Несие ресурстары
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1-бөлім. Несиелік ресурстар. Олардың қалыптастыру көздері 4
1.1. Несиелік ресурстардың түсінігі 4
1.2. Несиелік ресурстардың көздері 6
2-бөлім. Несиелік ресурстарды тарату тәртібі 14
2.1. Несиелік ресурстардың таралуы 14
2.2. Несиелік ресурстарды пайдаланғаны үшін сый-ақылар есептеу және
2.3 «Тұран Әлем Банк» акционерлі қоғамындағы несие ресурстарын
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер 29
Кіріспе
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайда несие жүйесі өзекті проблемалардың бірі
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие алуан түрлі
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде
Осыған байланысты болашақ банк қызметкерлеріне несие ресурстарының арғы
1-бөлім. Несиелік ресурстар. Олардың қалыптастыру көздері
1.1. Несиелік ресурстардың түсінігі
Қаржы-несие институттарының, банктердің, бір қалыпты өмір сүруін және
Несиелік ресурстар деп – банк мекемесінде клиенттерге қарыз,
Банк несиелік ресурстары банктің меншікті қаржылары мен өз
1.Банктің меншікті қаржылары.
2. Банктің қорлары (жарғылық, резерв, арнайы бағыттағы қорлар).
3. Таза кіріс.
4. Негізгі құралдар.
5. Банктің жинап алған қаржылары.
6. Банктің аманатшылар алдындағы міндеттемесін қамтамасыз етеді.
Банкке тартылған қаржылар құрамына орталық банктен, қаржы-несие мекемелерінен
Банктің меншіктің қаржыларының көлемінің ұлғаюлары банктің қызмет аясын
Нарық жағдайында банктердің ресурстық потенциалын өсіру мәселелері және
Несиелік ресурстар ақшалай ресурстардың бір формасы. Демек, біздің
1.2. Несиелік ресурстардың көздері
Коммерциялық банктер қарыз беру процесінде пайдалану үшін жинақтайтын
• депозиттер;
• банкаралық займдар;
• депозиттік емес көздер;
• коммерциялық банктердің меншікті қаражаттары. Несиелік ресурстардың аталып
Нарықтық экономикаға өту және банктік жүйені басқару құрылымындағы
Депозиттер деп әдетте клиенттердің банкке белгілі бір талаптарының
Депозиттердің және депозиттік операциялардың дүниежүзілік стандарт деңгейіне дейін
Банктік тәжірибеде депозиттер бірнеше критерийлер бойынша жіктеледі: алыну
Нарық жағдайында коммерциялық банктер қолданатын әр түрлі критерий
Бірінші сызбада көрсетілгендей, депозиттер алыну формалары бойынша екі
Қажет уақытында талап ететін депозиттер шоттарда сақталынатын қаражаттардың
Қажет уақытында талап ететін депозиттердің ерекшеліктері мынада: біріншіден,
Алыну формалары бойынша депозиттер
Қажет уақытында талап етілетін депозиттердің негізгі артықшылығы жоғары
Мерзімді депозит анық белгілі бір мерзімі бар, ол
Салым иелерінің категориялары бойынша депозиттер
Мерзімді депозиттердің ерекшеліктері мыналар болып табылады: біріншіден, шоттардағы
Біздің банктік жүйеге қатысты мерзімді депозиттердің біршама көп
Соңғы уақьггта депозиттердің кейбір категорияларының арасындағы анық шекара
Банкаралық займдар - банктің ресурстық потенциалының тұрақтылығын қолдау
Банкаралық займдардың ерекшелігі мынада: біріншіден, банкаралық ресурстар банкаралық
Банкаралық ақша нарығында депозиттерді берудің және қайтарудың іс
Банктердің нақтылы тартылған ресурстар шегінде жұмыс істеуі банкаралық
Банкаралық ақша нарығында бос несиелік қаражаттар жетіспеген жағдайда
Коммерциялық банктер басқа кез келген заңды тұлға сияқты
Банк қызметіндегі банктердің меншікті қаражаттарын басқа ресурстарымен салыстырғанда
Меншікті капиталды қалыптастыру коммерциялық банктер қызметінің басталуы алдындағы
Ерекше несиелік ресурс болып эмиссиондық ресурс табылады. Оның
Үлестірілмеген пайда - бұл банктің қарамағында қалатын пайданың
2-бөлім. Несиелік ресурстарды тарату тәртібі
2.1. Несиелік ресурстардың таралуы
Кәсіпорындарды және басқа да ұйымдарды өндірістік және әлеуметтік
Несиенің берілу процесі – бұл қоғамдағы экономикалық өзара
• несиенің
• несиенің
• несиенің ақылылығы;
• несиенің қамтамасыз
• несиенің сый
Несиелеудің соңғы қағидасы, шетелдік банктік тәжірибеде бірінші классты
Несиенің мақсаттылығы несиелеудің басты қағидасы ретінде, несиенің
Мерзімділік — бұл белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне
Несиенің қайтарымдылық қағидасы оны экономикадық категория ретінде, басқадай
Несиенің мерзімділігі - несиенің тек қана қайтарылып қоймай,
Несиенің мерзімділігі ссуданың берілу жағдайын сипаттайтын басты көрсеткіш.
Несиенің ақылылығы — бұл қарыз берушінің қарыз алушыға
Қазіргі банктердің несие үшін пайыз мөлшерін белгілеудегі ескеретін
• орталық банктің коммерциялық банктерге беретін ссудалары (мүдделендіру)
• банкаралық несие бойынша орташа пайыз
• өз клиентеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа
• банктің несиелік ресурстарының құрылымы (қаншалықты сырттан тартылған
• несиеге деген сұраныс (сұраныс аз болса, несие
• несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ
• еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы (қаншалықты инфляция қарқыны
Сонымен қатар, пайыз мөлшеріне объективтік және экономикалық, сол
Несиелеудің келесі бір қағидасы, берілетін несиелердің материалдық жағынан
80-ші жылдардың аяғына дейін КСРО-да несиенің материалдық жағынан
2.2. Несиелік ресурстарды пайдаланғаны үшін сый-ақылар есептеу және
Несиелендіру принциптерінің бірі ретінде төлемділік табылады. Ол банктің
Сый-ақы мөлшері несиелік келісім шартта көрсетіледі не іздестіру
Мысалы, Болатовадан қысқа мерзімді несиені өшіру үшін 1000
Дт-031(1001) 1000 тг
Кт-960 100 тг
Кт-Қарыз шоты 900 тг.
Есептеу кезеңіне сәйкес кірістерді есептеу үшін, төлемдердің түсуіне
1730 — "Басқа банктерге ұсынылған несиелер бойынша қосылған
1740 — "Клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша қосылған кірістер".
Несиені пайдаланғаны үшін сый-ақылар (мүдделілік) қарыз шотындағы қарыз
Есеп айыру кезінде әр ай отыз күн деп
Әрбір есеп айыру кезеңі үшін пайыздық нөмір анықталынады,
Дт-945
Кт-960
Сый-ақыны (мүдделілік) іздестіру кезінде:
Дт-Қарыз шоты
Кт-945.
Аналитикалық есепте 960-шотқа кіріс статьялары бойынша дербес шоттар
4300 — "Басқа банктерге ұсынылған несиелер аванстар бойынша
4400 — "Клиенттерге ұсынылған несиелер бойьшша сый-ақы (мүдделілік)
Егер қарызшы шотында есептелген сый-ақыларды іздестіруге қаржысы болмаса,
Мерзімі ұзартылған шотқа іздестірілмеген сый-ақыларды енгізгенде:
Дт-628, 629(1424,1427).
Кт-945.
Мерзімі ұзартылған сый-ақы бойынша берешек өшіруге қаржы түскенде:
Дт-ағымды шот, корреспонденттік шот.
Кт-628,629.
Есептелген мерзімі ұзартылған сый-ақылар сомасын баланстан өшіру банк
Тиісті сый-ақы (мүдделілік) сомасы баланстан тыс 9972 пайыздар
Дт-960
Кт-628,629
Кіріс 9972.
Тоқсан күнге ұзартылған сый-ақылардың (мүдделілік) айып сомасы бірден
Егер қарызшыдан барлық қарызды өшіру үшін қаржы түссе,
Дт-Ағымды шот
Кт-960
Шығын 9972.
Егер қарызшыдан сый-ақылар (мүдделілік), несиенің сомасын төлеуге несиелік
Ал жаңа шот жоспары бойынша 2750 - —
Дт-Қарыз шоты
Кт-943(2750).
Келісім шарт бойынша мерзімі жеткенде 943-шот жабылады және
Дт-943(2750)
Кт-960.
2.3 «Тұран Әлем Банк» акционерлі қоғамындағы несие ресурстарын
Банктердің іс-әрекеті несиемен байланысты болып табылатыны белгілі. Әр
Кез келген банкте сияқты, «ТұранАлемБанк» АҚ-да тәуекелдердің барлық
Активтік операциялардың ішінде ең маңыздысы несиелік операциялар болып
біріншіден, бұл тәуекелдің түрі банктің кез келген іс-шараларында
екіншіден, бұл тәуекел әр түрлі формада кездесетіндіктен оны
«ТұранӘлемБанк» АҚ-да несиелік тәуекелді басқарудың икемді жүйесі қалыптастырылған.
несиені басқаруды ұйымдастыру шаралары;
несиенің мерзімі және көлемі бойынша несиелеуге банк тарапынан
несиелік комитетте несиеге деген сұранысқа сараптама жұмыстарын жасау;
несиені авторизациялау процесі;
несиелік тәуекелді бақылау;
несиенің қайтарылуын қамтамасыз ету.
Несиелік тәуекелден сақтану мақсатында банктер провизия құрады. Несиелік
1-кесте «ТұранӘлемБанк» АҚ-да келесідей баптары
1 Стандартты 0-2%
2 Күмәнді – 1-ші категория 5%
3 Күмәнді - 2-ші категория 10%
4 Күмәнді – 3-ші категория 20%
5 Күмәнді – 4-ші категория 25%
6 Күмәнді – 5-ші категория 50%
7 Үмітсіз 100%
«ТұранӘлемБанк» АҚ-мында несиелік ресурстарға байланысты банктік шығындардың орнын
Провизия барлық активтер мен міндеттемелерге жеке шоттарда есептеледі.
2-кесте. «ТұранӘлемБанк» АҚ-ның 2004-2005 жылдардағы несиелік портфелінің жіктелуі.
мың тенге
Жіктелуге байланысты категориялар 01.01.04 01.01.05 Ауытқу (+/-)
Міндет-темелер үлесі % Міндет-темелер үлесі %
Стандарты 115838609 80,36 138781406 57,89 -22,47
Күмәнді – 1 11778703 8,17 75372813 31,44 +23,27
Күмәнді – 2 5681195 3,94 7521983 3,14 -0,80
Күмәнді – 3 3022258 2,10 13275763 5,54 +3,44
Күмәнді – 4 1795965 1,25 853396 0,36 -0,89
Күмәнді – 5 2838100 1,97 1422550 0,59 -1,38
Үмітсіз 3185816 2,21 2488334 1,04 -1,17
Барлығы 144140646 100 239716245 100 -
Банктің 2004 жылдағы несиелік іс-әрекетінің шығындарына байланысты провизиялар
3-кесте «ТұранӘлемБанк» АҚ-ның 2004 жылы жіктелген несиелері бойынша
мың теңге
Жіктелуге байланысты категориялар 01.01.04 01.01.05 Ауытқу (+/-)
Міндет-темелер үлесі % Міндет-темелер үлесі %
Стандарты - - 2571739 19,43 +19,43
Күмәнді – 1 588935 8,64 3768640 28,47 +19,83
Күмәнді – 2 568120 8,34 752198 5,68 -2,66
Күмәнді – 3 604450 8,87 2655152 20,06 +11,19
Күмәнді – 4 448991 6,59 213347 1,61 -4,98
Күмәнді – 5 1419053 20,82 787404 5,95 -14,87
Үмітсіз 3185817 46,74 2488334 18,80 -27,64
Барлығы 6815366 100 13236814 100 -
Сол сияқты, «ТұранӘлемБанк» АҚ-да басқада пайда болуы мүмкін
Банктің берген несиелері бойынша мүмкін шығындар 2003 жылы
1- сызба Мүмкін шығындар бойынша құрылған резервтер (мың
Банктің басқа да операциялары бойынша мүмкін шығындарының орынын
2-сызба Банктің басқа да операциялары бойынша құрылған резервтері.
«ТұранӘлемБанк» АҚ-ның 2004 жылдың соңында жалпы активтер сомасы
4-кесте. «ТұранӘлемБанк» АҚ-ның 01.01.2005 жылға активтерінің валюта бойынша
млн. теңге
теңге Конверттелетін валюта Конверттелмейтін валюта
Активтер:
Қолма-қол ақша 6688 5723 875
Міндетті резервтер 3706 - -
Саудаға арналған бағалы қағаздар 11648 49943 -
Басқа қаржылық мекемелердегі қаражаттар 8483 5915 -
өтелу мерзіміне дейін сақталатын бағалы қағаздар 3 26285
Клиенттерге берілетін займдар 77133 170460 27
Несие бойынша есептелген проценттер 1293 6205 -
Басқа активтер 7175 346 21
Барлығы 116129 264877 923
Міндеттемелер
ҚРҰБ және үкіметтегі қаражаттар 4254 923 -
Басқа қаржылық мекемелердің қаражаттары 4188 111449 43
Клиенттердің қаражаттары 68241 70304 679
Банк шығарған ұзақ мерзімді бағалы қағаздар 7382 66125
Есептелген проценттер 1229 1916 -
Банктің басқа міндеттемелері 3982 324 12
Барлығы 89276 251041 734
Баланстық позиция 26853 13836 189
Қорытынды
Қазақстан Республикасында несиелеу соңғы кезде өзінің әмбебаптылығының негізінде
Қазіргі күнде несиені беру мен қайтару бойынша қатынастарды
Күнделікті көшеде біздер отыратын көліктердің алдында немесе жанында
Соңғы жылдары коммерциялық банктердің саны төмендеуі көзге түссе,
Қорытындылай келе, несиелік операцияларды жүзеге асыратын банктік және
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Байсейітов Б., Бәйішев б. Қаржыңды жина. Көш
2. Банки Қазақстана. Справочно – аналитическое издание. Алматы,
3. Мәжитов Д Банк жүйесіне тірек керек //
4. Расулов Н. Банк жүйесінің даму қарқыны //
5. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие, Алматы,
6. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары, Алматы, 2004.
7. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың редакциялығымен. —
8. Көшенова Б. Ақша, несие, банктер. Валюта қатынастары.
9. Банки Казахстана № 9, 10, 12 2005
10. Банки Казахстана №1,3,4,6,8,9 2004 г.
11. «Деньги и Кредит» № 4,1991 г., стр.
12. Банки Казахстана №1,2,3 2004г.
3
Қажет уақытында талап етілетін (нақты мерзімі жоқ міндеттемелер)
Мерзімді депозиттиер (белгілі бір мерзімі бар міндеттемелер), қысқа
Мерзімсіз салымдар (толық сомада салынады)
Депозиттік сертификаттар
Ағымдық шоттардағы салымдар (толығымен немесе бөліктеп алынады)
Меншікті мерзімді салымдар
Депозиттік сертификаттар
Жинақ сертификаттары
Жинақ салымдары
Жалпы ағымдық шоттарлағы және жирошоттардағы салымдар
Овердрафты ағымдық шоттардағы салымдар
Жеке тұлғалар
Заңды тұлғалар
Коммерциялық емес ұйымдар
Қазына және басқа да үкіметтік ұйымдар
Корпорациялар, фирмалар және т.б. коммерциялық ұйымдар
Несие ресурстары
Банк міндеттемелері
Банктің меншікті қаржылары
Жарғылық қор
Резерв қоры
Басқа да қорлар
Пайда (Таза кіріс)
Негізгі құралдар
Банктің жинап алған құралдары
Банктің тарту құралдары
К/о, мекемелер-ң ағымды есеп айыру және т.б. шоттары
Заңды және жеке тұлғалардың аманаттары
Қабылдалмаған депозиттер
Басқа банктерден алған несиелер (ҰБ-тен)
Басқа да қаржы мекемелерінен алынған несиелер
Банктің қаржы ресурстары және капиталын қалыптастыру және оны тиімді пайдаланудың теориялық негіздері
Банкінің атқаратын функциясы және мәні
Банктегі несие жүйесі
Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру көздері
Банк ресурстары және меншікті капитал
Несиелік ресурстар ақшалай ресурстардың бір формасы
Банктің несиелік ресурстарын басқару,оларды қалыптастыру мен орналастыру тәртібі
Банк ресурстарынын қалыптастыру теориясы
Мемлекетің бағалы қағаздары
Банкілік ресурстар: құрамдау көздері және реттеу жолдары