Оқушыларды машина мен таныстыру
Мазмұны.
I. Кіріспе-------------------------------------------------------------------------------------3
II. Негізгі бөлім
1.1. Ағаштан бұйымдар дайындау
1.2.Ағашты және металды қолмен өңдеу
әдістемсі ------------------------------------------------------------------------------10
1.3. Өңделетін материалдардың қасиеттерімен таныстыру-----------------10
2.1.Құрал-саймандардың құрылысымен және олардың жұмыс тәсілімен
таныстыру-----------------------------------------------------------------------------14
2.2. Материалдарды қолмен өңдеуде іскерлік пен дағды қалыптастыру----17
2.3. Металдарды жоңқа шығармастан өңдеу тәсілдерімен оқушыларды
таныстыру----------------------------------------------------------------------------26
3.1. Оқушыларды машина мен таныстыру-----------------------------------------28
3.2. Машиналардың өндірісті механикаландырудағы рөлімен таныстыру-35
3.3. Оқушыларды бұрғылау және токарьлық станоктардың құрылыстары
мен таныстыру--------------------------------------------------------------------37
III. Пән сипаттамасы --------------------------------------------------------------51
IV.Сабақ жоспарын және жоспар-
V. Тақырыптық құрылымдық-логикалық сұлбасын жасау.
Құрылымдық логикалық талдау ----------------------------------------54
VI. Нұсқау картасы----------------------------------------------------------------56
V. Қорытынды----------------------------------------------------------------------57
VI. Пайдаланған әдебиеттер ----------------------------------------------------59
Кіріспе
«Машинатану элементтері негізінде конструкциялық
5-сыныптың оқушылары жасайтын бұйымдар
5- сынып технология бағдарламасында
Ал графикалық және бейнелеу
Материалтану бойынша оқу
Орта сыныптарда машинатану элементтері бойынша оқу
Жұмыс орны бойынша; ағаш
5- сыныпта оқушылардың танысатын
Экономикалық білім элементтері мен
Бағдарламада бағыт-бағдар беруде, көрнекілік
5- сыныптағы алған білімнің,
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын белсенді
Бағдарламаның мазмұнында, оқытуда теорияны
1.1.Ағаштан бұйымдар дайындау тақырыбы бойынша мазмұны. Мектептің
5-сыныптың оқушылары жасайтын бұйымдар
5- сынып технология бағдарламасында
Ал графикалық және бейнелеу
Материалтану бойынша оқу
Орта сыныптарда машинатану элементтері бойынша оқу
Жұмыс орны бойынша; ағаш
5- сыныпта оқушылардың танысатын
Экономикалық білім элементтері мен
Бағдарламада бағыт-бағдар беруде, көрнекілік
5- сыныптағы алған білімнің,
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын белсенді
Бағдарламаның мазмұнында, оқытуда теорияны
дидактикалық бөлшектердің (1-2 элементті
дайындалатын бөлшектердің сызбасын талдау;
дайындамаларды таңдау;
жұмысты жоспарлау;
ағаштың қалың қабатын және қырларын
белгілеу;
ағашты арамен кесу (көлденеңінен және
қол бұрғының жәрдемімен ағашты
өңделген бетін түрпімен және
лакпен немесе сулы бояғыш
сызғыш және үшбұрыш арқылы бұйымдардың
Технология бағдарламасы мазмұнына
5-сыныптың оқушы ұлдары жасауы тиіс
Теориялық мағлұматтар құрылымы
Жұмысты ұйымдастыру бойынша; ағаштан
Кәсіптік бағдар беру бойынша;
Графикалық және бейнелеу сауаттылығы
Машинатануды қамтитын оқу материалдары;
Технологиялық процестерді танып білу,
Бұйымдардың сапасына сызбасы бойынша
Көрнекіліктерді қолдану бойынша: « Мектеп шеберханасында
Ағаш өңдеу бойынша 5-сынып оқушыларының
техникалық суреттің және бұйымның
даярлық әдістері. Кесу,
5-сыныптың өзінде ағаш өңдеуден
Бесінші сыныптың өзінде оқушылар
Материалтану бойынша түсініктері; болат
Графикалық сауаттылық элементтері; сызба мазмұны;
Құрал-жабдықтар; слесарь сызғышы, үшбұрышты
Орындалатын іс-әрекеттер (операциялар); дайындаманы түзету,
Ұйымдастыру және экономика элементтері
Оқыту үдерісінің нәтижелі болуы
Сабақты бір жақты алып бармай,
Қарастырылып отырған оқу материалдары
1.2. Ағашты және металды қолмен
1.3.Өңделетін материалдардың қасиеттерімен таныстыру. (Б.О.
Мектепте оқушылар технология пәнін оқуда
Әр түрлі технологиялық процестер
Кез-келген конструкциялық материалды өңдеп,
Затты сипаттау дегеніміз- оның қасиеттерін
Материалды сипаттау үшін төмендегідей
Материалтану- ғылым ретінде пайдаланып жүрген
Материалдардың қасиеттері: физикалық, механикалық, химиялық,
физикалық қасиетке: түсі, жылтырауы,
механикалық қасиетке: беріктік, қаттылық,
химиялық қасиетке: заттың негізгі химиялық
технологиялық қасиетке: материалдың өңдеуге
Қасиет (материалдың)- заттың басқа заттармен
Материалдардың қасиеттерін төмендегідей схемамен
Діңгекті ағаш- бұтақтарынан және
Кесінді дөңбек- дөңгелек түрінде пайдалану
Дөңбек ағаш- арнайы өнім түрін
Бөрене- станокта өңдеуге қажетті өлшемге
Келтірілген схемадан “бөрене” өңделмеген
Ағаш тұқымының негізгі қасиеттерін
Ағаш тұқымдарының жекелеген түрлерін: қарағай,
Металдардың қасиеттерін оқытуда
Қазіргі жағдайда өндірісте
Материалтануда металдан алынатын материалдар
Немесе көміртекті болатты
Ескерту: Схемада көрсетілгендей конструкциялық және
Оқушылар шеберханада сабақ өткенде
Оқушыларды материалдардың қасиетімен (алдымен механикалық) таныстырғанда, мұғалім, дайындаманы тандауда
Оқушылар бастауыш сыныпта оқығанда материалдардың бір қатарымен таныс болғанын
Бірінші сабақта олардың есіне түсіріп, яғни оқушылар кейбір материалдармен
Мысалы, қағаздың судан корқатынын білеміз. Ал, ағаш судан қорқады
Осындай кіріспеден кейін оқушы шеберханадағы сабақты I-IV сыныпта игерген
Оқушылар материалдың қасиеті жөнінде тікелей дайындаманы өңдеуде және лабораториялық
2.1. Құрал-саймандардың құрылысымен және олардың жұмыс тәсілімен таныстыру.
Қол еңбегіне пайдаланылатын құрал-саймандарға байланысты оқушы сол кұралдың, тетіктің
Сондай-ақ төрт бұрыш басты слесарь балғасын, слесарь атауызын (қысқышын),
Орта мектепте оқушылар шеберханадағы сабақта кұрал-саймандардың кұрылысымен олардың жұмыста
Бұл политехникалық принцип талаптарын, оқушылар әр құрал-сайманды, көмекші құралдардың
Оқушыларға құрал-саймандардың конструкцияларын таныстыруда мұғалім проблемалы баяндауды
Мектеп оқушыларын құрал-саймандармен таныстыру білімді меңгертуге бағытталады. Білімді меңгеру
Мектеп жағдайында еңбек құралдарын таныстыру көбіне хабарлама түрінде жүреді.
Оқушыларды еңбек құралдарымен және олармен жұмыс тәсілдерімен таныстыруда төмендегідей
Есіне түсіру – сұрақ оқытуда ынталандыру және белсенділігін арттыру
Есіне түсіру-сұрақтары тура (сұрақта ізделіп отырған әрекет тәсілі немесе
Мақұлдау – сұрақ өте айқын ынталандыру рөлін атқарады. Мұндай
Сабақ барысында оқушыларға берілетін пысықтау немесе оқу материалдарын олардың
Мұнда оқушылар белгі түсіру құралдарымен жұмыс тәсілдерін орындаудағы өнімділік,
Еңбек құралдарының ішінде қол арамен жұмыс тәсілін орындауда бірнеше
32-сурет. Фанерді (а) және ағашты (б) аралағандағы араның
еңкіштігі.
33-сурет. Ағашты аралаған кезіндегі жұмысшының араны ұстауы
және жұмысшы тұрғысы.
34-сурет. Бейімдеу құралдарының көмегімен ағаш кесу:
а – стусло құралында; б – тірек ағаштың көмегімен;
ағаштың көмегімен.
Еңбек құралдарымен және олармен жұмыс тәсілдерін таныстыру біржақты оқыту
2.2.Материалдарды қолмен өңдеуде іскерлік пен дағды қалыптастыру. Материалдарды
Технологиялық операция – жеке тетікті өңдеу кезіндегі үзіліссіз орындалатын
Еңбек операциясы — нақты мақсатқа жетуге бағытталған еңбек процесінің
Еңбек процесі – берілген кәсіп үшін типтік белгілі аяқталған
Технологияның ауысу – операцияның құрал-сайман ауыстырмай орындауға болмайтын, ары
Еңбек тәсілі – операцияның жүзеге асуы үшін жеке арнаулы
Еңбек әрекеті – адамның бір немесе бірнеше дене мүшелерімен
Еңбек қозғалысы еңбек процесіндегі жұмысшының қолын, денесін немесе аяқтарын
Оқушыларды енбек дайындаудағы танымдық-практикалық іс-әрекеттерді ұйымдастырудағы кезеңдер төмендегіше мазмұндалады.
Бірінші кезең еңбектің ерекшелігі, оның сипаты мен психофизиологиялық ерекшеліктері
Мұнда мұғалім материалды (ағашты, металды, т.б.) өңдеу бойынша ең
Мұнда материалдарды (ағашты, металлы, т.б.) өңдеудегі әр түрлі еңбек
Кез келген еңбек материалын бұйым дайындау дене және ақыл-ой
Технология пән бағдарламасына сәйкес «Жоба» тақырыбын материалдарды өңдеуге қатысты
Келесі кезекте пән мұғалімі еңбек іс-әрекеті үшін техникалық жағдайды:
Екінші кезеңдe еңбек іс-әрекетінің негізінде жатқан басты ережелерді ұғыну
Мұнда мұғалім технологиялық процестердің негізінде жатқан ғылыми түсініктерді пәнаралық
35-сурет. Сүргімен бөлшекті өңдеу процесіндегі ықпал етуші күштердің өзгеруі
Үшінші кезеңде алған білімдерді жаттығулар, өзіндік жұмыс жасау, қосымша
Бұл сабақ барысында өзіндік жұмыстарды ұйымдастыруда жүзеге асырылады. Алдымен
Төртінші кезеңде алынған білім біртіндеп практикалық іс-әрекетке ұштасады. Еңбектік
Орта сынып оқушыларының технология пәні сабағындағы іс-әрекеті – оқытуды
Бұйымды дайындау барысында дағдының қалыптасуы жүзеге асады. Дағдыны қалыптастыру
Еңбекке баулу психологиясында дағдылардьщ үш негізгі түрі бар: сенсорлық-перцептивті
Әрбір дағды қалыптастыру процесі де бөлек бірқатар кезеңдерден өтеді.
Технология пән сабақтарында материалдарды өндеуге қатысты қозғалыс дағдыларының қалыптасу
бірінші – дағдыны алғашқы ойлау. Мақсатты айқын түсіну, бірақ
екінші – саналы, бірақ епсіз орындау. Әрекетті қалай орындау
үшінші – дағдының автоматтануы. Еріксіз зейіннің еркінсінуі мезетімен және
төртінші – жоғары автоматтандырылған дағды. Басқа, едәуір күрделі әрекеттерді
Оқушылардың сабақ барысында таныскан еңбек құралдарымен жұмыс барысы жаттығудан
Еңбек дағдыларын қалыптастырудағы негізгі кезендер төмендегідей болып табылады:
- алғашқы кезең, бұл кезеңде әрекеттер кұрамы, еңбек
- талдау кезеңі – әрекеттердің жекелеген элементтерін
- жинақтау (синтез) кезеңі, бұл кезеңде элементтер бүтіндікке
в) әрекеттерді бекіту және автоматтандыру кезеңі. Осы кезенде зейіннің
Еңбектік іскерліктерді қалыптастыру және дамыту – бұл еңбектік әрекетпен
Түсініктердің түзілуі белгілі ойлау әрекетімен байланысты заттардың жалпы белгілерін
Технология пәні бойынша сабақ барысында әдістерді дұрыс қолданудың орны
- жұмыс қарқынында еңбек процестерін көрсету;
- оларды жай қарқында әрбір тәсілден кейін кідіріп
- жекелеген күрделі қозғалыстарды және ерекше басты тәсіл элементтерін
- жұмыс қарқынында еңбек процестерін соңғы (қорытынды) ретінде
- оқушылардың көрсетілген еңбек тәсілдерін немесе процестерін олардың
Жұмыс тәсілдерін және амалдарын көрсету кезінде әрбір әрекетті және
Іскерлік – бұл жаңа жағдайда жұмысты уақыт мезетінде және
Іскерлікті қалыптастыру деп — оқушыны белгілі әрекетті (әрекеттер жиынтығын)
Бұйым дайындаудағы материалдық өндіріс мамандарының еңбек жағдайындағы жұмыс орнын
Еңбек іс-әрекеті тек белгілі білімдер мен ептіліктерден ғана тұрмайды,
Оқушыларға конструкциялық материалдарды өңдеуді үйретуде маманның еңбек іс-әрекетін таныстыру
1. Еңбек объектісін таңдау, эскизбен, сызбамен таныстыру.
2. Бұйым бөлшектерінің (объектінің) материалын тандау.
3. Бұйымнын бөлшектерін, материалын, біріктіру түрлерін, әдістерін анықтау.
4. Бұйымның жасалуына сәйкес белгі түсіру.
5.Негізгі механикалық кесу операцияларын (аралау, сүргілеу, ұңғылау, бұрғылау, т.б.)
6. Бұйым бөлшектерінің сапасын бақылау (алдын-ала ажыратылатын қосылыспен тексеру).
7. Бұйым бөлшектерін сәндік-көркем өңдеудің механикалық және химиялык тәсілдерін
8. Бөлшектерді құрастыру (бүтін бұйым түзу).
9. Бұйымды ажарлау.
10.Дайын бұйымның сапасын анықтап, белгі қою (тапсыру).
Бұйым дайындаудағы оқушылардың іс-әрекеттері өндіріс мамандарының іс-әрекеті мазмұнындағы білім
Д.А. Тхоржевскийдің, К.Өстеміровтің, т.б. еңбектерінде ағаш өндеу жұмысы келесі
Осы себепті де аталған педагог ғалымдардың еңбегіне қосымша ретінде
Белгі салу. Бұл операция конструкциялық материалдарды өндеуде өте қажетті
Графикалық сауаттылық техникалық сызу саласындағы білім мен конструкторлық іс-қағаздары
Графикалық сауат – техникалық іс-қағаздарды оқып, жасай білу.
Графикалық білім – бұйымдарды графикалық бейнелеу әдістері, адамға технологиялық
Графикалық іскерлік – ЕСКД нормалары мен ережелерін пайдаланып жүргізілетін
Студенттердің конструкция, конструкциялау бойынша білім және іскерлік элементтері бастауыш
Техникалық сурет – заттың көрнекі бейнесі, ол параллель проекция
Сызба заттың сызу кұрал-саймандарының көмегімен өлшемін дәл сақтай отырып
Эскиз – бұл да сызба сияқты затты әртүрлі жағынан
Орта сыныптың оқушылары оқытудың конструкторлық-технологиялық жүйесіне сәйкес еңбек іс-әрекеттерін
Конструкциясына байланысты бұйым дайындауда С.И.Поликанин технологиялық тапсырмалар реттілігін төмендегіше
1. Конструкциясы әзірленген бұйымды дайындау бойынша операцияны ретті орындауды,
2. Алдын ала қабылданған технологиялық процеске
3. Заттың конструкцияның кейбір өзгерістеріне байланысты технологиялық процеске түзетулер
Мектеп қабырғасында материалдарды өңдеуде кесу операцияларының орны ерекше болып
Кесу – берілген өлшемде, пішінде және өндеу сапасында бұйымды
Көрсетілген суретке сәйкес оқушылар жоңқа алумен және жоңқа шығармастан
Технология бағдарламасына сәйкес оқушылар «Ағаш қол арасы. Аралау тәслдері»
Оқушыларға кескіш сына элементтері туралы материалды мұғалім кескіш георметриясы
37-сурет. Кескіш геометриясы
γ – алдыңғы бұрыш, (β – өткірлік бұрыш, α
бұрышы.
Суретте көрсетілген бұрыштардың өзгеруіне байланысты болатын кұбылыстарды пән мұғалімі
Конструкциялық материалдарды өңдеуде оқушылар еңбек кұралдарымен жұмыс істеуді, келесі
дайындаманы таңдау; аспапты қайрау; аспапты жұмысқа дайындау; белгі салу;
негізгі өңдеу операцияларын (қажет болған жағдайда көркем өңдеу операцияларын)
өңделген бұйым (бөлшек) сапасын тексеру. Көп жағдайда еңбек операциялары
Мектеп технология мұғалімінің технологиялық дайындығы технолог іс-әрекетіне ұқсас келеді.
1.Дайындама материалының технологиялық қасиеттері (материалдың
2. Дайындаманын конструктивті пішіндері мен өлшемдері
3. Дайындаманын сапа көрсеткіштері (дайындама әдібі; өңдеу
4. Ұйымдастыру – экономикалық көрсеткіштері
Дайындаманы тандау тәсілдеріне әсер ететін факторлармен таныстырады, оларға жататындары:
а) дайындама пішіндері мен өлшемдері бөлшек пішіні
ә) дайындама пішіні қарапайым болса, механикалық өңдеу жеңілдей түседі
б) ендіру (жасау) бағдарламасы жоғары болған сайын
Бөлшек дайындауда тым ұлғайтылған әдіптер дайындамаларды өндеу операцияларын қосымша
1. Өңдеудің жүйесін белгілеу.
2. Жабдықты тандау.
3. Аспаптар мен құрал-жабдықтарды таңдау.
4. Әрбір ауысу бойынша айналдырықтың талап етілетін айналу
5. Енбекті мөлшерлеу.
6. Нақ осы жұмысты орындау үшін талап етілетін
2.3.Металдарды жоңқа шығармастан өңдеу тәсілдерімен оқушыларды таныстыру. Өндіріс
1) құйманы-балшық қалыптарда қолмен
2) металл қалыпқа құю (кокильді құю);
3) қысыммен құю;
4) балқығыш үлгілер бойынша құю;
5) қабыршақты қалыптарға құю;
6) центрден тепкіш машина мен құю;
7) төменгі қысыммен кұю;
8) вакуумды сорғызу арқылы;
9) сығыммен құю;
10) сұйық штамтау арқылы,
Осылайша құю арқылы кез келген құйманы жасау процестерін танып
Құю әдісі арқылы, басқа тәсілдермен жасауға болмайтын күрделі пішінді
- дайындама үлгісін жасау;
- қалып және өзекшелер жасалатын қоспалар даиындау;
- өзекшелер жасау (ол сұйық металл кұйылғанда бос қалуға
- үлгіге сәйкес қалып жасау;
- қорытпаны пеште балқыту;
- қалыпқа балқыма құю;
- қатайған құйманы қалыптан шығару;
- құйманы әртүрлі тәсілдермен тазарту;
Қалыпты пайдалануына байланысты бір рет, бірнеше немесе көп рет
Белгілі бір тетік жасау үшін алдымен ағаштан оның үлгісі
1. Құю арқылы түрлі пішінді, массасы әртүрлі, қарапайым немесе
2. Құю арқылы жасалатын дайындамаларды басқа тәсілдермен
3. Сұйық металмен қалыптарды толтырудың прогресті тәсілдерін тандауды
4. Құйма жасауға қажетті жабдықтары, қондырғылары, аспаптары, қорытпаның химиялық
5. Металл қорытуға арналған пештер жұмысымен де танысады.
6. Сапалы бұйым жасау жолдарын игереді.
Бұл айтылған білімдер мен іскерліктерді игеру болашақ мамандардың «Технология»
Барлық жағдайда сабақтардың жалаң өтпеуін қамтамасыз ету мақсатында сұрақтардың,
3.1. Оқушыларды машина мен таныстыру. Оқу бағдарламасының оқу материалдарының
Қазіргі техниканың негізін машиналар құрайды. Қандай жұмыс орындайтынына қарай,
Машина өз міндетін атқаруы үшін оның жұмыс (орындаушы) органы
Мектеп кабырғасындағы білімді өндіріспен ұштастырудағы оқытудың политехникалық бағыттылығы машина,
Оқу-әдістемелік әдебиеттерде «машина» деген түсінікті анықтауда әр түрлі, кейде
«Бөлшек» сөзін былайша тұжырымдауга болады: «Механизмдер мен машиналардың құрастыру
Машинаның жұмыс органын қозғалтқыш іске қосады. Қозғалыс козғалтқыш пен
Әдетте беріліс механизмі қозғалтқыш арқылы қозғалысқа келетін кіріс буыннан
41-сурет. Механизмдердің түрлері және олардың кинематикалық схемалары
Машинаның жұмысын басқарып отыру керек. Бұрын машинаны басқаруды бір
Арналу мақсаты, конструкциясы мен өлшемдері бойынша әр түрлі барлық
Бұрғылау станоктарымен жұмыс істеген кезде оқушылардың көпшілігі кезеулеткіш деген
Техникалық құрылғылардың бәрі – машиналар, аспаптар, жарақтар, приборлар өндірістің
Ғылыми білімнің жоғары дәрежеде дамуы өндірістің техникалық құралдарын үнемі
Техниканың жетістігі де, өз кезегінде, ғылыми зерттеулердің қарқынын жеделдетіп,
Орта мектеп оқушылары технология пәні сабақтары барысында және сыныптан
- машинаның өндіріс пен тұрмыста қолданылатын
- арналуы мақсатында машиналардың жіктелуін;
- тұрмыста қолданылатын машиналарды қандай топқа жатқызылатынын;
-базалық кәсіпорында технологиялық процесті жабдықтаудағы пайдаланылатын машиналарды;
- зерделеген машинаның негізгі бөліктерінің атауын және олардың арналу
- базалық кәсіпорында шығарылатын өнімнің технологиялық параметрлерін бақылауда колданылатын
- базалық кәсіпорында технологиялық машиналардың (металл өңдеу,
Оқушыларды станокта атқарылатын операцияларға үйрету және машина жөнінде жалпы
1. Машинамен атқарылатын жұмыстың қол еңбегімен салыстырғандағы
2. Ағаш және металл өндеуге арналған бұрғылау
3. Бөлшек, механизм, машина жөнінде негізгі машинатану
4. Ағаш өндейтін және металл кесетін станоктарда
5. Ағаш өңдейтін және металл кесетін станоктар
6. Машиналардың бөлшектері мен тораптарын бөлшектеу және құрастыру үдерістерімеи
7. Еңбек кұралдарының даму үдерістерімен таныстыру.
8. Іштен жанатын қозғалтқыштын жұмыс принципімен және құрылысымен таныстыру.
Станокта материалдарды өңдеуді таныстыруда оларды материалды қолмен өндеу нәтижелері
Материалдарды машинамен өңдеудің артықшылығын айтқан кезде қолмен өңдеу бойынша
5-сынып оқушылары бұрғылау станогының құрылысымен танысып, онымен ағаш және
6-сыныпта жоғарыда аталған құралды үйрену мазмұнында тағы да сапалық
7-сыныпта оқушылар ағаш және металл өндейтін ең қарапайым токарьлық
8-сыныпта оқушылардың машиналар жөніндегі білімі кинематикалық схема туралы ұғымды
Оқушыларды машиналардың кинематикалық схемаларымен таныстыруға зор маңыз беріледі, өйткені
Оқушыларды кинематикалық схемаларды оқуға үйрету ісін осы схемаларды оларда
схеманы оқу машинаның атын, мақсаты мен қолданылуын анықтау; машинаның
схема жасау: станоктың жұмыс принципін анықтау; қозғауыш пен жұмыс
Оқушылардың машинатану жөніндегі білімі станоктарда материалдарды өндеуді үйрену кезінде
1. Оқушылар бұрғылау станогының жалпы
2. Оқушылар металл және ағаш өңдейтін токарьлық станоктардың
3. Оқушылардың машиналар жөніндегі ұғымы кеңейе түседі.
4. Оқушылар ағаш өңдейтін және металл кесетін аспаптар
5. «Типтік бөлшектер» ұғымы енгізіледі. Қосылыстар мен механизмдер қарастырылып,
6. Өнеркәсіп құралдарын бөлшектей және құрастыра
7. Оқушылардың станоктарда металл өңдеу жөніндегі білімдері жинақтап
8. Технологиялық машиналарға ортақ қасиеттерді анықтау
3.2.Машиналардың өндірісті механикаландырудағы рөлімен таныстыру. Машиналар мен механизмдер, қол
Жекелеген технологиялық операциялар ғана
Өндірісті жетілдірудің тиімді жолы кешенді механикаландыру болып табылады. Мұндай
Технологиялық процестерді (мысалы, балғамен және пресспен механикалық
Өндірісті механикаландыру үшін технологиялык және тасымалдау машиналары мен механизмдері
Технологиялық машиналар өздері қолданылатын нақты технологиялық операциялардың түріне қарай
Соңғы кезде бір өзінде түрлі технологиялық операцияларды орындауға болатын
Жоғарыда аталған және басқа да көптеген машииалар машина жасау
Кен қазу өнеркәсібінде бұрғылауға, үңгуге, қопаруға және басқа тау
Тоқыма өндірісі мата тоқу процесін механикаландыруға мүмкіндік беретін тоқыма,
Ауыл шаруашылығы өндірісін механикаландыру үшін машиналар кеңінен қолданылады. Мысалы,
Технологиялық машиналарға қарағанда көтеру-тасымалдау құралдары бірегей міндеттерді өндірістін, түрлі
Жұмыс режиміне қарай барлық көтеру-тасымалдау машиналарын ауық-ауық және толассыз
Толассыз жұмыс істейтін машиналарға шапшаңдығы өндірістік процестің ырғағымен анықталатын
Ауық-ауық жұмыс істейтін машиналар мен механизмдер өндірістік процестердің барысында
Мектеп оқушылары орта сыныптардың өзінде төмендегідей сұрақтар бойынша білімдерді
- өндірісті механикаландырудың мәнін;
-ішінара механикаландырудың кешенді механикаландырудан айырмашылығын;
- мектепке жақын орналасқан базалык кәсіп орындардағы технологиялық машина
Жалпы білім беретін мектептерде оқушылар машинатану негізінде типтік бөлшектердің,
3.3.Оқушыларды бұрғылау және токарьлық станоктардың құрылыстары мен таныстыру.Бұрғылау станогының
а) бұрғылау станогының атқаратын қызметі мен қосылуы (бірігуі)
б) станоктың негізгі бөліктерін: тұғырын, столын, хоботын, электр қозғалтқышын
в) беріліс механизмнің және олардың бөлшектерінің кұрылысы мен
г) бұрғының беріліс механизмдерінің құрылысын көрсету және түсіндіру,
Д) бұрғылау станогының құрылысы және жұмысы
Сабақтарды сабақтастықта өту әдістемесі
Негізгі мектептегі технология пән сабағында 5-7-сынып оқушыларының технологиялық дайындығын
Технология пәні сабақтарының тақырыбын жоспарлауда оқу материалын қайталамауға, зерделенетін
Дегенмен, технология пәні бойынша оқу материалының мазмұны өзінен-өзі политехникалық
Әрбір сабақта пәнаралық байланыстар, техника-технологиялық мағлұматтар, көрнекі және оқытудың
Технология пән сабақтарында еңбек объектісін зерделеу техникалық мағлұматтарды пәнаралық
Оқу материалдарының игерілгендігін анықтау, бақылау жұмыстарын жүргізу жолдарымен жүзеге
Сабақты жүргізу жоспары төмендегідей болғаны дұрыс деп білеміз.
- сүргінің жалпы құрылысымен, қолданылуымен оқушыларды таныстыру; мектептің оқу
- сабақ уақытында және топ серуенде қол еңбегіне
Технология пәні сабақтарын ұйымдастыруда П.Р.Атутов пен В.А.Поляковтың ұсынған әдістемесі
Сонымен, өткізілген әрбір сабақта мектеп оқушыларының техника объектілері мен
Бесінші сыныпта сабақтар ағаш өндейтін құралдар, станоктар кұрылысы мен
Технология пәнінің оқу бағдарламасына сәйкес бесінші сыныпта «Сүргі» мысалында,
Оқу үдерісінің басты міндеті олар мектеп оқушылары кездесетін практикалық
Оқыту үдерісінде оқушылардың зерделейтін теорияның және оның практикамен байланысының
«Машинатану элементтері негізінде конструкциялық материалдарды өндеу технологиясы» (немесе материалдарды
Сабақтың схемасы
Теориялық оқыту (кіріспе, әңгіме, мұғалімнің жаңа материалды түсіндіруі).
1.Бастауыш мектепте техника бойынша алған негізгі мағлұматтарды қысқаша қайталау.
2. Оқу шеберханасындағы бар техникаларды (станоктарды және верстактарды, т.б.)
3. «Сүргілеу» ұғымын анықтау және терминді қолдану, оны бекіту.
4. Шеберхана жабдықтары мысалында әр түрлі кесу құралдары бөлшектерін
Практикалық оқыту (өз бетінше жұмыс).
1. Ағаш өндеу атауызымен, бұрандама қысқышпен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік
2. Жұмыс орнын ұйымдастыру (нұсқау бойынша жұмысты жоспарлау).
3. Оқушыларды есептеу-конструкторлық іс-әрекетке қатыстыру (берілген өлшемде бөлшектерге белгі
4. Ағаш өңдеу атауызының негізгі бөлшектерімен таныстыру.
5.Ағаш өндеу атауызына дайындаманы бекітудің негізгі тәсілдерімен таныстыру.
6. Сұрақтарға жауап беру.
Сабақты жете зерттеуде оның жалпы (фронтальды) бөлімінің жекелеген үзінділері
Тақырып: «Кесу», «сүргілеу» ұғымдары.
Мақсат: Оқушыларда сүргілеу ұғымы туралы түсінік қалыптастыру, олардың түрлерімен
Құрал-жабдықтар және көрнекі құралдар: өлшеу сызғышы, эскиздер, сүргілеу үшін
Сабақ барысы
Сабақ алдында оқушыларда бар алғашқы түсініктерге негіздеп әңгіме жүргізу
Кіріспе әңгімеден кейін сүргіні және сүргілеу процесін жүзеге асыруды
Сүргі және сүргілеу жөніндегі ұғымдарды көрнекі құралдардың, сүргінің өзін
Алтыншы сыныпта оқушылардың кесу жөніндегі бастауыш сыныпта және 5-сыныпта
6-сынып оқушылары материалдар өндеудің механикалық тәсілдерімен, атап айтқанда бұрғылаумен,
Кесу процесінің шарты өнделетін материалмен салыстыру бойынша сынаны едәуір
Алтыншы сынып оқушыларын оқытудағы негізгі бағыт, оқу пәндері бойынша
Мұндағы бастысы оқушынын, техника және технология жөніндегі жалпы түсінік
Оқушылар дайындайтын бұйымдар мысалында, техниканы зерделеу, олардың элементтерін салыстыру
Мысал ретінде, оқушыларда «кесу» ұғымын қалыптастыру бойынша сабақтардың үзіндісін
Тақырып: Кесу (кесу қашауы) құралдары ұғымы. Кесудің түрлері. Қашау.
Мақсат: Оқушылардың кесу құралдары бойынша білімдерін бекіту, «қашау» ұғымын
Құрал-жабдықтар және көрнекі құралдар: Кесуге (қашауға) қажетті құралдар, схемалар,
Сабақ барысы
Әңгіме барысында мектеп оқушыларымен кесу жөніндегі оңай мысалдар келтіріп,
Кесу дегеніміз не?
Аралаудың, сүргілеудің, бұрғылаудың арасында ортақ не бар?
Кесу қашауымен жұмысты орындауды неге кесуге жатқызамыз?
Оқушылар бұл сұрақтарға дұрыс жауап беруде қиналыңқырап қалатыны анық.
Әңгіме барысында оқушыларда бар алғашқы кесу процесі мен оның
Құралдардың кесу бөлігі жұмысты орындау үшін оны қозғалысқа келтіру
Кесу процесі мен бұрғылауды қол бұрғымен орындау үшін қозғалыстар
қамтамасыз ететін беріліс механизмі туралы айтылып, оны нақтылау жағдайында
Бұрғының тесуі ушін кесу процесінде орындалатын күштер көрсетіледі. Оқушыларға
Мұғалім бұрғылау жұмысын еске түсіргеннен соң бүгінгі сабақтың тақырыбына
Сондықтан мұғалім теориялық мағлұматтарды мазмұндағаннан соң, оқушыларға қашауды кесу
Алғашқы кезең бойынша оқушыларда техника және технология жөніндегі білімдер
1-деңгей: кесу құралдары жөніндегі қарапайым білімдері;
2-деңгей: кесу құралдары мен кесу процесі жөніндегі білімдері;
3-деңгей: кесу құралдарымен белгісіз жағдайда білімін қолдана алу ептілігі.
Бақылау нәтижелерін талдау арқылы оқушылардың кесу құралдарының бөлшектері
Технология оқу бағдарламасына сәйкес оқушылар 5-7 сыныптарда қол аспаптарымен
6-сыныпта оқушылар станокты басқару тәсілдерін, бұйымдар дайындаумен танысады. Станокпен
7-сынып оқушылары табиғаттану, математика пәндері бойынша және физика курсын
Оқушылар бағдарламаға сәйкес қаңылтырды ағаш балғамен ию, тойтармамен біріктіруде
Қашаулармен, кесу пышақтарымен жұмыс жасау қашау, ұңғылау, кесу, ою,
Сабақтардың схемасы (7-сыныпта)
Теориялық оқыту (кіріспе әңгіме, сабақтың жаңа материалын баяндау).
1. Ұңғылау қашауы, кесу қашауы және кесу пышақтарының құрылысы
2. Ұңғылау қашауымен көлемді (кеңістіктегі) кесу түсініктерін қамту. Ұңғылау
3. Ұңғылау қашауымен үңгудің ерекшелігін айқындау.
4. Ұңғу – кесу процесін орындау үшін ұңғылау қашауын
1.Оқушыларды ұңғылау қашауының түрлерімен және негізгі бөлшектерімен таныстыру. Плакатты
2. Көлемді (кеңістікті) бұйым, бөлшекті кесудің түрлерімен танысу.
3. Ұңғылауды (үңгуді) басқа кесу тәсілдерімен салыстыру.
4. Ұңғылаудың тәртібімен танысу.
5. Ұңғылау қашауымен дайындаманы үңгуді орындау.
6. Ұңғылау қашауымен жұмыс жасау кезіндегі еңбек етудің қауіпсіздік
Сабақтын тақырыбы: Ұңғылау қашауы және оның түрлері. Ұңғылау қашауымен
Мақсат: Оқушыларды ұңғылау қашауымен, онымен жұмыс жасау тәртібімен таныстыру,
Керекті құрал-жабдықтар және көрнекі құралдар: ұңғылау қашаулары; ұңғылау қашауы
Сабақ барысы
Сабақ алдында мұғалім кесу құралдары мен кесу процесі жөніндегі
Тақырыпқа байланысты мағлұматтарды қысқаша кіріспе ретінде мазмұндағаннан соң ұңғылау
Келесі сабақтарда практикалық жұмыстар орындалады. Мұғалім ұңғылау қашауының негізінен
Ұңғылау қашауымен негізгі тік, жазық беттерді кесу мен өндеудің
Сабақ барысында оқушылар технологиялық, нұсқау карталарын пайдаланады, еңбектік іс-әрекеттерді
Оқушылардың қол аспаптарымен жасаған еңбек операциялары, жасаған бұйымдары және
Өндірістің техника-технологиялық және ұйымдастыру-эономикалық ұғымдарын қалыптастыру күрделі процесс болып
7-сынып оқушылары өндірістің техника-технологиялық және ұйымдастыру-экономикалық ұгымдарын дұрыс түсіндіре
5-7-сынып оқушыларын оқыту мазмұны бойынша даярлама үлгісі, өндірістік және
Токарьлық станоктын құрылысы мен жұмысын да нақ осындай жолмен
Тақырыбы: Ағаш өңдеу токарь станогының құрылысы және оны басқару
Мақсаты: Станоктың кұрылысын және жұмыс істеу принципін оқып үйрену
Қолданылатын құрал-жабдықтар: СТД-120М моделді токарь станогы, станоктың техникалық кұжаты,
Тірек ұғымдар: токарь станогы, айналдырық кинематикалық сызба.
Теориялық мағлұматтар
Цилиндрлі бөлшекті қолмен дайындау өте қиын және ұзақ жұмыс.
Алдыңғы топайда қайысты берілістің көмегімен элетрқозғалткыштан айналым
Айналдырыктың соңында дайындаманың сол шетін бекітетін қондырғыларды бұрап қоятын
Артқы топай ұзын дайындамаларды өңдегенде оң шетінен тірек болуға
Кесу кұралын ұстап тұруға тірек қызмет етеді (46-сурет). Ол
Қазіргі таңдағы өндіріс оқу шеберханалары жабдықталған станоктарға қарағанда өнімділігі
Оқушылардың есіне:
• токарь станогын қосып және онда жұмыс
• станок тұғырының үстіне бөтен заттарды
• станоктың қайысты берілістері арнаулы қорғанмен жабылуы керек.
Тапсырма. Станокты тексеріп бос жүрісте жүргізіп көру және әр
Орындалатын жұмысқа нұсқау. Станокты икемдеу жұмыстарын орындау кезінде мынадай
Станоктың айналым жылдамдығының жоғары болуы қосымша қауіп төндіруі мүмкін;
Станоктың құрылысын және жұмыс істеу принципін оқып үйрену оның
Содан соң станокты икемдеуге кіріседі. Бұл жұмыс өзіне төмендегі
Станокты дұрыс бекіту дайындалатын бұйымның сапасына ықпалын тигізеді. Дәлірек
III. Пән сипаттамасы.
Пәннің сипаттамасы
1. Пәннің атауы
2. Пәннің мазмұны
3. Пәннің мақсаты мен міндеті
4. Оқушылар білуі тиіс
5. Оқушылар үйрену тиіс
6. Оқушылар меңгеру тиіс
7. Көрнекі құралдар мен техникалық
8. Пәнаралық байланыс
9. Дидактикалық материалдар
10. Сағат саны
Машина құрылысына қажет жұмысшы мамандардың
жоспарлары.
2. Машина жасау өндірісі деп,
Өндірістің түрі деп, бұйымды шығарудағы
Өндірістің типтері деп бұйымдарды шығарудағы
Білімділігі: Студент бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында
Тәрбиелігі: Әр студентті іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылығы: Студенттің әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін
Оқушылар сабақтың мазмұнын міндетін
Оқушылар пән бойынша теориялық
Оқушылар практика жүзінде өтетін жұмыстарды
Станок балға сызғыш плакаттар
Осы пәннің басқа пәндермен байланысы
Плакатар көрнекі құрал-жабдықтар және құралдың
25 сағат
IV.Сабақ жоспарын және жоспар-
Пәні: Технология
I. Сабақтың тақырыбы: Қалақ жасау
II. Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Студент бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында
Тәрбиелігі: Әр студентті іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылығы: Студенттің әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп,
III.Сабақтың түрі: аралас сабақ
IV.Сабақтың өту әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық
V. Сабақтың көрнекілігі: макеттер, плакаттар суреттер
VI. Оқыту формалары: жеке, топтық, ұжымдық
VII.Пайдаланған әдебиеттер: «Технология пәнін оқыту
Алматы 2008ж К. Өстеміров
VIII. Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі: сәлемдесу, журнал бойынша
Жаңа сабақтың тақырыбы, мақсатын
Қалақ жасау технологиясы
Қалақ жасау технологиясының
Мұғалімнің жаңа сабақты түсіндіру
тақырыпты түсіндіру (7мин)
тақырыпты түсіндіру (5мин)
Карточкамен жұмыс
Дамыта оқыту технологиясын пайдалана отырып,
Қорытынды бөлім: Оқушыларды бағалау қателіктерін
Үй тапсырмасы (5 мин)
«Технология пәнін оқыту әдістемесі» Алматы
Жаңа сабақ
Қалақ- шеберханаға, мектептегі оқу кабинеттеріне,
Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:
1. Қалақтың жасалу жолдары?
2. Қалақ қандай металлдан өңделеді?
3. Қалақты жасауға қандай шеге түрі
Жаңа сабақты бекіту
IX .Үйге тапсырма
Қалақтың түрлері және ол қандай
X . Сабақты қорытындылау
Жаңа материалды пысықтау, студенттердің меңгерген білімдерін талдау,бағалау.
XI . Бағалау.
0-5 5-10 10-15 15-20 20-25 25-30 30-35 35-40 40-45
Ұйымдастыру бөлімі
Жаңа сабақ
1-сұрақ түсіндіру
2-сұрақ түсіндіру
Карточкамен жұмыс жасау
Қорытынды
Үй тапсырмасы
V. Тақырыптық құрылымдық-логикалық сұлбасын жасау.
Құрылымдық логикалық талдау.
Блок нөмері Негізгі оқу
1. Қалақ жасау технологиясы
2. 2.1. Қалақты түзету өлшеу
2.2. Бекіту қайыру майыстыру
2.3. Қалақтың сабынан материал таңдау
3. 3.1. Бұйымның бөліктері: Қалақтың сабы,
Негізгі бұрыштамасы.
3.2. Қолданылатын құрал-жабдықтар: балға, төс, сызғыш
4. Қалақ құрылысы мықты
Салыстыру:
5. Қалақтың басымен сабын бекіту
6. Дайын қалақ
Блок нөмері Негізгі элементтер
1.
2.
3.
4.
5.
6.
VI. Нұсқау картасы.
Пән аты: Технология
Сабақ тақырыбы: Қалақ жасау технологиясы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Студент бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында
Тәрбиелігі: Әр студентті іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылығы: Студенттің әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп,
Қолданылатын құрал-жабдықтар: Балға, төс, шеге,электр бұрғы, сызғыш
т.б.
Тапсырма орындауға берілген уақыт: 5
Сұлбалар мен плакаттар Тапсырмалар мен
1. Қаңылтырды түзету.
2. Қалақтың нақты өлшемдерін материалға
3. Қалақтың қайырылатын орындарын кесу.
4. Қалақтың кесілген орындарын тегістеу, өңдеу.
5. Қалақтың екі шетін 900-қа
6. Қалақтың артқы шетін майыстыру.
7. Қалақтың артқы бекітпесін қайыру.
8. Қалақтың артқы бекітпесін екінші
9.Қалақтың екі шетін Ф3 бұрғымен
Қалақты жасағанда
қолға қолғап кию
керек.
Электр бұрғымен
жұмыс істегенде көзге
көзілдірік кию керек.
Жұмыс істер алдында
арнайы киімді кию
керек.
Қорытынды
Технология оқу бағдарламасына сәйкес оқушылар 5-7 сыныптарда қол аспаптарымен
6-сыныпта оқушылар станокты басқару тәсілдерін, бұйымдар дайындаумен танысады. Станокпен
7-сынып оқушылары табиғаттану, математика пәндері бойынша және физика курсын
Оқушылар бағдарламаға сәйкес қаңылтырды ағаш балғамен ию, тойтармамен біріктіруде
Қашаулармен, кесу пышақтарымен жұмыс жасау қашау, ұңғылау, кесу, ою,
Сабақтардың схемасы (7-сыныпта)
Теориялық оқыту (кіріспе әңгіме, сабақтың жаңа материалын баяндау).
1. Ұңғылау қашауы, кесу қашауы және кесу пышақтарының құрылысы
2. Ұңғылау қашауымен көлемді (кеңістіктегі) кесу түсініктерін қамту. Ұңғылау
3. Ұңғылау қашауымен үңгудің ерекшелігін айқындау.
4. Ұңғу – кесу процесін орындау үшін ұңғылау қашауын
1.Оқушыларды ұңғылау қашауының түрлерімен және негізгі бөлшектерімен таныстыру. Плакатты
2. Көлемді (кеңістікті) бұйым, бөлшекті кесудің түрлерімен танысу.
3. Ұңғылауды (үңгуді) басқа кесу тәсілдерімен салыстыру.
4. Ұңғылаудың тәртібімен танысу.
5. Ұңғылау қашауымен дайындаманы үңгуді орындау.
6. Ұңғылау қашауымен жұмыс жасау кезіндегі еңбек етудің қауіпсіздік
Сабақтын тақырыбы: Ұңғылау қашауы және оның түрлері. Ұңғылау қашауымен
Мақсат: Оқушыларды ұңғылау қашауымен, онымен жұмыс жасау тәртібімен таныстыру,
Керекті құрал-жабдықтар және көрнекі құралдар: ұңғылау қашаулары; ұңғылау қашауы
Сабақ барысы
Сабақ алдында мұғалім кесу құралдары мен кесу процесі жөніндегі
Тақырыпқа байланысты мағлұматтарды қысқаша кіріспе ретінде мазмұндағаннан соң ұңғылау
Келесі сабақтарда практикалық жұмыстар орындалады. Мұғалім ұңғылау қашауының негізінен
Ұңғылау қашауымен негізгі тік, жазық беттерді кесу мен өндеудің
Сабақ барысында оқушылар технологиялық, нұсқау карталарын пайдаланады, еңбектік іс-әрекеттерді
Пайдаланған әдебиеттер
Машина жасау технологиясы Т.
59
1
2.3
2.2
2.118811152851.
2
3.1
3.2
3
4
5
6
Өңделетін материалдардың қасиеттерімен таныстыру
Есептеу құрылғылары және машиналар
Сызуды оқыту әдістемесі
Бастауыш сынып оқушыларының құрама есептерді шешу біліктерін қалыптастыру
Бөлшектердің сызбасын орындаудың тәжірибелік жұмыстары
Бастауыш мектепте математиканы оқытудың теориясы мен технологиясы оқу пәні ретінде
Бастауыш сыныпта мәтінді есептерді шығаруға үйрету
Модульдік оқыту технологиясының жалпы сипаттамасы
Оқушыларға құрама есептерді шығаруға үйретудің тәсілдері
Бейнелеу өнерінің оқу курсы