VI-IX гүлдеп, жеміс береді. Мезофит.
Datura L. - Сасықмендуана (Дурман)
352. D. stramonium L. - Кәдімгі с. (Д. обыкновенный)
Біржылдық. Үй маңында, бакшада, егістік шетінде, қоқыс тасталған жерлерде
52 Scrophulariaceae Linde. - Сабынкөктер тұқымдасы (Норичниковые)
Verbascum L. — Сиырқұйрық, аюқүлақ (Коровяк)
353. V. songoricum Schrenk. - Жоңғар с. (К. джунгарский)
Екіжылдық. Қарасу өзенінің аңғарында, бұталар арасында өседі. Ксерофит.
Antirrhinum L. - Есінек (Львиный зев)
354. A. majus L. - Есінек, арыстанауыз (Львиный зев,
Біржылдық. Мәдени өсімдік, кейде арамшөп ретінде өседі. VI-X айларда
Dodartia L. - Текесақал (Додарция)
355. D. orientalis L. - Шығыс т. (Д. восточная)
Көпжылдық. Далалы жерлерде арамшөп ретінде өседі. V-VI айларда гүлдейді,
Veronica L. - Бөденешөп (Вероника)
356. V. spuria L - Жалған б. (В. ненастоящая)
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. V-VIII айларда гүлдейді, VII-IX айларда
357. V. laeta Kar.et Kir. - Әдемі б. (В.
Көпжылдық. Далалы жерлерде өседі. VI-VII айларда гүлдейді. Мезоксерофит.
358. V. bilola L. — Қосқалақты б. (В. двулопастная)
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. IV-VII айларда гүлдейді. Мезоксерофит.
359. V. arguteserrata Regel et Schmalh. - Aparic б.
Біржылдық. Далалы жерлерде өседі. III-IV айларда гүлдейді, I V-VII
360. V. polita Fries - Екіжақты б. (В. скромная)
Біржылдық. Қоқыстанған жерлерде, бұталар арасында өседі. Ш-Х айларда гүлдейді.
361. V. persica Poir. - Парсы б. (В. персидская)
Біржылдық. Көгалды жерлерде, жол жагасы мен үй айналасында ластанған
362. V. hederifolia L. - Плюшжапырақ б. (В. плющелистая)
Біржылдық. Су жағасында, бақшада, үй маңында, қоқыс тасталған орындарда
363. V. arvensis L. — Егістік б. (В. полевая)
Біржылдық. Қоқыс тасталған орындарда өсіп, III-V айларда гүлдеп, IV-VI
364. V. anagalloides Guss. - Жалғанбүлақ б. (В. ложноключевая)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде Су жағасында, арық бойында өседі. VI-X
Odontites Zinn — Тілқияр (Зубчатка)
365. О. vulgaris Moench. - Иісті т. (3. обыкновенная)
Біржылдық. Егісте, арық өзен бойында, жол жағасында кездеседі. VI-VIII
53 Plantaginaceae Juss—Бақажапырақтылар тұқымдасы (Подорожниковые)
Plantago L.- Жолжелкен (Подорожник)
366. P. major L. — Үлкен ж. (П. большой)
Екіжылдық. Су жағасында арамшөп ретінде өседі. (V) VI-IX (X)
367. P. media L. - Тартар ж. (П. средний)
Көпжылдық. Шалғындықта, өзен аңғарында өседі. VI-VIII айлада гүлдейді. Мезофит.
368. P. lanceolata L. - Қандауыр бақажапырақ (П. ланцетовидный)
Көпжылдық. Далалы, ашық жерлерде арамшөп ретінде өседі. IV-IX (X)
54 Rubiaceae Juss. - Рияндар тұқымдасы (Мареновые)
Galium L. - Қызылбояу (Подмаренник)
369. G. tricornutum Dandy - Үшмүйіз қ. (П. трехрогий)
Біржылдық. Егістікте, жол бойында арамшөп ретінде жиі өседі. IV-V
370. G. aparine L. — Жабысқақ қ. (П. цепкий)
Біржылдық. Егістікте, бау-бақшада, қоқыстанған орындарда өседі. V-VIII айларда гүлдеп,
371. G. spurium L. - Жалған қ. (П. ложный)
Біржылдық. Бақшада, егістікте арамшөп ретінде өседі. IV-VI айларда гүлдеп,
372. G. rutenicum Willd. - Орыс қ. (П. русский)
Көпжылдық. Қошкарата мен Қарасу өзендерінің жағасында кездеседі. VI-VII айларда
55 Caprifoliacea Juss.- Үшқаттар тұқымдасы (Жимолостные)
Lonicera L. - Үшқат (Жимолость)
*373. L. americana K.Koch. - Америка ұ. (Ж. американская)
Лиана. Ботаникалық бақта өседі. VI айда гүлдейді. Ксеромезофит.
56 Dipsacaceae Juss. - Қожакендірлер тұқымдасы (Ворсянковые)
Cephalaria Schrad. — Бастышөп (Головчатка)
374. С. syriaca (L.) Roem. et Schult. - Сирия
Біржылдық. Дәнді дакылдар егістігінде және қоқыс тасталған орындарда өседі.
Scabiosa F. W. Schmidt - Қотырот (Скабиоза)
375. S. olivieri Coult. - Оливье қ. (С. оливье)
Біржылдық. Сазды топырақты далалы жерлерде өседі. V-VI айларда гүлдеп,
57 Cucurbitaceae Juss. - Асқабактар тұқымдасы (Тыквенные)
Citrullus Forsk.-Қарбыз (Арбуз)
376. С. lanatus (Thunb.) Mastum.et Nakai - Кәдімгі к.
Біржылдық. Егістік алқапта мәдени түрде өсіріледі. VI-VIII айларда гүлдейді,
Cucumis L. - Қияр (Огурец)
377. С. sativus L. - Екпе қ. (О. посевной)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі.IV-VIII айларда гүлдейді, IV-IX айларда жеміс
Melo Adans. - Қауын (Дыня)
378. М. orientalis (Kudr.) Naviev - Шығыс қ. (Д.
Біржылдык. Мәдени өсімдік. IV-VIII айларда гүлдейді, VI-X айларда жеміс
379. М. agrestis (Naud.) Pang. - Арам қ. (Д.
Біржылдық. Арамшөп ретінде егістікте, сирек өзен жағасында өседі. VI-IX
Cucurbita L. – Асқабақ (Тыква)
380. С. реро L. — Кәдімгі а. (Т. обыкновенная)
Біржылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. VI-VIII айларда гүлдейді, VIII-IX
381. С. maxima Duch - Ipi а. (Т. крупная)
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. VI-VIII айларда гүлдейді, VIII-IX айларда
58 Asteraceae Dumort. - Күрделігүлділер тұқымдасы (Сложноцветные)
Erigeron L. —Майдажелек (Мелколепестник)
382. Е. canadensis L. —Канада м. (М. канадский)
Біржылдық. Канал жағасында, жол бойы мен үй айналасында арамшоп
Filago L. -Қазығұрт (Жабник)
383. F. arvensis L. —Дала қ. (Ж. полевой)
Біржылдық. Егістікте, далалы шалғындықта, жол бойында өседі. V-VI айларда
Helichrysum Mill. - Салаубас (Цмин, бессмертник)
384. Н. arenarium (L.) Моепсһ. -Құм с. (Ц. песчаный)
Көпжылдық. Далалық жерлерде өседі. (V) VI-VII айларында гүлдейді, VII-IX
Inula L. -Андыз (Девясил)
385.I. macrophylla Kar.et Kir. -Үлкен а. (Д. большой)
Көпжылдық. Далалық жерлерде өседі. (V) VI-VII айларында гүлдейді, VII-IX
386. I. britannica L. -Британ а. (Д.британский)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде, жол жағасында, егістікте арамшөп ретінде
387.I. rhizocephala Schrenk - Тамырбас а. (Д. корнеглавый)
Көпжылдық. Ылғалды жерлерде, жол жағасында арамшөп ретінде өседі.
Xanthium L.-Сарысояу (Дурнишник)
388. X. strumarium L. -Кәдімгі с, ошаған (Д. обыкновенный)
Біржылдық. Жол бойында, үй маңында, eric даласында өседі. Ксеромезофит.
389. X. spinosum L. -Тікенекті с.( Д. иголчатый)
Біржылдық. Жол жиегінде, қоқыс тасталған жерлерде өседі. VII-IX гүлдейді,
Helianthus – Kүнбағыс (Подсолнечник)
390. Н. annuus L. -Біржылдық к. ( П. однолетний)
Біржылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. VI-VIII айларда гүлдейді, VII-IX
391. Н. tuberosus L. - Жер алмұрты, топинамбур (П.
земляная груша)
Көпжылдық. Көбінесе егістік пен бау-бақшада өседі. VIII-IX айларында гүлдеп,
Dahlia Cav. —Наурызгүл (Георгина)
392. D. pinnata Cav. -Қауырсынды н. (Г. перистая)
Біржылдық. Бау-бақшада мәдени түрде өсіріледі. VII-IX айларында гүлдеп, жеміс
Bidens L. - Итошаған (Череда)
393. В. tripartita L. —Үштармақ и. (Ч. трехраздельная)
Біржылдық. Cу жағасында және арамшөп ретінде арық бойында, сугармалы
Achillea L. -Мыңжапырақ (Тысячелистник)
394. A. millefolium L. -Кәдімгі м. (Т. обыкновенный)
Көпжылдық. Шалгындықта, eric алқаптарының шетінде өседі. VII-X айларда гүлдейді.
Artemisia L. – Жусан (Полынь)
395. A. annua L. -Біржылдық ж. (П. однолетняя)
Біржылдық. Үй маңында, суғармалы егісте, арық бойында, бау-бақшада өседі.
396. A. absinthium L. - Ащы ж. (П. горькая)
Көпжылдық. Арамшөп ретінде үй маңында, бау-бақшада, шалгында өседі. VII-VIII
Calendula L.-Қырмызгүл (Календула)
397. С. officinalis L. – Дәрілік қ. (К. лекарственная,
Біржылдық. Гүлзарлар мен саябақтарда мәдени түрде өсіріледі. VI-IX гүлдейді,
Arctium L. – Шоңайна (Лопух)
398. A. tomentosum Mill. -Түкті ш. (Л. войлочный)
Екіжылдық. Жол бойында, бау-бақшаларда арамшөп ретінде өседі. VII-VIII айларда
Carduus L. -Түйетікен (Чертополох)
399. С. nutans L. —Еңкіш т. (Ч. поникающий)
Екіжылдық. Шалғындықта, қоқыс тасталған орындарда өседі. VI-IX айларда гүлдейді,
400. C.uncinatus Bieb.- Имектеу т. (Ч. крючковатый)
Көпжылдық. Жол жиегінде, үй маңында, өзен жағалауында өседі. V-VIII
Cirsium Mill. —Сарықалуен (Бодяк)
401. C.ochrolepidium Juz. -Сары с. (Б. желточешуйный)
Көпжылдық. Дәнді дақылдар егістігінде, суармалы жерлерде, арық бойында өседі.
402. С. arvense (L.) Scop. -Егістік с. (Б. полевой)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, егіс алқаптарында өседі. VII-IX айларда гүлдеп,
403. C.vulgare (Savi) Ten.- Кәдімгі с. (Б. обыкновенный)
Екіжылдық. Көлеңкелі жерлерде, өзен жағасында өседі. VII-IX айларында гүлдейді.
Onopordum L. - Шағыртікен (Онопордум)
404. О. acanthium L. - Тікенді ш., ошаған. (О.
Екіжылдық. Арамшөп ретінде ашық жерлерде өседі. VI-VIII айларда гүлдеп
Acroptilon Cass. -Кекіре (Горчак)
405. A. repens (L.) DC. - Жатаған к. (Г.
Көпжылдық. Сортаң шалғындықта, Су бойында арамшөп ретінде өседі. Жылдың
Centaurea L. — Гүлкекіре (Василек)
406. С. depressa Bieb. - Қабысқан г. (В. приплюснутый)
Біржылдық. Арық бойында, қоқыс тасталған орындарда өседі. V-X айларда
407. С. iberica Trev.ex Speng. - Торғайкөкбас (В. иберийский)
Екіжылдық. Жол жағасында, қоқыстанған жерлерде
408. С. squarrosa Willd.-Тарбиған г. (В. растопыренный)
Екіжылдық. Көлеңкелі жерлерде, су жағасында өседі. VII-IX айларда
Cartamnus L. -Мақсары (Софлор)
409. С. lanatus L. — Мақсары (С. шерстистый)
Біржылдық. Мәдени түр. VII-VIII айларда гүлдейді, VIII-IX айларда жеміс
Cichorium L. — Шашыратқы (Цикорий )
410. С. intybus L. - Кәдімгі ш. (Ц. обыкновенный)
Көпжылдық. Қала ішінде ашық жерлерде арамшөп ретінде өседі. Жылдың
Tragopogon L. - Қойжелкек (Козлобородник)
411. Т. dubius Scop. – Күмән қ. (К. сомнительный)
Екіжылдық. Құрғақ шалғындықта, eric алқаптарында арамшөп ретінде өседі. V-VIII
Taraxacum Wigg. - Бақбақ (Одуванчик)
412. Т. officinale Wigg. - Кәдімгі б. (О. обыкновенный)
Көпжылдық. Жол жағасында, үй маңында, арық бойында өседі. IV-V
413. Т. monochlamydeum Hand-Mazz. - Бірқабық б. ( О.
Көпжылдық. Саябактар мен бау-бақшаларда өседі. IV-V айларда гүлдейді және
Chondrilla L. -Ерсағыз (Хондрилла)
414. Ch. lejosperma Kar.et Kir. - Жылтыр тұқым е.
Көпжылдық. Егістік алқапта арамшөп ретінде өседі. V-IX айларда гүлдейді.
Lactuca L. — Сүтжапырақ (Латук)
415. L. sativa L. - Егістік с. (Л. посевной,
Біржылдық. Мәдени түрде өсіріледі. Бау-бақшада өседі, V-VIII айларда гүлдейді.
416. L. serriola L. -Жабайы с. ( Л. дикий,
Біржылдық. Суармалы жерлерде, арықтарға жақын жерлерде және қоқыс тасталған
Tanacetum L.-Түймешетен (Пижма)
417. Т. pseudoachillea C.Winkl.-Жалған мыңжапырақты т. (П. ложнотысячелистниковая)
Көпжылдық. Далалы жерлерде, шалғындықтарда өседі. Ксеромезофит.
Solidago L.-Алтыншыбық (Золотарник)
418. S. virgaurea L.-Кәдімгі a. ( 3. обыкновенный, золотая
Көпжылдық. Шалғындықтарда, далалы жерлерде өседі. VII-IX айларда гүлдейді. Ксеромезофит.
419. S. canadensis L.-Канада a.( 3. канадский)
Көпжылдық. Саябақтар мен бау-бақшаларда сәндік өсімдік ретінде өседі. VIII-IX
2.4 Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктерінің түрлік құрамына талдау
Зерттеліп отырған Түркістан қаласы урбанофлорасынның таксономиялық құрамы 2-кестеде
Кесте 2 - Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктерінің таксондар құрамы
Тұқымдастар Туыстар
Түрлер
Equisetaceae 1 1
Thypaceae 1 2
Potamogetonaceae 1 4
Butomaceae 1 1
Poaceae 37 61
Cyperaceae 5 11
Lemnaceae 1 1
Juncaceae 1 3
Аlliасеае 1 3
Asphodelaceae 1 2
Liliaceae 3 6
Amaryllidaceae 1 1
Iridaceae 3 4
Cannabiaceae 2 3
Urticaceae 1 1
Polygonaceae 4 17
Chenopodiaceae 7 11
Amaranthaceae 1 3
Portulacaceae 1 1
Caryophyllaceae 8 13
Ceratophyllaceae 1 1
Ranunculaceae 4 5
Berberidaceae 1 1
Hypecoaceae 1 1
Papaveraceae 2 2
Fumariaceae 2 2
Brassicaceae 17 25
Resedaceae 1 1
Rosaceae 6 10
Fabaceae 17 37
Geraniaceae 2 4
Peganaceae 1 1
Zygophyllaceae 1 1
Rutaceae 1 1
Euphorbiaceae 2 4
Balsaminaceae 1 1
Malvaceae 6 9
Hypericaceae 1 1
Violaceae 1 3
Datiscaceae 1 1
Lythraceae 1 1
Onagraceae 1 2
Apiaceae 14 18
Limoniaceae 2 2
Convolvulaceae 1 4
Cuscutaceae 1 6
Boraginaceae 11 18
Verbenaceae 1 1
Lamiaceae 11 19
Solanaceae 6 11
Scrophulariaceae 5 13
Plantaginaceae 1 3
Rubiaceae 1 4
Caprifoliaceae 1 1
Dipsacaceae 2 2
Cucurbitaceae 4 6
Asteraceae 24 37
Барлығы: 238 410
Туыстың сан жағынан ең көп кездесетін Роасеае (37 туыс),
Тіршілік формалары туралы жазылған ғылыми көп еңбектердің ішіндегі әлі
Түркістан қаласының урбанофлорасын құрайтын өсімдіктерінің тіршілік формалары 3-кестеде көрсетіледі.
Кесте 3 – Шөптесін өсімдіктерінің тіршілік формалары
Тіршілік формалары Түр саны
Шөптесін: 410
көпжылдықтар 198
екіжылдықтар 29
біржылдықтар 183
Түркістан қаласы шөптесін өсімдіктерінің экологиялық құрылымы 4-кестеде беріледі. Шөптесін
Қаланың шөптесін өсімдіктеріне мезофиттену тенденциясы тән екендігі, яғни үнемі
Кесте 4 – Шөптесін өсімдіктерінің экологиялық құрылымы
Экологиялық топтар Түрлер саны
Мезофиттер 190
Ксерофиттер 58
Ксеромезофиттер мен мезоксерофиттер 144
Гидрофиттер 10
Гигрофиттер 8
Барлығы 410
Қорытынды
Қазіргі таңда биосфераға антропогендік түрғыда түсетін экологиялық салмақ күрт
Зерттеу барысында :
Түркістан қаласының шөптекті өсімдіктерінің 57 тұқымдасы 238 туысқа топтасқан
Қала флорасына мезофиттену тенденциясы тән екендігі, яғни үнемі қолдан
Шөптекті өсімдіктерінің құрамы бір-бірімен табиғи және арамшөп түрлері
Практикалық ұсыныстар
Сирек және жойылып бара жатқан түрлерді анықтап, Түркістан картасына
Урбанофлора құрамындағы шаруашылық маңызы жағынан декоративті, мал азықтық, тағамдық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Северцов Н.А. Путешествия по Туркестанскому краю и исследование горной
Неуструев С. С. Почвенно-географический очерк Чимкентского уезда Сыр-Дарьинской области
Минквиц З.А., Кнорринг О.Э. Растительность Чимкентского уезда Сыр-Дарьинской области
Культиасов М. В.Вертикальные растительные зоны в Западном Тянь-Шане //
Коровин Е.П. Растительность Средней Азии
Сихымбаев А.Е. Конспект флоры горы Казыкурт. -Шымкент, 2003.- 121
Аралбаев Н.К., Кудабаева Г.М., Жапарова Н.К. и др. Государственный
Қалиев Б. Өсімдік атаулары. Орысша-қазақша сөздік. - Алматы: Ана
Асанов К.А., Линьков А.А., Джумабаев П.М. Дендрарий Юга Казахстана.Чимкент,
Хозяинова Е.Ю. Флора
урбанизированной среды: на примере г. Тюмени: автореф. ... канд.
Скворцов А.К. Гербарий: Пособие по методике и технике. -
Иллюстрированный определитель растений Казахстана: В
Алма-Ата: Наука, 1969-1972. - Т. 1. - 640 с;
Байтенов М.С. Флора Казахстана: В 2-х томах. - Алматы:
Камелин Р.В. Флора Сырдарьинского Каратау. - Л.: Наука, 1990.
Кармышева Н.Х. Флора и растительность заповедника Аксу-Джабаглы.
Алма-Ата: Наука, 1973.-180 с.
http://www.greenrussia.ru/
http://www.ecosistema.ru/
http://www.plantarium.ru/
Толмачев А.И. Методы сравнительной флористики
Тахтаджян А.Л.Флористические области Земли. - Л.: Наука, 1978. -247
Камелин Р.В. Флористический анализ естественной флоры горной Средней Азии.-М.-Л.:Наука,
Серебрякова Т.И. Экологические группы и жизненные формы растений //
Сихимбаева С.М. Шымкент қаласы урбанофлорасының систематикалық түрлік кұрамы //
Новиков В.С., Губанов И.А. Школьный атлас-определитель высших растений: Кн.
Борзова И.А., Самсель Н.В., Чистякова О.Н. Морфология растений. Введение
Двораковский М.С. Экология растения. -М.: Высшая школа, 1983.- 188
Рубаник В.Г и др. Растения природной флоры Казахстана в
Рубаник В.Г. Интродукция голосеменных в Казахстане. - Алма-Ата: Наука,
Сихымбаев Ә.Е., Керімбекова Т.Қ., Сихимбаева С.М. Оңтүстік Қазақстан облысындағы
Красная Книга Казахской ССР. - Т. 2. - Редкие
Исаев Е.Б. Конспект флоры хребта Южный Алтай. - Алматы,
Хозяинова Е.Ю. Флора
урбанизированной среды: на примере г. Тюмени: автореф. ... канд.
Скворцов А.К. Гербарий: Пособие по методике и технике. -
Иллюстрированный определитель растений Казахстана: В
Алма-Ата: Наука, 1969-1972. - Т. 1. - 640 с;
Байтенов М.С. Флора Казахстана: В 2-х томах. - Алматы:
Камелин Р.В. Флора Сырдарьинского Каратау. - Л.: Наука, 1990.
Кармышева Н.Х. Флора и растительность заповедника Аксу-Джабаглы.
Алма-Ата: Наука, 1973.-180 с.
Толмачев А.И. Методы сравнительной флористики
Тахтаджян А.Л.Флористические области Земли. - Л.: Наука, 1978. -247
Камелин Р.В. Флористический анализ естественной флоры горной Средней Азии.-М.-Л.:Наука,
15
Дала өсімдіктері
Астық тұқымдастар
Өсімдік селекциясы және селекцияға түсінік
Қазіргі Қазақстанның өсімдік жамылғысы
Селекцияның негізгі әдістері: сұрыптау, будандастыру және мутациялық селекция
Мәдени дақылдар
Өсімдік иммунитетінің маңызы мен мақсаты
Стевия интродукциясы мен оның ғылыми-практикалық маңызы
Өсімдіктің зиянкестермен зақымданбауы
Жер өңдеу мен егін шаруашылығы ошақтарының қалыптасуы және дамуы