Жарық дисперсиясы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
МАТЕМАТИКА, ФИЗИКА,ТЕХНИКА және АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ
ФИЗИКА КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ:
Тақырыбы: Орта мектепте «Жарық дисперсиясы»
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
«Жарық дисперсиясы» тақырыбын оқыту әдістемесі
2.1.1.Қазіргі заман ғылыми – техникалық прогрестегі ФОӘ -нің
2.1.2 Физиканы оқыту әдістемесі (ФОӘ) дегеніміз не ?
2.1.3. ФОӘ -ның негізгі функциялары
2.1.4 ФОӘ -не қойылатын есептер
2.1.5 ФОӘ -нің негізгі құрылымдары
2.2 Жаңа сабақты түсіндуіру әдістемесі.
2.2.1. Орта мектепте білім жүйесі құрылымы: «Жарық дисперсиясы»
2.2.2 Физика сабағы бойынша 11-сыныптың тақырыптық жоспары
2.3.1 Ұйымдастыру кезеңі
а)әңгімелеу,
ә) POWER POINT бағдарламасында дайындалған презентация арқылы жаңа
2.3.3 .Жаңа материалды бекіту кезеңі
2.3.4.Үй тапсырмасын тексеру;беру кезеңі
2.3.5 Қорытындылау, бағалау кезеңі
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ.
Курстық жұмыстың мақсаты: Орта мектепте «Жарықтың дисперсиясы»
9 және 10 – сынып физика курстарында классикалық
11- сыныптық мектеп бағдарламасында «Оптика
Ал «Дисперсия» ұғымы «Жарық толқынының қасиеттері»
11-сыныптық мектеп бағдарламасында «Жарық дисперсиясы» тақырыбына бір сағат
Мұғалім сабақты өткізер алдында мына мәселелерге
Іскерлік пен дағдының жаңа түрлерін қалыптастыра отырып, бұрын
Сабақтың мақсатын жүзеге асыратын үй тапсырмасының көлемі мен
Сабақтың өту барысында оқушы қандай білім меңгеруі
Тәрбие жұмысының қатар жүргізілуі.
Мен аралас сабаққа жаңа тақырыпты әңгімелеу арқылы, табиғатта
«Жарық дисперсиясы» тақырыбын оқыту әдістемесі.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында» көрсетілгендей, алдағы тұрған
Қазіргі ғылыми техникалық прогресс заманындағы нарықтық қатынастардың талабына
Физика – жеке тұлғаның ақыл-ой қабілетінің көзін ашу
Физиканы оқытуда оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру олардың физикалық
Атақты физик-ғалымдардың (А.Эйнштейн, Н.Бор, М.Планк, Н.Курчатов т.с.с.) ғылыми
Мектепте оқыту процесінде жаңа ақпараттық педагогикалық технология элементтерін,
Оқу процесінің машиналы графиканы пайдалана отырып, кейбір физикалық
Visual Basic, QBasic тілдерін пайдаланып, шығарылуы күрделі, көп
Физиканы оқыту әдістемесі - бұл физикадағы
Орта мектептердің алдына қойылатын есептеріне байланысты физиканы
1)білімділік
2)дамытушылық
3)тәрбиелік
Білімділік функция - ең негізгі функция. Оны
Дамытушылық функция – оқушылардың танымдық мүмкіндігін арттыруды қарастырады.
Тәрбиелік функция - оқытуға комплекстік жақындату компоненті.
Физиканы оқыту әдістемесіне мынадай есептер қойылады:
Физиканы оқытудағы мақсаттарды негіздеу
Мектептің физика курсының мазмұны мен құрылымын анықтау және
Оқытуға тиімді тәсілдерін практикада тексеру және енгізу.
Физиканы оқыту әдістемесіне дидактика бойынша зерттеу барысында
1) Физиканы не үшін оқытады?
Физиканы оқытудың мақсаты - физика курсының құрылымы мен
2) Нені оқытады?
Оқу пәні ғылым жүйесімен ұрпақтарды тәрбиелеу және білім
3) Қалай оқыту керек ?
4) Мектептегі физикалық эксперимент үшін қандай құрылғы тиімді?
Мектептегі физикалық экспериментте физика мен техниканың жаңа жетістіктері
5) Оқушылар қалай оқиды?
Оқушылардың сабақққа белсенді араласуы маңызды .
Сонымен, физика әдістемесі – бұл заңдылықтарды тәрбиелеу және
Физикада оқу материалын таңдау негізінде келесі талаптар қойылады:
1) Мазмұнның ғылымдылығы және оның методологиялық бағыты
2) Теория мен практикалық бірлігі, өмірмен, практикамен байланысы
3) Физиканы оқыту және басқа оқу пәндерімен байланыстылығын
Оқу материалын үйлестіруінен тәуелді курсты құрудың үш
1) Радиалдық
2) Концентрлік
3) Сатылық
Радиалдық (Сызықтық) құрылым.Физика курсының құрылымында оқу материалы құрылады
Концентрлік құрылым радиалдық құрылымға кері пайда болады.Оқу
1) Курстық барлық бөлімдері бойынша бастапқы элементарлық мәліметтер
2) Бірінші концентрдің толығымен оқу материалын кіргізе отырып,
Сатылық құрылым радиалдық құрылымның тиімді жағын, концентрлік құрылымның
«Жарық дисперсиясы» тақырыбын оқыту әдістемесі.
Орта мектепте физикалық білім жүйесі құрастырылады:
а) дайындық периоды. Физика элементтерін 4 – 6
б) Курстың бірінші сатысы – 7 – 8
в)Курстың екінші сатысы – 9 – 11 сыныптарда
г)Факультативтік сабақтар - физикаға қызығушылығы туған оқушыларға
Курстың екінші сатысында физиканы оқыту материя қозғалысының күрделене
Оптиканы оқыту барысында жарықтың электромагниттік табиғаты мен оның
11 - сыныптық мектеп бағдарламасына «Электромагниттік толқындар»
Ал «Дисперсия» ұғымы «Жарық толқынының қасиеттері»
Монохроматтық сәуле шығару – оптикалық құбылыстарды түсіндіруге арналған
Нақты монохроматтық сәуле шығару болмайды, себебі, кез келген
Әдетте орта мектеп оқушылардың призмадағы жарықтың спектрлік бөлінуі,
Бұл ретте жарық дисперсиясы – бұл заттағы жарықтың
Бір ортадан екінші ортаға өткен жарықтың жылдамдығы өзгерісі
Жарықтың шағылу және сыну заңдарының теориялық қорытындылауы Гюйгенс
Демек, жарықтың сыну көрсеткіші жиіліктің функциясы болып табылады
Дисперсия вакуумда ғана болмайды, ал жарықтың спектрге бөлінуі
Осылайша, оқушыларды жарықтың спектрлік бөлінуімен бірінші рет таныстырғанда,
Жарықтың дисперсиясы және призмадағы спектрлік бөлінуін оқытуда монохроматты
Монохроматты емес жарықта спектрлік бөліну пайда болады. Спектрлік
Физика сабағы бойынша тақырыптық жоспар
11- сынып (аптасына 2 сағат, барлығы 68 сағат)
Сабақтың тақырыбы Негізгі материал Бөлінетін уақыт
Электродинамика (42 сағ.)
Электромагнитті индукция (10 сағ.)
Магнит индукция құбылысы. Магнитті ағын. Фарадей тәжірибесі. Магнитті
Индукциялық ток бағыты. Ленц ережесі. Демонстрация: Ленц ережесі.
Лаб. Жұмыс №1. Лаб. Жұмыс №1 : Электромагнитті
Электромагнитті индукция заңы. Құйынды электр өрісі. Фарадей заңы.Құйынды
Есептер шешу.
1-сағат
Өзіндік индукция. Индуктивтілік. Өзіндік индукция құбылысы. Техникада өзіндік
Есептер шығару.
1-сағат
Магнит өрісінің энергиясы. Магнит өрісі энегиясы формуласы. 1-сағат
Есептер шешу.
1-сағат
Бақылау жұмысы. «Электромагниттік индукция » тақырыбы бойынша бақылау
Электромагниттік тербелістер (5 сағ.)
Гармониялық тербелістер. Тербелістер. Электромагниттік тербелістер. 1-сағат
Еркін электромагниттік тербелістер. Тербелмелі контур. Тербелмелі контур.Еркін электромагниттік
Контурдағы электромагниттік тербелістер периоды. Механикалық және электромагниттік тербелістер
Есептер шығару.
1-сағат
Бақылау жұмысы. «Электромагниттік тербелістер » бойынша бақылау жұмысы.
Айнымалы ток (4 сағ.)
Еріксіз электромагниттік тербелістер. Айнымалы ток. Еріксіз электромагниттік тербелістер.
Есептер шешу.
1-сағат
Айнымалы токтың кернеуі мен ток күші. Айнымалы
Трансформатор. Трансформатор құрылысы мен түрлері. Трансформатор коэффициенті. 1-сағат
Электр энергиясын тасымалдау. Тасымалдау кезіндегі шығынды азайту жолдары.
Бақылау жұмысы. «Айнымалы ток » бойынша бақылау жұмысы.
Электромагнитті толқындар (6 сағ.)
Электромагнитті өріс. Электромагнитті толқындар. Электромагнитті өріс және салыстырмалылық
Есептер шығару.
1-сағат
Радиобайланыс принципі. Радиобайланыс блок – схемасы. Амплитудалық модуляция.
Радиотолқындарды қолдану. Радиотолқындар. Ұзын, қысқа, ультрақысқа толқындар.Радиотелефон, радиолокация
Бақылау жұмысы. «Электромагнитті толқындар » бойынша бақылау
Оптика (15 сағ.)
Жарық туралы түсініктің дамуы. Жарық жылдамдығы. Жарық туралы
Геометриялық оптиканың негізгі заңдары. Жарық сәулесі. Жарық сәулесінің
Лаб. жұмыс №2.
1-сағат
Есептер шешу.
1-сағат
Жарық дисперсиясы. Спектрлік құралдар. Спектр түрлері.Спектрлік анализ. Жарық
Лаб.жұмыс №3. «Тұтас спектрді бақылау» 1-сағат
Жарық интерференциясы. Механикалық толқындар интерференциясы. Когерентті толқындар. Интерференция.
Жарық дифракциясы.Дифракциялық тор. Жарық дифракциясы.Дифракциялық тор. Гюйгенс –
Лаб. жұмыс №4. «Интерференциия мен дифракция құбылыстарын
Лаб. жұмыс №5. «Жарық толқынының ұзындығын анықтау». 1-сағат
Жарық поляризациясы. Поляризация. Поляризацияланған толқын туралы түсінік. Поляризаторлар.
Инфрақызыл, ультракүлгін және рентген сәуле шығаруы. Инфрақызыл, ультракүлгін
Бақылау жұмысы. «Оптика» бойынша бақылау жұмысы. 1-сағат
20 – ғасыр физикасы (25 сағ.)
Салыстырмалылық теориясының элементтері (2 – сағ.)
Салыстырмалылық теориясының элементтері. Майкельсон тәжірибесі. Эйнштейн салыстырмалылық
Жылдамдықтардың релятивистік қосу заңы. Масса мен энергия арасындағы
Фотондар (6-сағ.)
Фотоэффект. Герц, Столетов, Томсон тәжірибелері. Фотоэффект заңы. 1-сағат
Фотоэффект теориясы. Фотоэффектіні қолдану. Планк гипотезасы. Планк тұрақтысы.
Есептерді шешу.
1-сағат
Фотон. Фотон туралы түсінік. Бірліктер. Корпускула – толқындық
Жарық қысымы. Жарықтың химиялық әсері. Жарық қысымы. Лебедев
Бақылау жұмысы. «Фотондар» бойынша бақылау жұмысы. 1-сағат
Атом (4 сағ.)
Атом моделі. Резерфорд тәжірибелері. Бор постулаттары. Атом
Есептер шешу.
1-сағат
Люминесценция. Жарықтың кваттық генераторлары. Люминесценция түрлері. Лазер. Лазер
Бақылау жұмысы. «Атом » бойынша бақылау жұмысы 1-сағат
Атом ядросы және элементар бөлшектер (11 сағ.)
Атом ядросының құрылысы. Изотоптар. Ядролық күштер. Байланыс энергиясы.
Есептерді шешу.
1-сағат
Уран ядросының бөлінуі. Тізбекті реакция. Термоядролық реакция. Тізбекті
Дозиметрия туралы түсінік. Сәуле шығару дозасы. Дозиметрлер. 1-сағат
Элементар бөлшектер. Бөлшектердің бір – біріне айналуы. Нейтрон
Фундаментальді әсерлесу және элементар бөлшектер. Әсерлесу түрлері. Адондар
Бақылау жұмысы. «Элементар бөлшектер» бойынша бақылау жұмысы. 1-сағат
Жалпылама жаттығу. Физиканың даму сатылары. Сақталу заңдары. 1-сағат
Қорытынды бақылау жұмысы.
1-сағат
Резервті сабақ.
1-сағат
«Жарық дисперсиясы» тақырыбына сабақтық жоспар :
Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың тиянақты білім алуын
Сабақтың тақырыбы: Жарықтың дисперсиясы.
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік: Дисперсия құбылысын тұжырымдап және табиғаттағы дисперсия
ә) Дамытушылық: Оқушылардың қызығушылығын және ойлау қабілетін дамыту;
б) Тәрбиелік: Оқушылардың ұйымдастыру қабілетін жетілдіріп, ұжымшылдық
Сабақтың типі: жаңа білімді қалыптастыру сабағы
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Оқыту әдістері: сөздік, көрнекілер, тәжірибелік (демонстрация)
Сабақтың жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі (1-2 мин.).
Оқушылармен амандасу, сынып тізімі бойынша түгелдеу.
Жаңа материалды түсіндіру (20- мин.).
Өткен материалдан жарықтың шағылу, сыну заңдарын, сыну көрсетішінің
Ньютон телескоптарды жетілдіру жұмысында линзадан шыққан кескіннің кемпірқосақ
Жарықтың сыну көрсеткішінің жарық түсіне тәуелділігін
Дисперсия деп жарықтың сыну көрсеткішінен тербеліс жиілігіне
Бітеу шыны ішіне қарындаш салып, оны бос стақанға
Жаңа тақырыпты POWER POINT бағдарламасында алдын ала
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен, білімнің
2.6 Ақ жарықтың құрылымының күрделі екендігін біліп, табиғаттағы
Жаңа материалдарды бекіту кезеңі (5-мин.).
Жаңа материалды түсіндіріп, дисперсия құбылысына келтірілген мысалдар ұқсас
Кемпірқосақтың пайда болуы.
Жарық жаңбыр тамшысына түсіп, шағылып аспанда жарық шоқтарына
Шөп пен жапырақтың түсі жазда жасыл болып, күзде
Жазда: жапырақ жеті түстің жасыл түсін шағылдырады да
Күзде : жапырақ жеті түстің сары түсін шағылдырады
Қызыл арай сары алтын шатырына
Күннің кешке кіргенін көрді көзім...(Абай).
Сұрақ:
Күн батарда немесе қызыл арай неліктен пайда болады?
Жарық түсі жарық толқынының ұзындығына тәуелді
4.Бұрын берілген үй тапсырмасын тексеріп, жаңа үй тапсырмасын
Үй тапсырмасын тексеру үшін «Физика еліне саяхат»
1 – тур. Викториналық сұрақтар. Екі топқа кезек
Сұрақтар:
Жарық қандай түстерден тұрады?
Аспан түсі неге көк?
Алыста күн күркірейді. Қай құбылысты бірінші сеземіз, күн
Қандай жағдайда беті жылтыр емес, дененің көлеңкесі толық
Біртекті ортада жарық қалай тарайды?
Сағым қалай пайда болады?
2 – тур. Жұмбақ шешу.
1. Бояуларым қашып кетті,
Көк қағазды басып кетті.
Қатарларын тізіп алып
Арттарында ізі қалды.
(Кемпірқосақ.)
Қусаң – қашады, жеткізбейді,
Қашсаң – қуады.
(Көлеңке).
3 – тур. Құқық сабағы.
1. Жарықтың шағылу заңы;
2. Жарықтың сыну заңы.
(формуласын, сызбасын тақтаға сызып заңдарды тұжырымдау).
4 – тур. Фантазиялар саябағында.
Тақтада жазылған сөздер мен цифрларды пайдаланып, физикалық мағынасы
Мыс;340 жарық 1675
Сағым 30000 дыбыс.
Үйге тапсырма беру: ойынның шешілмеген сұрақтарына ойланып
5. Қорытындылау, бағалау (1-мин ).
Оқушыларды бағалау – олардың сабаққа қатысу белсенділігіне қатысты
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы білім беретін мектеп оқушылардың тиянақты білім
Оқушылардың жан – жақты мүмкіндіктерін ашуда мұғалім тәрбиесі
Егер оқушы берілген иатериалдың өмірлік тәжірибеде кеңінен
Үнемі бір дағдымен ғана өткізілген сабақ оқушыны
Менің курстық жұмысымда сабақтың аралас түрін, және жаңа
Курстық жұмыстың мақсатының бірінші жартысы «Жарық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
С.Е.Каменецкий «Методы преподавании физики в средней
Рымкевич «Физика есептер жинағы»
«Физика және астрономия » журналы №5 2006жыл
«Физика және астрономия» журналы №4 2006жыл
«ИФМ» журналы қараша – желтоқсан №6 1998 жыл
«Математика және Физика » №3 2006 жыл
«Математика және Физика » №4 2006 жыл
«Математика және Физика » №1 2006 жыл
«Математика және Физика » №2 2006 жыл
«Физика» 11 – сынып оқулығы
.
ҚОСЫМША
2
Ньютон ашқан дисперсия құбылысы
Орта мектепте «жарық дисперсиясы» тақырыбын оқыту әдістемесі
Жарықтың толқындық қасиеттері
Жарық шоғы және жарық сәулелері
Жарық пен заттың өзара әсерлесуі
Голография туралы түсінік және оны фармацияда қолдану
Жарық интерференциясы
Жарықтың шашырауы
Оптика жайлы ұғым
Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары