Қатты майлар
Өнімділігі 30 тонна/тәулігіне модифицирленген майлар цехын жобалау
Мазмұны
Аннотация …………………………………………………………………………..6
Нормативтік сілтемелер ............................................................................................7
Анықтамалар ..............................................................................................................8
Белгілер мен қысқартулар ........................................................................................9
Кіріспе .......................................................................................................................10
1.Технико экономикалық негіздеу .........................................................................12
1.1. Соғу жұмыстарының аумағын негіздеу .....................................................12
1.2. Шикізатпен және материалдармен қамтамасыз ету .................................12
1.3. Электр қуатымен қамтамасыз ету ..............................................................12
1.4. Сумен қамтамасыз ету ...............................................................................12
1.5. Жылумен қамтамасыз ету ...........................................................................13
2. Аналитикалық шолу .............................................................................................14
2.1 Қатты майлар мен сұйық өсімдік майларды алу жолдары
2.2. Сұйық өсімдік майларын алу технологиясы ...............................................15
2.3. Қатты жануарлар майларын алу технологиясы ..........................................18
2.4.Модифицирленген майлар алу ......................................................................19
2.5. Қатты майлар мен сұйық майлардың биологиялық құндылығын анықтайтын
2.6. Тағамдық өндірісте, тамақтануда қатты майлар мен сұйық майлардың
2.7. Майлардың сапасын жақсартуға және биологиялық құндылығын
арттыру үшін қолданылатын қайта этирификациялау процесс ...........................23
2.8. Патенттік әдіс .................................................................................................27
3. Техникалық бөлім .................................................................................................29
3.1. Шикізаттың қосымша және дайын өнімнің сипаттамасы .........................29
3.1.1. Шикізаттың сипаттамасы .........................................................................29
3.1.2. Қосымша материалдардың сипаттамасы ................................................30
3.3.3. Дайын өнімнің сипаттамасы .....................................................................31
3.2. Технологиялық тәсімді таңдау және сипаттау ............................................32
3.2.1. Қайта этирификациялау әдісінің технологиялық тәсімі ........................32
3.3 Негізгі жабдықтың сипаттамасы ...................................................................33
3.3.1. Ағынды қоспалауыш..................................................................................33
3.4 Технологиялық есептеулер ............................................................................34
3.4.1 Өнімділік балансы ......................................................................................34
3.4.2. Жылулық балансы .....................................................................................35
3.5 Технологиялық жабдықтарды таңдау ...........................................................37
3.5.1 Қайта этирификациялау процесіндегі қосымша жабдық ........................37
3.6. Негізгі объектінің таңдалған конструкциясын негіздеу..............................38
3.6.1. Өндіріс цехтарының жадығының компановкасы......................................38
3.6.2. Өндіріс корпустарының қабаттарының санын таңдау..............................38
3.6.3. Ғимараттардың конструктивті элементтері...............................................38
3.6.4. Ғимараттардың темір бетонды элементтері...............................................40
3.6.5. Модифицирленген майлар цехын инженерлік қамтамасыздандыру......40
3.7. Техно – химиялық бақылау.............................................................................41
3.7.1. Катализатордың сынамасын алу...............................................................41
3.7.2. Тауарлы метилат (этилат) натрии құрамындағы негізгі затты
анықтау.................................................................................................................41
4. Экология................................................................................................................43
4.1. Қоршаған ортаны қорғау................................................................................43
4.2. Сумен қамтамасыз ету және суға қойылатын талаптар...............................44
4.3. Канализация және іркінді суларды сараптау................................................45
4.4. Ұсынылған экологиялық зияндылық............................................................46
4.5. Табиғатты қорғау шаралары..........................................................................47
4.6. Табиғатты қорғау іс-шараларын жүргізіп болғаннан кейін экологиялық зияндылық
4.7. Өндірістің қауіп категориясы.........................................................................49
5. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі...........................................................51
5.1. Тіршілік қауіпсіздігі........................................................................................51
5.2. Өндірістік бөлмелерді желдету......................................................................52
5.3. Метрологиялық жағдайлар.............................................................................53
5.4. Жарықтандыру.................................................................................................55
5.5. Еңбекшілерді дәрәгерлік және тұрмыстық тазалық сақтау бойынша жұмыстар
5.6. Жеке қорғаныс құралдары..............................................................................59
5.7. Технологиялық процестерді жүргізу, жабдықтарды іске қосу кезіндегі қауіпті
5.8. өндірістегі қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау және
5.9. Өрт қауіпсіздігі................................................................................................63
5.10. өрттен қорғау жүйесіне қойылатын талаптар.............................................63
5.11. Алғашқы медициналық көмек......................................................................63
6. Экономика..............................................................................................................65
6.1. Цехтың өндірістік қуатының есебі................................................................65
6.2. Амортиззациялық салымдардың және капиталдық шығындардың есебі.
6.3. Жабдықтардың бағасын анықтау...................................................................66
6.4. Капиталды шығындардың сметалық есебі....................................................66
6.5. Еңбек ақы және еңбек сұрақтары...................................................................67
6.6. Жұмысшкерлердің тізімдік есебі...................................................................68
6.7. Еңбек ақы қорының есебі...............................................................................68
6.8. Цех персоналының еңбек ақы қоры және штаты.........................................69
6.9. Өнімнің өзіндік құнын есептеу......................................................................69
6.10. Жалпы өнімділік шығындарға смета құру..................................................70
6.11. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау......................................................71
6.12. Жобаланған цехтың экономикалық тиімділігін анықтау..........................71
7. Бизнес жоспар........................................................................................................73
7.1. Аннотация........................................................................................................73
7.2. Резюме..............................................................................................................73
7.3. Кәсіпорынның сипаттамасы...........................................................................74
7.4. Өнімнің сипаттамасы......................................................................................75
7.5. Маркетинг жоспары........................................................................................75
7.6.Өндірстікжоспары............................................................................................76
7.7. Ұйымдастырушылық жоспар.........................................................................77
7.8. Қаржылық жоспар...........................................................................................78
7.9. Жұмыстардың орындалу тізбесі....................................................................78
7.10. Жобаның тәуелділігін таңдау.......................................................................79
Қорытынды.................................................................................................................80
Қосымшалар...............................................................................................................81
Қолданылған әдебиеттер...........................................................................................84
АННОТАЦИЯ
Дипломдық жобаның тақырыбы: “Өнімділігі 30 тонна/тәулігіне модифицирленген майлар цехын
Жобаның мақсаты Алматы қаласында модифицирленген майлар цехының құрлысын жобалау.
Жобада технологиялық тәсімі, цехтың жоспары және келесі есептер көрсетілген:
Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау туралы сұрақтары қарастырылған
Дипломдық жобаның түсініктеме хаты - 89, графикалық бөлім беттері
Негізгі сөздер: модифицирленген майлар, сұйық өсімдік майы, қатты майлар,
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
1. Өсімдік майы және маргарин өнімдері ГОСТ 306
2. Қатты глицеридтердің массалық мөлшерін анықтау ГОСТ 289
3. Үшглицеридтердің құрамын анықтау ГОСТ 289 29 –
4. Жануар майы ГОСТ 112 1128 – 75.
АНЫҚТАМАЛАР
1. Қайта этерификациялау – гидрогенизациялау немесе жануар маайларына май
2. Реактор - өнімді реакцияластыруға арналған жабдық.
3. Дезактивизация – қалдықты тазарту және активтендіру.
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Берілген дипломдық жобада кейбір белгілер мен қысқартулар бар:
% - пайыз
0С – градус цельский
М3 – метр куб
М – метр
кВт – киловат
кПа – килопаскаль
т – тонна
мин – минут
сағ – сағат
мг – миллиграм
кг – килограмм
МЕУЛ – мемлекеттік үлгі
Тәул – тәулік
г/см3 – грамм сантиметр куб
град – градус
м/с – метр секунд
лк – электр қуаты
В – ватт
атм – атмосфера
Гкал – гегакалория
мПа – мегапаскапаль
ШМК – шекті мүмкіндік ластануы
ККК –
т.б. – тағы басқа
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында
Әрбір іскер қазақстандық осы ортаға кіріп инновациялық экономикадағы өз
Қазақстандықтардың бастамашылығына кең өріс ашу үшін жағдай жасалды, кәсіпкерлер
Өсімдік май мен қатты майлар – тамақ өнеркәсібінің негізгі
Өсімдік май мен қатты майлар адамның тамақтану рационында маңызды
Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16
Өсімдік май мен қатты майлар адам өмірінде тек алмастырылмайтын
Сұйық өсімдік майларын A, D және E витаминдерімен байытуға
барлық адамдар тұтынады;
A, D және E витаминдері – майда жақсы ериді,
A, D және E витаминдері майдың дәміне әсері бар.
А- витамины адам ағзасының өсуіне өте қажет; А витаминінің
D- витамины қысты күні өте қажет. Ол рахид ауруының
Е- витамины майлардың алмасуында үлкен рөл атқарады. Витамин Е
Майлардағы витаминдердің тұрақтылығы майдың тұрақтылығына дәл келеді. Осыған қарап
Өсімдік май мен қатты майлар ас дайындағанда, қуырғанда, ұн
Әркелкі пісіру әдістерінде майлардың орны бөлек. Нан пісіруде майды
Майлы өнімдердің атеросклероз ауруының прафилактикасында және емделуінде маңызды орын
Майлардың организмде өмірлік қажетті метаболикалық процессі тек май қышқылды
Майды қолдану мақсатына, пішініне қарай қатты немесе сұйық майлар
Әр түрлі әдістерді қолдана отырып майлардың қасиетін және құрамын(консистенциясын,
Майлардың негізгі көрсеткіштерінің түрі олардың балқу температурасы: ол төмен
Адам ағзасында тез қабылданады және дәмдік қасиеті жоғары, бірақ,
1. ТЕХНИКО ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
Кез келген ғимаратты соғу алдында соғу аймағының географикалық рельефін,
1.1. Соғу жұмыстарының аумағын негіздеу
Соғу жұмыстарын жүргізу үшін 42000 тұрғыны бар Алматы қаласы
Алматы қаласының климаттық жағдайы континентальді, қысы – суық, бірақ,
Оңтүстік Қазақстан облысында май өндіру зауыттары көп, соның ішінде
Осы технико экономикалық негіздеу модифицирленген майлар цехын соғу техникалық
1.2. Шикізатпен және материалдармен қамтамасыз ету
Рафинирленген сұйық май Оңтүстік Қазақстан аумағында көптеп өндіріледі. Қатты
1.3. Электр қуатымен қамтамасыз ету
Цехтың жарықтануы трансформаторлық подстанция арқылы қалалық электр жүйесінен тартады.
1.4. Сумен қамтамасыз ету
Цехтың жұмысы үшін қажетті су мөлшері жер асты суларынан
1.6 Кадрлармен, транспортпен және еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету
Жобаны іске асыру үшін Алматы қаласының тұрғындары және облыста
Инженер – технологтарды Оңтүстік Қазақстан облысының М.Әуезов атындағы Университетті
Цехқа қажетті шикізаттар қалалық автокөліктермен, жүк машиналарымен немесе темір
Цехты соғу үшін қалалық соғу организациялары немесе студенттік соғу
Дайын өнім зауыттың өзіне тасмалданады. Қайта этерифицирленген майлар маргарин
1.5. Жылумен қамтамассыз ету.
Ғимаратпен құрылыстардың жылумен қамтамассыз етілуі жылу жүйесінде немесе қазандық
Жылу тасмалдағыш ретінде температура 150º С-ға дейін су немесе
2. АНАЛИТИКАЛЫҚ ШОЛУ
2.1 Қатты майлар мен сұйық өсімдік майларды алу жолдары
Адам ағзасына келіп түсетін тағамдық майлар және көмірсулар
Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16
Өсімдік май мен қатты майлар адам өмірінде тек алмастырылмайтын
Майлардың биологиялық қасиеті үшглициридтердің құрылымына, құрамындағы биологиялық активті қосылыстардың
Үшглициридтердің негізгі құрамдық элементтеріне – май қышқылдары кіреді. Май
Кесте № 1. Өндірістік өнеркәсіпте маңызы бар қатты майлармен
Қатты және сұйық майлар Май қышқыл құрамы, %. Мінездеме
Қату температурасы ºС Сабындану саны Иод саны
қаныққан қанықпаған
Сұйық өсімдік майы
Мақта 2 22-30 75-76 2-4 191-198 101-116
Күнбағыс 10-12 90ға дейін 16-18 186-194 119-136
Олив 9-18 82-91 0-6 185200 72-89
Пальма 44-57 43-56 31-41 196-210 52-58
Пальмоядролы 79-83 17-21 19-24 240-257 15-20
Какао майы 58-60 40-42 21-27 192-196 34-36
Жануар майы
Сиыр 45-60 43-52 30-38 190-200 32-47
Қой 52-62 38-48 32-45 192-198 31-46
Шошқа 33-49 48-64 22-32 193-200 46-66
Су жануары, кит 10-22 48-90
2.2. Сұйық өсімдік майларын алу техналогиясы
Сұйық өсімдік майларын алу техналогиясы келесі деңгейлерден тұрады:
шикізат алу және сақтау;
дәндерді тазалау және кондиционерлеу;
дәндерді кесу
дәндерді майдалау;
ылғалды-жылулық өңдеу;
май алу (сығымдау процессі);
майды тазарту (рафинация процессі);
қораптау және сақтау.
Дәндерді тазалау және кондиционерлу. Өндіріске келіп түскен дәндерді қоспалардан
Тазартуды ауа ағынының көмегімен және електер көмегімен жүргізеді.
Тазартудан соң дәндерді ылғалдылығына қарай кондиционерлейді, кептіреді.
Дәндерді кесу. Қоспалардан тазартылған және ылғалдылығына қарай кондиционерленген дәндерді
Кесуден алынған рушанка әртүрлі дән бөлшектер қоспасы болып табылады.
Дәндерден бөлінген қауызды бөліп алу үшін сеприрлеу әдісін
Дәндерді майдалау.Майдың шығымын ұлғайту үшін клетка қабықтарының майдалануын қамтамасыз
Дәннің майдалануына ылғалдылық пен температураның әсері үлкен. Құрғақ дәнді
Майлы дәндерді дайындағанда бесвальцовкалы және плющильді станоктар қолданылады.
Мезганы буландыру және қуыру:бұл процесс сығымдау кезінде майдың сапасына
Мятканы ылғалдыжылулық өңдеуден өткізудің мән2і, дән клеткаларындағы плазмалық гельден
Құрғақ мятка ылғалдау кезінде пішінін өзгерту қасиетіне ие болады.
Бумен 8-9% ылғалдандырғаннан соң мятканы қуырады. Бұл кезде мятка
Жоғарғы температураның әсерінен майдың сапасы төмендейді,сондықтан оптималды температура 100-105ºС-тен
Май алу: май алу әдістерінің негізгісі сығымдау әдісі болып
Майды сығымдауды үздіксіз жұмыс істейтін шнекті сығымдағышта жүргізеді.
Сығымдаудан соң шыққан жартылай майсызданған майды экстракцияға жібереді.
Экстракцияға қолданылатын еріткіштер адам организміне қауіпсіз, майдың алынуы және
Еріткіш ретінде экстракциялық бензин, гексан, ацетон, дичлорэтан және тағы
Экстракция кезінде еріткіштегі май ерітіндісін алады, ол мисцелла деп
Экстрактордан шыққан мисцелланы ондағы мечаникалық қоспаларын бөліп елу үшін
Мисцелланың дисцилляциясы екі сатыда жүргізеді. Алғашқыда 80-90 ºС-та еріткіштің
Майларды рафинациялау:рафинация деп алынған майды тазартуды айтады.
Натуралды майлардың құрамында дайын өнімнің тауарлы түрін және тағамдық
Майдың құрамындағы қоспалардың мөлшеріне қарай түрлі әдістер қолданылады,соның ішінде
Майлардың гидротациясы – бұл майларды аз мөлшерде сумен өңдеу
Ақуыздар майда мүлдем ерімейді. Майда олар жұқа суспензия түрінде
Ақуызды заттармен бірге бөлінген фосфолипидтерді фуз деп атайды.
Құрамындағы суды бөліп алғаннан соң одан фосфатидті концетрат алынады
Сілтілі рафинация – ол бос майлы қышқылдарды бөліп алуға
Нейтралды майлар глицерин және май түзе отырып сілтілермен әрекеттеседі.
Соапсток құрамында сабын, су, нейтралды май, қоспа мөлшері болады.
Адсорбциялы рафинация – майдағы пигменттерді шығаруға қолданылады. Майды ұнтақ
Майды келесідей ағартады: 90-95 % температураға дейін қыздырылған майды
Дезодорация – бұл әдісті майдағы нашар иісті жою үшін
Дезодарацияны майды толық иіссіздендіруге де қолданады., мұндай майлар маргарин
Аромат түзетін заттар (одор) – бұл химиялық табиғаты әркелкі
Аромат түзетін заттардың қайнау температурасы майдың қайнау температурасынан төмен
Температураны төмендету үшін вакуум қолданылады. Вакуумда майды 100-110ºС температурада
Қораптау және майды сақтау. Дайын майды түрлі қораптарға қораптайды.
Майды сақтағанда суыту қолданылмайды, температурасы 18ºС.
Үшглицеридтердің иісі, дәмі болмайды және түссіз. Иіс, дәм және
2.3. Қатты жануарлар майларын алу техналогиясы.
Қатты жануар майларынан май алу үшін қатты майларды тұшытады.
Қатты майларды тұшыту келесі техналогиялық параметрлерден тұрады: сорттау, жуу,
Жұмсақ және қатты тағамдық майларды тұшыту үшін түрлі әдістер
Мерзімді әрекетте жұмыс істейтін жабдықта өңдеу үшін алдымен майдалайды,
Үздіксіз әрекетте жұмыс істейтін жабдықта өңдегенде майдалау және шикізатты
Майды тұшытудың сулы әдісі. Әдістің ерекшелігі бүкіл процестің жүруі
Майды тұшытудың кепкен әдісі. Бұл әдістің ерекшелігі майлы шикізаттың
Электро ток көмегімен майды тұшыту. Қатты майларды келесідей жолмен
Майды тұшытудың химиялық әдістері. Майларды сілті, қышқыл және органикалық
Сілтілі әдіс- бұл төмен концентрациялы сілті және олардың тұздарының
Қышқылды әдіс- майлы тканьге pH 1.0-5.0 кезінде қышқылмен әсер
Бұдан басқа май алу әдістері өте көп (ферментативті, электро
Олеоөнім алу. Олеоөнімді (олео-ойль) сиыр немесе қой майларынан фракционды
Олео-ойльдің құрамына 45% қанықпаған және 55% қаныққан май қышқылдары
Олео-ойль тағамдық өнім ретінде немесе маргарин өндірісінде шикізат ретінде
2.4. Модифицирленген майлар алу.
Майды қолдану мақсатына, пішініне қарай қатты немесе сұйық майлар
Әр түрлі әдістерді қолдана отырып майлардың қасиетін және құрамын(консистенциясын,
Майлардың негізгі көрсеткіштерінің түрі олардың балқу температурасы: ол төмен
Майлардың сапалық көрсеткішіне майқышқыл құрамы әсер етеді,үшглицеридтердің құрамындағы май
Индивиуальды заттардың балқу және қату температурасы тең болуы қажет.
Кесте № 2
Өнім Температура
Балқу Қату
Қатты майлар
Сиыр 43-48 37-38
Қой 44-47 32-42
Шошқа 35-45 22-32
Сұйық май
Какос 23-26 14-26
Какао 28-36 20-27
Күнбағыс -20 -4+-6
Тағамдық майлар үшін бағалы қасиеттің бірі өткіншік фаза температурасы,
2.5. Қатты майлар мен сұйық өсімдік майлардың биологиялық құндылығын
Қатты майлар мен сұйық майлар тамақтануда алмастырылмайтын факторлар ғана
Майлардың биологиялық қасиеті үшглециридтердің құрамына, сонымен қатар құрамындағы биологиялық
Үшглециридтердің негізгі құрамдық элементтеріне май қышқылдары кіреді. Олар көміртек
Осындай қорлы липидтер энергия көзі болып табылады, құрамында көп
Құрамды липидтер ағзадағы метаболикалық процестерге қатысады және құрамындағы полиқанықпаған
Барлық май қышқылдар ағзада синтезделе бермейді. Ағзадағы олардың негізгі
Линол қышқылы омега-6 май қышқылдарының тобына кіреді және ағзада
Линоленді қышқылдың жетіспеуі жас кезде және кәрілік шақта қатты
Қышқылдардың жетіспеушілігін су жануарларының, балықтың майын жеумен толтыруға болады.
Линолды және линоленді қышқылдардың қатынастары өте үлкен роль атқарады.
Организмде липидтердің ары қарайғы айналуы үшглицеридтердің құрылымына байланысты, себебі
Құрамдық липидтердің ресинтезіне қанықпаған қышқылдардың 2-моноглицеридтері қатысады, құрамында қаныққан
Өсімдік майларының (арахис, күнбағыс, мақта және басқа майларда) 2-моноглицеридтеріндегі
Жануарлар майларындағы 2-моноглицеридтерде, керісінше, қаныққан пальметин қышқылының концентрациясы жоғары
Өсімдік май мен қатты майлардың биологиялық қасиеттері тек майқышқылды
Үшглециридтері бар майлы өнімдер- жаңа нарықтағы жоғары бәсекелестік тауар.
Толық құнды майлы өнім құрамында 20% жуық линолды, 50%
Фосфолипидтер клетка арасындағы зат алмасу процесстеріне қатысады. Фосфолипидтердің құрамына
Май құрамындағы стериндер де холестириндердің ауысуын қадағалайды.
Өсімдік майларындағы токоферолдар құрамында Е витаминдер бар. Өсімдік құрамындағы
Майларды тотығудан сақтандыруда токоферолдар тотығады, бос радикалдармен қатынасады және
Сұйық өсімдік майларын A, D және E витаминдерімен байытуға
барлық адамдар тұтынады;
A, D және E витаминдері – майда жақсы ериді,
A, D және E витаминдері майдың дәміне әсері бар.
А- витамины адам ағзасының өсуіне өте қажет; А витаминінің
D- витамины қысты күні өте қажет. Ол рахид ауруының
Е- витамины майлардың алмасуында үлкен рөл атқарады. Витамин Е
Майлардағы витаминдердің тұрақтылығы майдың тұрақтылығына дәл келеді. Осыған қарап
Кесте № 3. А витаминінің тұрақтылығы келтірілген.
Сұйық майлардың немесе қатты майлардың түрі. 20-25ºС температурада сақтау,
Олив майы 2 2-5
4 5-10
6 15-20
Тағамдық май 2 0-5
4 5-10
6 20-25
Витамин D майлардың тұрақтылығының негізін көрсетеді.
Витаминдердің шығынын азайту үшін A және D витаминымен байытуды
Тірі ағза күніне 30гр май пайдаланса, бір жыл ішінде
2.6. Тағамдық өндірісте, тамақтануда қатты майлар мен сұйық өсімдік
Өсімдік май мен қатты майлар адамның тамақтану рационында маңызды
Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16
Майлар тірі ағзалардың мембрандық алмасуында маңызды.
Қатты майлар мен сұйық майлар тағамды қуыруда, нан пісіруде,
2000 жылы бүкіл әлем бойынша май өндіру рекордты деңгейге
2000 жылдағы 92,0 млн тонна майдың 90,6 млн тоннасы
Қатты жануарлар майлары 2000 жылы – 22,47 млн тонна
№ 4 кестеде бүкіл әлем бойынша өндірілген май мөлшері
Кесте № 4
Өнім 1980 ж.
% 1990 ж.
% 2000 ж.
% 2000/1990 ж. арал. %
Күнбағыс майы 4,98 7,80 9,61 123
Мақта майы 2,96 3,75 3,90 104
Соя майы 13,42 16,14 25,44 158
Рапс майы 3,47 8,18 14,23 174
Тоң майлар 6,45 6,92 8,23 119
Балық майы 1,18 1,38 1,42 103
Барлық сұйық және қатты майлар мөлшері 57,97 80,75 114,38
2.7. Майлардың сапасын жақсартуға және биологиялық құндылығын арттыру үшін
Өсімдік май мен қатты майлар адамның тамақтану рационында маңызды
Бүгінде бүкіл әлем бойынша бір адамның тағам рационына 16
Өсімдік май мен қатты майлар адам өмірінде тек алмастырылмайтын
Өсімдік май мен қатты майлар ас дайындағанда, қуырғанда, ұн
Әркелкі пісіру әдістерінде майлардың орны бөлек. Нан пісіруде майды
Майлы өнімдердің атеросклероз ауруының прафилактикасында және емделуінде маңызды орын
Майлардың организмде өмірлік қажетті метаболикалық процессі тек май қышқылды
Көп таралған линол-олейнді тобтағы сұйық майлар (күнбағыс, соя, рапс
Мұндай құрамды майларды өңдегенде майларды қайта этерификациялау процессі қолданылады,
Қайта этерификациалау – деп майдағы үшглециридтердің ацилді тобтарының орын
1. Екі глицерид арасындағы май қышқылдарының радикалдарының алмасуы (малекулааралық
2. Глицеридтегі қышқыл радикалдарының ά-дан β-ға араласуы (ішкі малекулалы
3. Глицерид және спирт аралық радикалдарының алмасуы (алкоголиз);
4. Глицерид және қышқыл аралық радикалдарының алмасуы (ацидолиз).
Ішкі малекулалы қайта этерификациялау кезінде ішкі үшглицеридтердің ацилді тобтарының
СН2ОСR1 - CHOCOR2 - CH2OCOR3↔
CH2OCOR2 – CHOCOR1 – CH2OCOR3
Молекулааралық қайта этерификациялауда үшглицеридтер арасында ацилды тобтардың ауысуы жүреді.
Егер қайта этерификациялау процесінің температурасы қандай да бір үшглицерид
Бағытты қайта этерификациялау берілген температурада майдың сұйық және қатты
Карбоксилді тобтарының шын мәніндегі құрылысы мынадай болады:
С = О ↔ С - О
Карбоксилді тобтардың көміртегі атомы бірнеше оң заряд алып жүреді.
Қайта этерификацияның мақсаты – майлардың немесе олардың қоспасының консистенциясын,
Қайта этерификациалау процессі басқа модификацилау процестерімен салыстырғанда мынадай қасиеттерге
-қайта этерификация адам ағзасына зиянсыз транс изомерлі май алуда,
-қайта этерификация адам ағзасында қиын қорытылатын нашарбалқитын майлардың (
-қайта этерификацияланған майлардың басқа майлардан ерекшелігі жоғары борпылдақтығы және
Қайта этерификациалау процессі май қышқылдарының радикалдарын галогенді катализаторлар арқылы
Қайта этерификациялау процессі қажетті құрамды май өнімдерін алуға мүмкіндік
Малекулааралық қайта этерификациялау екі глицерид арасында жүргізіледі – үшстеарин,
С3Н5 (ОСОС17Н35)3 + С3Н5(ОСОС17Н33) →
С3Н5(ОСОС17Н35)2 * (ОСОС17Н33) + С3Н5(ОСОС17Н33)2 * (ОСОС17Н35)
Бұл реакциядан алынған араласқан үшглицеридтердің балқу температурасы үшалеин және
Табиғи майларды ішкі малекулалық қайта этерификациялау мынадай жолмен жүреді:
СН2ОСОR1 – CHOCOR2 – CHOCOR3→
СН2ОСОR2 – CHOCOR1 – CH2OCOR3
Гидро қайта этерификациалау никель және басқа да катализаторлар арқылы
Қазіргі уақытта осы әдіс арқылы бірнеше зауыттар қайта этерификациаланған
Алкоголиз реакциясы күрделі эфирлерді қайта этерификациялаудың үшінші түрі. Май
Бұл реакция мына түрде жүреді:
СН2 OCOR – CHOCOR – CH2OCOR + 3CH3OH →
C3H5 (OH)3 + RCO * OCH3
метил эфирі
Күрделі эфирлердегі спирттердің мұндай алмасуын алкоголиз деп атайды. Спирттерді
СН2 OCOR – CHOCOR – CH2OCOR + 3CH3OH →
CH2OH – CHOCOR - CH2OCOR + RCOOC H3
CH2OH – CHOCOR - CH2OCOR + CH3OH →
CH2OH – CHOCOR + RCOOC H3
CH2OH – CHOCOR - CH2OH + CH3OH →
CH2OH – CHOH - CH2OH + RCOOC H3
Алкоголиз реакциясы малекулааралық қайта этерификациялау тәрізді катализатордың көмегімен жақсы
Қайта этерификациялау реакциясының төртінші түрі ациодолиз деп аталады. Бұл
С3Н5(ОСОR)3 + R1COOH →
С3Н5(ОСОR1) * (ОСОR)2 + RCOOH
Қышқыл қалдықтарының алмасуы катализаторсыз 250-300ºС – та жүргізіледі.
Ацидолиз жоғары балқымалы үшглицеридтердің балқу температурасын төмендетеді және май
2.8. Патенттік ізденіс
Өнер табыс май өнеркәсібіне байланысты қарастырылған, дәлірек айтатын болсақ,
Қайта этерификациялау процесінің кең тараған әдісі сабынды – сілтілі
Өнер табыстың мақсаты қайта этерификацияланған дайын өнімнің көлемін жоғарылату
1. Қатты май беру, 2. қатты май шығынының көрсеткіші,
Бөлгіштен сілтілі-сабынды еріткішті шығару технологиялық жүйесі, қайта этерификацияланған майды
Араластырғышқа қатты май 1 технологиялық жүйе арқылы беріледі, ал
3. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Шикізаттың, қосымша және дайын өнімнің сипаттамасы
3.1.1. Шикізаттың сипаттамасы
Қайта этерификациялау процесіне қолданылатын сұйық және қатты майлар мынадай
Ылғалдылығы 0,01дейін;
Бос май қышқылдары 0,1 дейін;
Қышқыл саны 0,05 дейін.
Қайта этерификациялау процесіне қатты майларды дайындау сілтілі рафинация процессі
Қайта этерификациялауға арналған шикізат ІІІІ кестеде көрсетілген. Жоғары сапалы
Майлардың негізгі көрсеткіштерінің түрі олардың балқу температурасы: ол төмен
Майлардың сапалық көрсеткішіне майқышқыл құрамы әсер етеді,үшглицеридтердің құрамындағы май
Индивиуальды заттардың балқу және қату температурасы тең болуы қажет.
Кесте №5. Өндірістік өнеркәсіпте шикізат ретінде қолданылатын қатты майлармен
Қатты және сұйық майлар Май қышқыл құрамы, %. Мінездеме
Қату температурасы ºС Сабындану саны Иод саны
қаныққан қанықпаған
Сұйық өсімдік майы
Мақта 22-30 75-76 2-4 191-198 101-116
Күнбағыс 10-12 90ға дейін 16-18 186-194 119-136
Олив 9-18 82-91 0-6 185200 72-89
Пальма 44-57 43-56 31-41 196-210 52-58
Пальмоядролы 79-83 17-21 19-24 240-257 15-20
Какао майы 58-60 40-42 21-27 192-196 34-36
Жануар майы
Сиыр 45-60 43-52 30-38 190-200 32-47
Қой 52-62 38-48 32-45 192-198 31-46
Шошқа 33-49 48-64 22-32 193-200 46-66
Су жануары, кит 10-22 48-90
3.1.2. Қосымша материалдардың сипаттамасы
Қайта этерификациялауға арналған қосымша материалдар катализаторлар негіздік және қышқылдық
Негіздік катализатор -ди және –моно глицеридтерді активтендіреді және оларды
Ары қарай натрий глицератын жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей үш глицеридтер
Индукциялық кезеңнің жалғасуы натрий алкоголятына табиғатына, сапасына және санына
3.3.3. Дайын өнімнің сипаттамасы
Дайын қайта этерефицирленген майлардың түсі сұр, бозғылт болады.
Бұл майлар келесідей көрсеткіштермен сипатталады.
Кесте №6
Балқу температурасы, ºС 25 – 35
15 ºС температурадағы қаттылығы 30 – 130
Қышқыл саны 0,5
Иод саны 70 – 100
Үшглицеридтің қаттылығы массалық мөлшері 6 - 19
Сондай – ақ қайта этерификация процесінің тамақ өнеркәсібіне байланысты
Қайта этерификацияланған майлардың статистикалық құралы оның тек қаныққан және
Қайта этерификацияланған майдың қаттылығы және балқу температурасы алынған өнімнің
№7 кестеде май қышқылдарының сипаттамасы келтірілген.
№7 кесте
Қаныққан май қышқылдарының массалық мөлшері Балқу температурасы Қаттылығы
26 28 20
36 36 70
40 38 130
46 42 220
Табиғи жоғары балқымалы немесе гидрогенизацияланған және сұйық майлардың қайта
3.2. Технологиялық тәсімді таңдау және сипаттау
3.2.1. Қайта этерификациялау әдісінің техналогиялық тәсімі.
Жоғары сапалы өнім өндіру үшін жобада қайта этерификациялау процесінің
Май өнімдері 1 таразыдан насос арқылы өтіп 2 араластырғышта
Дезактивирленген майлы қоспа қорытынды тазартудан өту үшін 8 -
Сондай ақ бұл тәсімде жұмыс істеу қабілеттілігімен ерекшеленетін мынадай
майды кондиционерлеу.
Вакуумды реактордағы майдың рецеркуляциясына байланысты майдағы ылғалдылықтың төмендеуіне кепілдік
Өнімді қосалқы өңдеуге арналған жабдық, ол герметикалық қамтамасыз ету
4
8 9
1 3
2
5
6
3.3. Негізгі жабдықтың сипаттамасы
3.3.1. Ағынды қоспалауыш
Қайта этерификациялау процесіне арналған жабдық 1-суретте көрсетілген.
Қайта этерификациялау процесінің технологиялық тәсімінде негізгі процесс жүретін жабдық
Қазіргі уақытта қайта этерификацияланған май алу өндірістерінде көбінесе ағынды
Ағынды қайта этерификациялағыш реактор көптеген техналогиялық процестерде қолданылады. Жабдық
Техникалық көрсеткіштері
Өнімділігі
Өнімнің температурасы 90-95ºС
Габоридті өлшемдері
Ұзындығы
Биіктігі
3.4. Технологиялық есептеулер
3.4.1. Өнімділік балансы
Қайта этерификацияланған май өндіру цехында екі аусымда жұмыс жасалынады,
Мr ~ 8460 т.
Кесте №8
Өнім Мөлшері, т
Барлығы тәулігіне Соның ішінде Барлығы жылына Соның ішінде
Майда қораптау Ірі қораптау
Майда қораптау Ірі қораптау
Қайта этерифицирленген майлар 30 10 20 8460 2820 5640
3.4.2. Жылулық балансы
Ылғалды буландыру және басқа термиялық процестерді жүргізу үшін материалға
Желідегі жылудың шығыны:
Q = Qб + Qж + Q5 + Q2
Мұндағы; Qб және Qж – ылғалды буландыру және материалды
Q5 және Q2 – қоршаған ортаға және газдармен шығарылатын
Qð – дегидротацияға және басқа эндотермиялық процестерге кеткен жылу
Qх – химиялық өзгеру жылулары;
Qт – қосымша өндірілетін заттарды жылуға кеткен жылу шығыны.
Ылғалды – буландыруға кеткен жылу шығыны:
Qб = W (in – Iж) = 0,096 (2
Су үшін
Q6 = W (595 + 0,47 t2 – v1)
Мұнда: in – жылытылған будың энтальпиясы, ккал/кг;
Iж – сұйықтық энтальпиясы, ккал/кг;
t2 – шығарылатын газдың температурасы,ºС;
v1 – материалдың бастапқы температурасы, ºС.
Сәйкесінше
q6 – 595 – 0.47t2 – 3 = 595
Материялды жылытуға кететін жылу шығыны:
Qж = G, см (v2 – v1) = 0,45
Мұнда: v2 – кептіру алдындағы материалдың температурасы, ºС;
v1 – кептіруден кейінгі материалдың температурасы, ºС;
100-W2
CM = ------------- - ----------- = 8 ------------
100
Gм – кептірілген материалдың жылу көлемі, ккал (кг.град)
Сәйкесінше
G2
qn = ----------- CV (V2 – V1) = ------------
W
Бу шығыны
Кесте №9
Шығын деңгейі 1 т үшін Тәулі-гіне
350 кг жануар майын
350 [0,5 (60-10)] 1,1
32 --------------------------------
467 47 1410
Смесительдегі 5º температура жоғарлаған сайын, 1000 кг майды қыздырғанда
Сонда:
1000·0,42·5·1,1
0,42 ---------------------
529 6 180
Еден және техналогиялық құбырларды жуу үшін 0,5 м3
500 (50 - 20)
теипературасы tн = 20 ºС нен tk =
574 26 780
Жабдықтарды және технологиялық құбырларды бумен буландыру (бу шығыны 10т/кг
Басқада есептелмеген бу шығындары 10% 10,5 315
Барлығы: 99,5 2970
3.5 Технологиялық жабдықтарды таңдау
3.5.1. Қайта этерификациялау процесіндегі қосымша жабдық – экспозитор
Қайта этерификациялау процессінің техналогиялық тәсімінде қайта этерификациялау экспозиторы орналасқан.
Техникалық көрсеткіштері.
Жалпы сыйымдылығы
Жұмыс қысымы
Жылытатын ауданы
Корпус диаметрі
Массасы
3.6. Негізгі объектінің таңдалған конструкциясын негіздеу.
3.6.1.Өндірс цехтарының жабдықтарының компоновкасы.
Өндірістің цехтың өлшемдері техналогикалық желінің ұзындығымен техноголиялық санына байланысты
Сператорлар, центрден тепкіш компрессорлар және тағы басқа шу шығарытын
Жабдықтардың арасындағы қашықтық 5 м.
Өндірістік жерлердің арасындағы қашықтығы 4 м. Телешка болса 2,5
3.6.2. Өндіріс корпустарының қабаттарының санын таңдау.
Жобаланған цех екі қабатты ғимарат етіп жоспарлануда. Екі қабатты
3.6.3. Ғимараттардың конструктивті элементтері.
Өндірістік ғимараттың құрылыстық элементтері өзінің орындайтын қызыметтері бойынша екі
1. Тасығыш
2. Қоршауғыш элементтері.
Тасығыш құрылғылар – ғимаратішіндегі жүктермен бірге сыртқы жүктерді жауын-шашын,
Тасығыш құлыстарына – қабырға, жабу , ірге тас, бағаналар,
Қоршаушы құрылыстар ылғалдың және температуралық режимдарді қамтамассыздандыратын бөлмелерді атмосфералық
Өзін-өзі тасығыш – қабырғалар ірге тасқа тек қана өзінің
Тасығыш қабырғалар – ірге тасқа өзінің салмағымен бірге төбе
Тасығыш немесе қабырғалар - ғимарат қаңқасына тіреліп өзінің салмағымен
Қабырға элементтеріне – корниз парапет, жартылай бағана, таса
Корниз – қабырғаны жаңбыр суынан қорғайтын оның көлденең түрған
Парапет - басты корнизден жоғары орналасқан биік емес қабырға.
Пиластра – қабырға материалынан жасалған тік кесіндеме түріндегі қабырғаның
Жартылай бағана – қабырға материалынан жасалған, жартылай дөңгелек кескіндеме
Таса - өндірістік ғимараттарды жеке бөлмелерге бөлетін ішкі қабырғалар.
Тіреуішпен бағаналар – тік қана тасығыш құрылыстар болып жатады,
Жабу - көп қабатты ғимараттарды
Терезе, есік - ғимараттық қабырғаның
Еден – еденнің жоғарғы беті таза және оны жабу
Асфальт бетонды еден еден төселеді.
Бір тұтас ірге тасты бұл ғимарат астында тұратын бір
Төбе – ғимараттың бір тұтас қоршауы шатыр деп аталады.
Төбе қоршағышпен тасығыш бөліктерінен тұрады. Қоршағыш бөлігі сыртқы су
3.6.4. Ғимараттың темір бетонды элементтері.
Өндіріс ғимаратының қаңқасы темір бетонды құрылыстардан жасалған. Мұндай құрылыстардың
Бағаналар ғимараттың панелдеріне желден түсетін жүкті қабылдайды. Бағаналардағы қимадағы
Өндірістік жабудың плиталары оны жауын шашыннан қорғауға және қажетті
3.6.5. Модифицирленген майлар цехын инженерлік
қамтамассыздандыру.
Цех кәсіпорнының инженерлік қайтымды жылумен қамтамассыз етілуі жылыту, желдету,
3.7. Технохимиялық бақылау
Жануар майларын сұйық майлармен қосып қайта этерификациялаудың мақсаты қажетті
Қайта этерифицирленген майлар көрсеткіштеріне қарай маргарин өндірісінде, тағамдық май
Қатты және сұйық майлардың қайта этерификацирленген қоспасы арасында, малекула
Жоғары сапалы тағамдық қайта этерифицирленген майлар алу үшін шикізатқа
3.7.1. Катализатордың сынамасын алу
Сынаманы барабанның түбіне жететін щубпен жүргізеді. Сынаманы 5% жерден
3.7.2. Тауарлы метилат (этилат) натрий құрамындағы негізгі затты анықтау
Әдіс метилат натрийдің сумен қатынасынан түзілетін өткір натр түзуіне
Препараттағы жалпы натрии құрамын анықтау. Тығыны бар 100 мл
Препараттағы (х1) жалпы натрии құрамын мына формуламен есептейді.
0,002300 * 100 VK
Х1 = --------------------------
Р
Мұндағы: 0,002300 – натрии бойынша дәл 0,1 Н. тұз
V – сынаманы титрлеуге кеткен 0,1 Н. тұз (күкірт)
Р – метилат натрии сынамасы, г.
Қорытынды мәнді екі анықтаудың арифметикалық орташасын алады. Параллельжүргізілген әдістердің
Қоспа құрамындағы натрии құрамын анықтау. Конусты колбаға пипетка көмегімен
Параллель сынама жасау үшін сол колбаға қайтадан метилат (этилат)
Титрлеу аяқталғаннан соң колба ішіндегіні тығыны бар қалдық үшін
Қоспа құрамындағы метилат натрии (Х2) құрамын мына формуламен есептейді:
23 * 100 V Т
Х2 = -------------------
18 Р
Мұндағы: V – сынаманы титрлеуге кеткен реактив мөлшері;
Т – су бойынша реактив титрі;
23 және 18 – натриидің атомдық салмағы және судың
Р – метилат натрии сынамасы.
4. ЭКОЛОГИЯ
4.1. Қоршаған ортаны қорғау
Әр түрлі мекемелер жеткілікті экологиялық тиімділікке жету
Көп мәселелер өзінің экологиялық тиімділігн бағалау үшін экологиялық “талдау”
Қоршаған ортаны басқаруға таратылатын халықаралық стандарттар экологиялық және экономикалық
Қоршаған ортаны басқару жүйесі туралы мекеменің жеке өтінішіне немесе
Қоршаған ортаны басқару әдістерін қамтамасыз ету жөніндегі басшылық басқа
Осы стандартта сертификаттау тіркеу және немесе жеке өтініш мақсатымен
Осы стандартқа ГОСТ Р ИСО 9000 сериялы сапа жүйесі
Осы стандарт қоршаған ортаға маңызды әсер туралы деректер мен
Осы стандарт кез-келген жарамды:
а) қоршаған ортаны басқару жүйесін жақсарту және қолдау,енгізу;
б) онымен тұжырымдаоған экологиялық саясатқа сәйкестігіне көз жеткізу;
в) басқаруға осы сәйкестікті көрсету;
г) қоршаған ортаны басқару жүйесі сыртқы мекемелермен сертификаттауға тіркеуге
д) осы жүйенің осы стандартқа сәйкестігін дербес анықтау және
Осы стандарттағы барлық талаптар кез-келген қоршаған ортаны басқару жүйесіне
Осы стандартта сипатталған қоршаған ортаны басқару жүйесін енгізу экологиялық
Жүйелік тәсілдемені таңдау нәтижесіне қарамастан кейбір экологиялық тиімділіктің көтерілуін
Мекеме өз шегін анықтауда икемді және еркін және өз
4.2.Сумен қамтамасыз ету және суға қойылатын талаптар
Май өндіру зауыдтарында судың негізгі мөлшері технологияылық буды дайындағанда,
Өндірісте сумен қамтамасыз ету жүйесі үш бөлімге бөлінеді: таза
Техникалық майларға қойылатын талаптар кестеде келтірілген.
Кесте №10
Көрсеткіштер Өлшем бірліктер Техникалық су
Температура ºС 7-20
Қалқыма зат мг/л 50
Эфирде ергіш заттар мг/л Болмайды
Иісі Балл Болмайды
Түстілігі Град 20-35
рН - 6,5-8,5
Қаттылығы: жалпы
Карбонатты мг· экв/л 0,15-0,35
2-7
Құрғақ қалдық мг/л 1000
Сульфаттар мг/л 500
Хлоридтер мг/л 350
Темір мг/л 0,3
Ауыр металлдардың иондары: Cu
Ni
мг/л
1
1
4.3. Канализация және іркінді суларды сараптау
Майөндіру өндірісінде іркінді сулар сулы булардың конденсациясы кезінде, бугазды
Канализация келесі екі жолмен іске асырылады: майқұрамды және шаруашылық
Іркінді сулардың сипаттамасы келесі кестеде келтірілген.
Кесте № 11. Іркінді сулардың сипаттамасы.
Көрсеткіштер Белгіленуі Іркінді сулар
Тазарту алдында Тазартудан кейін
Температура ºС 35 30
Мөлдірлігі См 1 15
Қалқыма заттар мг/л 200 50
Эфирде ергіш - 100 30
Иісі Балл 5 2
Түсі - Сұр Түссіз
pH - 5 2
Қаттылығы: жалпы мг-экв/л 7 7
Қалдық: құрғақ мг/л 1100 1000
Қыздырылған
900 900
Cl- - 350 350
SO42- - 500 500
Feжалпы - 3 3
ХПК мгО/л 250 60
БПК5 мгО2/л 200 50
Фосфор мг/л 3,5 3,5
Азотжалпы - 5-10 5-10
4.4. Ұсынылған экологиялық зияндылық есебі
Техникалық зияндылық есебін есептеу үшін келесі мәліметтер кестеден қолданылды.[12]
Кесте №12
Зат V1,млн·м3/жылына М1
С1 m1
Қалқыма заттар 200 8,73 11,64
Қалдық: құрғақ 1100 48,02
Азотжалпы 5-10 0,306 0,316
Feжалпы 3 0,131 0,44
Cl- 350 15,28 0,044
SO42- 500 21,83 0,044
ХПК 250 10,91 0,36
БПК5 200 8,73 1,45
Фосфор 3,5 0,153 0,43
1. қайтаэтерифицирленген майлар өндіруде түзілетін зиянкестер келесі формуламен есептеледі.
m1 = C1 ˙ V
Мұндағы, V мына формуламен есептейді:
V = 8460 · 5,16 = 43654 м3 су
Дистилляцияланған глицерин өндірісі 30 т/тәулігіне, 1 жылда 282 күн
30 ˙ 282 = 8460 т/жыл
2. m1 – ді әр затқа есептейміз
SO2:
Cl-:
Қалқыма заттар:
ХПК:
БПК5:
Фосфор:
Азотжалпы:
Feжалпы:
Қалдық: құрғақ:
3. Барлық заттар үшін М1 мына формуламен есептеледі
SO2:
Cl-:
Қалқыма заттар:
ХПК:
БПК5:
Фосфор:
Азотжалпы:
Feжалпы:
Қалдық: құрғақ: М1
Осыдан: =0,044+0,044+11,64+0,36+1,45+0,43+0,31+0,44+0,048=14,766т/жылына
4. Келтірілуі мүмкін экологиялық зияндылық мына формуламен есептеледі:
У1 = γ · G · =8037 ·
Мұндағы γ, G бекітілген нормалардан алынды.
4.5. Табиғатты қорғау шаралары
Кәсіпорындардағы қоршаған ортаны қорғау іс шаралары канализацияға тасталынатын іркінді
Кәсіпорындағы барлық іркінді сулар үш топқа бөлінеді.
Бірінші топқа – таза ағынды сулар жатады. Бұл суларда
Судың екінші тобына – шаруашылық ағынды сулар – тазартусыз
Судың үшінші тобы майлы заттармен ластанған және тазартуды қажет
Қаққыштар үшсекциялы тұндырғыштар пішінді, оларда майлы заттар бөлінеді және
Суды тазарту кезінде тек суқұбырлары тазармайды сонымен қатар өндіріске
Қоршаған ортаның жарылу қауіпін және оның алдын алу үшін
4.6.Табиғатты қорғау іс шараларын жүргізіп болғаннан кейін экологиялық зияндылық
Кесте №12
Зат V1,млн·м3/жылына М1
С1 m2
Қалқыма заттар 50 0,49 0,66
Қалдық: құрғақ 1000 10,9 0,011
Азотжалпы 5-10 0,009 0,0009
Feжалпы 3 0,002 0,006
Cl- 350 9 0,03
SO42- 500 5 0,01
ХПК 60 2,8 0,08
БПК5 50 2 0,3
Фосфор 3,5 0,005 0,001
1. Дистилляцияланған глицерин өнімдерін өндіруде түзілетін зиянкестер келесі формуламен
M2 = C1 ˙ V
Мұндағы, V мына формуламен есептейді:
V = 8460 ˙ 5,16 = 43654 м3 су
Дистилляцияланған глицерин өндірісі 6 т/тәулігіне, 1 жылда 320 күн
30 · 282 = 1920 т/жыл
2. m2 – ді әр затқа есептейміз
SO2:
Cl-:
Қалқыма заттар:
ХПК:
БПК5:
Фосфор:
Азотжалпы:
Feжалпы:
Қалдық: құрғақ:
3. Барлық заттар үшін М1 мына формуламен есептеледі
SO2:
Cl-:
Қалқыма заттар:
ХПК:
БПК5:
Фосфор:
Азотжалпы:
Feжалпы:
Қалдық: құрғақ: М1
Осыдан:
=0,044+0,044+2,9107+0,087+0,36+0,044+0,022+0,437+0,04
=3,9887т/жылына
4. Келтірілуі мүмкін экологиялық зияндылық мына формуламен есептеледі:
У1 = γ · G · = 8037
Мұндағы γ, G бекітілген нормалардан алынды.
= У1 – У2 = 142409210,4 – 38468,61828 =
Келтірілген зияндылық 38468,61828 тенге/жылына
Келтірілуі мүмкін болған зияндылық 142370741,8172 тенге/жылына
4.7. Өндірістің қауіп категориясы
Өндірістің қауіп категориясы мына формуламен есептеледі:
КОП = аi
Мұндағы: Мi – заттың тастау массасы, т/жыл;
ПДКi – заттың орташа тәулік концентрациясы, мг/м3 ;
n - өндірісте тасталынатын зат мөлшері;
аi - өлшемі жоқ константа және зиянсыз деңгейі;
i – газ зияндылығы.
Егер ПДКi ≥ 0.5 → аi = 0,9; егер
КОП = аi =
у = уi * К = 142370741,8172 * 0,1
Мұндағы: у – экономикалық зияндылық
Алынған мәліметтерге қарап қауіп өндірістің қауіп категориясын анықтайды:
Егер КОП
Құрамында майлар мен май тәріздес заттар бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттар және олардың өнімдері.
Жағар майлар дәрілік түр ретінде. Дәрілік заттарды жағар майға енгізудің негізгі ережелері.
Майлардың адам организмінде атқаратын физиологиялық рөлі
Майлардың тотығуы
Майлауда қолданылатын материалдар. Майлағыш заттар
Майлар және олардың тамактанудағы маңызы. Дәрумендер. Дәрумендердің жетіспеушілігі. Дәрумендердің жіктелуі туралы ақпарат
Май тектес заттар
Линименттер
Тағамдық майлар
Мұнай майлары