Банктердің қаржы ресурстары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..............................4
1 БАНК РЕСУРСТАРЫ, ОЛАРДЫ ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ РЕТЕУДІҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Банктердің ресурс базасының жалпы сипаттмасы және оның құрлымы....6
Банктің өзіндік ресурстарының қалыптасуы және оның құрлымы.....16
Банктердің сырттан тартылған ресурстары: мәні және мазмұны....23
1.4 Банк ресурстарын басқару ерекшеліктері................30
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРІНІҢ РЕСУРСТАРЫН БАСҚРУЫН ТАЛДАУ
Қазақстанның банк жүйесінің ресурстық құрлымын стратегиялық басқарудың қаржылық
Екінші деңгейлі банктердің ресурстарды қалыптастару және басқару
3 БАНК РЕСУРСТАРДЫ ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫ ОДАН
3.1 Банктердің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуде ресурстардың
жеткілікті болуын одан әрі жетілдіру.................62
3.2 Банктің қаржылық тұрақтылығын және ресурс жағдайын сипаттайтын
көрсеткіштер жүйесін одан
ҚОРЫТЫНДЫ............................79
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................83
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының қаржы жүйесінің тұрақтылығы, көбіне банк
Экономикалық банк секторының қалыптасуы және даму кезеңінде қаржы-несие
Банк тиімділігі мен оның сенімділігіне, табыстылығына, үлкен
Факторлық талдау негізінде банк тұрақтылығының банк қызметіне әсерін
Бүгінде өзінің маңыздылығын жоғалтпай, бұл проблеманың орнын басқа
Өзіміздің отандық банктер әлемдік Банк
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар банктердің шаруашылықты
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының
Банктің қаржы тұрақтылығын бағалау, обьективті, ғылыми негізделген және
Сондықтан менің дипломдық жұмысымның мақсаты – банктердің қаржылық
Диплом жұмысы кіріспе, үш бөлім және қортынды мен
1 БАНК РЕСУРСТАРЫ, ОЛАРДЫ ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ
БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Банктердің ресурс базасының жалпы сипаттмасы және
оның құрлымы
Банктердің ресурс базасы дегеніміз - ол негізгі және
Қызмет процесінде банктер өздерінің контрагенттерімен шаруашылық байланыстары пайда
Банктердің қаржы қатынасының экономикалық мазмұнына байланысты төмендегідей бағыттарға
банкті құру кезінде жарғылық қорды қалыптастыру үшін құрылтайшылар
банктермен мекемелердің қызметті ұсынуда жаңа бағаның құрылуына байланысты.
банктермен және олардың бөлімшелерінің филиалдарының шығындарын қаржыландыру,
банкпен оның қызметкерлері арасында табысты бөлу және пайдалануға,
банк жоғарғы мекеменің, қаржы топтарының холдинг ішінде,
банк мемлекеттің қаржы жүйесінің арасында салық және де
банк жүйесінің жұмыс барысында коммерциялық банктерде ақшаның сақталуына,
банк қауіпсіздік қоғамдарының және мекемелердің арасындағы қатынас кейбір
банкпен инвестициялық институтарының инвестицияны орналастыру кезінде, жекешелендіруде т.б.
Жоғарыда көрсетілген топтардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен әрекет
Ресурстың толық мәні оның міндетті қызметтімен көрінеді. Экономисттердің
Тексеру қызметінің әділетті нігзгі өнеркәсіп қызметдерін шығарудағы және
1Кесте
Банктің өзіндік реурстары
Ғ Материалдық -заттай нысаны Ақшалай нысаны
Қабылданатын есеп-қисапта Нарықтық жағдайда
1 Жұмыс күші Еңбекақы қоры Ауыспалы капитал
2 Еңбек құралы (машина, жабдықтар) Негізгі қорлар Негізгі
3 Еңбек заттары (шикізат, материалдар) Айналым қорлары Айнымала
4 Қызмет (тауардың босалқы қорлары) Айналыс қорлары Айналыс
5 Өндірістің табиғи жағдайы Айналымдағы ақша (есептесу шоты,
Тексеру қызметі банктің қаржы көрсеткішінің көмегімен оған баға
Банктің ақша қорларының қалыптасуы банк құрылған сәттен басталады.
Жарғылық қор – банктің алғашқы негізгі өзіндік қаражат
Банктің ақша қорларының қатарына үстеме капитал жатады. Ол
Банктік қызмет нәтижесінде банктер:
банктік қызметтерді өткізуден түсетін табыс
жұмысты орындау мен қызмет көрсетуден түсетін табыс
мүлікті пайдалануға беруден түсетін табыс.
Бұл табыстар сатудан түскен түсім ретінде қабылданады және
Банктің шаруашылық қызметінің нәтижесі мен соңғы мақсаты табыс
Резервтік капитал – бұл банктің ақша қоры. Оның
Бұл резервтік капиталдың болуы банктің қаржы жағдайының тұрақсыздығын
Жинақтау қоры – банк қызметінің дамуына арналған ақша
Тұтыну қоры - әлеуметтік қажеттіліктерге негізгі қызмет емес
Валюта қоры - өз қызметін экспортқа шығаратын және
Банктің қаржы ресурсы – бұл өзіндік ақша табыстарының
Капитал сияқты түсінікті бөліп көрсету керек. Капитал айналымның
Банктің қаржы ресурсы өзігнің пайда болуында өзіндік және
Өзіндік қаржы ресурсы құрамына табыс және амортизациялық аударымдар
Амортизациялық аударымдар дегеніміз – негізгі өндірістік құралдардың және
Тартылған немесе сыртқы қаржы ресурстарының қалыптасу көзі өзіндік
Кәсіпкерлік капитал – бұл табыс алу немесе банкті
Ссудалық капитал – банктің банктік нисе түрінде жеке
Бюджеттен бөлінетін қаржы – қайтарылатын және қайтарылмайтын негізде
Банк қаржы ресурсын өндірістік және инвестициялық қызмет процесінде
Банк қаржысын ұйымдастыру бөлігі бір принциптер негізінде құрылады
Шаруашылық дербестік принципі – банк өзі дербес құқықтық
Банктің қаржы ресурстарының құрлымы
Меншікті және теңестірілген қаржы есебінен пайда болу Қаржы
- Негізгі қызметінен түсетін пайда -Меншікті бағалы қағаздарын
- Қызметтерді ұсынудан түсетін пайда - Дивиденттер және
- Өткізуден тыс опрациялар пайдасы - Несие -Үлестік
-Орнықты пассивтер
- Бюджеттік демеу қаржысы (субсидия және т.б.)
-Мақсатты түсімдер
-Ұжым мүшелерінің үлестік және басқа да жарналары
Сурет 1
Бірақ банк толық шаруашылық дербестік алды деуге болмайды.
Осылай банкмен бюджет және бюджеттен тыс қорлар арасында
Өзін - өзі қаржыландыру принципін - қызметті ұсыну
Қазіргі кезде бұл принципті барлық банктер мен ұйымдар
Материалдық жауапкершілік принципі – ол шаруашылық қызметтің нәтижесін
Қызмет нәтижесіне қызығушылық – принципінің объективтілік қажеттілігі. Кәсіпкерлік
Қаржылық резервтердің қалыптасу принципі – кәсіпкерлік қызмет иелерінің
Банктердің барлық құқықты ұйымдастыру түрлерінің меншікті қаржы қорлары
Сонымен қаржы қорына жіберілген ақша қаражаты өтімді тәртіпте
Коммерциялық банктер бiр жағынан, шаруашылық субъектiлердiң уақытша бос
Банк операцияларын жүзеге асыру банктiң қызметi болып табылады.
Негiзгi дәстүрлi қызмет түрлерiне қазiргi кезде бұрыннан келе
Коммерциялық банктердiң осы операцияларын топтастыра отырып, олар атқаратын
уақытша бос қаржыларды, жинақтарды шоғырландыру (депозиттiк операциялар);
экономика мен тұрғын халықты несиелеу (активтi операциялар);
несие ақшаларын шығару;
нақты ақшасыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргiзу;
инвестициялық қызмет;
клиенттерге басқа да қаржы қызметтерiн көрсету.
2 суретте екiншi деңгейлi банктердiң пассивтi операцияларының жiктемесi
Бүгінгi таңда әмбебап сипаттағы коммерциялық банктер банк қызметiнiң
Қазақстан Республикасының банк заңдарына сәйкес, коммерциялық банктер келесi
а) заңды тұлғалардың депозиттерiн қабылдау:
б) жеке тұлғалардың депозиттерiн қабылдау:
в) клиенттердiң шотын ашу және жүргiзу, корреспонденттiк шот
г) қайтарымдылық, мерзiмдiлiк және ақы негiзiнде заңды және
д) инвестицияланатын қаражатты иеленушiлердiң немесе оларға билiк жасаушылардың
е) заңмен белгiленген тәртiпте өз меншiгiндегi бағалы қағаздар
ж ) төлем құжаттары мен бағалы қағаздарды сатып
з) кепiлдiк операциялары: үшiншi тұлғалар үшiн ақшалай түрде
и) факторингтiк операциялар: тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып алушыдан
к) форфейтингтiк операциялар: тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып
л) сейфтiк операцяилар: сейф жәшiктерiн, шкафтар мен үй
м) сенiм (трасттық) операциялары: сенiм бiлдiрген адамның мүддесi
н) жалға берушiнiң жалға берiлетiн мұлiкке меншiк құқығын
о) банк қызметiмен байланысты кеңес беру;
п) банк операциялары бойынша брокерлiк қызмет көрсету.
Екiншi деңгейлi банктердiң пассивтi операциялары
Сурет 2
Ұлттық банктiң арнайы лицензиясы болған жағдайда коммерциялық банктер
шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру;
ақшаларды инкассациялау және басқа жаққа жiберу;
тұрғын халықтың ақшалай салымдарын тарту.
Жоғарыда аталған операцияларды жүргiзу үшiн банктерге және басқа
Сонымен, нарықтық экономика жағдайында екiншi деңгейлi банктердiң барлық
пассивтi операциялар (сырттан тартылған қаржылар);
активтi операциялар (қаржыларды жайғастыру);
активтi-пассивтi операциялар (делдалдық, трасттық, факторингтiк және т.б.)
''Банк ресурстары'' терминi ''несие ресурсына'' қарағанда кең ұғымды
Жоспарлы экономиканы әкiмшiл және әмiршiл басқару жұйесi жағдайында
Бүгінгi таңдағы банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген ерекшелiктерi
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар
Демек екiншi деңгейлi банктер ерекше бiр кәсiпорын ретiнде
Банк ресурстары — бұл банктiң пассивтi операциялары негiзiнде
Нарықтық қатынастарға өту барысында банк ресурстарының құрылымында бiршама
Екiншi деңгейлi банктердiң ресурстарының құрылымы олардың мамандануына, әмбебаптығы
Банктің өзіндік ресурстарының қалыптасуы
және оның құрлымы
Екiншi деңгейлi банктердiң меншiктi капиталының рөлi мен шамасы,
Банктiң меншiктi капиталы банктiң тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды.
Меншiктi және тартылған екiншi деңгейлi банктiң ресурстары ұлттық
Банктiң меншiктi капиталы - банктiң қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық
Банктiң меншiктi капиталының құрылымы бiрдей емес, себебi, оларға
Сонымен, қазiргi екiншi деңгейлi банктердiң меншiктi капиталын мынадай
жарғылық капитал;
резервтiккапитал;
қосымша капиталдар;
банк операциялары бойынша тәуекелдердi төмендету мақсатында құрылған
қорлар (резервтер);
бөлiнбеген банк пайдасы.
Банктiң жарғылық капиталы банктiң заңды тұлға ретiнде мiндеттi
Қазақстанда екiншi деңгейлi банктер мынадай екi ұйымдық нысандарда
акционерлiк банк формасында;
пай қосу арқылы, яғни жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк нысанында.
Пай қосу арқылы құрылған банктiң жарғылық капиталы құрылтайшылық
Меншiктi капиталдың құрамдас бөлiгi - акционерлiк капитал. Бағалы
Акционерлiк капиталдың құрылымы әр банктерде әр түрлi болып
а) меншiктi акционерлiк капитал, яғни бұл жай
ә) банктiк резервтер, яғни алдағы уақыттағы әр түрлi
б) банктiң ұзақ мерзiмдi
Ашық типтегi банктiң акциясы қолдан-қолға басқа да акционерлердiң
Банктiң жай акциясын иеленушiлер, банктiң таза табысынан дивиденд
Банктiң артықшылығы бар акцияларын иеленушiлер тұрақты сыйақы тұрiнде
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту мақсатында облигацияларды шығарады.
Жалпы, банктiң акционерлiк капиталының құралуы мынадай кезеңдерден тұрады:
1) бағалы қағаздардың эмиссия проспектiсiн дайындау және
2) бағалы қағаздар эмиссиясын тiркеу;
3) эмитент-банктiң бағалы қағаздарын тiркеу;
4) шығарылатын және орналастырылатын бағалы қағаздардың нәтижелерiн
тiркеу.
Акционерлiк банктер акциялары мынадай жағдайларда шығарылады:
- банктi акционерлiк нысанда құру;
- банктiң жарғылық қорын ұлғайту үшiн қосымша
Банктiң меншiктi қаражатының түріне резервтiк қор жатады. Резервтiк
Сондай-ақ, резервтiк қор банктiң тұрақты қызмет етуiн қамтамасыз
Қосымша капиталдар - негiзгi құралдардың тозуына байланысты аударылған
Арнайы қорлар - негiзгi қорларды қайта бағалау негiзiнде,
Келесi қорға жекелеген банк операциялары бойынша тәуекелдi төмендету
Бөлiнбеген пайда - акциялар бойынша дивидендттi төлегеннен кейiн
Банктiң меншiктi капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
банк пайдасы;
акциялар шығару;
құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
облигацияларды шығару жатады.
Банктiң капиталы банктiң дербестiгiн қамтамасыз ете отырып, оның
қорғаныс қызметi;
шұғыл қызметi;
реттегiш қызметi;
айналым қызметi.
Банк капиталының қорғаныс қызметi - банктiң салым иелерiне
Банк капиталының шұгыл қызметi қорғаныс қызметiне қарағанда екiншi
Қаржы және салым иелерiнiң мүдделерiн қамтамасыз етуден басқа
Банктiң меншiктi капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгi
Айналым қызметi. Кез келген банк капиталы банкроттыққа қарсы,
Резервтiк қызметi. Тәуекелдер тек активтi операцияларға ғана емес,
Банктердiң ресурстарының тапшылығына байланысты мiндеттi түрде құрайтын рөзервтер
Банктiң капиталының резервтiк қызметi тәуекел активтердiң болуына байланысты
Банктiң меншiктi капиталының жеткiлiктiлiгi ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу
Банктер өздерiнiң активтерiн арттыру үшiн капиталдың төменгi мөлшерде
''Капиталдың жеткiлiктiлiгi'' терминi банктiң жалпы тұрақтылығын және оның
Банктiң ресурсындағы меншiктi капиталдың өте төменгi үлесiнде болуы
Банк меншiктi капиталын ұлғайтуға негiз болатын мынадай факторларды
- банктердiң дивидендтерi
- банк көбiне тұрақсыз қысқа мерзiмдi қарыз көздерiне
Сондықтан, кез келген саяси немесе экономикалық өмiрдегi жағдайлар
Демек, банк капиталының жиынтық деңгейiнiң жеткiлiктiгi банк жүйесiн
Банктердегi немесе жалпы банк жүйесiндегi капитал көлемiн тура
Банктiң меншiктi капиталын бағалау әдiстемесi туралы мәселе 80-шi
Кук коэффициентi банк капиталы мен баланстан тыс активтерi
Базель келiсiмiне сәйкес, банктiң капиталы екi деңгейге бөлiнедi:
I деңгейлi капиталға: қарапайым акциялар, бөлiнбеген пайда,
II деңгейлi (қосымша) капиталға: несиелер бойынша зияндарды жабуға
Базель келiсiмiнiң бекiткен нормативтiк коэффициентiне сәйкес, екiншi деңгейдегi
Соңғы жылдардағы банк секторындағы меншiктi капитал динамикасының өзгерiсiн
2 Кесте
Банктiң меншiктi капиталының серпiнi
млрд. тенге
Баптардың аттары 01.01.2009 01.01.2010 өсiм, %
I деңгейлi капитал 91,1 110,6 21,4
Жарғылық капитал 76,8 77,0 0,3
Қосымша капитал 8,7 11,2 28,7
Бөлiнбеген табыс 8,7 15,0 72,4
II деңгейлi капитал 36,0 55,7 54,7
зАғымдағы табыс 7,4 20,6 178,4
Субординацияланған қарыз 15,3 30,1 96,7
Барлық меншiктi капитал 122,1 161,2 32,0
2010 жылдың 1 қаңтарына екiншi деңгейдегi банктердiң меншiктi
Банк меншiктi капиталының жеткiлiктiгi жоғарғы деңгейде сақталған. Оның
Банктердің сырттан тартылған ресурстары:
мәні және мазмұны
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар ұлесi меншiктi қаражаттармен
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескi банктiк жүйе
Банк тәжiрибесiнде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсiлдерiне байланысты
депозиттiк қаражаттар;
депозиттiк емес тартылған қаражаттар. Тартылған қаражаттар
Депозит — бұл клиенттердiң (жеке және занды тұлғалардың)
Депозиттiк емес тартылған қаражаттар — бұл банктiң алған
Депозиттiк емес банктiк ресурс көздерi мен депозиттер өзара
Депозиттiк емес тартылған ресурстармен көбiне iрi коммерциялық банктер
Депозиттiк операциялар активтi және пассивтi болып бөлiнедi. Активтi
Пассивтi депозиттiк операциялар — бұл клиенттердiң уақытша бос
Банк депозиттерiнiң типтерi
Сурет 3
Қазiргi банктiк тәжiрибеде салымдардың, депозиттердiң және депозиттiк емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттердi мынадай топтарға бөледi:
- әр түрлi мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айрысудағы қаражаттар;
- жергiлiктi бюджеттердiң қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
- басқа банктердiң корреспонденттiк шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейiнгi депозиттiк шоттардың артықшылығы олардың иелерi
Ал кемшiлiгi - бұл шот бойынша сыйақы мұлде
- ақша салу және оны алу көз
- шот иесi банктен осы шотты пайдаланғаны
- банктер талап етуге
- талап етуге дейiнгi депозиттер бойынша, екiншi
АҚШ-тың банк тәжiрибесiнде, талап етуге дейiнгi депозиттiк шоттармен
- бұл шот түрі бойынша сыйақы төленедi;
- бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайда таппайтын
- салым иелерiнен бұл шотта ең төменгi қаражат
Куәландырылған чектер шоттары - бұл куәландырылған чектердi төлеу
Куәландырылған чектер - бұл банктiң шоттағы қаражаттың барлығын
Американдық банк тәжiрибелерiнде жаңа депозит түріне ақша нарығының
ақша нарығының басқа
шот бойынша ең төменгi қалдықтың болуының талап етiлуi;
салымдардың сақтандырылуы;
иемденушi, үшiншi жақтан төлемдер ұшiн айына шоттан алты
Мерзiмдi депозит - бұл банктерде белгiлi бiр мерзiмге
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейiн немесе
Бұл салымның ерекшелiгi - талап еткенге дейiнгi депозитке
Депозиттiң бұл түрін алдын ала хабарлау негiзiнде немесе
Мерзiмдi депозиттер мынадай түрлерге бөлiнедi:
- меншiктi-мерзiмдi депозиттер;
- алдын ала алуы ескертiлетiн мерзiмдi депозиттер.
Меншiктi-мерзiмдi депозиттер сақталу мерзiмiне
- 85- 30 күнге дейiнгi;
- 30- 90 күнге дейiнгi;
- 90-180 күнге дейiнгi;
- 180 күннен 360 күнге дейiнгi;
- 360 күннен жоғары.
Мерзiмдi депозиттер бойынша, салым иесiнен алдын ала хабарлау
Мерзiмдi депозиттердiң мынадай ерекшелiктерi болады:
есеп айрысу ұшiн пайдаланылмайды, әрi мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты сыйақы төленедi;
сыйақы мөлшерiнiң ең жоғаргы деңгейi ұлттық банкi тарапынан
ақшаны алуы туралы салым иесiнiң алдын ала хабардар
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгi мөлшерде резервтер
Тағы бiр кеңiнен таралған депозиттердiң түрі — жинақ
Банктер ұшiн мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етедi:
Мерзiмдi депозиттер және жинақ салымдары депозиттiк ресурстардың бiршама
Жинақ салымдардың тұрақты мерзiмi болмайды. Бұл салымдардың түрі
Жинақ салымдарының мынадай ерекшелiктерi болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзiмi болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда мiндеттi түрде
Отандық банктiк тәжiрибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға
Отандық банк тәжiрибесiнде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
мерзiмдi жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзiмдi жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзiмдi жинақ салымдарына тұрақты мерзiмi белгiленетiн және сол
Қосымша жарна қосатын салымдар - бұл шоттағы қаражатқа
Ағымдық жинақ салымдары, негiзiнен, жалақы, зейнетақы, үздiксiз төлемдердi
Отандық банктер тәжiрибесiнде халық салымдарының бiрнеше түрлерi қолданылады.
- ''НАРОДНЫЙ'' салымы
- ''СЕНIМ-ПЛЮС'' салымы - ай сайын сыйақы
- ''НАКОПИТЕЛЬНЫЙ ПЛЮС'' салымы - қорлану мерзiмi:
- ''ПРОЦЕНТЫ ВПЕРЕД'' салымы - салымды ашқан
- ''ПРИЕМИАЛЬНЫЙ'' салымы
- ''ЗОЛОТОЙ ВОЗРАСТ'' салымы - 50 жасқа
- ''Ақ БОТА'' салымы -
- ''ИНТЕРНЕТ'' салымы -
Мерзiмдi депозиттер мен жинақ салымдарының бiр түріне депозиттiк
Депозиттiк және жинақ сертификаты - бұл салым иесiне
Депозиттiк және жинақ сертификаттары иемденуiне қарай екi түрлi
- атаулы сертификаттар;
- мәлiмдеушi сертификаттар.
Атаулы депозиттiк және жинақ сертификаттары бұл салым иелерiнiң
Депозиттiк және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетiлген
Әлемдiк банктiк тәжiрибеде депозиттiк сертификаттардың мынадай екi түрі
- аударылатын;
- аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттiк сертификаттар салым
Аударылатын депозиттiк сертификаттар басқа бiр тұлғаларға екiншi нарықта
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларра арналып шығарылады. Жинақ сертификатының
Мерзiмдi депозиттiк және жинақ сертификаттары мерзiмiнен бүрын төлеуге
Осындай жағдайда, екiншi деңгейлi банктердiң активтi операцияларын қаржыландырудың
- депозиттiк ресурстардың қаржыландыратын активтi операциялардың
- депозиттiк операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта
- депозиттiк операцияларды ұйымдастыру процесiнде
- салым иелерiнiң санын арттыру мақсатында, депозиттiк операциялар
Банктiң депозиттiк емес ресурстары банктiң қысқа мерзiмдi өтiмдiлiгiн
Банкаралық несие - бул коммерциялық банктердiң бiр-бiрiне беретiн
Банкаралық несие бұл басқа ресурстармен салыстырғанда өте қымбат
Банкаралық несиенiң негiзiн банкаралық депозиттер құрайды. Банкаралық депозиттер
Депозиттiк емес қаражаттардың бiр түріне ұлттық банктiң екiншi
Овернайт - банктердiң ұлттық банктегi корреспонденттiк шотында дебеттiк
Мысалға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңiне кешке
Күндiзгi заем - банктiк жұмыс күнi iшiнде банктердiн,
Бұл аталған несиелер қысқа мерзiмдi. ұлттық банк екiншi
(РЕПО операциясы) - қазыналық мiндеттемелермен қамтамасыз етiлетiн қысқа
Мұндағы қарыз алушының мiндеттемесi, яғни ол келiсiлген күнi
ұлттық банктерде вексельдердi қайта есепке алу және несие
Банктiк ресурстарды тартудың жаңа бiр формасына банктiң вексельдерiн
Екiншi деңгейлi банктер өздерiнiң меншiктi капиталы мен банктiк
1.4 Банк ресурстарын басқару саясаты
Банктің қаржы механизмі дегеніміз – банк қаржысын жүйелі
Қаржы басқару жүйесі өзіне: қаржы әдістерін қаржы құралдарын
Халықаралық 32 бухгалтерлік есеп стандартында қаржылық құралдар: ашу
Қаржылық құралдар өзіне алғашқы құрамдар, дебиторлық немесе кредиторлық
Қаражат активі ол ақшалай қаржы, ақша қаражатын алуға
Қаржы міндеттемесі – бұл кез-келген келісім шартты болып
Қаржы құралдарындағы операциялар әркезде қаржы тәуекелімен жүреді. Ақпаратпен
- баға тәуекелі өзіне потенциалды шығындарды ғана емес
Валюталық тәуекел – бұл қаржы құралының бағасы шетел
Проценттік тәуекел – бұл тәуекел қаржы құралының бағасы
Нарық тәуекелі – бұл тәуекел қаржы құралының бағасы
Несие тәуекелі – бұл тәуекел қаржы құралдарына қатысып
Өтімділік тәуекелі немесе қаржыландырудың тәуекелі – бұл тәуекел
Ақша ағымының тәуекелі – ол болашақ ақша ағымының
Нарықтық баға – бұл сатудан түскен сомма немесе
Әділ баға – бұл сомма активті айырбастауға болады
Ресурстарды сақтау дегеніміз- меншіктің әр түрлі формалары мен
Ресурстарды сақтау және басқару саясаты зор потенциалды мүмкіндіктері
Экономикалық реформа жағдайында ресурстардың саталу процесі ұдайы өндірісті
Ресурстарды басқарудың басты бағыттары- қызмет бөлігінің материалдық шығындарын
Нарық экономикасы жағдайында банк жұмысын жұргізудің экономикалық тетігін
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРІНІҢ РЕСУРСТАРЫН
2.1 Қазақстанның банк жүйесінің ресурстық құрлымын
стратегиялық басқарудың қаржылық нәтижелерін талдау
Áàíêòi» íåñèåëiê æ¸íå äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû» ò¾ï íåãiçi áið
äå»ãåéií ºîëäàé îòûðûï, áàíêòi» òàáûñ äå»ãåéií ì¾ìêiíäiãiíøå å»
Ìiíå ñîíäûºòàí äà, áàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûí êå»
Æàëïû, áàíêòi» ñàÿñàòû, æàëïûëàìà ò¾ñiíiê ðåòiíäå, äåïîçèòòiê ñàÿñàò,
Áàíê ñàÿñàòû æ¸íå îíû» º½ðàìäû á¼ëiêòåði
Áàíê ñàÿñàòû æ¸íå îíû» º½ðàìäû á¼ëiêòåði
Äåïîçèòòiê ñàÿñàò
Íåñèåëiê ñàÿñàò
Êëèåíòòåðãå åñåïòiê-êàññàëûº ºûçìåò ê¼ðñåòó ñàÿñàòû
Ïðîöåíòòiê ñàÿñàò
Âàëþòàëûº ñàÿñàò
Æåêåëåãåí áàíê îïåðàöèÿëàðû ìåí ºûçìåò ò¾ðëåðií ê¼ðñåòó ñàÿñàòû
Áàíêòi» ò¸óåêåëií áàñºàðó ñàÿñàòû
Áàíêòi» òàáûñòûëû¹û ìåí ðåíòàáåëüäiëiãiíå ºàòûñòû ñàÿñàòû
Áàíê ºûçìåòêåðëåði ìåí ìàìàíäàðûí áàñºàðó ñàÿñàòû
Á¸ñåêåëåñòåðãå ºàòûñòû æ¾ðãiçåòií áàíê ñàÿñàòû
Ñóðåò 4
Ñîíûìåí, áàíê ñàÿñàòûíû» àæûðàìàñ á¼ëiãi áîëà îòûðûï, äåïîçèòòiê
²àçiðãi êåçäåãi ýêîíîìèêàëûº ¸äåáèåòòåðäå åêiíøi äå»ãåéëiáàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíà
²àíäàé ºî¹àìäûº ñàÿñè º½ðûëûìäà áîë¹àíûíà ºàðàìàñòàí, ìåìëåêåò òèiìäi
Øûíäû¹ûíäà, åãåð äå åêiíøi äå»ãåéëi áàíê æåêå êëèåíòòåðãå
Æî¹àðûäà òiëãå òèåê åòiëiï îòûð¹àí ì¸ñåëåëåð äåïîçèòòiê æ¸íå
Соғы жылдары қаржы саласының сандық және сапалық
Қаржы қызметтерінің шеңбері кеңейіп, олардың сапасы арттуда және
Қазақстанның ӘСБ-не енуіне орай, Қазақстанның қаржыгерлер ассоцициямен
Кесте 2
Қазақстан экономикасының банк саласының негізгі көрсеткіштері ,
Көреткіштер 2004 2005 2006 2007
ІЖӨ активтерінің қатынасы 23,9 30,6 37,7 47,0
ІЖӨ кредиттердің қатынасы 14,9 17,9 22.0 28,0
ІЖӨ өзіндік капиталдың қатынасы 3,7 4,3 5,0
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Кестеден көріп отырғанымыздай тұрақты макроэкономикалық жағдайда Қазақстанның банк
Åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòi» æàëïû ìàºñàòû, îíû» ñàÿñàòûíû» òàáûñòûëûëû¹û,
2003- 2007 жыл аралығында банктердің жалпы активі 6,6
Банк жүйесінің өздік капиталы 4,5 есе артып
2004 жылмен салыстырғанда несиелік протфель сапасы төмендеген. Бұл
ЖІӨ банк жүйесі өзіндік капиалы мен активтерінің
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Сурет 4
Кесте 4
2002-2007 жылдар аралығындағы банк активтері мен капиталдары
Банк активтері мен капиталдары (млрд. тенге)
2002 2003 2004 2005 2006 01.07.07 01.07.07 01.01.08
1 2 3 4 5 6 7 8
ЕДБ активтері 341,10 527,90 784,00 1 144,97 1
ІЖӨ-ге активтер қатынасы, % 16,9 20,3 23,9
ЕБД өзіндік капитал 69,00 97,60 122,20 161,20 223,50
ІЖӨ өзіндік капитал қатынасы, % 3,4
ЕДБ активтеріне қатынасы, % 20,2 18,5
Үмітсіз несиелер үлесі, % 5,5 2,0 2,1 2,0
Несиелер бойынша жалпы сомасына провизиялар, % 9,5 4,5
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Соңғы төрт жылда ЕДБ –дің берген неселерінің жалпы
Åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòi» íåñèåëiê ñàÿñàòû áàíêòi» êëèåíòòåðiìåí ¼çàðà
̽íäàé ê¼çºàðàñ, áàñºà äà ¸äåáèåòòåðäå êåçäåñiï æ¾ðãåí ê¼çºàðàñòàí,
Åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòû» ìàºñàòòàðû ìåí íåãiçãi
Áàíêòi» äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòûíû» ìàºñàòàðû ìåí íåãiçãi
Äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàò áàíêòi» ºûçìåòiíäåãi ñàÿñàòòû» ìà»ûçäû
Áàíêòi» àëäûíà ºîé¹àí ìàºñàòû, äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû» ìàºñàòû äåï
Áàíê ñàÿñàòûí ºàëûïòàñòûðóäà¹û íåãiçãi êåçå» ìàºñàòòàðäû àíûºòàï, îíû
Ұзақ мерзімді несиелердің үлесі несие протфелінде
Қарстырылып отырған кезеңде несиелеудің орташа ставкасы 20,7% -
Кесте 5
Экономикаға берілген несиелер
Берілген несиелер (млрд.тенге)
2002 2003 2004 2005 2006 01.07.07 01.07.07 01.10.07
Экономикаға берілген несиелер, оның ішінде 148,83 276,20
Қысқа мерзімді несиелер 75,43 143,20 241,10
Ұзақ мерзімді несиелер 73,40 133,00 248,70 383,90
ЖІӨ-гі несиелер, % 7,4 10,6 14,9 17,9
Несиелердің депозиттерге қатынасы, % 86 94 110
Шағын бизнеске несиелер 39,90 74,20 122,0 146,5 196,2
Сыйақы ставкасының орташа мөлшері, % 20,7 18,2 16,1
Жеке тұлғаларға, оның ішінде, % 24,4 23,8 22,5
Шетел валютасындағы несиелер , % 22,8 21,1 20,1
Теңгемен несиелеу 26,0 27,2 25,5 24,3 21,8 21,4
Заңды тұлғалардың несиелері оның ішінде, % 20,5 17,9
Шетел валютасындағы несиелер 18,8 16,9 14,6 13,0
теңгемен несиелеу 22,3 19,1 17,4 15,6 15,5 14,9
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Экономика берілген несиелер серпіні
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Сурет 5
Äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòòû» ïðèíöèïòåði äåïîçèòòiê ïðîöåññòi» íåãiçi
“Ñîâðåìåííûé ðóññêèé ÿçûê ” ñ¼çäiãiíäå “Ïðèíöèï (ëàòûííû» Principium
Ñîíûìåí, äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòòû» ïðèíöèïòåði – á½ë
Åêiíøi äå»ãåéëiáàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû» æàëïû ïðèíöèïòåðiíå – îðòàëûº
Åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòi» äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòûíû» ¼çiíå
Ñîíûìåí, æàëïû áàíêòi» äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòûíû» íåãiçãi
Áàíêòi» äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòûíû» ïðèíöèïòåði
Áàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû» ïðèíöèïòåði
1 2
Æàëïû ïðèíöèïòåði ´çiíå ò¸í àðíàéû ïðèíöèïòåði
±ûëûìè ò½ð¹ûäàí íåãiçäåëói
òàáûñòûëûº, ïàéäàëûëûº
λòàéëû áîëóû
ºàóiïñiçäiê, ñåíiìäiëiê
Òèiìäiëiãi
Äåïîçèòòiê ñàÿñàò ýëåìåòòåðiíi» áiðåãåéëiãi ìåí ¾çäiêñiç áàéëàíûñû
Ñóðåò 6
Æàëïû, æî¹àðûäà àéòûë¹àí ïðèíöèïòåðäi ñàºòàó áàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû»
Кесте 6
Банк секторының тұрақтылығының өзгермелі көрсеткіштері, %
ғ Көрсеткіштер 2003 2004 2005 2006 2007
1 Қызмет көрсетілмейтін несиелер (несиелердің жалпы сомасы) 2,05
2 Несиелер бойынша заладарға құрылған провизиялар
- несиенің жалпы сомасына 4,53 4,70 5,45 6,21
- күмәнді және үмітсіз несиелердің жалпы сомасына 19,51
3 Банк жүйесі бойынша каиталдың жеткіліктілік коэффициенті (К
4 Банк жүйесі бойынша ағымды өтімділік коэффициенті
Кестеден көріп отырғанымыздай казіргі банк жүйесінің өтімділігі жоғары
Áàíêòi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûíû» ì¸íií äåïîçèòòåðäi òàðòó ìåí îëàðäû
ƽìûñòû» êiðiñïåñiíäå àéòûï ¼òêåíiìiçäåé, åêiíøi äå»ãåéëiáàíêòåðäi» äåïîçèòòiê ñàÿñàòûí
Äåïîçèò áàíêòi» ìà»ûçäû ðåñóðñòàðíû» áiði áîëûï òàáûëàäû, ¼éòêåíi
Ò½ð¹ûí õàëûºòû» óàºûòøà áîñ ºàðæûëàðûí òàðòó á¾ãiíãi ê¾ííi»
Àë ¸çiðãå ²àçàºñòàíäà¹û åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòåðäi» äåïîçèòòiê және
Äåïîçèòòiê ñàÿñàòòû» ì¸íií àøûï ê¼ðñåòó ¾øií, îíû» ºûçìåòòåðiíå
Áàºûëàó ºûçìåòiíäå äåïîçèòòiê ñàÿñàò íåñèåëiê ðåñóðñòàðäû òàðòó æ¸íå
Àë åíäi äåïîçèòòiê ñàÿñàòòû» åðåêøå, ¼çiíå ¹àíà ò¸í
Äåïîçèòòiê ñàÿñàòòû» ð¼ëi áàíêòi» ðåñóðñòàðäû øî¹ûðëàíäûðûï, îëàðäû èíâåñòèöèÿëàó,
Ìàêðîýêîíîìèêàëûº äå»ãåéäåãi äåïîçèòòiê ñàÿñàòòû» ñ½ðàºòàðû êå»åñ ¾êiìåòiíi» êåçå»iíäåãi
7 кестеден көріп отырғанымыздай 2003 жылы тартылған
Шетел валютасындағы депозиттердің үлесінің төмендеуі соңғы екі жылдағы
2007 жылы тартылған депозиттердің үлесі ЖІӨ 21% өсті
Кесте 7
Банктердің тартылған қаражаттарының көрсеткіштері
Банктердің тартылған қаражаттары (млрд.теңге)
2002 2003 2004 2005 2006 04.07 07.07 10.2007
1 2 3 4 5 6 7 8
Тартылған депозиттер
172,40 294,00 446,00 610,00 739,00 815,5 925,2 1007,8
Шетел валютасындағы үлесі, %
47% 50% 64% 39% 48% 46% 47% 45%
Жеке тұлғалардың депозиттерінің үлесі, %
32% 31% 42% 43% 46% 44% 42% 40%
ЖІӨ -де депозиттер, %
8,6% 11,3% 13,6% 16,3% 16,6% 18% 21% 21%
Шетел валютасындағы депозиттер
8,5 8,6 7,3 6,9 5,9 5,8 6,0 5,8
Депозиттер тенгелік
13,5 15,6 12,8 11,0 10,9 9,4 9,6 9,8
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
ЕДБ-дің депозиттерді тарту бойынша көрсеткіштер серпіні,%
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Сурет 7
Жүйедегі банктердің қызметінің қаржылық нәтижесі бұл таза табыс,
2007 жылы банк жүйесінің таза табысы 34,9
Кесте 8
Банк жүйесінің табыстылық көрсеткіштері
Банк жүйесінің табыстылық көрсеткіштері (млрд.теңге)
2002 2003 2004 2005 2006 04.07 07.07 10.07
1 2 3 4 5 6 7 8
Таза табыс
9,5 7,1 7,4 20,6 30,1 9,3 24,2 34,9
ROA
2,8% 1,3% 0,9% 1,8% 1,8% 2,1% 2,4% 2,1%
ROE
13,8% 7,3% 6,1% 12,8% 13,5% 14,9% 18,4% 14,9%
Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Екінші деңгейлі банктердің табысының серпіні, млрд.
Қазақстан қаржыгерлерінің IV конгресі, Алматы; 2007.
Сурет 8
Қазіргі кезде тұтас банк саласының капиталдануы дәрежесі
Қазіргі қалыптасқан жағдайда, яғни кейдір банктер капиталдың жеткіліктілік
²àçiðãi êåçäå, åêiíøi äå»ãåéëi áàíêòåð ¼çiíi» ñòðàòåãèÿñûí ºàëûïòàñòûðó
Êëèåíò. ²àçàºñòàíäûº áàíêòåð ¾øií êëèåíòêå ºàðàï ñòðàòåãèÿñûí ºàëûïòàñòûðó
Øû¹ûíäàð. Øû¹ûíäàðäû ò¼ìåíãi øåãiíå æåòêiçó ò½ð¹ûñûíàí àë¹àíäà, áàíêòåð
Êàïèòàë. Áàíê ò½ðàºòû äàìûï, ¼çiíi» êàïèòàëû ìåí àêòèâòåðií
Áàíê áàñøûëû¹ûíû» áàíêòi» äàìó ñòðàòåãèÿñûíäà òèiìäi æ¸íå î»òàéëû
Ñîíûìåí, äåïîçèòòiê және кредиттік ñàÿñàòòû» ïðèíöèïòåði ìåí ìàºñàòòàðûí,
2.2 Екінші деңгейлі банктердің ресурстарды қалыптастару және
басқару бойынша операцияларын экономикалық талдау
“Қазақстанның халалық банкі” АҚ ҚР “Жинақ Банкі”- нің
“Қазақстанның халалық банкі” АҚ Қазақстан Респубикасы бойынша өзіндік
Банктің меншікті капиталы 2006 жылы 14,2 млрд.
“Халық таңдау” халықаралық байқауында “Қазақстанда 2005 жылғы ең
2007 жылы банкке төмендегідей халықаралық рейтинг берілді (кесте
Кесте 9
Moody's Investors Service
Bа1 Шетел валютасындағы ұзақ мердімді депозиттер
Not prime Шетел валютасындағы қысқа мердімді депозиттер
D- Банктік қаржылық тұрақтылық
Standard & Poor's
B Ұзақ мерзімді контрагенттік рейтинг
C Қысқа мерзімді контрагенттік рейтинг
Fitch
D/E Жеке рейтинг
B+ Шетел валютасындағы ұзақ мерзімді рейтинг
B Шетел валютасындағы қысқа мерзімді рейтинг
4Т Қолдау рейтингі
2005 жылы Fitch рейтингтік агенттігі банкке D/E жеке
2005 жылы шетел валютасындағы ұзақ мерзімді депозиттер бойынша
Кесте 10
2004-2006 жылдар аралығындағы банктің қаржылық көрсеткіштері
мың теңге
Баптардың атауы Жылдар
2006 ж. 2005 ж. 2004 ж.
1 2 3 4
Активтер
Ақшалар және олардың эквиваленттері 13.415.347 17.687.828 12.407.453
Міндетті резервтер 5.212.080 4.525.381 4.662.961
Саудалық бағалы қағаздар 39.914.328 23.506.012 (
Несие мекемелеріндегі қаржаттары 7.290.929 ( 50.188
- Сатуға болатындары 3.231.735 5.783.439 14.751.211
- Қайтарымға дейін ұстап қалатындар 6.443.297 2.012.832 (
Клиенттрге займдер-нетто 163.888.497 125.816.069 83.664.396
Салықтық активтер 199.373 ( (
Негізгі қаржат 7.322.490 7.075.844 6.817.228
Өзге активтер 2.605.196 1.933.832 1.002.013
Барлық активтер 249.523.242 189.282.177 124.325.450
Міндеттемелер
Үкімет және ҚРҰБ қаржаттары 528.514 449.055 102.223
Несие мекемелерінің қаржаттары 61.876.550 32.106.910 13.711.797
Клиенттер қаражаттары 154.845.698 136.918.032 100.381.303
Дивидедтер бойынша қаржаттар 366.253 394.459 2.731
Салықтық міндеттемелер 182.686 ( 9.243
Резервтер 920.576 59.563 98.066
Өзге міндеттемелер 778.847 698.386 751.929
Қарыздық бағалы қағаздар 8.582.604 4.468.713 2.364.919
Жалпы міндеттемелер 228.081.728 175.095.088 117.422.211
Аздық шама үлесі 203.256 ( 216
- Қарапайым акциялар 7.422.600 7.422.600 5.422.600
-артықшылығы бар акциялар 2.474.200 2.261.150 (
Қосымша төленген капитал 2.191.872 2.085.600 956.415
Өзіндік акциялар (15.739) (14.073) (
Резертер 367.951 763.824 366.115
бөлінбеген табыс 8.797.374 1.667.018 157.893
Жалпы өзіндік кпитал 21.238.258 14.187.119 6.903.053
Меншік капиталының жалпы міндеттемесі 249.523.242 189.282.177 124.325.450
Кестеден көріп отырғанымыздай “Қазақстанның Халық Банкінің” қаржылық жағдайы
Кесте 11
2004-2006 жылдар аралығындағы табыс және шығындар көрсеткіші
мың теңге
Көрсеткіштер жылдар
2006 ж 2005 ж 2004 ж
Сыйақы алумен байланысты табыстар
Займдер 21.593.736 13.038.226 9.353.582
Бағалы қағаздар 2.354.414 1.860.556 1.477.026
Өзге банктердегі депозиттер 248.360 454.887 153.072
Сыйақыны төлеумен байланысты шығындар
Клиенттер салымы (6.629.319) (6.189.062) (4.170.781)
Өзге несие мекемелерінің салымдары (1.895.535) (920.938) (661.257)
Қарыздық бағалы қағаздар (658.616) (406.961) (288.472)
Мүмкін шығындар резервіне аударғанға дейінгі, сыйықымен байланысты табыстар
Мүмкін болатын шығындар резерві (4.136.538) (6.649.796) (4.072.260)
Сыйақының алынуымен байланысты таза табыс 10.876.502 1.156.942 1.791.850
Комиссиондық түріндегі табыстар 7.558.880 5.316.807 4.507.422
Комиссиондық түріндегі шығындар (995.099) (1.132.756) (1.400.772)
Комиссиондық түсімдер 6.563.781 4.184.081 3.106.650
Сауда бағалы қағаздары бойынша шығындарды шегергендегі табыстар 826.602
Сатуға болатын бағалы қағаздардың шығынын шегергендегі, табыстар 441.674
- дилинг 1.223.013 1.176.115 1.305.633
- курс бойынша айырмашылық (112.622) 62.106 (112.475)
Дилингтік операциялар бойынша шығындарды шегергендегі , табыс 8.415
Қозғалыссыз шоттарды есптен шығару ( 3.698.298
Өзге табыстар 430.510 608.092 845.539
Сыйақының алынуымен байланыссыз табыстар 2.818.562 5.831.643 2.354.923
Жалақы және персоналға шығын (5.285.192) (3.726.037) (2.795.796)
Амортизация және ғимарттық шығындар (1.037.296) (1.207.031) (973.237)
Табыс салығынан басқа салықтар (735.339) (875.218) (935.398)
Әкімшілік және операциялық шығындар (3.574.698) (3.229.505) (2.475.688)
Өзге резервтер (1.384.671) 38.503 (
Сыйақының төленуімен байланыссыз шығындар (11.017.196) (8.029.228) (7.180.119)
Табыс салығы бойынша шығындар (773.465) (302.245) (42.232)
Табыс салығының төленуінен кейінгі таза табыс 7.498.184 1.871.163
Таза табыс 7.460.278 1.871.163 31.062
Кестеден банктің 2006 жылғы таза тыбысы 7.460.278 мың
Меншікті капиталдың өзгеріс серпіні, млн теңге
Сурет 9
2006 жылы 10 банктегі салымдардың мөлшері жалпы ақшаның
Кесте 12
Ақша қаражатының қозғалысының өзгерісі
Көрсетіштер 2006 2005 2004
Операциялық қызметерден ақша қозғалысы:
Салықтың салынуына дейінгі таза табыс 8.271.649 2.173.408 73.304
Өзгерістер ендіру:
Аммортизация және тозу 1.037.296 1.207.031 973.237
Қолмақол сыйақы, нетто (4.321.681) (1.504.292) (1.756.504)
Мүмкін шығындар резерві 5.521.209 6.611.293 (4.072.260)
Курстық айрмашылықтан жұмсалмаған табыс 549.182 113.188 209.596
Саудалық бағалы қағаздардың құнының өзгерісі (260.315) (523.519) –
(табыс)/ негізгі қорларды өткізуден шығын (70.806) 76.632 (148.203)
Таза операциялық активтердің өзгерісіне дейінгі операциялық табыс 10.696.534
арту/ операциялық активтердің төмендеуі
Міндетті резервтер (686.669) 137.580 294.276
Сауда бағалы қағаздары (15.863.891) (22.946.011) –
Несие мекемелеріндегі қаржаттар (7.267.202) 5.224.373 4.303.666
Клиенттер займы (42.619.897) (45.650.073) (24.291.297)
өзге активтер (220.104) 481.318 1.670.034
арту/ (азаю) операциялық міндеттемелерде
Үкімет және ҚРҰБ қаржаты 79.024 – 518
Несие мекемелеріндегі қаржат 16.088.643 13.727.017 799.948
Клиентер қаражаты 19.236.060 31.902.635 16.464.090
өзге міндеттемелер (457.936) (113.358) (47.381)
Табыс салығына дейінгі операциялық қызметтен ақшалай түсім (21.074.498)
Төленген табыс салығы (790.152) (250.088) (64.500)
Операциялық қызметен таза ақшалай түсім (21.834.650) (9.332.866) (5.591.506)
Инвестициялық қызметтен түсім:
Филиалдарды сатып алуға кетен ақшалар (241.803) – –
Сатуға жарамды бағалы қағаздарды сатып алу (18.359.448) (273.463)
Сатуға жарамды бағалы қағаздарды сату 20.569.557 9.525.815
Төленуіне дейінгі ұсталынатын бағалы қағаздар (6.949.461) (2.012.832) –
Төленуіне дейінгі ұсталынатын бағалы қағаздардан түсім 3.770.007 –
Негізгі құралдарды алу (1.289.834) (1.466.688) (885.355)
Негізгі құралдарды сатудан түсім 223.389 112.038 207.245
Ақшаны таза инвестициялық қызметте қолдану (2.276.623) 4.914.840 13.820.863
Қаржылық қызметтен ақша қозғалысы:
Акционерлік капиталдан түсім 319.322 5.391.614 –
Несие мекемелерінен алынған үзақ мерзімді займдер 23.530.657 3.600.021
Несие мекемелеріне төленген займдер (7.785.181) (2.161.679) (1.068.109)
Мемлекеттен алынған ұзақ мерзімді займдер ( 346.715 (
өз акцияларын алу (1.696) (16.364) –
өзінің алдынғы алынған бағалы қағаздарын сату ( 1.072
Төленген дивиденттер (383.142) – –
Шығарылған қарыздық бағалы қағаздар 4.445.405 2.086.263 (232.558)
Аздарының үлесінің өзгерісі ( (216) (127)
Қаржылық қызметтен түсімдер 20.125.365 9.248.366 1.248.887
Ақшанаң айналым курсының өзгерісінен нәтиже (286.575) 450.065 265.190
Ақшаның таза өзгерісі (4.272.483) 5.280.375 9.743.434
Жыл басындағы ақшалар 17.687.828 12.407.453 2.664.019
Жыл соңындағы ақшалар 13.415.345 17.687.828 12.407.453
Қосымша ақпараттар
алынған сыйақы 19.831.665 15.259.140 11.124.952
Төленген сыйақы 5.555.199 6.702.526 4.545.089
Ақша нарығындағы клиенттерге банк аралық бәсеке жағдайында банктің
Кесте 13
Оңтүстік Қазақстан облыстық филиалының клиентік базасы
2005 жылғы клиенттік база 2006 жылғы клиентік база
саны Алдынғы жылмен өсімі, % Шоттар саны Алдынғы
3539 4965 140,3 5488 110,5
Егер 2006 жылы клиенттер саны 4965 болса, 204
ҚРҰБ банктерге капиталдың жеткіліктілік коэффициентін активтердің 12 пайызы
2006, 2005 және 2004 жылдары банктің капиталының жеткіліктілігінің
2007 жылдың қортындысы бойынша банк активі 398,2
Несиелеу банктің қызметінің негізгі бағыттарынң бірі. Оны банктің
“Қазақстан Халық Банкі” АҚ негізгі несиелеу шартары жалақы
Мұндай бағдарламалар бойынша несие берудің мерзімі 36 ай
Мұндай бағдарламалар бойынша несиенің мақсатты жұмсалымы талап
Несиенің мөлшері қарыз алушының төлем қаблеттілігіне байланысты.
Тұрғын халықтың төлем қаблеттілігінің артуын ескерсек, онда Банк
Кесте 14
2007 жылдың 1 қаңтарындағы аудандар бойынша ссудалық портфель
Аудандық филиал Категориясы жоспар Қызмет ететін қарыздар Кейінге
Байдібек С 65000 38533
59%
Арыс В 140000 128485
92%
Кентау В 115000 58949
51%
Қазығұрт С 89000 54579
61%
Сайрам С 112003 82341 11 74%
Сарыағаш С 122500 98959
81%
Созақ С 66000 61737
94%
Түркістан А1 137000 133552
97%
Төлеби В 128500 97829
76%
Түлкібас В 113000 66694 16 59%
Шардара В 102003 57253
56%
Шымкент А1 215000 206616 385 96%
Мақтаарал А1 128000 58715
46%
Облыстық
556000 344375 319 62%
Барлығы
2089000 1488617 731 71%
Облыстың барлық тұрғындарына әртүрлі несиелік қызметтер ұсынылды. Ол
Банктің Оңтүстік Қазақстан облыстық филиалы заңды тұлғаларды келесі
шағын кәсіпкерлер субъктілерін несиелендру;
жеке тұлғаларды несиелендірудің аймақтық бағдарламалары;
Облыстық бюджеттен қаржыландыру бағдарламасы.
Облыстық филиалмен 14 590471 мың теңге несие берілді.2007
Кесте 15
Ссудалық портфельдің жіктелінуі
млн теңге
Ссудалардың жіктелінуі Сома, теңге Үлес салмағы,% Сома, теңге
Стандартты 14 322 98,98 8 729
Субстандартты 49, 289 0,34 5 075 4
Қанағаттанарлықсыз 21, 211 0,15 40 387 653
Күмәнді 4, 213 0,03 21, 470
Үмітсіз 73, 173 0,51 82, 899
Барлығы 14 469 100 13 949
Қазіргі кезде лиенттермен олардың қарыздарын жабулары бойынша жұмыстар
Бизнес түрлері бойынша Облыстық филиалдың ссудалық портфелінің жіктелінуі
Кесте 16
Бизнес түрлері бойынша Облыстық филиалдың ссудалық портфелінің жіктелінуі
млн теңге
Стандартты Субстандартты Қанағаттанарлықсыз Күмәнді Үмітсіз Барлығы
Шағын бизнес 2 543 17,58 32, 956
Орта бизнес 1 584 10,95% 0 0,00%
Ірі бизнес 8 723 60,29% 0 0,00%
Бөлшек сауда 1 470 10,16% 16 333
Банк жұмысшыларына
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00% 0 0,00%
барлығы 14 322 98,98% 49 289 0,34%
Егер 2006 жылы клиенттер саны 4965 болса, 204
Кесте 17
Несие мекемелеріндегі қаражаттар
Көрсеткіштер 2006 2005 2004
Мерзімді салымдар 7.306.271 ( 99.171
Минус – мүмкін шығындар резерві (15.764) ( (48.013)
Несие мекемелеріндегі қаржат 7.290.929 ( 50.188
2007 жылы Банкпен алынған мерзімді салымдар бойынша
ОСЭР мүшесі болдып табылатын елдердегі бір банктегі салымдар
Кесте 18
Банктің клиенттерге берген займдері
Мың теңге
2006 2005 2004
Клиентер займы 171 929 131256 87086
Жәй вексельдер 1067 868 (
Факторингтік операциялар 261 117 (
Овердрафт 729 957 169
аванстар 429 428 145
Минус – займдерді қамтамасыздандыру резервтері (10529) (7811)
(3736)
барлығы 163888 125816 83664
2006 жылы займдер бойынша сыйақы есептеу тоқтатылды.
Кесте 19
2006 жылы шығарылған жәй бағалы қағаздардың 5 пайызынан
Акционер %
ЖШС «АЛМЕКС» 43,71
Корпорация «Азия Инвест» 9,72
ЖШС «Дельта» 9,66
ЖШС «Агыс» 6,95
ЖШС «24 Карата» 5,06
ЖШС «Дакот» 5,06
өзгелері 19,84
барлығы 100,00
“Қазақстанның Халық банкі” Қазақстан Республикасының активтерінің көлемі және
Қазақстан республикасының заңдылықтарына сәйкес, Банк белгілі бір міндеттеме
Кесте 20
Міндетті резервтер
2006 2005 2004
Міндетті резервтерге орналастырылған ҚРҰБ қаражаттар 2.018.559 1.576.240 2.010.204
Міндетті резервтерге орналастырылған қолма қол ақшлар 3.193.491 2.949.141
Міндетті резервтер 5.212.080 4.525.381 4.662.961
2006 жылы мерзімді салымдар бойынша банктің жылдық
Кесте 21
Саудалық бағалы қағаздар
Бағалы қағаздар 2006ж 2005ж
ҚРҰБ ноталары 23.958.264 10.148.019
Қаржы министрлігінің қазыналық міндеттемелері 9.207.605 6.209.751
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік облигациялары 4.085.513 4.549.879
Қазақстан банктерінің еврооблигациялары 2.493.542 2.129.283
«Қазақстан даму банкінің » облигациялары 169.404 470.080
Сауда бағалы қағаздары 39.914.328 23.506.012
Репо келісімінің шарты бойынша 5.656.840 4.283.405
2006 жылы ОЭСР мүшесі болып табылатын бір мемлекеттің
Кесте 22
Бағалы қағаздардың сыйақы ставкасы және қайтарым мерзімі
Бағалы қағаздар 2006ж 2005ж 2004ж
% Қайтарым мерзімі % Қайтарым мерзімі % Қайтарым
ҚРҰБ ноталары 4,7-5,4 2007 6 2006 ( (
Қаржы министрлігінің қазыналық міндеттемелері 5,7-16,9 2007-2013 7-17 2006-2006
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік облигациялары 11,1 2007 11,1 2007
Қазақстан банктерінің еврооблигациялары 7,38-8,6 2007-2013 7,1 2007-2013 (
«Қазақстан даму банкінің » облигациялары 9,1-9,8 2007 9,1
2006 және 2005 жылдары екі банктің еврооблигациялары
Кесте 23
Инвестициялық бағалы қағаздар
Бағалы қағаздар 2006ж 2005ж 2004ж
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік облигациялары 1.827.400 1.955.666 3.568.479
Облигации казахстанских банков 848.296 317.353 (
Қаржы министрлігінің қазыналық міндеттемелері 301.224 2.902.792 4.919.227
Корпоративтік бағалы қағаздар 148.152 592.649 1.069.159
ҚРҰБ ноталары 106.663 14.009 4.769.120
Әлемдік Банк облигациялары ( ( 1.502
Жергілікті билік органдарының облигациялары ( ( 453.724
Сатуға жарамды бағалы қағаздар 3.231.735 5.783.439 14.751.211
Репо келісімі бойынша 1.181.762 1.484.161 2.449.682
2006 жылы екі Қазақстандық банктердің облигациялары
2005 жылы бір банктің облигациялары банктердің 100% облигацияларын
2006 жылы банктің меншікті капиталы 7422600 жәй
Әрбір жәй акция бір дауыс береді. Барлық акциялар
Кесте 24
Акциялар құрамының өзгерісі
Көрсеткіштер Акциялар саны Наминалдық құны Барлығы
Артықшыл. бар Жәй
Артықшыл. бар Жәй
2004 жыл ( 54.226.030 ( 5.422.600 5.422.600
Капиталға салымдар 22.611.500 20.030.030 2.261.150 2.030.030 4.261.150
2005 жыл 22.611.500 74.226.030 2.261.150 7.422.600 9.683.750
Капиталға салымдар 2.130.500 ( 213.080 ( 213.080
2006 жыл 24.742.030 74.226.030 2.474.200 7.422.600 9.896.800
Капиталға салымдар 354.936 (
( 213.080
2005 жыл Банк 20.030.030 жәй акциялар
2006жылда Банк артықшылығы бар акциялар бойынша 354.936
Оңтүстік Қақастан облыстық филиалы өзінің депозиттік базасын хылықтың
Кесте 25
2006-2007 жылдардағы салым құрлымының өзгерісі
(мың теңге)
2006 2007 ауытқулар
Ағымды шоттар ( талап еткенге дейінгі) 677368,0
Мерзімді салымдар 2164046,0 2920465,0 756419,0
Барлық салым 2841414,0 3854636,0 1013222,0
203 жылы жаңа банк өнімдерін енгізу мақсатында Банк
Салым шартарының кешенді болуы;
Салым шарттарын таңдау құқының болуы;
Сыйақы ставкасының құрылуы.
Кесте 19 келтірілген кестеге сәйкес депозит құрлымын талдау
Жеке және заңды тұлғалардың мерзімді депозиттерінің көлемі артты.
Кесте 26
“Қазақстанның Халық Банкі ” АҚ ОҚОФ депозиттер құрлымы
мың теңге
Көрсеткіштер 2005 жылға қалдық 2006 жылға қалдық
2007 жылға қалдық
Мың теңге Үлес салмағы Мың теңге Үлес салмағы
1 Клиенттердің ағамды шоттары (заңды тұлғалар) –барлығы: 566227
Оның ішінде:
Ұлттық (тенге): 538357 18,8 540569 13,0 100,4
Шет ел валютасында: 27870 1,0 55078 1,3 197,6
2 Талап еткенге дейінгі депозиттер және жеке тұлғалардың
Ұлттық валютада (тенге): 992356 34,6 668877 16,1 67,4
В иностранной валюте: 42648 1,5 30276 0,7 71,0
3 Жеке тұлғалардың қысқа мерзімді депозиттері 909769 31,7
Ұлттық валютада 430409 15,0 888376 21,4 206,4 1395567
Шетел валютасында 479356 16,7 951428 22,9 198,5 1055672
4 Заңды тұлғалардың қысқа мерзімді депозиттері 464 0,0
Ұлттық валютада 464 0,0 36556 0,9 7878,4 31907
Шетел валютасында 0 0,0 0 0,0
0
5 Жеке тұлғалардың ортамерзімді депозиттері 132267 4,6 0
0,0 0
Ұлттық валютада 16889 0,6 0
0,0 0
Шетел валютасында 115378 4,0 0
0,0 0
6 Жеке тұлғалардың ұзақ мерзімді депозиттері 162144 5,6
Ұлттық валютада 156949 5,5 191944 4,6 122,3 311133
Шетел валютасында 5195 0,2 132298 3,2 2546,6 147837
7 Заңды тұлғалардың ұзақ мерзімді депозиттері 0 0,0
32 0,0 53,3
Ұлттық валютада 0 0,0 60 0,0
32 0,0 53,3
Шетел валютасында 0 0,0 0 0,0
0,0
Клиентер кепілдігіне салым 0 0,0 115 0,003
Ұлттық валютада 0 0,0 115 0,003 0,0 6841
5948,7
8 Шетел валютасында 0 0 0 0 0
Барлық міндеттемелер 2870504 100,0 3495577 100,0 121,8 5013121
Кестеде келтірілген деректерден Банк филиалының клиенттер базасының ұлғайғандығы
Депозиттік базаны кеңейтудің стратегиялық міндетті үлкен ақша айналымы
2007 жылы заңды тұлғалардың 20 депозиті бар. Оның
2006 жылмен салыстырмалы 17 ұлттық валютадағы мерзімді депозиттер
Кесте 22
Екінші деңгейлі банктердің депозиттерінің салыстырмалы көрсеткіштері
мерзімді БТА
Казкоммерц ИБР ҚХБ Барлық депозиттер
Мың теңге Банктер құрамындағы үлесі,% Мың теңгее
Заңды тұлғалардың барлық депозиттері 75121 29,1 45504 17,6
Оның ішінде:
Ұлттық валютада 57378 23,9 45504 18,9 104891 43,7
Оның ішінде
Талап еткенге дейінгі 34 3,1 0 0,0
мерзімді 39601 17,9 45504 20,6 104200 47,1 31988
ЕАТ валютада 17743 100,0 0 0,0 0 0,0
Олардың ішінде
Талап еткенге дейін 2819 100,0 0 0,0
мерзімді 14924 100,0 0 0,0 0 0,0 0
Кестеде келтірілген деректерден аймақтағы қызметті ұснатын банктердің (Казкоммерцбанк,
Банк филиалында мұндай жағдай екі рет “Шымкентцемент” АҚ
БАНК РЕСУРСТАРДЫ ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫ
ОДАН ӘРІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Банктердің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуде
ресурстардың жеткілікті болуын одан
Банктің қаржы тұрақтылығын сипаттайтын маңызды көрсеткіш банк аванстағы
Жеке капитал
К автономия =-------------------------------------
Капиталың жалпы себебі
Неғұрлым банк жеке қаржы көп болса, соғұрлым
Автономия коэффициенті үшін ол өз шамасынан 50%-ке асқаны
Автономия коэффициентімен туынды қаржылық тәуелділік коэффициенті және зиянды
Тәуелділік коэффициенті негізінен автономия коэффицентінене қаржы болып табылады.
Замдік және жеке қаржы қатынасының коэффициенті – бұл
Міндеттеме
К заемдік қаржылар = ----------------------------------
Жеке капитал
Бірінші екі көрсеткіштің (автономия және заемдік пен жеке
Бізге банктің заемдік қаржыларға тәуелсіздік дәрежесі жылдық пен
Тәуелсіздік мүмкін деңгейі әрбір банктің жұмыс жағдайымен, ең
Инвестицияны жабу коэффициенті банктің активтерінің жалпы соммасындағы ұзақ
Жеке
Капитал
К инветсицияны жабу =--------------------------------------------------
Капиталдың жалпы сомасы
Бұл автономия коэффициентерімен салыстырғанда жұмсағырық көрсеткіш, батыс іс-тәжірибесінде
Ұзақ мерзімді қаржылардың азғана соммасы есебінен инвестицияны жабуға
Жоғарыда аталғандар активтердің жалпы сомасындаңы жеке капиталдың жоғары
Айналымдағы қаржылар күйі негізінен айналымдағы қаржыларды қамтамасыз ету
Қаржылық талдауда көбінесе банктің айналымдағы қаржысының қай бөлігін
жеке айналымдағы қаржылар
К ағымдағы активтерін ------------------------------------------------------
қаматамасыз ету
Есептер көрсеткендей ізделініп отырған кәсіпроында жеке капитал есебінен
Материалдық жеке айналымдағы қаржылармен қамтамасыз етілуі –
Жеке айналымдағы қаржылар
К материалдық қорларды =-------------------------------------------
Қамтамасыз етеді
Шындығында бұл көрсеткіш – материалдық қорлармен қамтамсыз
Материалдық өндірістік қорлар мен жеке айналымдағы қаржылар қатынасының
Зеттеліп отырған банкда жыл басындағы қорлар мен жеке
Бұл жағдайдан шығу жолы материялдық өндірістік қорлардың бір
Одан әрі келетін үздіксіз жұмыс істеуге қажет қорлар
Қазіргі заңға сәйкес келетін мүлкіне салық негізгі және
Ертеректе көрстетілгендей, материалдық өндірістік қорлар (жиынтығынан алынатын) және
Осыны ескеріп талдау үшін қорларды жабу көрстекішінің мәні
Жеке айналымдағы
операциялар
қаржылар
кредиторлық
заемдер
К қорлрды жабу ---------------------------------------------------------------------- (6)
Материалдық өндірістік қорлар.
Келесі айналымдағы қаржы күйін сипаттайтын көрсеткіш болып табылады:
Жеке айналымдағы қаржылар
К жеке капиталды есептеу =--------------------------------------------
Жеке капитал
Ептеу коэффициенті банктің айналымдағы қаржысының қай бөлігі осы
Кейбір авторлар 0,5 тең осы көрсеткіш мәнін оптимальды
Материалдық қорлардың жеке айналымдағы қаржылармен қамтамасыз етілу көрсеткішінің
Есептеу коэффициентінің деңгейі банк жұмысының сипатына байланысты: қор
Екі көрсеткіштің де бөлімінде – жеке айналымдағы қаржылар
Жыл басында материалдық қорлар мен қамтамасыз ету коэффициенті
Жоғары келтірілгендей, айналым қаржылық күйі оларды жеке айналым
Ақша қаржысы + қысқа мерзімді қаржы саласы
К функционалды =------------------------------------------------------------------ (8)
Жеке айналымдағы қаржылар капиталды ептеу
Көрсеткіш ақша қаржысымен тез өтетін құнды қағаз, яғни
Тұрақты актив индексі – жеке қаржылар көздеріндегі айналымнан
Жылжымайтын мүлік
У тұрақты актив =-----------------------------------------------
Жеке қаржы көздері:
Қаржы тұрақтылығының (тұрақты актив индексі) өте маңызды көрстекіші
Ол мүлік құнының қандай үлесін өндіріс қаржысы құрайтынын
Нақты активтер
К мүлкінің нақты құны =----------------------------------------------------
Капиталдың жалпы сомасы
Негізінен, бұл коэффициент банктің өндірістік потенциялы деңгейін, өндірістік
Шаруашылық іс тәжірибе мәндері негізінде мүліктің нақты құны
Нақты активтердің өз құны 5% артты. Бұл яғни
Көрсеткіш мәні кризистік шекарадан төмен төмендеген жағдайда өндірістік
Амортизацияны жинақтау коэффициенті негізгі қаржылар мен материялды емес
Негізгі қаржылар мен материалды емес активтің тозуы
К амортизацияны =-----------------------------------------------------------------
жинақтау
бастапқы құны.
Негізгі қаржылардың тозу сомасына назар аудару қажет. Бұл
Негізгі қаржылар құнындағы амортизация үлесінің динамикасын бағалау қажет.
Аталған көрстекіштерден басқа қаржылық тұрақтылықты сипаттайтын тағы бір
К ағымдағы активтер
мен жылжымайтын мүлік =----------------------------------------
қатынасы
Ағымдағы активтер мен жылжымайтын мүлік қатынасының оптимальды және
Қоғамдағы активтер
мен жылжымайтын
мүлік қатынасы
Сатудың жалпы көлемі (жалпы табыс) – бұл салық
3.2 Банктің қаржылық тұрақтылығын және ресурс жағдайын
сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін
Өткен мерзімдегі қаржылық күйдің жалпы сипаттамасы мен оның
(14)
Мұндағы: шартты белгілеулер кестедегі мәндер сияқты
F – негізгі қаржылар мен салымдар;
E3 – қорлар мен шығындар;
Ra - ақшалай қаржылар, қысқа мерзімді қаржылай салымдар,
Nc – жеке қаржы көздері.
Ckk – қысқа мерзімді кредиттер (несиелер) және заемдік
Cdk – ұзақ мерзімді қаржылар және заемдәк қаржылар.
K0 – мерзімінде қайтарылмаған қарыз (ссуда).
Rp – есептер (кредиторлық қарыз)немесе басқа да пассивтер.
Кесте 26
Кәсіпорын балансы (агрегирленген түрде),/22/
Актив Шартты белгілері Пассив Шартты белгілері
І. Негізгі қаржылар
мен салымдар F І. Жеке қаржы
көздері. Nc
ІІ. Қорлар мен шығындар. E3 ІІ.Есептер мен басқа
ІІІ. Ақшалай қаржылар, есептер және басқа да активтер,
ақшалай қаржылар және қысқа мерзімді қаржылық салымдар
есептер мен басқа да активтер Pa
D
Ra ІІІ. Кредиттер және басқа да заемдік қаржылар
қысқа мерзімді кредиттер және заемдік қаржылар
ұзақ мерзімді кредиттер және заемдік салымдар
мерзімінде қайтарылмаған несиелер K
Ckk
Cdk
K0
Баланс B Баланс B
Іс жүзінде модель қайтару мерзімі тұрғысынан біртекті заемді
Ұзақ мерзім несиелер мен заемдік қаржылар көбінесе негізгі
(15)
Осыдан мынадай қорытынды шығаруға болады, яғни қорлар мен
(16)
Сөйтіп, материалдық айналымдағы қаржылар құны мен олардың қалыптасуының
Қаржылық тұрақтылықтың ең жинақтаушы көрсеткіші қаржы көздерінің шамасы
Кәсіпорынның қорлары мен шығындарының жалпы шамасы (Z) баланстық
Қорлар мен шығындардың қалыптасу көздерін сипаттау үшін көздердің
Ұзақ мерзімді несиелер мен заемдік қаржылар сапасына көбейтілген
Em=(Nc + Cdk)-F;
Өткен көрсеткіш және қысқа мерзімді несиелер мен заемдік
ЕE=(Nc+Cdk)-F+Ckk=Ec+Ckk
Әрбір келтірілген қорлар мен шығындардың қалыптасу көздерінің болуының
Қорлар мен шығындарды қалыптастырудың жеке және ұзақ мерзімді
Капиталистік фирмалар іс-тәжірибесінде қолданылатын, айналымдағы активтер мен қысқа
(E3+Ra)-(Ckk+K0+RP)=(Nc+Cdk)-F
Тепе-теңдік сол жағында кәсіпорынның айналымдағы қаржысы мен оның
Сөйтіп, бұл түрлендірулер кәсіпорын мен фирмалардың қаржылық күйі
Қорлар мен шығындарды қалыптастырудың (Е2) негізгі көздерінің
Егер t және
(20)
келесі түрде:
Қаржылық күйдің сырттай талдауда қолданылатын ақпарат шектеулі жағдайда
Қорлар мен түзу көздерінің болуының үш көрсеткішіне
(21)
Қорлар мен шығындардың түзудің жеке және ұзақ
(22)
Қорлар мен шығындарды түзуге арналған негізгі
(23)
Қорлар мен шығындардың түзілу көздерімен қамтамасыз етілуінің үш
Қаржылық тұрақтылықтың төрт типін бөліп көрсетуге болады:
1. Сирек кездесетін және қаржылық тұрақтылықтың шеткі типі
Е3 < EC + Ckk;
2. Кәсіпорынның төлеу қабілетін қорғайтын оның қаржылық тұрақтылығының
Е3 = EC + Ckk;
3. Төлеу қабілетін түзумен қатар келетін тұрақсыз
Е3 = EC + Ckk + C0;
Мұндағы, С0 – қаржылық шиеленісті әлсіретіп,
Егер қысқа мерзімді несиелер мен заемдік қаржылардың қорлары
(27)
Мұндағы:
Z1 - өндірістік қорлар;
Z2 - аяқталмаған өндіріс;
Z3 – алдағы кезең шығындары;
Z4 – дайын өнім;
- қорлар мен шығындарды түзуге қатысатын заемдік қаржылар
Егер шарт орындалмайтын болса, онда қаржылық тұрақсыздық
(28)
банкпен жасалған несиелік шартта көрсетіледі және сонымен қатар
4. Кәсіпорын тақырау шегінде тұрғандағы кризистік қаржылық күй,
Е3 = Ес + Скк
Соңғы екі шартпен берілген жағдайлардағы поссивтер құрылымын оптимумдеумен
Кәсіпорынның қаржылық күйінің көрсеткіштер есептерінің алгоритмдерін жинақтау
Қаржылық тұрақтылықтың төрт типінің әрқайсысы кәсіпорынның қаржылық күйінің
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар кризистік күйде. Қорлар мен
Айналымдағы қаржылардың кем мөлшері кредиторлық қарыз, бюджет
Қаржылық шиеленісті шешу үшін кәсіпорындар жыл соңында келесі
Іштей талдау шеңберінде келесі өзара байланысқан көрсеткіш топтары
Төлеушідіктің жалпы шамасы:
банк қарыздары бойынша мерзімі өткен қарыз; жеткізіп берушілердің
Төлемеушілік себептері:
жеке айналымдағы қаржылардың жетіспеуі; тауарлық – материалдық құндылықтардың
қаржылық шиеленісті әлсірететін көздер;
уақытша бос жеке қаржылар (экономикалық ынталандыру қорлары,
қаржылық қор (резерв және т.б.); жұмылдырылған қаржылар (қалыпты
Қаржылық шиеленісті әлсірететін көздер мен төлемеушіліктің жалпы шамасын
Келесі түрге ие негізгі баланстық модельге оралайық:
F+E3+Ra=Nc+Cdk+Ckk+K0+Rp
мұндағы шартта белгілеулер алдыңғылардағыдай.
Қаржылық жемістердің сортқа белгілеріне сүйене отырып, біз кәсіпорынның
(31)
Дегенмен, кәсіпорынның төлеу қабілеті жағдайымен шындығында
1. Қорлар мен шығындарды қаржы көздерімен жабу дәрежесіне
(32)
2. Негізгі қаржылар мен басқа айналымнан тыс активтерді
(33)
мұндағы, (NC+CDK)- кәсіпорын қаржысының шамасы жеке капитал және
Қаржылық тұрақтылықты бағалаудың екі бағытыда тұрақтылықтың жалпы формуласымен,
(34)
ал, яғни негізгі қаржылар мен материалдық қорларға
Кестеде бағалаудың екінші бағытының шартына арналған қаржылық тұрақтылық
Кесте 27
шартына арналған қаржылық тұрақтылық типтерінің сипаттамасы,/16/
Тұрақтылық Ағымдағы Қысқа мерзімді болашақта Ұзақ мерзімді
1. Абсолютті
2. Қалыпты
3. Кризис алдындағы (минималды тұрақтылық)
4. Кризистік.
Қаржылық тұрақтылық – кәсіпорынның тұрақты төлеу қабілетін
Нарықтық тұрақтылық коэфиценттерін бағалау.
Нарықтық тұрақтылықтың қаржылық коэфиценттері көбінесе кәсіпорын рентабельділігі,
Кәсіпорынның қаржылық күйінің тұрақтылығының, оның қаржылық заемдық көздеріне
Автономия коэфицентінің қалыпты минималды мәні 0,5 деңгейде
Автономия коэффицентінің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігінің артқанын, болашақта
Мұндай бағыт кредиторлар тұрғысынан кәсіпорынның өз міндеттемелеріне
Автономия коэффиценті кәсіпорынның міндеттеме шамасының оның жеке
К3/С және КА коэффиценттерінің өзара байланысы
(35)
мұнан зайымдық және жеке қаржылар қатынасының коэффицентіне арналған
(36)
Кәсіпорынның минималды қаржылық тұрақтылығы сақталғанда займдық және жеке
Қаржылық күй тұрақтылығының елеулі сипаттамасы кәсіпорынның
Қорлар мен шығындарды түзу көздерінің қаржыларымен кәсіпорындардың
Оның шаруашылық іс-тәжірибенің мәндерін статистикалық орташаоау негізінде
(37)
Кәсіпорын қаржысының құрылымының маңызды сипаттамасын негізгі қаржылардың,
Шаруашылық іс-тәжірибе мәндері негізінде көрсеткіштің келесі шектелуі қалыпты
(38)
Егер өткен мерзімдегі қаржы нәтижелері жеке қаржы көздерін
Автономия коэффиценттері, зайымдық және жеке қаржылар қатынасы, ептілікпен
Мұндай көрсеткіштерге ең алдымен ұзақ мерзімді несиелер және
Зайымдық қаржыларды ұзақ мерзімді жұмылдыру коэффиценті күрделі салымдарды
Қысқа мерзімді қарыз коэффиценті міндеттемелердің жалпы қосындысындағы
Қорлар мен шығындар түзу көздерінің автономия коэффиценті. Қорлар
Кредиторлық қарыз және басқа да поссивтер коэффиценті кәсіпорын
Кәсіпорынның қаржылай табысы көбінесе міндеттемелерді жабуды қамтамасыз
Жылдық бухгалтерлік есеп беру құрамына 4 форма ақша
Ақша қаржыларының жылжуы қызметтің негізгі түрлері бойынша қарастырылады:
Күнделікті қызмет шеңберіндегі ақша қаржыларының ағымы ең алдымен
Инвестициялық қызмет кескінінде ақша қаржыларының қозғалуы ұзақ мерзімді
Кәсіпорынның қаржы қызметі негізінен ұзақ мерзімді және қысқа
ҚОРЫТЫНДЫ
Соңғы он жылдықта Қазақстаннның банк жүйесi өзгерiстерден өттi.
Қазiргi уақытта елдiң барлық банктерiнде халықаралық банк тәжiрибесiнде
Отандық банктердiң банктiк қызметтердi кеңейту сферасындагы одан әрi
Экономиканың дамуындағы қазiргi кезеңде банктiң ресурстарын қалыптастыру проблемасы
Нарықтық экономика жағдайында екiншi деңгейлi банктердiң барлық операцияларын
пассивтi операциялар (сырттан тартылған қаржылар);
активтi операциялар (қаржыларды жайғастыру);
активтi-пассивтi операциялар (делдалдық, трасттық, факторингтiк және т.б.).
''Банк ресурстары'' терминi ''несие ресурсына'' қарағанда кең ұғымды
Екiншi деңгейлi банктердiң ресурстарының құрылымы олардың мамандануына, әмбебаптығы
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
1) Банктiң меншiктi капиталы.
2) Банктiң заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарнының құрамындағы меншiктi капитал үлесi тартылған қаражаттарға
Қазiргi екiншi деңгейлi банктердiң меншiктi капиталын мынадай баптар
жарғылық капитал;
резервтiккапитал;
қосымша капиталдар;
банк операииялары бойынша тәуекелдердi төмендету мақсатында құрылған
бөлiнбеген банк пайдасы.
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескi банктiк жүйе
Банк тәжiрибесiнде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсiлдерiне байланысты
- депозиттiк қаражаттар;
- депозиттiк емес тартылған қаражаттар. Тартылған қаражаттар
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттердi мынадай топтарға бөледi:
әр түрлi мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айрысудағы қаражаттар;
жергiлiктi бюджеттердiң қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердiң корреспонденттiк шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Қазақстандық банктер үшiн пассивтi операцияларды жүргiзу нәтижесiнде қалыптасатын
Пассивтi операциялардың мақсаты- клиентке тиiмдi сыйақы мөлшерiн төлей
Қазiргi кезде пассивтi операциялар мен депозиттiк саясатты қалыптастыру
1) Банк өзiне қажеттi қаржыларды мүмкiндiгiнше төмен шығындармен
2) Клиенттерi сұраныс бiлдiретiн қажеттi деңгейдегi несие
Мұндағы айта кететiн тағы бiр жайт, бұл барлық
Депозиттiк саясаттың принциптерi мен мақсаттарын, оған тiкелей және
Жоғарыда тiлге тиек етiлген жағдайлар банктiң тиiмдi
Сонымен, банктер бүгінде сырттан қаржыларды тартып, оларды өзiнiң
Қазақстандық екiншi деңгейлi банктердiң қызмет аясы кеңейген сайын,
Қазiргi кездегi қазақстандық және шет елдiк банк тәжiрибесiн
Отандық екiншi деңгейлi банктер үшiн зерттеушiлердiң ойынша, шет
Сонымен, диплом жұмысын жазу нәтижелерiн қорыта келе бiз
- депозиттiк саясатты жүзеге асырудың негiзiнде оңтайлы депозиттiк
- қазақстандық екiншi деңгейлi банктердiң депозиттiк саясатының негiзiне
Жоғарыда қозғалған мәселелер банктiң оңтайлы пассивтi операцияларын қалыптастыру
- Салымдар бойынша белгiленетiн сыйақы (мүдде) деңгейi банкте
- Сыйақы (мүдде) деңгейi банк қызметiнiң рентабельдiлiгiн қамтамасыз
Мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының жаңа кезеңiнде тұрғын халықтың белгiлi
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI
ҚР Президентiнiң 31.08.1995 ж. “ҚР банктер және банк
Аллахвердян Д.А. Финансово-кредитный механизм развитого социализма- М.: Финансы,
Ачкасов А.И. Активные операции коммерческих банков – М.:
Банки на развиваюùихся рынках. Укрепление руководства и повышение
Лаврушин О.И. Банковские операции- М.: Инфро,2001
Банковский портфель – 1. Книга банкира. Книга клиента.
Банковский портфель – 1. Книга менеджера. Книга банковского
Лаврушин О.И. Банковское дело– М.: БиБНКЦ,2001
Колесникова В.И, Кроливецкая Л..П. Банковское дело– М.: Финансы
Белоглазова Г.Н. Коммерческие банки в условиях формирования рынка-
Белугин М.И. Сберегательное дело. Есептiк-несие техникумдарына арналған оқулық
Бор М.З., Пятелко В.В. Стратегическое управление банковской деятельностью.-М.:
Бухвальд Б.Р. Техника банковского дела-М.: ДИС,1993
Валравен К.Д. Управление рисками коммерческого банка/М.Э. Ворд редакциясымен
Василишен Н.И. Регулирование деятельности коммерческого банка-М.: Финансист информ,2001
Гамидов Г.М. Банковское и кредитное дело – М.:
Деятельность банков: современный опыт США – М.:Экономист,1992
Долан Э.Дж., Кэмпбел К.Дж. Деньги, банковское дело и
Кейнс Дж.М. Обùая теория занятости, процента и денег-М.:
Котлер Ф. Основы маркетинга- М.: Прогресс, 1996
Льюис К.Ф. методы прогнозирования экономических показателей. – М.:
Мамонова И.Д. Банк и платежная дисциплина. – М..
Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции. –
Нуреев Р.М. Деньги, банки и денежно-кредитная политика. –
Лаврушин О.И. Основы банковского менеджмента-М.: Инфра- М, 2005
Озиус М.П. Пужном Б.Б. Банковское дело и финансовое
Рид Э, Коттер Р, Гилл Э. Смит Р.
Лаврушин О.И. Российская банковская энциклопедия-М.: Инфра- М, 2001
Тосупян Г.А. Банк для клиента – М.: Златоцвет,1993
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление и операции.
Қаржы-несие сөздiгi. –Алматы,2006
Хейне П. Экономический образ мышления в банковской практике-М.:
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт-М.:
С.И. Ожегов. Словарь русского языка. – М.: Советская
К.Маркс, Ф.Энгельс. Таң. шығ. 23 т. 188 б.
Қазақстанның тәуелсiздiк алған он жыл iшiндегi банк жүйесi,
А..Г. Мельников “О необходимости целостной системы гарантирования вкладов
ОҚО ұлттық банк филиалының дайындаған статистикалық мәлiметтерi, 2005,2006,2007.
“АТФБанк” жылдық есеп беруі, 2007 ж.
“Қазақстан қаржығерлерінің IV конгресі”, Алматы; 2007.
Н.А. Назарбаев “Концепция внешней политики требует адаптации к
NN 1-12.2005, NN 1-12.2006, NN 1-12. 2007
Интернет жүйесiндегi ҚР ұлттық банкiнiң сайты:
http // www.nationalbank.kz
Банктердің қаржы ресурстары
Ñàëûìäàð (áàñқà áàíêòåðäi» àëäûíäàғû қàðæû ìiíäåòòåìåëåði)
Äåïîçèòòåð
Àëûíғàí íåñèåëåð (áàñқà áàíêòåðäiң àëäûíäàғû қàðæûëàé ìiíäåòòåìåëåð)
Íåñèå èíñòèòóòòàðûí çàåìäû қàðæûëàíäûðó
Êåïië қàғàçäàðû ìåí êîììóíàë
äûқ îáëèãàöèÿ
ëàðäûң ýìèññèÿñû
Æèíàқ ñàëûìäàðû
Ýìèññèÿëàð
Áàíêòiê æәíå æèíàқ îáëèãàöèÿëàðûíûң ýìèññèÿñû
Áàíê äåïîçèòòåðiíiң òèïòåði
Òàëàï åòêåíãå äåéiíãi äåïîçèòòåð
Ìåðçiìäi äåïîçèòòåð
Æèíàқ ñàëûìäàðû
Æèíàқ êiòàïøàëàðûíäàғû äåïîçèòòåð
Çåéíåòà қû øîòòàðû
NOW øîòòàðû
Æèíàқ ñàëûìäàðûíûқ æà ғäàéûí ñèïàòòàéòûí øîòòàð
Àқøà ðûíîãûíäà ғû äåïîçèòòiê øîòòàð
(ÌÌÄÀ)
Äåïî
çèòòiê ñåðòèôèêàòòàð
ÑÌÀ øîòòàðû
×åêòiê äåïîçèòòåð
Қаржы ресурстарының түсінігі және экономикалық мәні
Банктің заемдық және тартылған қаражаттары
Банк ресурстары және олардың жинақталуы. Банктің өзіндік капиталы.
Несиелік ресурстар ақшалай ресурстардың бір формасы
Коммерциялық банктердің пассивті операциялары туралы
Банк ресурстары - қаржы және ақша қатынастары
НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ МӘНІ МЕН ДАМУ БАҒЫТТАРЫ
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі
Банктегі несие жүйесі
НЕСИЕ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ